Babataiuly D.

Details

Last Updated on Wednesday, 22 April 2020 13:25

Babataiuly Dulat (1802-1874) – a poet

He was born in the place between Lake Balkhash and Ayagoz, where roamed clan, called Nayman-sybany. Dulat knew Arabic letter and was an educated person for their time. He is the first Kazakh poet, whose poems have been published in hard copy and published a book.
In the songs of akyn create a real picture of reality, there showed the social contradictions in the Kazakh steppe after the liquidation of Khan, when authority was handed over to the sultans and rulers of the parish. Dulat depicts the hard life of the people and condemns violence Tsarist colonizers.
During the Soviet era Dulat poems called anti-people, hostile, glorifying the life of Bay and purpose of the feudal lords, deliberately distorting their meaning and significance.
Dulat was one of those people who rebelled against the colonization of Kazakh lands by their poetry.

Dulat is the first Kazakh poet who turned to satirical genres. Mostly Dulat's poems are didactic, edifying. Researcher K. Omiraliyev collected and prepared for publication all the works of D. Babatayuly. In 1991, a collection of works by Dulat "Zamana Sazy" was published.
The poet's works are stored in the manuscript fund of the Central Scientific Library of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan.

Works by D. Babatayuly

Books

 

Бабатайұлы, Д. Замана сазы [Мәтін] : [өлеңдер мен дастандар] / Д. Бабатайұлы. - Алматы : Жазушы, 1991. - 160 б.

Бабатайұлы, Д. Өсиетнама [Мәтін] / Д. Бабатайұлы - Алматы: Ғылым, 2001.- 132 б.

Бабатайұлы, Д. Тұнық тұма [Мәтін] : өлеңдер мен дастандар / Д. Бабатайұлы. - Алматы : Раритет, 2002. - 288 б.

Бабатайұлы, Д. Кеудем - ақыл сарайы [Мәтін] : [өлеңдер жинағы] /Д. Бабатайұлы; құраст.Қ. Раев. - Астана : Ер-Дәулет, 2002. - 112 б.

Бабатайұлы, Д. Шығармалары мен тағылымы [Мәтін] / Д. Бабатайұлы - Алматы : Раритет, 2003. - 288 б.

Бабатайұлы, Д. Шығармалары [Мәтін] : [өлеңдер, дастандар, мысал өлеңдер] / Д. Бабатайұлы; құраст. С. Қорабай. - Алматы : Ана тiлi, 2013. - 296 б.

Бабатайұлы, Д. Осындай заман кез болды... [Мәтін] : [өлең-дастандар және мақалалар ] / Д. Бабатайұлы . - Астана : Фолиант, 2013. - 272 б.

 

Publications of Babatayuly D. in periodicals and collections

 

Бабатайұлы, Д. Еспембет [Мәтін] / Д. Бабатайұлы // Дастандар : Октябрь ревалюциясына дейінгі қазақ ақындарының дастандары. - Алматы : Қазақтың мемлекеттік көркем әдебиет баспасы, 1960. - 322 б. - Б. 99-112.

Бабатайұлы, Д. Өлеңдер [Мәтін] / Д. Бабатайұлы // Бес ғасыр жырлайды : Үш томдық. Т.1. XV ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. - Алматы : Қазақ ССР Ғылым Академ. баспасы : Жазушы, 1984. - Б.197-212.

Бабатайұлы, Д. Асыл сөз [Мәтін] : өлеңдер, ертектер, аңыздар / құраст. Б. Ысқақов. 1-ші кітап : ауыз әдебиеті үлгілерінен / Д. Бабатайұлы - Алматы : Жалын, 1987. - 432 б. - (Қазақ балалар әдебиетінің кітапханасы).- Б.349-352.

Бабатайұлы, Д. Өлеңдер [Мәтін] / Д. Бабатайұлы // Дау шешеді дана сөз. - Алматы : Жеті жарғы, 1996. - Б. 67-72.

