Тураров К.
- Обновлено 05.05.2025 10:17
Тураров Кабдолда (1921–2003) – поэт, композитор, заслуженный работник культуры Казахской ССР.Кабдолда Тураров родился в 1921 году в селе Койтас Курчумского района.
Окончив в 1939 году среднюю школу в селе Маралиха (ныне Маралды), он начал работать учителем в сельской школе.
С 1950 по 1953 год занимал должность директора вечерней школы при руднике Чердояк, а затем, в 1953–1956 годах, возглавлял Ленинскую школу.
В 1956 году заочно окончил математический факультет Усть-Каменогорского педагогического института (ныне ВКУ им. С. Аманжолова).
Продолжая педагогическую деятельность, в 1956–1960 годах он был директором школы в селе Жолнускау, а с 1960 по 1964 год работал инспектором Тарбагатайского райкома партии.
С 1965 по 1982 год возглавлял Курчумский районный отдел культуры, сыграв важную роль в развитии культурной жизни региона.
Его вклад в искусство был значительным. Он инициировал создание ансамбля песни и танца «Айдын» в селе Аксуат, ансамбля «Шамшырақ» в селе Зелёное (ныне Алгабас), а также других творческих коллективов. Три районных коллектива были удостоены звания «Народный театр».
В 1982 году в Курчуме был открыт районный музей, для которого построили отдельное здание. Тураров активно участвовал в его создании, занимался сбором экспонатов и организацией музейного фонда.
Его сердце было наполнено музыкой и поэзией. С юных лет он сочинял стихи и песни, многие из которых впоследствии вошли в республиканскую радиофонотеку. В своих произведениях он с любовью воспевал родную землю, народ и традиции.
Кабдолда Тураров был талантливым айтыскером и внёс большой вклад в возрождение жанра айтыса. В период его упадка он создал и возглавил в районе и области школу поэтов, подготовив более 50 народных айтыскеров. Его ученики участвовали в областных и республиканских конкурсах, занимали призовые места и становились известными далеко за пределами региона.
В 1959 году вышел его первый поэтический сборник «Алтай Әуендері». В 1984 году в издательстве «Жазушы» был опубликован сборник стихов «Жайқоңыр», а в 1987 году, с одобрения Союза композиторов, его песни вошли в сборник «Жастық шақ әуендері» издательства «Өнер». Творчество Турарова получило высокую оценку Академии наук Казахской ССР и Союза композиторов. Его песни исполняли многие певцы и домбристы, а такие видные композиторы, как Бахытжан Байкадамов и Кудыс Кожамияров, оставили о них положительные отзывы.
Помимо музыкального и поэтического таланта, он проявил себя и как историк. Его труды, посвящённые истории родного края, героям и значимым личностям, публиковались в республиканских журналах «Мәдениет және тұрмыс», «Парасат», «Жұлдыз» и в областной газете «Дидар». Среди его произведений – «Ер Куркебай», «Жаман батыр», «Шерубай сыбызгышы», «Шанак сыбызгышы», «Күйші шайқы» и многие другие.
Заслуги Кабдолды Турарова в развитии культуры и искусства были по достоинству оценены. Он был удостоен звания «Заслуженный работник культуры Казахской ССР» и «Почётный гражданин Курчумского района». В его честь названа одна из улиц в Курчуме, а районный Дом культуры носит его имя.
Қ. Тұраровтің өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер
Литература о жизни и творчестве Турарова К.
Кітаптар - Книги
Қасымұлы, А. Алтайдан ұшқан ақиық : [Тұраров Қабдола туралы] / Қасымұлы А. - Өскемен : Шығыс Баспа, 1999. - 181 б.
Жаны мен жады халықтың = Душа и память народа = SoulAnd Memory Of people: ШығысҚазақстан мәдениеті = Культура Восточного Казахстана =Eastezn Kazakhstan culture.- Усть-Каменогорск: Светоч, 2003.- 304 с.
Шығыс Қазақстанның мәдени мұралары (тарих, мәдениет,білім) / Шығыс Қазақстан облысының Мәдениет басқармасы С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті.- Өскемен: ШҚМУ, 2006.- 432 б.
