Kydyrhanuly U.

Details

Last Updated on Wednesday, 19 June 2024 16:51

Kydyrhanuly Uakap (1932) – writer, translator, religious scholar.Kydyrhanuly Uakap is a writer, translator, religious scholar.

He was born on December 23, 1932 in the village of Akaral, Zaisan district, East Kazakhstan region. Under the onslaught of the Red Army, the family was exiled to East Turkestan (PRC), where they lived in 1933-1955.

He received secondary education, graduated from the gymnasium. He worked as a teacher, a newspaper correspondent, opened a department of broadcasts in the Kazakh language and managed the People's Radio in Shynzhan.

In 1955 he returned to Kazakhstan. Graduated from the Faculty of Journalism of S. M. Kirov Kazakh State University (now Al-Farabi Kazakh National University). He worked as a literary employee in the newspaper "Leninshil Zhas" (now "Zhas Alash"), in the East Kazakhstan regional newspaper "Communism tuy" (now "Didar"), on the Kazakh radio, head of the department in the newspaper "Socialist Kazakhstan" (now "Egemen Kazakhstan"), in 1986-1996 - editor-in-chief the international newspaper "Shalkar".

In 1960, his poems were included in the collection of young poets "Zhyrga Sapar", and the story "Ant" - in the collective collection "Zhol Basy".

The author of the collection of novels and short stories "Shankai tus", "Tan Nury", "Taskainat", "Altyn ai", the book-pedigree of the diaspora "Sagynysh sazdary" and several small books.

Translated books from Russian and from the languages of the Turkic peoples. In 1991, he was one of the first to make an explanatory and semantic translation of the Koran. In 2002, this translation was republished with additions.

In 2008, two historical and documentary books "Atten Altai" and "Markakol" were published, where a single common destiny of the nation is traced through the comprehension of the spiritual life of the Kazakhs of the whole Altai.

Three times winner of the prize of the Union of Journalists of Kazakhstan. Honored Worker of Culture of Kazakhstan (1979), Honorary citizen of Zaisan.

Works of Kydyrkhanov U.

Books 

Қыдырханов, У. Алтын ай [Мәтін] / У. Қыдырханов. - Алматы : Жалын, 1982. - 216 б.

Қыдырханұлы, У. Сағыныш саздары [Мәтін] : эссе, толғау, повесть / У. Қыдырханұлы. - Астана : Елорда, 2003. - 224 б.

Қыдырханов, У. Әттең, Алтай-Марқакөл [Электрондық ресурс] : [хикаяттар] / У. Қыдырханов. - Алматы : Жібек жолы, 2008. - 304 б.

Қыдырханұлы, У. Өз елiм – өзегiм [Мәтін] : [тәуелсiздiк және қазақ диаспорасы] / У. Қыдырханұлы.  – Алматы : Атажұрт, 2012. - 264 б.

Articles 

Қыдырханов, У.Қой жайылып қиянда жүр [Мәтін] / У. Қыдырханов, М. Әбуғалиев // Социалистік Қазақстан. - 1986. - 10 окт.

Қыдырханұлы, У. Ағайын арасындағы алтын көпiр [Мәтін] : ["Шалқар" апталығының бас редакторымен қазақ эмиграциясы және көшi-қон мәселесi төңiрегiндегi сұхбат / У. Қыдырханов; әңг. М. Жақып] // Егемен Қазақстан. - 1994. - 19 тамыз.

Қыдырханұлы, У. Бақыл бол, Бәке! [Мәтін] : [жазушы Б. Қыдырбекұлының қазасына көңiл бiлдiру] / У. Қыдырханұлы // Халық кеңесi. - 1995. - 27 маусым.

Қыдырханұлы, У. Қыран ұшқан ұясына қайырылады [Мәтін] : [жазушы С. Әбiлқасымұлының шығармашылығы туралы] / У. Қыдырханұлы // Егемен Қазақстан. - 1996. - 19 қараша.

