Оразалин Кәмен (1920-2008 жж.) – жазушы, Ұлы Отан соғысына қатысушы.
Семей облысы (қазіргі Абай облысы), Абай ауданы, Жданов атындағы совхоз болған аумақта, Қылышбек жайлауында дүниеге келген.
Ұлы Отан соғысының алғашқы күнінен-ақ шайқастарға қатысып, медальдармен және ІІІ дәрежелі Даңқ орденімен марапатталған. Жараланған соң, туған жеріне оралып, Семей педагогикалық институтына түседі. 1947 ж. оқуын аяқтап, Қарауыл ауылының Абай атындағы мектебіне жұмысқа орналасып, сонда отыздан астам жыл еңбек етеді.
Алғашқы кітабы - «Жексен» автобиографиялық повесі (1950). Аталған еңбек ұрыс майданындағы сынақтарды сипаттайды. Жазушы Сталинград шайқасын шығармасына арқау етіп алған. Тың жерді игеруге арналған - «Ақ-жазық» (1959), ұжымдастыру кезеңінен сыр шертетін - «Көктем салқыны» - (1964) романдарының авторы.
К. Оразалиннің М. Әуезовке арналған «Абайдан соң» роман-трилогиясы барынша танымал. К. Оразалин М. Әуезовке «Абай жолы» романына материал жинауға көмектескен. Кәмен Оразалин - көптеген өлең, очерк, әңгімелердің авторы.
К. Оразалин шығармалары
Произведения Оразалина К.
Кітаптар - Книги
Оразалин, К. Абайдан соң [Мәтін] : роман / К. Оразалин - Алматы : Жазушы, 1972. - 263 б.
Оразалин, К. Кеңбайтақ [Мәтін] : роман / К. Оразалин. - Алматы : Жалын, 1980. - 232 б.
Оразалин, К. Көктем салқыны [Мәтін] : романдар / К. Оразалин. - Алматы : Жазушы, 1980. - 480 б.
Оразалин, К. Аттаныс [Мәтін] : роман, повесть / К. Оразалин. - Алматы : Жазушы, 1985. - 528 б.
Оразалин, К. Абайдан соң [Мәтін] : роман / К. Оразалин. - Алматы : Жазушы, 1987. - 422 б.
Оразалин, К. Абай ауылына саяхат [Мәтін] : деректі әңгімелер / К. Оразалин - Алматы : Жалын, 1994. - 288 б.
Оразалин, К. Абайдан соң [Мәтін] : роман / К. Оразалин. - Алматы : Ана тілі, 1995. - 584 б.
Оразалин, К. Абайдан соңғы арыстар [Мәтін] : роман / К. Оразалин - Астана : Елорда, 2002.
Оразалин, К. Абайдан соңғы арыстар [Мәтін] : роман. 2- кітап / К. Оразалин. - Астана : Елорда, 2003. - 504 б.
Оразалин, К. Абайдан соңғы арыстар [Мәтін] : роман. 3- кітап/ К. Оразалин. - Астана : Елорда, 2005. - 584 б.
К. Оразалиннің мерзімді басылымдар мен жинақтардағы жарияланымдары
Публикации Оразалина К. в периодических изданиях и сборниках
Оразалин, К. Орақбай [Мәтін] : аңыз әңгiме / К. Оразалин // Пионер.- 1958.- № 2. - 6 б.
Оразалин, К. Ақ жазық [Мәтін] : роман / К. Оразалин. - Алматы: Қазмемкөркемәдеббас, 1959. - 354 б.
Оразалин, К. "Абай ұрпақтары" қолжазба журналы [Мәтін] / К.Оразалин // Қазақстан мектебi. - 1961.- N 9. - Б. 56-59.
Оразалин, К. "Амал жоқ қайттым бiлдiрмей"... [Мәтін] / К. Оразалин ["Өр кезең" атты романнан үзiндi] // Қазақ әдебиетi. - 1964. - 20 март. - Б.4.
Оразалин, К. Шырқау биiктегi ұлы тұлға [Мәтін] : Абайдың өмiрi мен творчествосы туралы /К. Оразалин // Ертiс. - 1965. - 10 август. - Б.2.
Оразалин, К. Абайдан соң[Мәтін] : М.Әуезов туралы романнан тарау / К. Оразалин// Семей таңы.- 1967.- 28, 29 сент. - Б.3.
Оразалин, К. Көктемде [Мәтін] : ["Абайдан соң"романының бiр тарауы] / К. Оразалин // Семей таңы. - 1969.-27 сент. - Б.4.
Оразалин, К. Абай өлеңдерi [Мәтін] : [М.Әуезов туралы романнан үзiндi] // Соц. Қазақстан.- 1970. - Б. 2.
