Рахмадиев Е. Р.

Обновлено 27.08.2022 18:00

Рахмадиев Еркегали Рахмадиевич (1930-2013 гг.) - советский и казахстанский композитор, педагог, общественный и политический деятель. Народный артист СССР (1981), Герой Труда Казахстана (2010).

Еркегали Рахмадиев родился 1 августа 1930 года в селе Мадениет Чубартауского района Семипалатинской области (ныне Аягузский район, область Абай).

В 1952 году окончил Алма-Атинское музыкальное училище им. П. Чайковского, в 1957 г. - Алма-Атинскую консерваторию им. Курмангазы у Е. Г. Брусиловского.

В 1957-1958 гг. занимался на курсах повышения квалификации при Союзе композиторов СССР у Г. Литинского и Ю. Фортунатова. В 1959-1961 годы работал художественным руководителем Казахской государственной филармонии, с 1961 по 1965 год - начальником Главного управления по делам искусств Министерства культуры Казахстана, в 1966-1967 годы - директором Казахского государственного академического театра оперы и балета им. Абая, с 1967 по 1975 год - ректором Алма-Атинской государственной консерватории им. Курмангазы (профессор с 1979 года).

С 1968 года - председатель Союза композиторов Казахстана, с 1990 по 1993 год - министр культуры Республики Казахстан, затем занимался творческой и педагогической деятельностью.

Рахмадиев был активным общественным деятелем - избирался депутатом ВС Казахской ССР с 7, 8, 9, 10, 11-го созывов, а также народным депутатом Верховного Совета СССР (1989—1991). Являлся кандидатом в члены ЦК КП Казахстана (с 1971 года).

Еркегали Рахмадиевич - народный артист СССР, народный артист республики Казахстан, лауреат Государственной премии КазССР, профессор, восемь лет возглавлял Государственную консерваторию, 27 лет был бессменным председателем Союза композиторов Казахстана, секретарем Союза композиторов СССР, министром культуры республики. Автор шести опер, среди которых «Камар-сулу» (1963 г.), «Алпамыс» (1972 г.), «Абылай хан» (1999 г.), многочисленных сочинений – оркестровых, вокально-хоровых, театрально-сценических, камерно-инструментальных, песен и романсов. За выдающиеся заслуги в развитии музыкального искусства Е. Р. Рахмадиев в 2005 году назван Человеком года.

 Еркегали Рахмадиев скончался 9 апреля 2013 года в Алма-Ате. Похоронен на Кенсайском кладбище.

Е. Рахмадиевтың шығармалары:

Сочинения Е. Рахмадиева:

Опералары - Оперы:

Қамар-сұлу» (1963)

«Степное зарево» (совм. с А. В. Бычковым и Г. И. Гризбилом, 1967)

«Алпамыс» (1973)

«Тың туралы жыр » (1980)

«Абылай-хан» (1999)

Поэмалары - Поэмы:

Жеке дауыс, хор, мен оркестр үшін:

поэма-реквием «Мұхтар-аға» (1967)

«Аястан» (1968)

«Оянған жер» (1968)

«Салтанатты кантата» (жеке дауыс, балалар және аралас хор үшін, 1970)

«Партия туралы ода » (1971)

«Партия даңқы» (1976)

«Конституция туралы поэма» (1977)

«Балқаш кеші » (1962)

кантата "Туған елiм" сөзі . Н.А. Нахарбаев, Т. Молдагалиев (1993)

оратория "Жаса Казахстан - Жаса Нурсултан", (2013)

Оркестр үшін - Для оркестра:

«Амангельды» (1956)

«Толғау» (1960)

Симфониялық күй " Дайрабай» (1961)

«Мейрам күйі» (1966)

«Ортпа» (1973)

«Құдаша-думан» (1973)

Тағы басқа - Прочее:

Ғ. Мүсреповті еске алу оратория-реквием (1987)

М. Мақатаевтың өлеңдеріне жазылған алты романс (1983), Абай өлеңдеріне жеті романс (1985)

Музыкалық комедия «Майра» (либр. жазған Г. Мусрепов, (1985)