Қыдырханұлы, У. Сырлы, сырбаз жан едi [Мәтін] : [жазушы Кеңесхан Зәкен туралы естелiк] / У. Қыдырханұлы // Қазақ әдебиетi. - 1997. - 7 қазан (№ 40). – Б. 14.

Қыдырханұлы, У. Әрiптестерiн еңбегiмен мойындатқан қаламгер едi [Мәтін] : [журналист Мағауия Машақов туралы естелiк] / У. Қыдырханұлы // Егемен Қазақстан. - 1997. - 30 желтоқсан.

Қыдырханұлы, У. Күңiренiп өткен өмiр [Мәтін] : [Қытай қазақтары арасында өскен Арғынбек ақын туралы деректер] / У. Қыдырханұлы // Жұлдыз. - 2004. - № 2. -  Б. 136-138.

Қыдырханұлы, У. Зайсанның бары мен зары [Мәтін] : [Зайсан ауданының тыныс тiршiлiгi туралы] / У. Қыдырханұлы // Егемен Қазақстан. - 2001. - 13 қараша. – Б. 2.

Қыдырханұлы, У. Қасиеттi есiм [Мәтін] : [белгiлi дiн қайраткерi Х. Алтайдың қазасына байланысты] / У. Қыдырханұлы // Егемен Қазақстан. - 2003. - 16 тамыз (№ 209-212). – Б. 16.

Қыдырханұлы, У.Күңіреніп өткен өмір [Мәтін] / У. Қыдырханұлы // Ертіс өңірі. - 2004. - 12 ақпан. - Б. 28.

Қыдырханұлы, У. Ұлыстың ұлы күнi [Мәтін] : жыл басы Наурыз мерекесi туралы / У. Қыдырханұлы // Түркiстан. - 2005. - 24 наурыз (№ 12). – Б. 5.

Қыдырханұлы, У. Шерменде ақын, шексiз мұң  [Мәтін]: [тұтқынға түскен ақын Мәжит Айтбаевтың тағдыры ] / У. Қыдырханұлы // Таң-Шолпан. - 2006. - № 2. - Б. 84-107.

Қыдырханұлы, У. Мiржақып Дулатовтың өр Алтайдағы iздерi [Мәтін] / У. Қыдырханұлы // Қазақ. - 2007. - 6 шiлде (№ 27). - Б. 6.

Қыдырханұлы, У. "Иесiнен ұрысы күштi" заманның қорлығын көрiп... [Мәтін] : [ақын Құмарбек Көпенұлы туралы] / У. Қыдырханұлы // Әдебиет айдыны. - 2007. - 2 тамыз (№ 30). - Б. 10.

Қыдырханұлы, У. Әттең, Алтай, Марқакөл! [Мәтін] : Мiржақыптың Өр Алтайдағы iздерi / У. Қыдырханұлы // Ана тiлi. - 2007. - 16 тамыз (№ 33). - Б.12-13.

Қыдырханұлы, У. Өр Алтайдың Асқары [Мәтін] : жазушы Асқар Егеубаев туралы / У. Қыдырханұлы // Түркiстан. - 2007. - 6 қыркүйек (№ 36). - Б. 8.

Қыдырханұлы, У. Қарымды қаламгер [Мәтін] : [журналист Мағауия Машақов туралы естелiк] / У. Қыдырханұлы // Егемен Қазақстан. - 2007. - 29 желтоқсан (№ 398/399). - Б. 10.  

Қыдырханұлы, У. Әрiптестерiн еңбегiмен мойындатқан қаламгер едi [Мәтін] : (журналист Мағауия Машақовтың туғанына 80 жыл) / У. Қыдырханұлы // Семей таңы. - 2008. - 17 қаңтар (№ 3). - Б. 4.

Қыдырханұлы, У.Алтай-Арман [Мәтін] : Әлімнің әңгімесі / У. Қыдырханұлы // Жұлдыз. - 2008. - № 5. - Б. 140-152.

Қыдырханұлы, У. Абылай хан суретiнiң авторы кiм? [Мәтін] : [ақын Мәжит Айтбаев туралы] / У. Қыдырханұлы // Әдебиет айдыны. - 2008. - 11 қыркүйек. - Б. 4-5.

