Нұрбаев А.

Жаңартылды 10.06.2024 11:45

Нұрбаев Ақтан (1926-1988) - ақын

Ақтан Нұрбаев 1926 жылы 27 мамырда Шығыс Қазақстан облысы, Катонқарағай ауданы, Берел ауылында дүниеге келген.

Ақындық таланты ерте білінгенімен, отызыншы жылдардағы қиыншылықтарды үлкендермен бірге көтеріп, бұғанасы қатпай еңбекке араласып, өлеңдерін көбінде ауызша айтып, ара-тұра айтыстарға түсіп, ел арасында «ақын бала» атанады. Қырқыншы жылдардағы Ұлы Отан соғысы кезеңінде еңбек армиясында, одан кейінгі ауыр жылдары шаруашылықтың түрлі салаларында жұмыс істеген.

Шығыс Қазақстан облысының облыстық, аудандық газеттерінде 30-40 жыл бойы үнемі өлең жазып, жергілікті ақындармен айтыс өткізіп жүрді.

60-жылдарда Ақтан ақынның өлеңдері аудандық, облыстық, кейінірек республикалық баспасөз беттерінде жариялана бастады. Көзі тірісінде өзі кітап шығаруды құнттамаған ақынның бірнеше жинағын кейінірек балалары шығарды.

Ақтан Нұрбаев өлеңдерінің басты тақырыптары – табиғат, адамдар, соларға деген сағыныш, көлеңкелі көңіл-күйлері мен жүрек жылуы болып келеді. Табиғи талант иесінің жырлары – оқырман жүрегінен орын алардай әдемі, әсерлі де шыншыл дүниелер. «Сырымды айтам», «Айтып өткен ақында арман бар ма...» өлең кітаптары жарыққа шыққан.

Артын жоқтар ұрпағы, жырсүйер қауым, оқырманы  бар да дүлдүл ақынның  рухы мен інжу маржан  жырлары  мәңгі сөнбесі даусыз! Алтайдай жазира мекенде әлі талай дарындар жасындай жарқылдар, Мұзтаудай асқан шыңның төсінен талай бала қырандар саңқылдап ұшар, Бірақ Ақтандай ерекше дарын, табиғи талант қашан оралар  деген сұраққа тірелгенде кеудеңе мұң тұнары анық.

Ақтан Нұрбаевтың шығармалары

Произведения А. Нурбаева

Нұрбаев, А. Сырымды айтам [Мәтін] : [жерлес ақын А. Нұрбаевтың тұңғыш жинағына туған жер, табиғат туралы өлеңдері топтастырылған] / А. Нұрбаев. - Алматы : Ғылым, 1995. - 136 б.

Ағажай, Алтайдай жер қайда [Мәтін] : өлеңдер жинағы. - А. : Полиграфия, 1999. - 303 б.

Нұрбаев, А. Айтып өткен ақында арман бар ма... [Мәтін] : өлеңдер мен толғаулар, естеліктер / А. Нұрбаев . - Өскемен : Медиа-Альянс, 2003. - 260 б.

Нұрбаев А. Ақтанымын Алтайдың [Мәтін]. Т.1 : Поэзия, 2019. - 304 б.

Нұрбаев А. Ақтанымын Алтайдың [Мәтін]. Т.2 : Айтыстар, поэмалар, проза, арнаулар, естеліктер, 2019. - 312 б. 

Мерзімді басылым беттерінде жарияланған мақалалары

Публикации в периодической печати

Нұрбаев А. Мерейлi көктем : өлең [Мәтін] / А. Нұрбаев // Лениншiл жас.- 1970.- 12 июнь.

Нұрбаев А. Туған жер: өлең [Мәтін] / А. Нұрбаев // Лениншiл жас. - 1970. - 14 июль.

Нұрбаев А. Таңғы аяз : өлең [Мәтін] / А. Нұрбаев // Қазақ әдебиетi. - 1970. - 30 окт.

Нұрбаев А. Дала : өлең [Мәтін] / А. Нұрбаев // Лениншiл жас. - 1971. - 25 сент.