Оразалин, К.Абай ауылына саяхат [Мәтін] : роман / К. Оразалин. - Алматы: Мектеп, 1976.- 120 б.
Оразалин, К. Ғабиден [Мәтін] : Ғ.Мұстафинге арналған повестен үзiндi / К. Оразалин // Семей таңы.- 1982.- 26-27 нояб.; 2,3,4,7 дек.
Оразалин, К. Атыраудың ақиығы [Мәтін] : [ақын Ә.Сәрсенбаевтың творчествосы туралы] / К. Оразалин // Семей таңы. - 1985. - 16,17,18 окт. - Б. 2.
Оразалин, К.Өнегелi ортада [Мәтін] : [Абай ауылында] / К. Оразалин // Қазақстан мектебi.- 1994. - N 2. - Б. 15-17.
Оразалин, К. Шежiрелi Шыңғыстау [Мәтін] / К.Оразалин // Абай.- 1995.- № 3. - Б. 90-94.
Оразалин, К. Қазының қазасы [Мәтін] : [автордың "Абайдан соңғы арыстар" шығармасынан үзiндi] / К.Оразалин // Абай. - 1997. - N2-3. - Б.183-206.
Оразалин, К.Абайдан соңғы арыстар[Мәтін] :тарихи роман / К. Оразалин// Жұлдыз.- 2000.- № 6. -Б. 56-105.
Оразалин, К. Ғасырдан озған жылдар [Мәтін] : [1853 жылы Найзатаста Құнанбай қажы ашқан мектептiң тарихы] / К.Оразалин // Абай.- 2000.- N 1.- Б. 74-78.
Оразалин, К. Ұстаз өркені [Мәтін] / К.Оразалин // Жалын . - 2010. - № 2. - Б. 17-21.
Оразалин, К. Абай ауылында [Мәтін] / К.Оразалин // Семей таңы.- 2011. - 16 - 23 тамыз. - Б. 3.
К. Оразалиннің өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер
Литература о жизни и творчестве Оразалина К.
Қазақстан жазушылары [Мәтін] : анықтамалық. - Алматы: Ан Арыс, 2009. - Оразалин Кәмен: б.310.
Қазақ әдебиеті [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы, 2005.- Оразалин Кәмен: б. 415.
Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы». - 2014.- Оразалин Кәмен: б.593-594
Писатели Семипалатинского региона [Текст] : био-библиографический указатель / Семипалатинская универсальная научная библиотека им. Абая. - Семипалатинск : Талант, 2006. - Камен Оразалин : б.56-57.
Байқадиұлы, С. Алыптар елінің ақиығы [Мәтін] : [жерлес жазушы К.Оразалиннің сыры...] / С. Байқадиұлы // Дидар. - 1997. - 16 қазан.- Б.2.
Ахметбекова, А. Қаламгер тойы-ел тойы [Мәтін] : [жазушы К.Оразалиннің 80 жылдық мерекесі Қарауылда салтанат құрды ] / А.Ахметбекова // Семей таңы. - 2000. - 21шілде. - Б.11.
Кемелбаева, А. Мұхтардың мұрагері [Мәтін] : К.Оразалин 80 жаста / А.Кемелбаева // Үш анық. - 2000. - шілде. - Б. 2.
Сәрсенбайқызы Ғ. Қарауылдан шыққан қаламгер [Мәтін] : [«Парасат» орденінің иегері К.Оразалин туралы ] / Ғ.Сәрсенбайқызы // Дидар. - 2001. - 1қаңтар. - Б. 5.
Бәшей, К. Өмірі - өнеге, мұрасы - мектеп [Мәтін] / К.Бәшей // Ертіс өңірі. - 2008. - 30 сәуір. - Б.7.
Мұхамеджанов, Ж. Абайдан соңғы тірліктер [Мәтін] / Ж. Мұхамеджанов // Ақиқат. - 2009. - N 3.- Б. 98 - 100.
Жанғалиев, Т.. Менің мұғалімім [Мәтін] : [жазушы К. Оразалин туралы] / Т. Жанғалиев // Ертіс өңірі. - 2009. - 18 наурыз. - Б.12.
Махметов, С. Ұстаз [Мәтін] / С. Махметов // Семей таңы. - 2010. - 23 қыркүйек.- Б.3.
Сәрсенбайқызы , Ғ. Туған жер арыстарын жырлап өткен [Мәтін] : [өнер мұражайында жазушы К. Оразалиннің туғанына 90 жыл толуына орай мәдени шара өткізілді] / Ғ. Сәрсенбайқызы // Дидар. - 2010. - 18 маусым. - Б.1.
Жарылғап, М. Абай елінің азаматтары [Мәтін] : [Шыңғыстау өңірінің шежірелі қарттары жайлы] / М. Жарылғап // Ертіс өңірі. - 2013. - 25 желтоқсан. - Б.10-11.
