Машақов С.

Жаңартылды 04.03.2024 11:43

Машақов Сәду (Садвакас) Қалиұлы (1906-1995) – ақын, жазушы, аудармашы, журналист, Қазақстан жазушылар одағының мүшесі, Ұлы Отан соғысына қатысқан.

1906 жылы Семей облысы, Жаңасемей ауданы, Воскресеновка ауылына таяу жерде (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Бородулиха ауданы) дүниеге келген. Әкесі Қали - егінші шаруа отбасынан, анасы Қанипа - шағын қолөнершінің қызы болған. Мұсылман мектебінде білім алады, Семей қаласының орыс мектебін тәмамдайды, кейін білімін мұғалімдер мен газет қызметкерлерінің түрлі курстарында жалғастырады. Н. К. Крупская атындағы Семей педагогикалық институтын (қазір Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік педагогикалық университеті) аяқтайды.

"Қазақ тілі", "Жаңа ауыл", "Қызыл дала", "Социалистік Шығыс» газеттері редакциясында қызметкер, "Семей таңы" облыстық газетінде бөлім меңгерушісі, жауапты хатшы, редактордың орынбасары қызметтерін атқарған. Сондай-ақ, Қазақстан жазушылар одағының Семей облысы бойынша уәкілі, КазТАГ-тың аударма бөлімінде аға редактор болған.

Туындылары 1926 жылдан бастап жариялана бастайды. Алғашқы өлеңдер жинағы - «Колхоз жыры» (1932). Кейін «Балға жыры» (1933), «Жартас» (1934), «Отан үшін» (1938), «Кезеңдер» (1959), «Жылдар мен жолдар» (1962), «Жылдарым менің» (1968), «Сапарда» (1972), «Ақ көңіл» (1982), «Тыныштық» (1985) т. б. кітаптары жарық көрген.  

Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі (1936).

Ұлы Отан соғысы жылдарында Сәду Қалиұлы Бірінші және Екінші Прибалтика майдандарының «Алға, жауға қарсы!» газетінің редакторы болып істейді. «Монолог мертвого фрица», «Часы» өлеңдерін соғыс тақырыбына арнаған

Көркем аударма саласында да жұмыс істеген. А. С. Пушкин, М. Лермонтов, С. Есенин, Т. Шевченко, Д. Бедный, М. Жәлел, М. Кәрім және басқа ақындардың шығармаларын қазақ тіліне аударған.

Қызыл Жұлдыз ордені, 2-ші дәрежелі Отан соғысы ордені, медальдармен марапатталған.

1995 жылы қайтыс болды.

С. Машақов шығармалары

 Произведения Машакова С. 

 Кітаптар - Книги

Машақов,  С.  Жылдар мен жолдар [Мәтін] : таңдамалы  / С. Машақов. – Алматы : Қазмемкөркемәдеббас, 1962. - 188 б. 
Машақов, С. Кешкі самал [Мәтін] : таңдамалы  / С. Машақов. - Алматы : Жазушы, 1976. - 189 б.

Машақов, С. Ақ көңіл [Мәтін] : өлеңдер мен поэмалар / С. Машақов. - Алматы : Жазушы, 1982. - 248 б.

Машақов, С. Тыныштық [Мәтін] : өлеңдер / С. Машақов. - Алматы : Жазушы, 1985. - 120 б.

С. Машақовтың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы жарияланымдары

Публикации С. Машакова в периодических изданиях и сборниках

1960-1979

Машақов, С. Жазушы мен оның қаһарманы туралы жаңа дерек  [Мәтін] : [А. Бектiң "Волоколам тас жолы" повесiне шолу] / С. Машақов // Соц. Қазақстан. - 1962. - 22  март. - Б. 2.

Машақов,  С. Қазақ совет әдебиетінің негізін қалаушы [Мәтін] : [ С. Сейфуллин туралы] / С. Машақов // Достық. - 1964. - 23 май. - Б. 4.

Машақов, С. Жазушы күрескер [Мәтін]  : [Хамза Ниязидiң туғанына 75 жыл] / С. Машақов // Соц. Қазақстан. - 1964. - 6 март. - Б. 2.

Машақов, С. Ертiс [Мәтін]  : өлең  / С. Машақов  // Қазақ әдебиетi. - 1968. - 15 июнь. -  Б. 3.

Машақов, С. Жиырмасыншы ғасырдың гомерi [Мәтін]  : [лезгин ақыны С. Стальскийдiң туғанына 100 жыл толуына] / С. Машақов  // Қазақ әдебиетi. - 1969. - 17 май. - Б. 2.

Машақов, С. Майданда шығарылған қазақ газеттерi [Мәтін] :  [ұлы Отан соғысында шыққан қазақ газеттерiнiң аттары берiлген ] / С. Машақов  // Қызыл ту. - 1970. - 8  май. - Б. 2.