Бабатайұлы, Д. Өлеңдер [Мәтін] / Д. Бабатайұлы // Он ғасыр жырлайды. - Алматы : Дәуір, 2006. - Б. 168-190.

Бабатайұлы, Д. Өлеңдер [Мәтін] / Д. Бабатайұлы // Бабадан қалған асыл сөз : қазақ халқының тарихындағы ұлы тұлғалардың Отан, патриотизм туралы нақыл-өсиеттері, даналық ойлары мен қанатты сөздері. - Алматы : Раритет, 2015. -Б. 65-70.

Бабатайұлы, Д. Басшысын атқан бөкендей... [Мәтін] : өлең / Д. Бабатайұлы // Таң-Шолпан. - 2011. - № 4. – Б.182-190.

 

Literature about the work of D. Babatayuly

Books

 

1962- 1987

XVIII-XIX ғасырлардағы қазақ ақындары шығармаларының жинағы [Мәтін]. - Алматы : Қазақ ССР Ғылым Академ. баспасы, 1962.

Жұмалиев, Қ. Қ. XVIII-XIX ғасырлардағы қазақ әдебиеті [Мәтін] / Қ. Жұмалиев. - Алматы : Мектеп баспасы, 1967. - 435 б.

Сүйіншәлиев, Х. Қазақ әдебиетінің қалыптасу кезеңдері [Мәтін] : [ерте дәуірден XІX ғасырдың аяғына дейін] / Х. Сүйіншәлиев. - Алматы : Қазақстан, 1967. - 385 б. - Д. Бабатайұлы туралы: б. 163-177.

Сүйіншәлиев, Х. Қазақ әдебиеті XVІІІ-XІX ғғ. [Мәтін] / Х.Сүйіншәлиев - Алматы : Мектеп, 1981. - 167 б. - Д. Бабатайұлы туралы: б. 62-79.

Өмірәлиев, Қ. Қазақ поэзиясының жанры мен стилі [Мәтін] : [XІX ғ. бірінші жартысы] / Қ. Өмірәлиев - Алматы : Ғылым, 1983. - 237 б. - Д. Бабатайұлы туралы.

Дүйсенбаев, Ы. Эпос және ақындар мұрасы [Мәтін] / Ы. Дүйсенбаев. - Алматы : Ғылым, 1987. - 344 б. - Д. Бабатайұлы туралы.

1992

Сүйіншәлиев, Х. XІX ғасыр әдебиеті [Мәтін] : жоғары оқу орындары фиология факультеттері студенттеріне арналған оқулық . Бесінші кітап / Х. Сүйіншәлиев. - Алматы : Ана тілі, 1992. - Д. Бабатайұлы туралы.

2002-2006

Раев, Қ. М. Дулат Бабатайұлы шығармаларының поэтикасы [Мәтін] : филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты / Қ. М. Раев. - Алматы, 2002. - 28 б.

Бабатайұлы, Д. Тұнық тұма. [Мәтін] : өсиетнама : өлеңдер мен дастандар / Сын -зерттеу көзқарастар / Д. Бабатайұлы - Алматы : Раритет, 2002. - 288 б. - [Бабатайұлы Д. туралы]. - Б. 5-22.

Бекбосынов, М. Дулат Бабатайұлы және Абай шығармаларындағы отарлық езгіге қарсы әдеби сарын [Мәтін] : филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін жазылған диссертацияның авторефераты / М. Бекбосынов . - Алматы, 2004 . - 30 б.

Жеті ғасыр жырлайды [Мәтін] : [XIV ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары]. Т. 1 / құраст. Е. Дүйсенбайұлы , 2004. - 400 б. - Д. Бабатайұлы туралы: б.130-163.

Қазақ әдебиетінің тарихы [Мәтін] : 10 томдық. Т. 4 : XIX ғасырдың бірінші жартысы (1800-1850). Алматы : Ғылым, 2005. - 438 б. - Д. Бабатайұлы туралы: б. 202-229.