Нұрбаев, А. Тобылғы торы [Мәтін] : әңгіме / А. Нұрбаев // Арай. - 1972. - 1 январь.- Б.4.; 25 январь.- Б. 4

А. Нұрбаев туралы әдебиеттер

Литература о Актан Нурбаеве

Кітаптар - Книги

Кітапбаев, Б. Шежіре [Мәтін] : тоғыз таңбалы найман / Б. Кітапбаев. - [Б. м.] : [б. ж.], 1992. - 598 б.

Елубай, О. Аялайық Алтайды [Мәтін] : (Деректі әңгіме, жолжазба, очерк,толғау, мақалалар) / Елубай О. - Өскемен : [б. и.], 2004. - 227 б.

Қапанов, Б. Анамдай әлпештеген Асқар Алтай [Мәтін] / Б. Қапанов. - Өскемен : [б. и.], 2011. - 566 б.

Назырбаев, Қ. Катонқарағай [Мәтін] / Қ. Назырбаев. - Астана : Фолиант, 2011. - 280 б.

Назырбаев, Қ. Катонқарағай қаламгерлері [Мәтін] / Қ. Назырбаев. - Астана : Нұра-Астана, 2017. - 176 б.

Мақалалар

1990-е...

Байбатыров, Ғ. Көңілде мәңгі жүресің [Мәтін] : [Катонқарағайлық ақын А.Нұрбаевтың 70 жылдығына орай естелік] / Ғ. Байбатыров // Дидар. - 1996. - 5 қыркүйек

Құмарбекұлы, М. Әз ағаның артында сөзі қалды [Мәтін] : [Катонқарағайлық ақын А.Нұрбаевтың 70 жылдығына орай] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1996. - 5 қыркүйек.

Мұқтарханұлы Ақтан Нұрбай [Мәтін] : [ақын А.Нұрбайдың 70 ж. арн өлең] / Мұқтарханұлы // Арай. - 1996. - 10 қыркүйек.

Нұқайұлы, Т. Ақынның оралуы [Мәтін] : [Катонқарағайлық ақын А.Нұрбаевтың "Сырымды айтам..." жинағы жайлы] / Т. Нұқайұлы // Дидар. - 1996. - 10 қыркүйек..

Нұрбаев, А. Алтайымды, адамдықты жырлаймын [Мәтін] : [Жыр жолдары] / А. Нұрбаев // Дидар. - 1996. - 10 қыркүйек.

Рақымжанов, Т. Ақтан туралы сөз [Мәтін] : [Ақын А.Нұрбаев жайлы толғаныс] / Т. Рақымжанов // Арай. - 1996. - 24 қыркүйек.

Таңбин, Қ. Алтайдың ақиығы Ақтан ақын [Мәтін] : [Ақынның 70 жылдығына арн. ас жөнінде] / Қ. Таңбин // Арай. - 1996. - 24 қыркүйек.

Құмарбекұлы, М. Ақынға арналған ас [Мәтін] : [Катонқарағай ауд. ақын марқұм А.М.Нұрбайға 70 толуына арналған ас берілді] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1996. - 26 қыркүйек.

Әбішев, С. Ақтанға [Мәтін] : [Ақын А.Нұрбаевқа арн. өлең] / С. Әбішев // Арай. - 1996. - 4 қазан..

Қызыр, Ж. Ақын ауылы [Мәтін] : [Катонқарағайлық ақын А.Нұрбаевқа арн. өлең] / Ж. Қызыр // Арай. - 1996. - 4 қазан.

Нұржақыпов, Қ. Көңілде жарқын бейнесі [Мәтін] : [ақын А.Нұрбаев жайлы] / Қ. Нұржақыпов // Дидар. - 1997. - 21 қаңтар.

Әшімханұлы, Д. Өкініш [Мәтін] : [Ақын А.Нұрбаев туралы] / Д. Әшімханұлы // Дидар. - 1997. - 18 ақпан.

2000 - ...