Машақов, С. Шебер [Мәтiн] : [Ғ. Мүсiреповке арналған өлең ] / С. Машақов  // Соц. Қазақстан. - 1972. - 19 март. - Б. 3.

Машақов, С. Ақын Иса [Мәтін]  : [И. Байзақов туралы естелiк]  / С. Машақов // Семей таңы. - 1974. - 26 сент. - Б. 2.

 1980-201...

Машақов, С. Жүзге толғанда [Мәтін] : [К. Әзiрбаевқа арналған өлең] / С. Машақов  // Еңбек туы. - 1984. - 30 июнь. - Б. 2.

Машақов, С. Жүрекке жақын жырлар [Мәтін] :  [татар халқының ұлы ақыны  Ғ. Тоқайдың туғанына 100 жыл]  / С. Машақов  // Семей таңы. - 1986. - 25 апр. - Б. 3.

Машақов, С. Пушкинге [Мәтiн] :  өлең  / С. Машақов  //  Жылдар жыры. - Алматы : Жазушы, 1987. - 74 б.

Машақов, С.  Шеберлiк пен шешендiк [Мәтін] : [Ж. Аймауытов туралы естелiк] / С. Машақов // Қазақ әдебиетi. - 1989. - 15 сент. - Б. 3.

Машақов, С. Деректi әңгiмелер [Мәтін]  : [Абайдың туғанына 150 жыл толу қарсаңында] / С. Машақов // Қазақ әдебиетi. - 1991. - 26 шiлде. - Б. 6.

 Машақов, С. Демократия туын көтерген қаламгер [Мәтін]  : [ақын С. Дөнентаев туралы] / С. Машақов  // Жас Алаш. - 1994. - 28 шiлде . - Б. 3.

Машақов, С. Семейдегi кездесу [Мәтін]  : [I. Жансүгiровпен кездесудi еске алу] // Жерұйық. - 1994. - 8 маусым. - Б. 2.

Машақов, С. Жазушылардың қамқоры, тәрбиешiсi едi  [Мәтін] : [I. Жансүгiров туралы естелiк] / С. Машақов  // Жетiсу. - 1995. - 22 ақпан. - Б. 2.

Машақов, С. Мәншүк  [Мәтін]  :  өлең  / С. Машақов  // Соғыс және жеңiс : өлеңдер, әңгiмелер, поэмалар, повестер. -  Алматы, 1995. - Б. 45.

Машақов, С. Халықтың ардагер ұлы [Мәтін] : [ақын С. Торайғыров жайында]  / С. Машақов  // Асау жүрек : зерттеулер, естелiктер. - Павлодар, 2010. - Б. 227-229.

Машақов, С. Әмiре [Мәтін]  :  поэма / С. Машақов // Әншi Әмiре : естелiктер. – Алматы : Бiлiм, 2012. - Б. 368-402.

***

Антология казахской поэзии [Текст] . - М. : Гослитиздат, 1958. - 862 с. - С. Машаков.

Машаков, С.Могучее слово; Моя звезда [Текст] : стихи  / С. Машаков ; пер с каз.// Казахст. правда. - 1964.- 19 янв. - С. 3.

Машаков, С.Иртыш - река любимая [Текст] :  стихи /С. Машаков; пер. с каз. С. Анисимов // Казахст. правда. - 1965. - 17 янв. - С. 2. 

Машаков, С.Встреча акына [Текст] : [встреча Б.Кереева с М. Горьким] / С. Машаков// Иртыш.- 1968. - 28 марта. - С. 3.

Машаков, С.Вечно с нами [Текст] : стихи о М. Абеуове / С. Машаков ; пер. с каз. П. Якушева // Ленинская смена.- 1968.- 9 мая. - С. 3.

Машаков, С.Абай-ага [Текст] : стихотворение  / С. Машаков ; пер.М. Султанбекова // Иртыш. - 1968. - 14 сент. - С. 2.

Машаков, С.На свободу! [Текст] : [стихи  об А. Дэвис]/ С. Машаков ; пер. с каз. Н. Чернова // Казахст. правда. - 1971. - 18 апр.  - С. 4. 

Машаков, С.Он пел о Ленине  [Текст] : [стихи о Джамбуле] / С. Машаков; пер. С. Анисимов // Казахст.  правда. - 1972.-  9 июня. - С. 2. 

Машаков, С.Месяц весенний; Дом Достоевского; Дети  [Текст] :стихи / С. Машаков// Казахст. правда. - 1975. - 27 июля. - С. 4.  

Машаков, С.День победы  [Текст] : стихи / С. Машаков ; пер. с каз. Н. Черновой // Лит. газета Казахстана.- 2007. - 8 мая. - С. 5.