Әбенбаев, С. Эстетикалық мәдениет негіздері [Мәтін] : оқу құралы / С. Әбенбаев. - Алматы : Дарын, 2005. - 280 б. - Д. Бабатайұлы туралы.

Семей өңірінің ақын-жазушылары [Мәтін] : био-библиографиялық көрсеткіш / Абай атындағы әмбебап ғылыми кітапхана. - Семей : Талант, 2005. - 96 б. - Д. Бабатайұлы туралы: б. 19-21.

Сүйіншәлиев, Х. Қазақ әдебиетінің тарихы [Мәтін] : [оқулық] / Х. Сүйіншәлиев. - Алматы : Санат, 2006. - 904 б. - Д. Бабатайұлы туралы.

Қазақ әдебиеті [Мәтін] : методическое руководство : пособие для учителей 10 классов естественно-математического направления общеобразовательных школ с русскими языком обучения. - Алматы : Мектеп, 2006. - 152 б. - Д. Бабатайұлы туралы.

Мансұров, Н. Б. XIX ғасыр поэзиясындағы араб, иран кірме сөздері (Дулат, Шортанбай, Мұрат шығармалары бойынша) [Мәтін] : филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты / Н. Б. Мансұров. - Алматы, 2006. - 30 б.

Мұхамеджанова, Р. Ж. Орталық езгіге қарсы идеологияның қалыптасуының тарихи мәні (ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басы, тарихи аспект) [Мәтін] : тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты / Р. Ж. Мұхамеджанова. - Алматы, 2006. - 28 б.

Шығыс Қазақстанның мәдени мұралары [Мәтін] : (тарих, мәдениет, білім). - Өскемен : ШҚМУ, 2006. - 432 б. - Д. Бабатайұлы туралы.: Б. 294-295.

2007-2008

Қазақ әдебиеті тарихының хрестоматиясы [Мәтін] / А. У. Адишева., А. Н. Нурланова., Г. Б. Едилбаева. - Өскемен, 2007. - 88 б.

Қазақтың тәлімдік ойлар антологиясы [Мәтін]. Т. 4 : [XV-XVIII ғғ. билер мен ақын-жыраулар тағылымы], 2007. - 464 б. - Бабатайұлы Дулат: б. 391-399.

Қайсенов, З. Шығыс Қазақстан облысының тарихи очерктері [Мәтін] / З. Қайсенов. - Өскемен, 2007. - 334 б. - Д. Бабатайұлы туралы: б.199-201.

Шәкәрім [Мәтін] : энциклопедия / бас ред. Е. Сыдықов; жауапты ред. Т. Шаңбай. - Семей, 2008. - 864 б. - Бабатайұлы Дулат туралы: б. 319-320.

Ахметов, З. Таңдамалы [Мәтін] / құраст. М. Оразбек. - Алматы : Ана тілі, 2008.

Т. 1. - Алматы : Ана тілі, 2008. - Д. Бабатайұлы туралы: б. 156-162.

Негимов, С. Әдебиет әлемі [Мәтін] / С. Негимов. - Алматы : Ана тілі, 2008. - 256 б. - Д. Бабатайұлы туралы.

Жеті ғасыр жырлайды [Мәтін] : [XIV ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Т. 1] / құраст. Е. Дүйсенбайұлы. - 2008. - 400 б. - Д.Бабатайұлы туралы: б.130-163.

2010-2016

Самарханова, Н. "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша оқулық-тест [Мәтін] : (XIX-XX ғ.ғ.) / Н. Н. Самарханова ; Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі, Қазақстан Американдық еркін университетінің колледжі. - Өскемен, 2010. - 272 б. - Д. Бабатайұлы туралы.

Әлемдік педагогикалық ой-сана [Мәтін] : 10 томдық / Қазақстан Республикасының байланыс және ақпарат министрлігі, Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі, Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім беру академиясы. / құраст. М. Оразбек. - Алматы : Ана тілі, 2008.