Қаңтарбаев, Ә. Ақтан ақынның орындалған арманы [Мәтін] / Ә. Қаңтарбаев // Дидар. - 2003. - 6 желтоқсан. - Б.5

Қаңтарбаев, Ә Сырыңызды айтып тауысуға үлгермедіңіз-ау! немесе Ақын ағамен сырласу [Мәтін] / Ә. Қаңтарбаев // Дидар. - 2006 - 3 маусым. - 3 маусым. - Б.6

Касенова, А. Ақтан Нұрбаев шығармаларындағы суреткерлік шеберлік [Мәтін] / А. Қасенова // ШҚО педагогика жаршысы. - 2007. - № 1. - Б. 35-37.

Байжұмаұлы, Т. Сағындырған сырлы жыр [Мәтін] : [ақын А. Нұрбаевтың "Сырымды айтам" атты жаңа жыр жинағы жарық көрді] / Т. Байжұмаұлы // Дидар. - 2011. - 14 мамыр. - Б. 5.

Ғабдуллин, С. Табиғи талант тарланы [Мәтін]: зерттеу / С. Ғабдуллин // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы: Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.204-208.

Ғабдуллин, С. Ақ алғысым Ақтанға [Мәтін] : өлең / С. Ғабдуллин // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.208-210.

Райысова, Б. Сулулықтың сүрей суреткері [Мәтін] : зерттеу / Б. Райысова // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.213-216.

Райысова, Б. Ақтан аға [Мәтін] : өлең / Б. Райысова // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.217.

Рақымжанов, Т. Ақтан туралы сөз [Мәтін] : естелік / Т. Рақымжанов // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.204-210.

Байбатыров, Ғ. Өміршең жырлар [Мәтін] : зерттеу / Ғ. Байбатыров // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.204-210.

Нұқайұлы, Т. Ақынның оралуы [Мәтін] : өлең / Т. Нұқайұлы // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.223-225.

Малғажин Ә. Ақтан ағаға [Мәтін] : өлең / Ә. Малғажин // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.226

Қызыр, Ж. Ақын ауылы [Мәтін] : өлең / Ж. Қызыр // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.227

Әбішұлы, С. Алтайдың ақ иығы-Ақтан ақын [Мәтін] : өлең / Ж. Қызыр // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.228

Кітапбаев, Б. Алтайдың Ақтан ақыны [Мәтін] : естелік / Б. Кітапбаев // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.232-237.

Әлиханов, Қ. Қайран, Ақтан аға-ай [Мәтін] : естелік / Қ. Әлиханов // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.238-239.

Әлиханов, Т. Жүрегі жырға толы еді [Мәтін] : естелік / Қ. Әлиханов // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.256-262.

Жөндібаев, Х. Беу-беу, жалған дүние - ай ! [Мәтін] : естелік / Х. Жөндібаев // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.204-210.

Құмарбеков, М. Әз ағаның артында сөзі қалды [Мәтін] : естелік / Х. Жөндібаев // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.258-262.

Қаңтарбаев, Ә. Сырыңызды айтып, тауысуға үлгермедіңіз-ау немесе ақын ағамен сырласу [Мәтін] : естелік / Ә. Қаңтарбаев // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.263-266.

Назырбаев, Қ. Артында сөзі қалды [Мәтін] : естелік / Ә. Қаңтарбаев // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.271-273

Әшімханұлы, Д. Дәнекер [Мәтін] : естелік / Ә. Қаңтарбаев // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.274-278.

Асқаров, Ә. Біз білетін Ақтан ақын [Мәтін] : естелік / Ә. Асқаров // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.279-280.

Ақтанқызы, Г. Әке, өзіңді әлі іздеп жүрмін [Мәтін] : естелік / Г. Ақтанқызы // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2.- Б.298-301

Кенжеханұлы, М. Ақтан ақын бақытты ма? [Мәтін] / М. Кенжеханұлы // Дидар. - 2019. - 26 қыркүйек.- Б.17.

Тұрлыбек, Д. Мұзтаудың көкке өрлеген Мұзбалағы : [ақын Ақтан Нұрбаев туралы] / Д. Тұрлыбек. - Мәтін // Арай. - 2023. - 6 қаңтар ; 13 қаңтар. - Б. 3