Машаков, С. Маншук ;   Баллада о березе;  Чернобыль [Текст] : стихи   / С. Машаков // Простор. - 2008. - № 5. - С. 69-71.

Машаков, С. Маншук  [Текст] : стихотворение / С. Машаков // Простор. - 2015.- № 5.- С. 6.

С. Қ. Машақовтың өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер

 Литература о жизни и творчестве С. К. Машакова

Қазақстан жазушылары : ХХ ғасыр [Мәтін] : анықтамалық. - Алматы : Ана тілі, 2004. - Машақов Сәду: б. 207.

Қазақстан жазушылары [Мәтін] : анықтамалық. - Алматы : Ан Арыс, 2009. - Машақов Сәду: б. 263.

1990-201...

Әбілов, Д. Сырбаз да сыпайы Сәду [Мәтін] : ақын С. Машақовтың туғанына 90 жыл / Д. Әбілов // Қазақ әдебиеті. - 1996. - 3 желтоқсан. - Б.13.

Молдашева, Р. "Қазақ тілінен" "Семей таңына" дейін [Мәтін] :  [С. Машақов туралы] / Р. Молдашева  // Семей таңы. - 1999. -  9 желтоқсан. - Б. 3-12.

Рымжанов, Т. "Достықты қадірлейік, қапы қалмай" [Мәтін] :  [С. Машақов туралы]  / Т. Рымжанов  // Дидар. - 2006. -  4 қараша. - Б. 8.

Советханұлы, Ә.  Сәду (Садуақас) Машақов [Мәтін] / Ә. Советханұлы // Аудан тынысы. - 2009. - 30 қазан. - Б. 5.

Орда, Г.  Машақов поэзиясының терең тамырлары [Мәтін] :  [С. Машақов туралы] / Г. Орда // Ақиқат. -  2010. - № 12. - Б. 54-57.

 ***

Гайнуллина, Ф. А. Литература Семипалатинского Прииртышья [Текст] / Ф. А. Гайнуллина. -  Семипалатинск, 2002. - Садвакас Машаков: с. 67-70.

Писатели Семипалатинского региона [Текст] : био-библиографический указатель / Семипалатинская универсальная научная библиотека им. Абая. - Семипалатинск : Талант, 2006. -Садвакас (Саду)  Машаков: с. 49. 

1980-201...

Байгулов, Н. Юбилей писателя-земляка[Текст] : [о  С. Машакове]/ Н. Байгулов // Иртыш. - 1986. - 15 ноября. - С. 2.

Алексеев, Н. Е. Наш Саду[Текст] : [к 90-летию со дня рождения поэта, журналиста С. Машакова] / Н. Е. Алексеев //Иртыш. - 1996. - 5 сентября. - С. 2.

Султанбеков,М. Р. Окрыленные родным Прииртышьем[Текст] : [о С. Машакове] / М. Р. Султанбеков //Иртыш. - 1996. - 26 ноября. - С. 3. 

Чернова, Н. Счастливый дар [Текст] : [о  С. Машакове] / Н. Чернова // Иртыш. - 1996. - 26 ноября. - С. 2.

Рысбаева, М. Память о земляке [Текст] : [о  С. Машакове]/ М. Рысбаева // Наше дело. -1997. - 3 января.- С.3.

Султанбеков,  М. Легенды большой жизни... [Текст] : [о  С. Машакове]/ М.Султанбеков  // Семипалатинские вести. - 2006. - 30 ноября. - С. 11.

Султанбеков,  М.  Светлый колодец [Текст] : [о  С. Машакове]/ М. Султанбеков // Спектр. - 2012. - 11 июля. - С. 12.

Бычковская Т. Земля, богатая талантами [Текст] : [о читательской конференции сельских библиотек Бородулихинского района в с. Петропавловка] / Т. Бычковская // Пульс района. - 2012. - 9 октября. - С. 2.

Машакова, Д. Горжусь своим дедом [Текст] / Д. Машакова // Вести Семей. - 2016. - 22 ноября. - С. 4

Султанбеков, М. Перелистывая страницы [Текст] / М. Султанбеков // Вести Семей. -2016. - 22 ноября. - С. 4.

Султанбеков, М. Переплетение человеческих судеб [Текст] / М. Султанбеков // Вести Семей. - 2017 - 26 мая. - С. 3

Интернет-сілтемелер

Интернет-ссылки

27 ноября - 105 лет (1906-1995) со дня рождения писателя, поэта, переводчика Садвакаса (Саду) Машакова [Электронный ресурс] // КГУ "Центр документации новейшей истории" управление культуры, архивов и дкументации ВКО  : сайт. – Режим доступа :http://cdni-arhiv.vko.gov.kz/ru/date_07.htm (25.08.2018)