Т. 10 : XV-XX ғғ. қазақ ойшыл оқымыстыларының тәлім-тәрбие туралы ой-пікірлері. - Алматы : Таймас, 2010. - 400 б. - Д. Бабатайұлы туралы.

Алаштың ардағы [Мәтін] / Қазақстан Республикасының Мәдениет министрлігі, тіл комитеті. - Астана : Руханият, 2010. - 264 б.- Д. Бабатайұлы туралы: б. 105.

Иманжапаров, М. Т. Жарма ақындары [Мәтін] : антологиялық жинақ / М. Т. Иманжапаров, М. Зүкенұлы. 1-кітап. - Семей : Үш биік, 2010. - 328 б.

Білгенге маржан [Мәтін] : қанатты сөздер мен мақал-мәтелдер / құраст. А. Қ. Керімтаев. - Алматы : Көркем баспасы, 2010. - 416 б. - Д. Бабатайұлы туралы.

Бабатайұлы, Д. Осындай заман кез болды... [Мәтін] : [өлең-дастандар және мақалалар] / Д. Бабатайұлы. - Астана : Фолиант, 2013. - 272 б. - (Алтай-Ертіс кітапханасы). - Д. Бабатайұлы туралы.

Бабатайұлы, Дулат. Шығармалары [Мәтін] : өлеңдер, дастандар, мысал өлеңдер / Д. Бабатайұлы. - Алматы : Ана тілі, 2013. - Д. Бабатайұлы туралы: б. 3-6.

Бөжеев, М. Абай және әдеби дәстүр [Мәтін]. Т. 28 / Ы. Дүйсенбаев, Ә. Дәрбісәлин. - Алматы : Әдебиет әлемі, 2014. - 366 б. - Д. Бабатайұлы туралы.

Сыздық, Р. Ауызша дамыған қазақ әдеби тiлi [Мәтін] / Р. Сыздық. - Алматы, 2014. - Дулат - қазақтың төл әдебиетiнде ақындықты шегiне жеткiзген суреткер: б. 67-74.

Зар-заман ақындары шығармашылығының философиялық мәнi [Мәтін] // Қазақ философиясы тарихы : (ежелгi дәуiрден қазiргi заманға дейiн). 2 т. - Алматы, 2014. - Д. Бабатайұлы: б. 277-292.

Кемелбаева, А. Сөз хикмет [Мәтін] : эсселер, мақалалар, сұхбаттар / А. Кемелбаева. - Алматы : Дәстүр, 2016. - 384 б. - Дулат Бабатайұлы: «Жігіт болар ма екенсің?»: б. 4-8.

 

Articles

 

1983-2001

Дулат өмiрiнен деректер [Мәтін] // Семей таңы. - 1983. - 23 июль.

Ғаббасов, С. Ғалымның хаты өлмейдi [Мәтін] : [Дулат жырау туралы жазған хат] / С. Ғаббасов // Қазақ әдебиетi. - 1990. - 12 январь.

Сүйіншәлиев, Х. Дуалы ауызды Дулат ақын [Мәтін] / Х. Сүйіншәлиев // Өркен. - 1993. - 2 қаңтар.

Исматова, С. "Еспембет"дастанының көркемдік ерекшелігі мен тілі [Мәтін] : [Дулат шығармашылығы туралы] / С. Исматова // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 1997. - № 9-10. - Б. 37-41.

Пертаева, Э. Дулат Бабатайұлының әлеуметтік- саяси көзқарасы [Мәтін] : [ақын шығармашылығы жайында] / Э. Пертаева // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 1998. - № 9-10. - Б. 83-84.

Бекбосынов, М. Отарлық дәуірдегі әдебиет және Дулат Бабатайұлы шығармаларындағы заман сұрқы [Мәтін] / М. Бекбосынов // Вестник университета "Кайнар". - 2000. - № 2. - Б. 19-25.