М. И. Исиналиевті еске алуға арналған элегия ( 2000)

Камералық–инструментальдық шығармалары:

Камерно-инструментальные сочинения:

Драмалық спектакльдерге, кинофильмдерге арналған хорлар, әндер, музыкалар:

Хоры, песни, музыка к драматическим спектаклям и кинофильмам:

«Транссібір экспресі» (1977)

«Атаманның ақыры» (1970)

«Бабалар жері » (1966)

«Өмір жолы » (1959)

Е. Рахмадиевтің кітаптары - Книги Е. Рахмадиева:

Рахмадиев, Е. Поэма о конституции [Текст] : по мотивам стихотворений Джамбула / Е. Рахмадиев. - Алма-Ата : Жалын , 1978. - 34 с.

Рахмадиев, Е. Время и музыка [Текст] : статьи, очерки, воспоминания, размышления / Е. Рахмадиев ; сост. Л. Гончарова ; вступ. ст. К. Мухамеджанова. - Алма-Ата : Онер, 1986. - 216 с.

Е. Рахмадиевтің мерзімді басылым беттеріндегі мақалалары:

Публикации E. Рахмадиева в периодических изданиях:

Рахмадиев, Е. Жарықтық Ғабитті соншалық қорлауға қайсысының ары барды екен? [Текст] / Е. Рахмадиев  // Аңыз адам . - 2012. - № 18. - С. 40 б.

Рахмадиев, Е. Ешбір паңдығы жоқ еді [Текст] / Е. Рахмадиев // Аңыз адам . - 2011. - № 13. - Б. 27.

Рахмадиев, Е. Консерваторияға жетелеп апарған Латиф ағамыз болатын [Мәтін] / Е. Рахмадиев // Дидар. - 2010. - 13 қараша.- Б.5.

Рахмадиев, Е. Қалтайдың кітапханасы [Мәтін] / Е. Рахмадиев  // Түркістан http://www.turkestan.kz. - 2002. - 11 көкек.- Б.5

Рахмадиев, Е. Ұлы күйші Құрманғазы хақында бірер сөз [Мәтін] / Е. Рахмадиев  // Жұлдыз. - 1999. - №5.- Б.186-192.

Рахмадиев, Е. Заңғар [Текст] : [Ғ.Мұстафин туралы естелік] / Е. Рахмадиев  // Жалын . - 1987. - № 3. - Б.18-19.

Рахмадиев, Е. Дарын иесі [Текст] : [Композитор М.Төлебаевтың өмірінен] / Е. Рахмадиев  // Жұлдыз . - 1967. - № 11. - Б.151-153.

Е. Рахмадиев туралы әдебиеттер - Литература о Е. Рахмадиеве:

Кітаптар - Книги:

Қазақстан композиторлары = Композиторы Казахстана [Мәтін] : творческие портеты композиторов Казахстана. Т.2. - Алматы : Алматы-Болашақ, 2017. - 624 с.

Қазақстан композиторлары [Мәтін] : анықтамалық / ред. А. Қоныс. - Алматы : Sansam, 2011. - 216 б.

Бодаубай, Б. Тұлға [Мәтін] / Б. Бодаубай. - Алматы : Қазығұрт, 2011. - 520 б

Кәрменов, Ж. Әніңнің қазақ жетпес бұрмасына [Мәтін] / Ж. Кәрменов  - Астана : Фолиант, 2002. - 232 б.

Измайлова, Л. В. Еркегали Рахмадиев [Текст] / Л. В. Измайлова  - Астана : Елорда, 2000. - 192 с.

Композиторы Казахстана [Текст] : В 2 вып. - Алматы : Жалын, 1978.

Е. Рахмадиев туралы мерзімді басылым беттеріндегі мақалалар:

Публикации в периодическй печати о Е. Рахмадиеве

Күмісбек, Н. Өнеге өрнегі [Текст] / Н. Күмісбек  // Егемен Қазақстан. - 2013. - 12 ақпан (№ 65). - 10

Рахмадиев, Е. [Мәтін] : қазанама // Егемен Қазақстан. - 2013. - 10 сәуір. - Б.5.

