Нұрғалиев Қ.
- Жаңартылды 20.12.2023 15:57
Нұрғалиев Құмаш (1925-1988 жж.) – КСРО халық мұғалімі, ағартушы-педагог.
ШҚО, Марқакөл ауданы, Боран ауылында дүниеге келген. Ұлы Отан соғысына қатысып, 19 жасында І топ мүгедегі атанды.
Қ. Нұрғалиев - Елбасының «Книга профессиональных династий Республики Казахстан» атты кітабының бірінші бетіне енгізілген педагогтар әулетінің негізін салушы. Абай атын. ҚазПИ-ды аяқтаған соң, өзі оқыған мектепте авторлық «балалықтың рухани және саналы әлемі үлгісін» жасаған. Кейін, аталған үлгі КСРО-ның Халық шаруашылық жетістіктерінің көрмесіне ұсынылып, Қазақстанның үздік мектептерінің бірі танылып, қола медаль иеленген. Педагог-көшбасшы болған Қ. Нұрғалиев бір ғана оқу орнын 31 жыл басқарған.
Құмаш Нұрғалиұлының мектебі ауылдың әлеуметтік-мәдени орталығы болып табылады. Бүгінгі күні аталған мектепті ұстаздың ұлы, педагогика ғылымдарының кандидаты Талант Құмашұлы басқарады. Әке арманын жүзеге асыра отырып, білім саласында көшбасшы болуда. «Ең үздік мектеп 2005» атағына ие болды. Сонымен бірге, мектеп ЮНЕСКО мен республикалық білім саласын ақпараттандырудың “Қазақстан Республикасындағы ауыл мектептерін қашықтан оқыту” бағдарламасы бойынша жаңашыл-ақпараттық технологиялар орталығы болып саналады.
Құмаш Нұрғалиұлының мерейтойына орай «Халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиев. Педагогикалық династия» атты кітап жарық көрді. Кітапта халық мұғалімі туралы замандастарының, қызметтестерінің, шәкірттерінің естеліктері, ақын-жазушылардың өлең-жырлары жарияланған. Сондай-ақ, кітапта жартығасырлық мектеп өмірі, мұғалімдер мен оқушылар жетістіктері, Құмаш Нұрғалиұлының идеясын жалғастырушы ұстаздар династиясы туралы әңгімеленеді.
Бес баласының төртеуі мұғалім мамандығын таңдаған (Манира, Талант, Марат, Гүл). Үлкен қызы – Манира ағылшын тілінің мұғалімі, «Қайнар» университетінің доценті, шет тілдері факультетінің теориялық пәндер кафедрасының меңгерушісі. Ағылшын тілін меңгертуге арналған басылымдарды электронды нұсқаға көшірумен белсенді түрде айналысады.
Манира Құмашқызы «Қазақ ССР халыққа білім беру ісінің үздігі» құрметті белгісімен марапатталған, республикалық «Жыл мұғалімі 1990» конкурсының лауреаты, жоғарғы санатты ұстаз.
Әкесінің кәсіптік білім жетілдіру идеясын кіші ұлы - Марат Құмашұлы жалғастыруда. Ол Құмаш Нұрғалиев атындағы колледж ашты.
Кіші қызы - Гүл Құмашқызы, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, ҚР БҒМ Республикалық білім беруді ақпараттандыру ғылыми-әдістемелік орталығының директоры.
Педагогикалық династия бүгінгі күні 36 адамды құрайды.
Қ. Нұрғалиевтің өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер
Литература о жизни и деятельности К. Нургалиева
Кітаптар - Книги
Әбуғалиев, М. Өлімді жеңген өмір ... [Мәтін] / М. Әбуғалиев. - Алматы : Мектеп, 1984. - 78 б.
Шегендіков, М. Құмаштың мектебі [Мәтін] : деректі әңгімелер / М. Шегендіков. - Алматы : Жалын, 1986. - 112 б.