Қыдырханұлы, У. Әз – аға [Мәтін] : [ халық жазушысы Әзiлхан Нұршайықовпен сыр-сұхбат] / У. Қыдырханұлы // Егемен Қазақстан. - 2009. - 27 қараша (№ 393/396). – Б. 7.

Қыдырханұлы, У. Өр Алтайда - ұлылардың іздері [Мәтін] / У. Қыдырханұлы // Мәдениет. - 2009. - № 11. - Б. 56-58.

Қыдырханұлы, У. Азаттықтың авторы [Мәтін] : [Елбасы Н. Назарбаев туралы] / У. Қыдырханұлы // Шалқар - 2. - 2009. - шiлде (№ 25/26). - Б. 1.

Қыдырханұлы, У. Алтай - Арман (Әлiмнiң әңгiмесi) [Мәтін] : [қытай қазақтарының шежiресi, М. Айтбаев, Х. Абдуллин, М. Қыдырханұлы туралы деректер/ У. Қыдырханұлы // Жұлдыз. - 2008. - № 5. – Б. 140-152.

Қыдырханұлы, У. Арманынан адаспаған азамат [Мәтін] : ["Алаш" сыйлығының иегерi Хасен Оралтайды еске алу] / У. Қыдырханұлы // Шалқар - 2.- 2010. - сәуiр ( № 15/16). - 11 б.

Қыдырханұлы, У. Жадыдан өшпейтiн жаратылыс [Мәтін] : [актриса Фарида Шәрiпованы еске алу] / У. Қыдырханұлы // Егемен Қазақстан. - 2010. - 25 қыркүйек. – Б. 5.

Қыдырханұлы, У. Жадыдан өшпейтiн жаратылыс  [Мәтін] : [актриса Фарида Шәрiпованы еске алу / У. Қыдырханұлы // Туған тiл. - 2010. - № 2. – Б. 112.

Қыдырханұлы, У. Дiндарлар ұғысса да, дiндер тоғыспайды [Мәтін] : [жазушы, исламтанушымен дiн атаулыны заңнамалық реттеу мәселелерi туралы сұхбат] / әңг. К. Тасболатова / У. Қыдырханұлы // Түркiстан. - 2004. - 15 шiлде. - Б. 6.

Қыдырханұлы, У. Дала жоралғысы - бәстесу  [Мәтін] / У. Қыдырханұлы // Ана тiлi. - 2008. - 24 сәуiр . – Б. 15.

Қыдырханұлы, У. Рухын жебеп жүрсiн ұрпақты [Мәтін] : [жазушы Қ. Шабданұлы өмiрден озды] / У. Қыдырханұлы // Қазақ әдебиетi. - 2011. - 18-24 ақпан (№ 7). - Б. 15. 

Қыдырханұлы, У. Жақсы күн [Мәтін] : [ҚР Парламент мәжiлiсi депутаттарының кезектен тыс сайлауы туралы] // Егемен Қазақстан.- 2012.- 18 қаңтар . – Б. 3.

Қыдырханұлы, У. Таңсәрi  [Мәтін] : [дүниежүзi қазақтары қауымдастығының 20 жылдығы] / У. Қыдырханұлы // Туған тiл. - 2012. - № 2. - Б. 16-22.

Қыдырханұлы, У. Түптiң түбiнде сiздердi түгел жинап аламын [Мәтін] / У. Қыдырханұлы // Алтын орда. - 2012. - 29 наурыз (№ 13). – Б. 21.

Қыдырханұлы, У. Шұбар ат  [Мәтін] : [металлург Н.Ә. Назарбаев салған ән, журналист Ұ. Бағаев, ғалым Е. Бөкетов туралы естелiк] / У. Қыдырханұлы // Егемен Қазақстан. - 2012. - 20 маусым. - Б. 2.

