Құнанбаев М. А.

Жаңартылды 14.12.2023 17:34

  Құнанбаев Мағауия Абайұлы (1870-1904) – ақын.

1870 жылы Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданында дүниеге келген. Мағауия Абайдың Ділдәдан туған кіші ұлы, ақындық мектептің көрнекті өкілі. Ауыл      молдасынан оқығаннан кейін, 1884 ж. әкесі Семейдің орыс қалалық училищесіне оқуға жібереді. Мағауия үш жылдан кейін денсаулығы нашарлауына байланысты ауылға оралып, орыс және шығыс әдебиеттерін оқиды. Әкесімен бірге болыстық міндеттерді атқарады. Мағауия әкесінен ғылым-білімді көп үйреніп, еуропа ақындарына еліктеп поэмалар жазады.      

Еңлік-Кебек» (1890), «Абылай» (толық сақталмаған), «Медғат-Қасым» (1900) поэмаларының авторы. «Шамиль» поэмасының қолжазба нұсқасы жоғалған. Мағауияның өлеңдері де бар. Ағасы Әбдірахманға (Әбішке) арнап жазған өлеңі сақталған.  

 Мағауия Құнанбаев 1904 жылы 26 мамырда қайтыс болды. 

М. А. Құнанбаев шығармалары

Произведения М. А. Кунанбаева

Кітаптар – Книги

Құнанбаев [Абайұлы] М. Медғат-Қасым [Мәтін] : поэма / М. Абайұлы // Дастандар : октябрь революциясына дейінгі қазақ ақындарының дастандары. - Алматы : Қазақтың мемлекеттік көркем әдебиет баспасы, 1960. - Б. 54-88.

Құнанбаев [Абайұлы] М. Медіғат-Қасым [Мәтін] : поэма / М. Құнанбаев // Мұхамедханов Қ. Көп томдық шығармалар жинағы Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері, 2005. - Б. 140-160.

Құнанбаев [Абайұлы] М. Еңлік - Кебек[Мәтін] : поэма / М. Құнанбаев // Мұхамедханов Қ. Көп томдық шығармалар жинағы Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері, 2005. - Б. 161-170.

Құнанбаев [Абайұлы] М. Әбішке хат; Әбішке [Мәтін] : өлеңдер / М.Құнанбаев // Қ. Мұхамедханов  Көп томдық шығармалар жинағы. Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері, 2005. - Б. 135-137.

Құнанбаев [Абайұлы] М. Медғат-Қасым [Мәтін] : поэма / М. Құнанбаев // Қазақтың 100 поэмасы. Т. 1. - Алматы : Жазушы, 2013. - 376 б.

 М. А. Құнанбаев өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и творчестве М. А. Кунанбаева

Абай [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 1995. - Мағауия Абайұлы Құнанбаев: Б.391-393.

Семей өңірінің ақын-жазушылары [Мәтін] : био-библиографиялық көрсеткіш / Абай атындағы әмбебап ғылыми кітапхана. - Семей : Талант, 2005. - Мағауия Құнанбаев : б.56.

Шәкәрім [Мәтін] : энциклопедия / бас ред. Е. Сыдықов ; жауапты ред. Т. Шаңбай. - Семей, 2008.-Мағауия Құнанбаев: б.

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы». - 2014. - Мағауия Абайұлы Құнанбаев: б. 506.

1960 – 2000

Қазақ әдебиетінің тарихы [Мәтін]. Т. 2, 1-ші кітап. XVІІІ-XІX ғасырлардағы қазақ әдебиеті. - 1961. - 582 б.

XVIII-XIX ғасырлардағы қазақ ақындары шығармаларының жинағы [Мәтін]. - Алматы : Қазақ ССР ҒА баспасы, 1962.

Үш ғасыр жырлайды [Мәтін]: революцияға дейінгі қазақ ақындарының шығармалары / Қазақ ССР Ғылым Академиясы, М. Ә. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. - Алматы : Жазушы, 1965. - 666 б.

Жұмалиев Қ. Қазақ әдебиеті [Мәтін] : орта мектептің 9-класына арналған оқулық / Жұмалиев Қ. - Алматы : Мектеп, 1969. - 272 б.

Бес ғасыр жырлайды [Мәтін] : XV ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары / Қазақ ССР ғылым академиясы М. О. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. Т. 3 : үш томдық. - Алматы : Жазушы, 1985. - 352 б.

