Қызыр Ж.

Жаңартылды 25.09.2024 14:56

Қызыр Жәнібек (1949 ж. т.) – журналист, жазушы, ақын, Қазақстан Жазушылар одағы мен Қазақстан Журналистер одағының мүшесі.

1949 жылы 28 шілдеде Шығыс Қазақстан облысы Катонқарағай ауданы Катонқарағай ауылында дүниеге келген. Е. П. Рыков атындағы орта мектепті бітіргеннен кейін Катонқарағай автоколоннасында темір ұстасы, кейін жүргізуші болып жұмыс істейді. 

1972 жылы әскерден оралғаннан кейін «Арай – Луч» газетінің редакциясына әдеби қызметкер болып жұмысқа орналасады. Бұл ұйымда ұзақ жылдар жұмыс істейді, бөлім меңгерушісі, жауапты хатшы, редактордың орынбасары болады. ХХ ғасырдың 60-жылдарында Қазақстан Журналистер одағының мүшелігіне қабылданады. 
Жәнібек Қызырдың алғашқы өлеңдері «Ағажай, Алтайдай жер қайда?» жинағында жарияланады. Жәнібек Қызыр Катонқарағай ауданының 70 жылдығына арналған «Алтайдың алтын алқасы» атты мерейтойлық кітаптың жарыққа шығуына ықпал еткен. Жазушының «Жер жаннаты Катонқарағай», «Ер дастан» I, II том, «Ақбұлақ» кітаптары да оқырмандар арасында жоғары бағаланды. Автордың көптеген өлеңдеріне ән жазылып, ШҚО Катонқарағай ауданы ауылдарының сахналарында орындалады.
Жәнібек Қызырдың шығармашылық қызметі «Қазақстан Конституциясына 10 жыл» мерейтойлық медалі, ҚР мәдениет, ағарту және қоғамдық келісім министрі Мұхтар Құл-Мұхаметтің қолы қойылған Құрмет грамотасы, Қазақстан Журналистер одағының Шығыс Қазақстан облыстық филиалының грамотасы, облыс әкімінің қолы қойылған грамота, «Мәдениет, спорт, туризм және ақпарат қызметкерлерінің қазақстандық салалық кәсіптік одағы» қоғамдық бірлестігінің Шығыс Қазақстан облыстық филиалының грамотасы сияқты наградалармен марапатталған.
2009 жылғы 18 ақпанда Катонқарағай аудандық мәслихатының XI сессиясының №11/113-IV шешімімен Жәнібек Қызырға ауданның рухани-адамгершілік құндылықтарын сақтауға және насихаттауға қосқан зор үлесі үшін «Катонқарағай ауданының Құрметті азаматы» атағы беріледі.

Ж. Қызыр шығармалары
Произведения Қызыр Ж.
Кітаптар – Книги

Ағажай, Алтайдай жер қайда : Өлеңдер жинағы. - А. : Полиграфия, 1999. - 303 б.
Ерлік - дастан : [Электрондық ресурс] : [Ұлы Отан соғысы кезіндегі катонқарағайлықтардың ерлік, еңбек жолдары туралы.] / дайындаған: Ж. Қызыр. - Алматы : Алаш, 2005. - 288 б.
Ерлік - дастан : [Электрондық ресурс] : [Ұлы Отан соғысының 65 жылдығына арналған кітапта катонқарағайлықтардың ерлік, еңбек жолдары баяндалады.]. . 2-кітап. / дайындаған: Ж. Қызыр. - Алматы : Орхон, 2010. - 320 б.
Жер жаннаты - Қатонқарағай / құраст. Ж. Қызыр. - Алматы : Орхон, 2008. - 368 б.
Қызыр, Жәнібек. Ақын ауылы : өлең / Ж. Қызыр // Нұрбаев А. Шығармалары : айтыстар, поэмалар, проза. арнаулар, естеліктер. - Алматы : Орхон баспа үйі, 2019. Т. 2. - Б. 227 

Ж. Қызырдың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары
Публикации Кызыр Ж. в периодических изданиях