Қыдырханұлы, У. Жүректегi иман [Мәтін] : [Құран Кәрiмнiң түсiндiрмелi-мағыналық тәржiмасы туралы] /  У. Қыдырханұлы;  әңг. Қ. Аманжол // Егемен Қазақстан. - 2012. - 21 желтоқсан. - Б. 6.

Қыдырханұлы, У. Бiздегi бар мақсат - ұлтты сақтап қалу  [Мәтін] : [қазақ көшi, диаспоралогиясы жайында сұхбат] / У. Қыдырханұлы;  әңг. Е.Кәпқызы // Түркiстан. - 2012. - 6 желтоқсан (№ 49). – Б. 26.

Қыдырханұлы, У. Қазақтың сұлу жанына түскен дерттiң дауасы бар ма?.. [Мәтін] / У. Қыдырханұлы; әңг. Ы. Дәбей // Қазақ әдебиетi. - 2012. - 28 желтоқсан (№ 52). - Б. 14. -  Қазақстанның еңбек сiңiрген мәдениет қайреткерiмен сұхбат.

Жайсаң дүние [Мәтін] : [А. Апашбайұлының туғанына 130 жыл толуына орай, "Жер - адамның анасы" өлеңі берілген] / дайын. У. Қыдырханұлы  // Жұлдыз.- 2013. - № 9. – Б. 198-206.

Қыдырханұлы, У. Ат - аспаннан, сәлем - санадан [Мәтін] : ["Егемен Қазақстан" газетінде жарияланған "Сәлем - сөздің анасы" атты мақалаға орай] / У. Қыдырханұлы// Егемен Қазақстан. - 2014.- 15 қазан (№ 201). – Б. 14

Translations of Kydyrkhanov U.

Құран кәрiм [Мәтін] / ауд.: Р. Нысанбайұлы,У. Қыдырханұлы.- Алматы: Жазушы, 1991.- 578 б, арабшасы 585 б.

Құран кәрiмнiң отызыншы парасы [Мәтін] : арабша және қазақша мағыналық аударма / қазақ тiлiне ауд.: Р.  Нысанбайұлы,У. Қыдырханұлы. - Алматы: Ислам әлемi, 1999. - 28 б.

Құран Кәрiм қазақша мағына және түсiнiгi: Қазақстан Республикасының мәртебелi Президентi Нұрсұлтан Назарбаевтың халыққа сыйы. 1991 жылғы басылымнан қайта қаралған жаңа аударма Қазақстан мұсылмандары дiни басқармасында мақұлданды / аударған Уаһап қажы Қыдырханұлы; арнайы ред.К. Серiкбаева. - Алматы: Дәуiр, 2002. - 674 б.

Хан Санйаснаин.  Қажылық туралы. Қажылық деген не?  Ол сонша неге маңызды және мен одан не үйренем [Мәтiн] / қазақ тiлiне аударған У. Қыдырханұлы. – Алматы : Алматы кiтап, 2006. - 40 б.

Хан Санйаснаин Мұхаммед пайғамбар туралы [Мәтiн] / қазақ тiлiне аударған У. Қыдырханұлы . – Алматы : Алматы кiтап, 2006. - 56 б.

Бахтия, И. Бөрала ; Бозторғай ; Ай мен Қандек ; Сауысқан ; екi өгiз ; мүкжидек ; Мысығым ; Көшетiм [Мәтін] :  өлеңдер / И. Бахтия ; ауд.У. Қыдырханұлы // Жұлдыз. - 2015. - № 12. - Б. 156-159.

Рози, Р. Бөлiнгендi бөрi жейдi; Патша мен Құмырысқа ; Әдiлдiк [ Мәтін] :өлеңдер / Р. Рози ; ауд.У. Қыдырханұлы // Жұлдыз. - 2015. - № 12. -  Б. 159-165.

Books published with the participation of Kydyrkhanov U.

Разданұлы, М. Ата заман сөйлейдi [Мәтін] : әңгiмелер мен повестер / қолжазбаны дайындап, алғы сөзiн жазған У. Қыдырханұлы, М. Разданұлы - Астана: Елорда, 2005. - 224 б.