Бес ғасыр жырлайды [Мәтін] : XV ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары / Қазақ ССР ғылым академиясы М. О. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. Т. 2 : үш томдық. - Алматы : Жазушы, 1989. - 496 б.

Ай заман-ай, заман-ай... [Мәтін] : ХVғасырдан ХХғ.бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары (Бес ғасыр жырлайды). Екі томдық. - Алматы, 1991. - 876 б.

Абайдың ақын шәкірттері [Мәтін]. 1-ші кітап / алғы сөзін жазып, баспаға әзірлеген Қ. Мұхамедханұлы. - Алматы: Дәуір, 1993. - 224 б.

Әуезов, М.О. Абай Құнанбаев [Мәтін] : монографиялық зерттеулер мен мақалалар / М. О. Әуезов - Алматы : Санат, 1995. - 320 б.

Абайдың балалары [Мәтін] // Абай Құнанбаев. - Алматы: 1995. - Б. 38-40.

Исин ,А. Абайдың Мағауияға жазған хаты [Мәтін] / А.Исин// Абай. - 1997. - № 2-3. - Б. 1-4.

Бітібаева, Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту [Мәтін] : ХІХ ғасырдың ІІ жартысы, ХХ ғасыр / Қ. Бітібаева - Алматы : Ы.Алтынсарин атындағы ҚР білім акад. Респ. баспа кабинеті, 2000. - 274 б.

Кенемолдин, М. Қызыл қырғынның құрбандары немесе өз елі, туған жерінде қуғын-сүргінге ұшыраған қазақ зиялылары хақында // Семей таңы. - 2003. - 24,31 қаңтар.

Жеті ғасыр жырлайды [Мәтін] : XIX ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Т.2 / құраст. Е. Дүйсенбайұлы. - Алматы : Жазушы, 2004. - 528 б.

Мұхамедханов, Қ. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін]. Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері, 2005. - 328 б.

Тәбәрікұлы, С. Тауқымет [электрондық ресурс] : [Мағауия Абайұлының отбасы тағдыры жайлы] / С. Тәбәрікұлы. - Семей, 2005. - 160 б.

Қирабаев, С. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін]. Т. 8 / ред.: Ұ. Оспанбай , Ә. Орынбаева. - Алматы : Қазығұрт, 2007. - 448 б.

Рахманова, С. "Абай жолы" эпопеясындағы Әбіш және Мағаш бейнелері [Мәтін] / С. Рахманова // Қазақстан мектебі : республикалық ғылыми-педагогикалық журнал. - Алматы, 2010. - N 8. - Б.74-76.

Тәбәрікұлы, С. Мағауия ақын [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы // Аудан тынысы. - 2010. - 23 шілде. - Б. 5.; 27 шілде.- Б. 4.

Досжан, Д. Абайдың соңғы күндері [Мәтін] / Д. Досжан // Жұлдыз. - 2012. - № 4. - Б.3-31.

Тоқмаханбетова, А. "Медғат - Қасым" поэмасын оқыту [Мәтін] / А. Тоқмаханбетова // Қазақстан мектебі. - 2014. - №5.- Б. 58-60.

Абайдың ұлдарына қатысты деректер табылды [Мәтін] // Дидар. - 2015. - 12 маусым. - Б. 2.

***

Писатели Семипалатинского региона [Текст] : био-библиографический указатель / Семипалатинская универсальная научная библиотека им. Абая. - Семипалатинск : Талант, 2006, 2006. - 82 с

Гайнуллина, Ф. А. Литература Семипалатинского Прииртышья [Текст] : Учебное пособие / Ф.А. Гайнуллина . - Семипалатинск : Б. и., 2002, 2002. - 132 с.

Мухамбетова Г. С. Романтические тенденции в казахской поэзии первой четверти ХХ века [Текст] : автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук / Мухамбетова Г. С. - Алматы : Б. и., 2006, 2006. - 30 с.

Важнейшие жизненные ориентиры мыслителя [Текст] // Вести Семей. - 2015. - 2 июня. - С. 4.

Ибраева, У.А. Поэтическое окружение Абая [Текст] / У. А. Ибраева // Вести Семей. - 2016. - 9 февраля. - С. 4.