Елубай, О. Алтайым, алтын тамырым [Мәтін] : деректі әңгіме, очерк, публицистика, толғау / О. Елубай. - Алматы : Әл-Фараби, 2000. - 181 б.
Ғабдуллин, М. Алтын жұлдыз [Мәтін] : очерктер, хаттар және күнделік / М. Ғабдуллин; құраст. С. Негимов. - Алматы : Ана тілі, 2005. - 288 б.
Халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиұлы : педагогикалық әулет [Мәтін]. - Алматы, 2005. - 336 б.
Тоқпатаев, У. Менің замандастарым [Мәтін] / У. Тоқпатаев. - Өскемен, 2006. - Қарағайдың қарсы біткен бұтағындай еді-ау ... - [Қ. Нұрғалиев туралы]: б. 95-114.
Шығыс Қазақстанның мәдени мұралары (тарих, мәдениет, білім) [Мәтін] / Шығыс Қазақстан облысының мәдениет басқармасы, С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті. - Өскемен : ШҚМУ баспасы, 2006. - Құмаш Нұрғалиев: б. 418-419.
Чекетаева, Р. С. Халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиевтің қызметі мен кәсіби мұрасы : тарихи талдау [Мәтін] : тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты / Р. С. Чекетаева. - Астана, 2010. - 25 б.
***
Розанов, А. Первороссийские мальчишки [Текст] : документальные повести / А.Розанов - Алма-Ата : Жалын, 1988. - Хочу и творю : [о К. Нургалиеве]: с. 125.
Нургалиева, Г.К. Психолого-педагогические основы системы ценностного ориентирования личности [Текст] :[о К. Нургалиеве] / Г.К. Нургалиева. - Алматы, 1993. - 51 с.
Азмухамбетов, Ш. Соколиная судьба [Текст] / Ш.Азмухамбетов. - Усть-Каменогорск, 2006. - Восхождение : рассказ-размышление о судьбе некоронованного героя Великой Отечественной войны :[о К. Нургалиеве]:с. 98.
С Усть-Каменогорском я что-то важное утратил[Текст] : сборник очерков, стихов, корреспонденций, писем А. С. Розанова]. -Усть-Каменогорск : Шығыс Ақпарат,2009. -Полчаса и еще много-много лет : [о К. Нургалиеве]:с. 5-16.
Мақалалар - Статьи
Кітапбаев, Б. Қайран Құмаш, қайсар Құмаш [Мәтін] : [Қ. Нұрғалиев туралы] / Б. Кітапбаев // Егемен Қазақстан. - 1995. - 27 қазан. - Б. 4.
Тұрғанбаев, М. Жүзіне бүтіндердің татушы еді-ау [Мәтін] : Қ. Нұрғалиевтің туғанына 70 жыл / М. Тұрғанбаев // Дидар. - 1995. - 30 қыркүйек. - Б. 2.
Ыбырайқызы, Т. Халық мұғалімінің мұражайы [Мәтін] : [Боран орталау мектебінде Қ. Нұрғалиұлына арналған мұражай ашылды] // Дидар. - 1997. - 8 шілде. - Б. 4.
Әлімбаев, М. Ардақтымыз атаусыз қалмасын [Мәтін] : [алғашқы КСРО халық мұғалімі Қ. Нұрғалиев 75 жаста] // Жас алаш. - 2000. - 2 қараша. - Б. 6.
Тұрғанбаев, М. Даралардың ішінде дана туған [Мәтін] : [халық мұғалімі Қ. Нұрғалиевтің туғанына 75 жыл толуына орай] // Дидар. - 2000. - 30 қыркүйек. - Б. 3.
Кемешев, Н. Мен Құмашты көрмесем [Мәтін] / Н. Кемешев // Дидар. - 2003. – 22 сәуір. - Б. 4.
