Ногайбай Сулейменулы
- Details
- Last Updated on Monday, 22 July 2024 09:52
Ногайбай Сулейменулы родился в 1855 году в селе Манырак Зайсанского уезда Семипалатинской области (ныне Карабулакский сельский округ Зайсанского района Восточно-Казахстанской области). В детском он переболел оспой и потерял зрение.
В 1916 году Ногайбай, вместе с тысячами своих сородичей, бежал от голода и преследований в Китай. Значительную роль в сохранении его имени в истории казахской литературы сыграл известный русский этнограф А. Ивановский. В 1889 году Ивановский посетил Зайсанский регион и написал статью «Киргизский народный поэт-певец Ногайбай», опубликованную в том же году в журнале «Этнографическое обозрение», издаваемом Московским университетом.
Стихи Ногайбая в письменном виде не сохранились. Они передавались из уст в уста и до сегодняшнего времени дошли только 18 его стихотворений, одна поэма и два айтыса. Среди народа популярны песни Ногайбая «Асқар тауда асыл көп», «Шәкен болысқа», «Құдыретті күшім болса...».
В 1923 году, в возрасте 68 лет, Ногайбай Сулейменулы скончался в Бурылтайском районе Алтайского края. В 2011 году популяризатор творчества Ногайбая - Сырымбетов С. - издал сборник стихов поэта «Ногайбай».
Н. Сүлейменұлының (Ноғайбай ақын) шығармалары
Произведения Сулейменова Н.
Кітаптар - Книги
Сүлейменұлы, Н. Шығармалар жинағы: өлеңдер, айтыстар, ақын туралы мақалалар / Н. Сүлейменұлы. - Алматы: Ел-шежіре, 2007. - 168 б.
Н. Сүлейменұлының (Ноғайбай ақын)мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары
Публикации Н. Сулейменовав периодических изданиях и сборниках
Өлеңдері - Стихи
Ноғайбай ақын. Ноғайбай; Құдайым көзiмдi алды көрмесiн деп; Құдiреттi күшiм болса; Жұмбақ шай; Ноғайбай мен Айбаланың айтысы: өлеңдер / Ноғайбай ақын // Жас қазақ. - 1992. - 25 қараша.
Сүлейменұлы, Н. Кең далам: [халық ақыны Ноғайбайдың өлеңі] / Н. Сүлейменұлы // Ертіс өңірі. - 2011. - 4 мамыр. - Б. 17.
Н. Сүлейменұлының (Ноғайбай ақын)өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер
Литература о жизни и творчестве Сулейменова Н.
Кітаптар - Книги
Нұғманова, Ә. Қазақтың әншілік дәстүрі / Ә. Нұғманова. - Алматы: Қазақстан, 1975. - 48 б. - Ноғайбай ақын туралы.
Жұбанов, А. Қ. Ән-күй сапары / А.Қ. Жұбанов. - Алматы: Ғылым, 1976. - 480 б. - Ноғайбай ақын туралы.
Байбатыров, Ғ. Шығыс Қазақстан ақындары: көркем әдебиетті насихаттайтын лекторларға көмекші құрал / Ғ. Байбатыров. - Өскемен, 1981. - 22 б. - Ноғайбай ақын: Б. 22.
Сүйіншәлиев, Х.Ж. Қазақ әдебиетінің тарихы: оқулық / Х.Ж. Сүйіншәлиев. - Алматы: Санат, 1997. - 928 б. - Ноғайбай ақын: Б. 535-540.
Төреқұл, Н. Даланың дара ділмарлары / Н. Төреқұл. - Алматы: Қазақстан, 2001. - 592 б. - Ноғайбай ақын туралы.
Жеңсеханов, М. Шежірелі Зайсан [Электрондық ресурс]: [Зайсан өңірінен шыққан батырлар мен балуандар, ғалымдар мен қоғам қайраткерлері, өнер иелері мен ақын - жазушылар туралы] / М. Жеңсеханов. - Семей: Азербаева К., 2004. - 158 б. - Ноғайбай ақын туралы.
Қазақ әдебиеті: энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: Аруна, 2005. - 576 б. - Ноғайбай: Б. 396.
Шығыс Қазақстанның мәдени мұралары (тарих, мәдениет, білім). - Өскемен: ШҚМУ, 2006. - 432 б. - Ноғайбай ақын: Б. 297-300.
Құранбайұлы, Б. Шежіре шерткен шер мен сыр / Б. Құранбайұлы, Е.Қ. Батталұлы. - Өскемен: Рекламный дайджест, 2007. - 332 б. - Сүлейменұлы Ноғайбай туралы.
Құранбайұлы, Б. Шежіре шерткен шер мен сыр/ Б. Құранбайұлы, Е.Қ. Батталұлы. - Өскемен: Рекламный Дайджест, 2008. - 330 б. - Сүлейменұлы Ноғайбай туралы.
Шығыс Қазақстан Облысы: энциклопедия. - Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2014. - 848 б. - Сүлейменұлы Ноғайбай: Б. 713-714.
***
Литература Казахстана: энциклопедический справочник / Министерство связи и информации Республики Казахстан; Комитет информации и архивов. - Алматы: Аруна; Қазығұрт, 2010. - 528 с. - Ногайбай: С. 367.
Мақалалар - Статьи
Ноғайбай соқыр: [ХІХ ғ. аяғында өмір сүрген зайсандық ақын туралы] // Жұлдыз. - 1996. - № 9-10. - Б. 133-139.
Раев, Қ. Алтайдың алып шынары: [ақын Ноғайбай Сүлейменұлы туралы] / Қ. Раев // Қазақ әдебиеті. - 2004. - 23 қаңтар. - Б. 6-7.
Жеңсеханов, М. Шығыстың Шөжесі: [халық ақыны Ноғайбай Сүлейменұлы туралы] / М. Жеңсеханов // Ертіс өңірі. - 2011. - 4 мамыр. - Б. 17.
Қарабасов, Ж. Ноғайбай шешеннің Абаймен кездесуі / Ж. Қарабасов // Ақиқат. - 2014. - № 9. - Б. 73-77.