Салықов, К. Борышын адал ақтаған [Текст] : қазанама (1932-2013) / К. Салықов  // Егемен Қазақстан. - 2013. - 10 сәуір (№ 103). - 5

Аманжол, Қ. Ел Еркеғалимен қоштасты [Текст] : қазанама (1932-2013) / Қ. Аманжол  // Егемен Қазақстан. - 2013. - 12 сәуір (№ 105). - 7

Төлегенова, Б. Орны ойсырап тұрады [Текст] : қазанама (1932-2013) / Б. Төлегенова  // Егемен Қазақстан. - 2013. - 10 сәуір (№ 103). - 5

Кекілбайұлы, Ә. Саз саңлағы [Текст] : қазанама (1932-2013) / Ә. Кекілбайұлы  // Егемен Қазақстан. - 2013. - 10 сәуір (№ 103). - 5

Еркімбеков, Ж. Қош, қадірлі дос [Текст] : қазанама (1932-2013) / Ж. Еркімбеков  // Егемен Қазақстан. - 2013. - 10 сәуір (№ 103). - 5

Бодаубай, Б. Алыптардың сарқыты [Текст] : қазанама (1932-2013) / Б. Бодаубай  // Егемен Қазақстан. - 2013. - 10 сәуір (№ 103). - 5

Ермекова, Салтанат. Рахмадиев шығармашылығының ерекшеліктері [Мәтін] / С. Ермекова // Қазақстан мектебі. - 2013. - № 6. - Б. 26-27.

Бодаубай, Б. Сал-серінің сарқыты [Мәтін] / Б. Бодаубай // Егемен Қазақстан. - 2010. - 27 қаңтар. - Б. 7.

Бодаубай, Б. Қазақ музыкасының классигі [Мәтін] : атақты композитор Еркеғали Рахмадиевпен сыр-сұхбат / Б. Бодаубай // Егемен Қазақстан. - 2010. - 2 сәуір. - Б. 5.

Бодаубай, Б. Қазақ театрының қара нары [Мәтін] : атақты композитор Еркеғали Рахмадиевпен сыр-сұхбат / Б. Бодаубай // Егемен Қазақстан. - 2010. - 26 мамыр. - Б.11, 12.

Бодаубай, Б. Ел ағасы Ерағаң [Мәтін] : [сазгер Еркеғали Рахмадиев жайлы] / Б. Бодаубай // Егемен Қазақстан. - 2010. - 28 шілде. - Б. 5-6. ; Аягөз жаңалықтары. - 2010.; 14 тамыз. - Б.3.; 21 тамыз. - Б.3.; 4 қыркүйек.- Б. 2.

Бодаубай, Б. Айтулы ғұмырдың айшықты сәттері [Мәтін] / Б. Бодаубай // Егемен Қазақстан. - 2010. - 15 желтоқсан. - Б.3.

Еркеғали ағамыз - Еңбек Ері [Мәтін] // Дидар. - 2010. - 17 желтоқсан. - Б. 2.

Кекілбай,Ә. Тұлға [Мәтін] / Кекілбай Ә. // Егемен Қазақстан. - 2005. - 5 қараша. - Б.3

Қыдырбек, Б. Халқының сазға қосып бар болмысын. [Мәтін] / Қыдырбек Б. // Егемен Қазақстан. - 2000. - 16 маусым. 

***

Фальберг, Марина. Музыкальный мир Еркегали Рахмадиева : [о мероприятии в КГУ "Централизованная библиотечная система г. Семей" к 90-летию композитора Еркегали Рахмадиева] / М. Фальберг. - Текст // Вести Семей. - 2022. - 5 августа. - С. 2 : фот.

Интернет ресурстар:

Интернет ресурсы: 

Рахмадиев Еркегали [Электронный ресурс]. - Рахмадиев Еркегали : сайт. - Режим доступа: https://rakhmadiyev.kz (дата обращения: 27.08.2022)

Save

Save