Елубай, О. Қазақтың Құмашы қайта оралды [Мәтін] / О. Елубай // Егемен Қазақстан. - 2004. - 18 ақпан. - Б. 3.
Нұрмұхамедов, Ә. Асыл ағаны аңсау [Мәтін] / Ә. Нұрмұхамедов // Дидар. - 2004. - 8 мамыр. - Б. 2.
Зәкәрия, Х. Ардагер есімін ардақтады [Мәтін] / Х. Зәкәрия // Дидар. - 2005.- 11 қазан. - Б. 2.
Тұрғанбаев, М. Атақты ұстаздың педагогикалық қырлары [Мәтін] / М. Тұрғанбаев // Дидар. - 2005. - 27 қыркүйек. - Б. 4.
Жүсіп, Ә. Ұлы ұстаз [Мәтін] / Ә. Жүсіп // Білім әлемінде. - 2007. - № 1. - Б. 55-56.
Биғалиқызы, З. Ол біз үшін шамшырақ еді [Мәтін] : [Қ. Нұрғалиев туралы] / З. Биғалиқызы // Дидар.- 2008. - 8 мамыр. - Б. 4.
Кітапбаев, Б. Тағылған жеке-дара жұлдыз еді, Алтайдың алтын шекпен жағасына... [Мәтін] : [Қ. Нұрғалиев туралы] / Б. Кітапбаев // Дидар. - 2009. - 22 маусым. - Б. 5.
Зәкәрия, Х. Мектепте жүз отыз екі балаға бал және ыстық тамақ беріледі [Мәтін] : [Қ. Нұрғалиев туралы] / Х. Зәкәрия // Дидар. - 2010. - 30 тамыз. - Б. 5.
КСРО-ның халық мұғалімі атанған тұңғыш қазақ [Мәтін] : [халық мұғалімі Қ. Нұрғалиев туралы] // Дидар. - 2011. - 15 сәуір. - Б. 8.
Кітапбаев, Б. Парталас, майдандас достар едік [Мәтін] : [халық мұғалімі, соғыс ардагері Қ. Нұрғалиев туралы] / Б. Кітапбаев // Ертіс өңір. - 2011. - 18 мамыр. - Б. 10.
Кітапбаев, Б. Өтпейтін өмір, сынбайтын темір жоқ [Мәтін] : [халық мұғалімі Қ. Нұрғалиев туралы естелік] / Б. Кітапбаев // Дидар. - 2011. - 14 шілде. - Б. 7.
Әбілхан, С. Құмаш Нұрғалиев мектебі жүзге толды [Мәтін] / С. Әбілхан // Дидар. - 2014. - 23 қазан. - Б. 192.
Чекетаева, Р. Елінің ер тұлғасы [Мәтін] : атақты жерлесіміз Құмаш Нұрғалиевтің 88 жылдығына орай / Р. Чекетаева // ШҚО педагогика жаршысы = Педагогический вестник ВКО. - 2014. - № 5. - Б. 75-77.
Құмаш Нұрғалиев "Халық қаһарманы" атағына әбден лайық [Мәтін] // Дидар. - 2015. - 6 ақпан. - Б. 23.
Сарқытбекқызы, Р. Ерлігі ұмытылмас ел ұлы - Құмаш Нұрғалиев [Мәтін] / Р. Сарқытбекқызы // ШҚО педагогика жаршысы = Педагогический вестник ВКО. - 2015. - № 2. - Б. 11-12.
Иманғали, М. Өскеменде тұңғыш рет "Нұрғалиев оқулары" өтті [Мәтін] / М. Иманғали // Дидар. - 2015. - 1 қазан. - Б. 19.
Интернет - сілтемелер
Интернет – ссылки
http://www.el.kz/blogs/entry/content-56849
https://www.vk.com/topic-76819397_32138967
http://www.vko-memory.blogspot.com/2014/11/blog-post_99.html
Колледж имени Кумаша Нургалиева