Бекбосынов, М. Отарлық дәуірдегі әдебиет және Дулат Бабатайұлы [Мәтін] / М. Бекбосынов // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 2000. - № 9. - Б. 30-34.

Рай, Қ. Жарияланбаған жырлардың жұмбағы [Мәтін] : [Д. Бабатайұлы туралы] / Қ. Рай // Жұлдыз. - 2001. - № 6. - Б. -143-148.

2002-2009

Үмбетаев, М. Ақындық пайым парызы [Мәтін] : [ Д. Бабатайұлының шығармашылығы туралы] / М.Үмбетаев // Ақиқат. - 2002. - № 3. - Б. 77-81.

Шәкерұлы, Ғ. Дулат Бабатайұлы [Мәтін] / Ғ. Шәкерұлы // Дидар. - 2002. - 15 маусым. - Б. 2.

Ахметов, З. Елдіктің жыршысы, еркіндіктің жоқшысы [Мәтін] : [Д. Бабатайұлының шығармашылығы] / З. Ахметов // Қазақ әдебиеті. - 2002. - 19 тамыз.- Б.14.

Дулат Бабатайұлы (1802-1871) [Мәтін] // Абай. - 2003. - № 4. - Б. 86

Раев, Қ. Сөз - жібек жіп, жыр - кесте [Мәтін] / Қ. Раев // Қазақ әдебиеті. - 2003. - 29 тамыз. - Б. 5.

Қаңтарбаев, Ә. Той тірлік пен береке бастауы [Мәтін] / Ә. Қаңтарбаев // Дидар. - 2003. - 23 тамыз. - Б. 4.

Айтұлы, Н. Ұлттың ұлы жыршысы [Мәтін] / Н. Айтұлы // Егемен Қазақстан. - 2003. - 3 қыркүйек. - Б. 3.

Егеубай, А. Ақылдың ақсарайы [Мәтін] / А. Егеубай // Қазақ әдебиеті. - 2003. - 5 қыркүйек. - Б. 7.

Құлмұхаммед, М. Тұнық жырдың тумасы [Мәтін] / М. Құлмұхаммед // Егемен Қазақстан. - 2003. - 6 қыркүйек. - Б. 1.

Құл-Мұхаммед, М. Тұнық жырдың тұмасы [Мәтін] : [Д. Бабатайұлының туғанына 200 жыл толуына орай] / М. Құл-Мұхаммед // Егемен Қазақстан. - 2003. - 6 қыркүйек. - Б. 1.

Сейсенұлы, Д. Елдік пен еркіндіктің жаршысы [Мәтін] / Д. Сейсенұлы // Егемен Қазақстан. - 2003. - 10 қыркүйек. - Б.1, 3.

Елубай, А. Ақылдың ақсарайы [Мәтін] / А. Елубай // Қазақ әдебиеті. - 2003. - 12 қыркүйек.- Б. 11.

Бекбосынов, М. Қалың қазақ бақыты үшін [Мәтін] / М. Бекбосынов // Семей таңы. - 2003. - 12-18 қыркүйек. - Б. 13.

Қаңтарбаев, Ә. Ақшатаудан саулаған жыр самалы... [Мәтін] / Ә.Қаңтарбаев // Дидар. - 2003. - 13 қыркүйек. - Б. 2.

Құл-Мұхаммед, М. Тұнық жырдың тумасы : ҚР Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келiсiм мин. Аякөзде өткен Дулат Бабатайұлының 200 ж. тойында сөйлеген сөзi // Дидар. - 2003. - 16 қыркүйек. - Б. 2.

Рай, Қ. Дулат поэтикасының көркемдік - эстетикалық нысанасы [Мәтін] / Қ. Рай // Жұлдыз. - 2003. - № 9. - Б.147-164.

Зүлхаров, Ғ. Ұлы бабама Дулат ақынның мейірімі түскен [Мәтін] / Ғ. Зүлхаров // Семей таңы. - 2003. - 19-25 қыркүйек. - Б.13

Айтқожина, М. Дулат бабам ! [Мәтін] / М. Айтқожина // Дидар. - 2003. - 23 қыркүйек. - Б. 4. - Д. Бабатайұлы туралы.

