Kasenov T.

Details

Last Updated on Monday, 14 March 2022 10:43

Kasenov Turlyhan (1902-1940) - poet, teacher, publicist.

He was born in 1940 in the town of Terekty aul No. 19 of Kandygatai parish (now Kapanbulak village of Zharma district of East Kazakhstan region). The poet's father Kasen Kazha, who visited Mecca twice, was an enlightened, revered man in the family. Turlykhan began his studies with an aul mullah, absorbed the canons of high spirituality, then received lessons from a secular mughalim. In 1920, Turlykhan came to Semipalatinsk (now Semey), where he enrolled in teaching courses. In 1921-1924 T. Kasenov worked at the school. In 1925, he entered the Semipalatinsk Pedagogical College. After studying, the young teacher returns to his native village, opens one of the first schools in East Kazakhstan. Turlykhan Kasenov was fluent in Arabic, Latin and Russian writing. Now the native school in the village of Kapanbulak is named after Turlykhan Kasenov.

The talented educator made a great contribution to the eradication of illiteracy, the implementation of universal education, led public education in Ayagoz and Kokpekty districts, was the director of the first school of collective farm youth, opened in Semipalatinsk (now Semey) in 1930. Already in his student years, he began to write, did not abandon poetic creativity during the years of work in the field of education. In 1934, Kasenov was accepted into the ranks of the Writers' Union of Kazakhstan. He worked with classics of Kazakh literature S. Seifullin, B. Mailin, I. Dzhansugurov.

A young poet on the pages of newspapers and magazines, sang of his time, his era, the first large construction projects in his native land. In 1934, the poem "Turksib" was published in the second issue of the magazine "Kazakh Adebieti" (now the magazine "Zhuldyz"). In the 30s, many poems, poems of the young poet were published in the newspapers "Leninshil Zhas" (now "Zhas Alash"), "Sotsialdy Shygys", "Ekpindi" (now "Semey tany"), etc.

He headed the East Kazakhstan regional branch of the Union of Writers of Kazakhstan, organized the literary almanac "Enbek". An ardent publicist, T. Kasenov openly expressed his opinion, for which he was subsequently persecuted. At the age of 35, an accusation of nationalism was brought against him. In 1940, Turlykhan Kasenov as an "enemy of the people" was repressed and died in the dungeons of the GULAG.

He is the author of the short stories "Kim Kush" (1929), "Nuken" (1935), "Yerler anghimesi" (1934), poems "Radio sozi", "Ospan Komsomol" (1934), and research works "Arip akyn", "Adebiet zhumysyna at salysayyk". In the book of Alexander Zataevich "500 Kazakh songs and kuys" 13 Kazakh folk songs performed by Turlykhan Kasenov are recorded, such as "Ardak", "Kairma", "Tulkitymak", "Karagoz-au", etc.

A school in Kapanbulak village of Zharma district of East Kazakhstan region bears the name of Turlykhan Kasenov.

T. Kasenov 's publications in periodicals and collections

Қасенұлы,Т. Ахаңның шығармашылық даралығы [Текст] : [А. Байтұрсыновтың мысалдарының қазақ әдебиетіндегі орны] / Т. Қасенұлы // Жұлдыз. - 1994. - № 7. - Б. 181-185.

Жарма ақындары [Мәтін] : антологиялық жинақ. 1-ші кітап / құрастырған М. Иманжапаров, М. Зүкенұлы. - Семей : Үш биік, 2010. - 328 б. - Т. Қасенұлы.

Literature about the life and work of T. Kasenov

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. – Қасенұлы Тұрлықан: б. 455.

Қазақ әдебиеті [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық / Қазақстан Республикасы мәдениет, ақпарат және спорт министрлігі. - Алматы : Аруна, 2005. - (Мәдени мұра). – Қасенұлы Тұрлықан: б. 323.

Шығыс жұлдыздары [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық. Т. 1 : Сөз зергерлері. Мәдениет майталмандары / құрастырушылар Ұ. Есдаулет, К. Құрмансейіт, Д. Кәпұлы. - Астана : Фолиант, 2011. - Қасенұлы Тұрлықан: б. 103.

Қазақстан жазушылары.ХХ ғасыр [Мәтін] : анықтамалық. - Алматы : Ана тілі, 2004. – Қасенұлы Тұрлықан: б. 183.

Қазақстан жазушылары [Мәтін] : анықтамалық / құраст. С. Қамшыгер; Қ. Жұмашева. - Алматы : Ан Арыс, 2009. - Қасенұлы Тұрлықан: б. 232-233.

Семей өңірінің ақын-жазушылары [Мәтін] : био-библиографиялық көрсеткіш / Абай атындағы әмбебап ғылыми кітапхана. - Семей : Талант, 2005. – Тұрлықан Қасенов: б. 47-48.

