Әлімбетов С.

Жаңартылды 14.03.2022 15:23

Әлімбетов Сапарғали (1888-1956) – суырып салма ақын.

1888 жылы Шығыс Қазақстан облысы, Жарма ауданы, Шамақ ауылында дүниеге келген. Жамбыл бастаған халық поэзиясы шеруінде ерекше көзге түсетін тұлғалы ақындардың бірі. Сапарғалиды халық «Әлімбеттің ақын ұлы» деп атаған. Ол Абайдың барлық әндерін білген және орындаған. Өзінің отты да өтімді, мазмұнды өлең-жырларымен, толғау-дастандарымен, айтыстарымен соңына мол мұра қалдырған талант иесі. С. Әлімбетовтың лирикалық өлеңдері халық көңілінен шықты. Ол әйел теңсіздігі, колхоз құрылысы, батыл қадамдар, зорлық-зомбылық тақырыптарында қалам тербеді. ҰОС жылдары ақын шалғай аудандарда халық ақындары Төлеу Көбдіков, Нұрлыбек Баймұратовпен бірге жүрген. Есенсары Құнанбаев, Маясары Жапақов, Қалқа Жапсарбаев, Қуат Терібаев, Мағжан Орынбаев сынды ақындармен айтысқан.

С. Әлімбетов өлеңдері, поэмалары мен толғаулары республикалық және облыстық газеттерде жарық көрген. «Мейір батыр», «Молдабай палуан», «Қамбадағы айқас», «Қос жалшының өлімі», «Қойгелді батыр» т.б. поэмалардың авторы.

1945 жылы ақынға Қызыл Жұлдыз ордені табыс етілген. Суырып салма ақын ретінде ҚазССР Жоғары Кеңесінің грамотасымен марапатталған.

Ақын қабірі республикалық деңгейдегі тарихи ескерткіш танылып, Шығыс Қазақстан облысы, Жарма ауданы, Михайловскі ауылдық Кеңесі аумағында орналасқан. 

С. Әлімбетов шығармалары

Произведения С. Алимбетова

Әлімбетов, С. Өлеңдер мен поэмалар [Мәтін] / С. Әлімбетов. - Алматы : Қазақтың мемлекеттік көркем әдебиет баспасы, 1962. - 204 б.

Әлімбетов, С. Өлең гүл [Мәтін] : таңдамалы. 1-кітап. / С. Әлімбетов. - Семей, 2003. - 104 с.

Әлімбетов, С. Жырмұра [Мәтін] : поэмалар, айтыстар, естелік- пікірлер, арнаулар / С. Әлімбетов. - Семей, 2004. - 160 б.

Әлімбетов, С. Анадан шыншыл туған Сапарғали [Мәтін] : шығармалары : өлеңдер, поэмалар, арнаулар, естеліктер / С. Әлімбетов. - [Б. м.] : б. ж., 2010. - құрастырып алғы сөзін және түсініктемелерін жазған Мұрат Иманжапар.

 Мерзімді басылымдардағы жарияланымдар 

Публикации в периодических изданиях и сборниках

Әлiмбетов, С. Ақын тойы [Мәтін] : өлең / С. Әлімбетов // Абай мұражайының хабаршысы. - 2010. - № 1. - Б. 119.

Әлiмбетов, С. Молддабай балуан [Мәтін] : поэма / С. Әлімбетов // Қазақ балуандары : тарихи-деректi басылым / әзiрл. Қ.Рысбекұлы.- Астана: Ер-Дәулет, 2006.- 1-т.-Балуан Молдабай Төкеұлы жайында поэма: б. 294-306.

 С. Әлімбетов туралы әдебиеттер

Литература об Алимбетове С.

Алтынбаев, Қ. Ақын талантына бас ию [Мәтін] / Қ. Алтынбаев // Семей таңы. - 1988. - 12 тамыз ; 24 тамыз.

Серікбаев, Н. Төгемін сөз маржанын сауылдатып [Мәтін] : [Халық ақыны С.Әлімбетовтың туғанына 110 жыл] / Серікбаев Н. // Дидар. - 1998. - 7 тамыз.

Сапарғали Әлімбеков (1888-1956) [Мәтін] : [Жармалық суырып салма сөз шебері...] // Рауан. - 1998. - 24 сәуір.

Сәрсекеев, М. "Ақылды адам арманмен егеспейді" [Мәтін] : [Cемейде жазушы М. Сәрсекеевтің "Бес тұғыр" кітабы жарық көрді] / М. Сәрсекеев // Семей таңы. - 2000. - 1қыркүйек. - Б. 4.

Мұрат, И. Анадан шыншыл туған Сапарғали [Мәтін] / И. Мұрат // Семей таңы. - 2003. - 6-12 мамыр. - Б. 4,15.

Сапарғали Әлімбетов (1888-1956) [Мәтін] // Рауан - Восход. - 2003. - 14 ақпан . - Б. 5.

Жармұхаметов, С. Халық ақыны Сапарғали Әлімбетов [Мәтін] / С. Жармұхаметов // Дидар. - 2008. - 23 тамыз. - Б. 2.

Иманжапаров, М. Халық ақыны Сапарғали Әлімбетов [Мәтін] / М. Иманжапаров. - Семей : Үш биік, 2007. - 176 б.

Зүкенов, М. Ақын тойынан тәбәрік [Мәтін] / М. Зүкенов // Дидар. - 2008. - 11 қараша. - Б. 4.

***

Алтынбаев, К. Вековой юбилей [Текст] / К. Алтынбаев // Звезда. - 1988. - 23 августа.

Ерменбаев, Т. Имя твое - акын [Текст] / Т. Ерменбаев // Иртыш. - 1988. - 14 апреля.

Писатели Семипалатинского региона [Текст] : био-библиографический указатель / Семипалатинская универсальная научная библиотека им. Абая. - Семипалатинск : Талант, 2006. - 82 с. - Сапаргали Алимбетов: с. 7-8.

Байтокова, А. Посвящается народному акыну [Текст] / А. Байтокова // Вести Семей. - 2013. - 23 апреля. - С. 4.