Раев, Қ. Зар заманның жампозы [Мәтін] / Қ. Раев // Ана тілі. - 2003. - 25 қыркүйек. - Б. 9. - Д. Бабатайұлы туралы.

Дулат Бабатайұлының туғанына 200 - жыл [Мәтін] : [Аякөз ауданында ғылыми –практикалық конференция өтті] // Қазақстан мектебi. - 2003. - № 11. - Б. 67 -69.

Раев, Қ. Дулат өлеңдерінің құрылым жүйесі [Мәтін] / Қ. Раев // Сынып жетекшісі. - 2004. - № 1.- Б.15-19.

Мырза-Ғали, Э. Дулаттану хақында бірер сөз [Мәтін] : / Э. Мырза-Ғали // Қазақ әдебиеті. - 2005. - 12 тамыз. - Б. 8.

Бекбосынов, М. Н. Дулат Бабатайұлы мұрасының текстологиясы жайлы бірер сөз [Мәтін] / М. Бекбосынов // Шәкәрім әлемі. - 2007. - № 4. - Б. 84-88.

Есжанов, С. Дулат Бабатайұлы (1802-1871) [Мәтін] / С.Есжанов // Ақиқат. - 2008. - № 4. - Б. 91-92.

Дүйсенғазин, С. Дулат Бабатайұлы және Сыбанның он жеті ақыны [Мәтін] / С. Дүйсенғазин // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы = Вестник КазНУ. Серия филологическая. - 2009. - № 3. - Б. 23-27. - Библиогр.: 16 атау.

 2011 - ...

Бекбосынов, М. Дулатты жырлатқан туған жер [Мәтін] / М. Бекбосынов // Түркістан. - 2011. - 30 маусым. - Б. 8.

Бекбосынов, М. Дулат ақын поэзиясы және оның заманы [Мәтін] / М. Бекбосынов // Қазақ әдебиеті және мемлекеттік тіл. - Алматы, 2011. - № 7/8. - Б.2-3.

Ердембеков, Б. Дулат пен Абай [Мәтін] / Б. Ердембеков // Дидар. - 2012. - 9 тамыз. - Б.19; 16 тамыз. - Б.19.

Рахымжанов, К. Дулат жырау Бабатайұлының ақындық ерекшеліктері [Мәтін] / К. Рахымжанов // Мөлдір сана. - 2014. - 14 желтоқсан. - Б. 11.

Тайжігіт, Б. Дулат Бабатайұлына жеке мұражай ашыла ма? [Мәтін] / Б. Тайжігіт // Дидар. - 2015. - 12 маусым. - Б. 22.

***

Турлыбаев, Е. Словом жгучим вдохновленный ... [Текст] : [о научно-практической конференции, посвященной творчеству акына Дулата Бабатаева] / Е. Турлыбаев // Рудный Алтай. - 2002. - 12 октября. - С. 17.

Доронин, Г. Обретение [Текст] : о Д. Бабатайулы / Г. Доронин // Казахстанская правда. - 2003. - 10 сентября. - С. 1, 3.

Шевченко, В. В честь великого поэта [Текст] : о Д. Бабатайулы / В. Шевченко // Казахстанская правда. - 2003. - 4 сентября. - С. 2.

Шака, А. Прикосновение к вечности [Текст] : о Д. Бабатайулы / А. Шака // Рудный Алтай. - 2003. - 20 сентября. - С. 2.

Звезды казахской литературы [Текст] / сост. М. Шабжантаева - Көкшетау : [Келешек - 2030], 2005. - Бабатайулы Д.: с. 64-67.

Омарулы, Б. Отражение трансформации духовно-нравственных ценностей в поэзии Зар - заман [Текст] : о Д. Бабатайулы / Б. Омарулы // Простор. - Алматы, 2013. - № 11. - С. 122-125.