Қызыр Ж. Біз бесеу едік: [Ұлы Отан соғысының ардагері Л. Смамағзұмов жайлы] / Ж. Қызыр // Арай. - 1993. - 5 мамыр. - Б. 2
Қызыр Ж. Қаратайдың пырағы,Құлагері: [Жазушы О. Бөкейге арн. өлең] / Қызыр Ж. // Арай. - 1994. - 25 мамыр
Қызыр Ж. Ақын ауылы: [Катонқарағайлық ақын А.Нұрбаевқа арн. өлең] / Қызыр Ж. // Арай. - 1996. - 4 қазан
Қызыр Ж. Біз соғысты көрмедік: [өлең] / Ж. Қызыр // Арай. - 1998. - 5 мамыр
Қызыр, Жәнібек. Ленинді алмастырған қазақ: [Ардақты ұстаз С. Ластаев туралы.] / Ж. Қызыр // Дидар. - 2019. - 31 қазан. - Б.17
Қызыр Ж. Алдыңда ағаң болса: [Орденді шопан Баекин Қ туралы ] / Қызыр Ж. // Арай. - 2000. – 18 сәуір
Қызыр Ж. Тағдыр: баллада / Ж. Қызыр // Арай. - 2006. - 19 наурыз. - Б. 7
Қызыр, Жәнібек. Әрі ақын, әрі басшы, әрі қайраткер еді: [Ақын Т. Рахымжанов туралы] / Ж. Қызыр // Дидар. - 2020. - 30 сәуір. - Б. 27
Қызыр, Жәнібек. Украинадағы жалғыз қазақ майдангері/ Ж. Қызыр // Алдаспан. - 2020. - 21 мамыр. - Б. 13. ; Дидар. – 2020 ; 2 маусым. - Б. 5
Қызыр, Жәнібек. Өмірінің басы қатты, соңы тәтті болды: [катонқарағайлық Қ.Жиреншин саяси қуғын -сүргін кезінде әнші Б. Төлегенованың әкесімен екі күн қамақта бірге болыпты] / Ж. Қызыр // Алдаспан. - 2020. - 4 маусым. - Б.13
Қызыр, Жәнібек. Жиреншиннің жолы бұраң, сапары алыс болды: [саяси қуғын-сүргін куәгері Қ. Жиреншин туралы] / Ж. Қызыр // Дидар. - 2020. - 6 маусым. - Б. 3
Қызыр, Жәнібек. Елдің еңсесін тіктеп, рухын оятуды мақсат еттік / Ж. Қызыр // Дидар. - 2021. - 28 қазан. - Б. 11
Қызыр, Жәнібек. Ақтамберді жыраудан бата алған Мая би / Ж. Қызыр // Дидар. - 2021. - 14 желтоқсан. - Б. 4
Қызыр, Жәнібек. Балтабай батырдың ұрпақтары атажұртын іздеп келді / Ж. Қызыр // Дидар. - 2021. - 14 желтоқсан
Қызыр, Жәнібек. Жастайынан ауыр жұмысқа жегілді: [Катонқарағайлық еңбегімен әйгілі болған Қани Мерғазин туралы] / Ж. Қызыр // Дидар. - 2022. - 19 мамыр. - Б. 16
Қызыр, Жәнібек. Катонқарағайдың тоқсан жастағы абызы : [аудандық "Арай"-"Луч" газеттерінің 90 жылдығына орай мақала] / Ж. Қызыр // Арай. - 2023. - 16 маусым. - Б. 3
Қызыр, Жәнібек. Батыр да, ақын да анадан туады: [Мұзтау қорының жетекшісі, демеуші Серік Толықбаев туралы] / Ж. Қызыр // Арай. - 2023. - 11 тамыз. - Б. 2
Қызыр, Жәнібек. Өр кеудедегі Мұзтауым (Оралханның рухымен сырласу) / Ж. Қызыр // Арай. - 2023. - 3 шілде. - Б. 3
Қызыр, Жәнібек. Қуанышты күндеріңіз көп болсын : [Катонқарағай ауданының Алтай кеңшары жұмысшылар кооперациясының басшысы Маулия Жиындинова туралы эссе] / Ж. Қызыр // Арай. - 2023. - 29 желтоқсан. - Б. 3

Қызыр, Ж. Өр Алтайға кіндігімен байланған журналист-жазушы: катонқарағайлық жазушы Қайырды Назырбаев туралы / Ж. Қызыр. - Мәтін (визуалды) // Арайлы Катонқарағай. - 2024. - 28 маусым (N26). - Б. 4.

***

Кызыров Ж. Он защищал родину: [об участнике Великой Отечеств. войны из совхоза им.Черняховского Катон-Карагайс. р-на М. Акбутине] / Ж. Кызыров // Луч. - 1994. - 3 мая. - С. 6
Кызыр Ж. Берельские курганы - культурное наследие: [о музее-заповеднике «Берел»] / Ж. Кызыр // Луч. - 2013. - 31 мая. - С. 1.
Қызыр Жәнібектың өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер

Ж. Қызырдың өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиет

Литература о жизни и творчестве Кызыр Ж.

Кітаптар – Книги

Назырбаев, Қайырды. Алтайдағы ауыл : хикаят, әңгіме, мақалалар, өлеңдер, ауылдың айтқыштары / Қ. Назырбаев. - Нұр-Сұлтан : Prosto Print.kz, 2022. – 144 б.
Қапанов, Болатбек. Анамдай әлпештеген Асқар Алтай / Б. Қапанов. - Өскемен : [б. и.], 2011. - 566 б.

Мақалалар - Статьи

Демчинов, Қадірбек. Қаламгер мұраты / Қ. Демчинов // Арай. - 2009. - 24 шілде. - Б. 1.
Балтабаева Г. Жәнібек Қызыр поэзиясындағы ұлттық таным / Г. Балтабаева // Арай. - 2009. - 25 қыркүйек ; 2, 9, 16 қазан. - Б. 6.
Смағұлов Т. "Алтай азаматының" тұсауы кесілді: [Жерлес жазушы, ақын, публицист Ж. Қызырдың жаңа кітабы жарық көрді] / Т. Смағұлов // Дидар. - 2021. - 22 мамыр.- Б.8.
Қаңтарбаев Ә. Осы жұрт Жәнібекті біле ме екен? : [Ақын жерлесіміз Ж. Қызыр туралы] / Ә. Қаңтарбаев // Дидар. - 2016. - 1 тамыз. - Б. 20.

Қаңтарбаев , Ә. Төр Алтайдың Ақтамбердісі: катонқарағайлық жазушы Жәнібек Қызыр туралы / Ә. Қаңтарбаев . - Мәтін // Арайлы Катонқарағай. - 2024. - 26 шілде (N30). - Б. 4.

Серікхан, Т. Жерлес қаламгердің мерейтойы тойланды : катонқарағайлық жазушы Жәнібек Қызыр туралы / Т. Серікхан. - Мәтін // Арайлы Катонқарағай. - 2024. - 2 тамыз (N31). - Б. 2.

***

Осипова И. Трилогия о героях войны: [о презентации 3-й книги Ж. Кызырова «Ерлік – Дастан» к 70-летию Великой Победы] / И. Осипова // Рудный Алтай. - 2016. - 16 января.