Ғажайып нәзік дүние [Тұраров Қабдола туралы]/ А. Иманбаева Т. 1. - Алматы : Асыл кітап, 2022. - 576 б.
Қ. Тұраровтің мерзімді басылымдарда мақалалар
Публикации Турарова К. в периодических изданиях
Тұраров, Қ. Ақсуаттың "Айдыны" : [Күршім ауданы Ақсуат ауылының "Айдын" ансамблі туралы] / Қ. Тұраров // Коммунизм туы. - 1969. - 18 нояб. - Б. 4.
Тұраров, Қ. Күршім: [өлең] / Қ. Тұраров // Коммунистік еңбек. - 1986. - 24 май. - Б. 4.
Тұраров , Қ. Сыбызғы сазы: [сыбызғышы Ш. Ауғанбаев туралы] / Қ. Тұраров // Арай. - 1987. - 24 янв. - Б. 4
Тұраров, Қ. Жаман батыр / Қ. Тұраров // Рауан. - 1992. - 18 ақпан
Қ. Тұраровтің өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер
Литература о жизни и творчестве Турарова К.
Мақалалар – Статьи
Шәкіров, М. Т. Туған жер әуендері: [Күршімдік сазгер Қ. Тұраров жайында] / М. Т. Шәкіров // Дидар. - 1999. - 30 қаңтар
Қайыров, Н. Қабдолла аға еске түскенде /Н. Қайыров // Дидар. - 2004. - 18 мамыр. - Б. 4
Қайыров, Н. Ел есіндегі есім / Н. Қайыров // Дидар. - 2008. - 3 шілде. - Б. 4.
Зәкәрия, Х. Есімі ел жадында: [Күршімдік сазгер Қ. Тұраров жайлы] / Х. Зәкәрия // Рауан. - 2012. - 3 қазан. - Б. 3
Иқамбаева, Ш. Талай таланттың бағын ашқан Қабаң еді:[Тұраров Қабдолда туралы] / Ш. Иқамбаева // Дидар. - 2018. - 10 ақпан. - Б. 4.
Зәкәрия, Хасен. Мәдениет қайраткеріне ескерткіш қойылды : [Күршім ауылында аудан мәдениетінің дамуына үлес қосқан ақын әрі сазгер Қ. Тұраровқа ескерткіш мүсін қойылды] / Х. Зәкәрия // Дидар. - 2021. - 24 маусым. - Б. 20.
Қайыров, Н. Облыстағы алғашқы ақындар айтысын ұйымдастырушы : [күршімдік Қ. Тұраров туралы] / Н. Қайыров // Рауан. - 2021. - 24 қыркүйек. - Б. 5.
Қайыров, Н. Өнер көзі-халықта : Қ. Тұраровтың естеліктерінен / Н. Қайыров // Рауан. - 2023. - 20 қаңтар. - Б. 5.
Қайыров, Н. Өнер көзі-халықта : (Қабдолда Тұрардың естелігінен) / Н. Қайыров // Менің өлкем. - 2023. - 9 ақпан. - Б. 9. ; 16 ақпан. - Б. 20.
Бұрқанбаева, Кенжегүл. Күркебай батыр кітабының тұсаукесері өтті [Күршім ауданының құрметті азаматы, Мәдениет қайраткері, Үздік мәдениет қызметкері Қ Тұраровтың кітабына арналған мәдени шара] / К. Бұрқанбаева // Рауан -Заря. - 2023. - 15 қыркүйек. - Б. 12
Ғали-Асқар, А. Күркебай батыр жарық көрді:[ Тұраров Қабдолда туралы] / А. Ғали-Асқар // Дидар. - 2023. - 26 қыркүйек. - Б. 4.
Қайыров, Нұрсовет. Өнердің өрісін кеңейткен еді : [ақын-сазгер Қабдолда Тұраров туралы] / Н. Қайыров // Дидар. - 2024. - 16 мамыр (N18). - Б. 14.
***
Жантыкеев, Рысбек. Служил культуре беззаветно: [в селе Курчум состоялось открытие памятника Кабдолде Турарову, внесшему значительный вклад в развитие культуры района] / Р. Жантыкеев // Рудный Алтай. - 2021. - 29 июня. - С. 4. - https://rudnyi-altai.kz/sluzhil-kulture-bezzavetno/