Амантайқызы, С. Майдангер жазушы [Мәтін] : [жазушы, мұхтартанушы К. Оразалин туралы.] / С. Амантайқызы // Ертіс өңірі. - 2015. - 30 қыркүйек. - Б.13.
Иманғали, М. "Абай ұрпақтары" қолжазба журналы қалай шықты? [Мәтін] : [1939 жылдан бері шығып келе жатқан әдеби -көркем қолжазба журналының әр саны тарихтан сыр шертеді.] / М. Иманғали // Дидар. - 2015. - 3 сәуір. - Б.19.
Оразалин, Е. Ұлы Мұқаңның соңғы хаттары әкеме арналыпты [Мәтін] : [хлық жазушысы К. Оразалин туралы] / Е. Оразалин ; сұхбат. М. Иманғали // Дидар. - 2015. - 2 наурыз. - Б 5.
Иманғали, М. "Абай ұрпақтары" қолжазба журналы қалай шықты? [Мәтін] : [1939 жылдан бері шығып келе жатқан әдеби -көркем қолжазба журналының әр саны тарихтан сыр шертеді.] / М. Иманғали // Дидар. - 2015. - 3 сәуір.- Б.19.
Ғалымов, Е. "Жексен" повесіндегі Ұлы Отан соғысы тақырыбы [Мәтін] / Е. Ғалымов // Абай. - 2015. - № 3.- Б.49-53
Амантайқызы, С. Майдангер жазушы [Мәтін] / С. Амантайқызы // Семей таңы . - 2015. - 18 тамыз.- Б.6
Әнуарбекқызы, Б. Кәмен оқулары мәресіне жетті [мәтін] / Б. Әнуарбекқызы // Семей таңы . - 2016. - 7 маусым.- Б.5
Қасым, А. Жазушы тұрған үй музейге айнала ма? [Мәтін] / А. Қасым // Ертіс өңірі. - 2019. - 3 шілде.- Б.9.
Лепесова, А. Тағылым мен тағзым кезеңі [Мәтін] / А. Лепесова // Түркістан. - 2020. - 9 қаңтар.- Б.4
Балтақайұлы, М. Ұлыларды ұлықтаған ұстаз [Мәтін] : [Жазушы Кәмен Оразалиннің туғанына 100 жыл.] / М. Балтақайұлы // Дидар. - 2020. - 21 мамыр.- Б.17.; 28 мамыр.- Б.14.
***
Алексеев, Н.Е Писателю Камену Оразалину - 50 лет[Текст] / Н.Е Алексеев // Иртыш. - 1970. - 22 июля. - С.2.
Нуршаихов, А. Солдат, учитель, писатель[Текст] / А.Нуршаихов // Иртыш. - 1980. - 10 июля. - С. 4.
Молдашева, Р. Новые книги земляка[Текст] / Р.Молдашева // Иртыш. - 1987. - 3 июня.- С.3.
Досанов, С. Талант виден издалека[Текст] :К 70-летию Камена Оразалина / С.Досанов // Иртыш. - 1990. - 21 июня. - С.2.
Куандыкова ,А. Казахи в России[Текст] /А.Куандыкова // Exclusive. -2002. - N 4 (июль). - С. 30-31.
Часнык, Л. Три музы Камена Оразалина [Текст] : [К. Оразалин удостоин ордена "Парасат"] / Л.Часнык // Рудный Алтай. - 2001. - 18 янв. - С. 2.
Баймагамбетова ,Л. Летописец казахской степи [Текст] : [к 90-летию со дня рождения писателя К.Оразалина] / Л. Баймагамбетова // Вести Семей. - 2010. - 22 июля. - С. 3.
Коксегенова, А. Наследие Камена Оразалина [Текст] : [о вечере воспоминаний писателя-мухтароведа, Заслуженного учителя Каз ССР Камена Оразалина] / А. Коксегенова // Рудный Алтай. - 2010. - 17 июня. - С. 2.
Титова, С. Два крыла Камена [Текст] : [к 90-летию со дня рождения писателя Камена Оразалина] / С. Титова // Заря Востока. - 2010. - 10 нояб. - С. 3.
Памяти писателя [Текст] : [о писателе К. Оразалине] // Рудный Алтай. - 2010. - 5 ноября. - С. 3.
Титова, С. Участник войны, педагог и писатель Камен Оразалин [Текст] / С. Титова // Мәдениет жаршысы / Шығыс Қазақстан облыстық мәдениет басқармасы=Управление культуры Восточно-Казахстанской области. - Өскемен, 2010. - N 10. - С. 9-10.
Титова, С. Фронтовик, педагог и писатель [Текст] : [о писателе К. Оразалине] / С. Титова // Семь дней. - 2010. - 28 окт. - С. 4.