Апашбайұлы, А. Жыр-ғұмыр [Мәтін] : өлеңдер жинағы / А. Апашбайұлы; құраст. У. Қыдырханұлы - Алматы : Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы, 2013. - 296 б.

Literature about the life and work of Kydyrkhanov U.

Зұлфықаров, М. Лутфулла [Мәтін] : әңгіме / М.  Зұлфықаров М. // Жұлдыз . - 1970. - № 6. – Қыдырханов У.: б. 91-107.

Мырзахметұлы, М. «Аллаға сыйын, аллаға сүйен! Жарылқайтын да, жазалайтын да, жан дүниеңдi тазалайтын да ол - сенiң иең!» - деп төгiлте тәржiмаланған Құран Кәрiм жарыққа шықты [Мәтін] : [У. Қыдырханұлы аударған Құран Кәрiм кiтабы жайында] / М. Мырзахметұлы // Егемен Қазақстан. - 2003. - 21 наурыз (№ 64-65). – Б. 4.

Көргенi көп қаламгер [Мәтін] : [қаламгер Уахап Қыдырханұлы туралы] // Егемен Қазақстан. - 2003. - 20 желтоқсан. - Б. 5.

Қабышұлы, Ғ. Қарапайым бiр қазақ [Мәтін] : [қаламгер У. Қыдырханұлы жайлы] / Ғ. Қабышұлы // Қазақ әдебиетi. - 2004. - 23 қаңтар. - Б. 12.

Ахметова, Г. "Шалқар-2 " - мәдени мұра деуге әбден лайық [Мәтін] : [У. Қыдырханұлының "Мәдени мұра және төл жазуымыздың мұрагерi атты баяндамасы] / Г. Ахметова // Журналист. - 2007. - қыркүйек. - Б. 3.

Өтеулiұлы, Ө. "Өз елiм - өзегiм" дейтiн жазушы [Мәтін] : [жазушы, қаламгер, журналист, У. Қыдырханұлы 80 жаста] / Ө. Өтеуліұлы// Алматы ақшамы. - 2012. - 25 желтоқсан. – Б. 11.

Ақтаев, С. Сексеннiң сыры, сағыныш жыры [Мәтін] : [ жазушы, қаламгер, журналист У. Қыдырханұлы туралы] / С. Ақтаев // Жетiсу. - 2012. - 22 желтоқсан. - Б. 6.

Ақтаев, С. Сексеннiң сыры, сағыныш жыры [Мәтін] : [ жазушы У. Қыдырханұлы 80 жасқа толуына орай] / С. Ақтаев // Президент және Халық. - 2012. - 28 желтоқсан (№ 52). - Б. 5.

Мерейлi қаламгер  [Мәтін] : [жазушы У. Қыдырханұлы 80 жаста] // Ана тiлi. - 2012. - 27 желтоқсан. - Б. 3.

Қазақстаным - қарашаңырағым ! [Мәтін] : [жазушы У. Қыдырханов туралы] // Егемен Қазақстан. - 2012. - 12 қазан (№ 667/669). – Б. 6.

Жолымбет, Қ. Имандылық - бірлігіміздің кепілі [мәтін] : [жазушы У. Қыдырханов туралы] / Қ. Жолымбет // Семей таңы . - 2013. - 26 наурыз. - Б. 3.

Дәбей, Ы. Қалам алып Арғынбек... [Мәтін] : [У. Қыдырханұлының құрастыруымен шыққан ақын А. Апашбайұлының "Жыр ғұмыр" жинағы жайлы] / Ы. Дәбей // Қазақ әдебиетi. - 2014. - 29 тамыз. - Б. 5.

***

Рысакова, Ш. Сохраняя духовные ценности [Текст] : [о Кыдырханулы У.] / Ш. Рысакова // Вести Семей. - 2013. - 26 марта. –С.1.

Кыдырханулы, У. "Аллах моя вера, опора моя -труд" [Текст] / У. Кыдырханулы ; сост.: К. Раисова, К., М. Калачян // Спектр. - 2013. - 3 апреля. - С. 5.