 1997

Тұрлықан ақын [Мәтін] : деректі жинақ / құрастырған М. Айтбайқызы, Қ. Рысбекұлы, Т. Жәкітайұлы, С. Сүйіндікова. - Алматы : Ер-Дәулет, 1997. - 201 б.

  2002

Рысбекұлы Қ. Қайтпас қайсар қазақпын [Мәтін] : [ақын, жазушы, қоғам қайраткері Тұрлыхан Қасенұлы туралы]. – Астана : Ер-Дәулет, 2002. – 216 б.

Рамазанов, С. Қашанда халқымен бірге [Мәтін] : [ақын, жазушы, қоғам қайраткері Тұрлыхан Қасенұлы туралы] / С. Рамазанов // Семей таңы. - 2002. - № 13. - Б. 3.

Рамазанов, С. Осындай ақын болған [Мәтін] : [ақын, жазушы, қоғам қайраткері Тұрлыхан Қасенұлы туралы] / С. Рамазанов, Д. Сейсенұлы // Егемен Қазақстан. - 2002. - 26 маусым. - Б. 12.

Мұхамедова, Р. Қайтпас қайсар қазақ [Мәтін] : [ақын, публицист, ағартушы Тұрлыхан Қасенұлының туғанына 100 жыл толуына орай] / Р. Мұхамедова // Семей таңы. - 2002. - 30 тамыз. - Б. 2.

 2003

Мансарин, Т. Тұрлықан ақын [Мәтін] / Т. Мансарин // Қазақстан мектебі. - 2003. - № 2. - Б. 52-55

 2012

Мұхамедханұлы, Қ. Тұрлықан Қасенұлы [Мәтін] / Қ. Мұхамедханұлы  // Қалба тынысы. - 2012. - 28 наурыз. - Б. 3.

  2014

Мұхамедханұлы, Қ. Тұрлыхан Қасенұлы [Мәтін] : [ақын, публицист Т. Қасенұлының өмірі жайлы] / Қ. Мұхамедханұлы // Ертіс өңірі. - 2014. - 22 қазан. - Б.10-11. 

***

Литература Казахстана [Текст] : знциклопедический справочник / Министерство связи и информации Республики Казахстан; Комитет информации и архивов. -  Алматы : Аруна : Қазығұрт, 2010. - (Мәдени мұра). – Касенулы Турлыхан: с. 270-271.

  2002

Гайнуллина, Ф. А. Литература Семипалатинского Прииртышья [Текст] : учебное пособие / Ф. А. Гайнуллина. - Семипалатинск, 2002. - Турлыхан Касенов: с. 56-58.

Бликова, Ж. Слово о Турлыхане [Текст] / Ж. Бликова, Р. Сейпилова // Спектр. - 2002. - 5 апреля. - С. 16

Рамазанов, С. «Бесстрашен и горд…» / С. Рамазанов // Семипалатинские вести.- 2002.- 5 июля.- С.3.

Байгужинов, К. Певец своего народа / К. Байгужинов // Семипалатинские вести.-2002.-16 августа.- С.2.

Рамазанов, С. "Я - свободолюбивый казах, бесстрашен и горд, воспитанный тобой, мой независимый народ" [Текст] : [100 лет поэту, публицисту Турлыхану Касенову ] / С. Рамазанов// Спектр. - 2002. -16 августа. -  С.16.

Рамазанов, Е. "Я свободолюбивый казах..." [Текст] : [к 100-летию поэта, педагога, публициста Турлыхана Касенулы] / Е. Рамазанов // Рудный Алтай. - 2002. - 24 августа. - С. 6

Биданова, А. Короткий век Турлыхана Хасенова / А. Биданова // Наше дело.- 2002.- 30 августа.- С.7.

Сергеева, Ж. Памяти Турлыхана Касенулы посвящается / Ж. Сергеева // Семипалатинские вести.- 2002.- 30 августа.- С.2.

 2006

Писатели Семипалатинскогорегиона [Текст] : био-библиографический указатель / Семипалатинская универсальная научная библиотека им. Абая. - Семипалатинск : Талант, 2006. -Турлыхан Касенов: с. 32-34.

 2011

Мұхамедханов, Қ. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін]. Т. 9 : мақалалар, зерттеулер, Абай шығармаларына түсініктемелер / Қ. Мұхамедханов. - Алматы : Ел шежіре, 2011. - 384 б. - Т. Қасенұлы (ол туралы).

 2014

Бұл өлең шыққан екен бірталайдан... [Мәтін] : "Біржан-Сара  айтысына" қатысты зерттеу мақалалар мен ғылыми ой-тұжырымдар . - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ "Берел" баспасы, 2014. - 506 б. - Т. Қасенұлы.