Аманжолов А. С.

Жаңартылды 13.06.2023 22:45

Аманжолов Алтай Сәрсенұлы (1934-2012 жж.) – түркітанушы ғалым, түркі тілдерінің тарихи грамматикасы және көне түркі жазуы тарихы бойынша маман.

1934 жылы 2 маусымда Алматыда дүниеге келген. Бес баланың үлкені болған. Оның әкесі –Аманжолов Сәрсен Аманжолұлы – көрнекті қазақ тілші-түркітанушысы, филология ғылымдарының докторы, профессор болған.

1952 жылы Алтай Аманжолов М. В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің (ММУ) филология факультетінің шығыс бөліміне түсіп, 1957 жылы Қазақ КСР Ғылым Академиясының жүйесінде жұмыс істей бастады. 1963 жылы ол ежелгі түркі жазуы ескерткіштерінің тіліндегі етістік басқармаларына арналған кандидаттық диссертациясын, ал 1975 жылы «Ежелгі түркі жазуы тарихы бойынша материалдар мен зерттеулер» докторлық диссертациясын қорғаған.

1979 жылдан бастап Алтай Аманжоловтың еңбек жолы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетімен тығыз байланысты болды. Онда ол «Түркі филологиясына кіріспе», «Көне түркі тілі», «Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы», «Жалпы тіл білім», «Графикалық лингвистика» атты бірқатар теориялық курстарды әзірлеп, оқыды.

Олар қазіргі ғылыми мәселелермен, презентацияның анықтығымен және сенімді дәлелдерімен ерекшеленеді.

Алтай Аманжоловтың ғылыми-педагогикалық қызметі – 47 жыл, оның ішінде 38 жыл жоғары оқу орындарында өткен.

Алтай Аманжолов түркі филологиясы мен тіл білімі бойынша екі жүзге жуық ғылыми еңбек, оның ішінде орыс және қазақ тілдерінде 7 монографиясын, ағылшын және түрік тілдерінде бірнеше шетелдік басылымдар шығарды.

Оның Қытай мен Түркияда жарық көрген «Слово предков» мен «Общее драгоценное наследство»  кітаптары барша түркітанушыға арналған.

Атақтары мен марапаттары: 1990 жылдан — Қазақ тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамының құрметті мүшесі, 1995 жылдан — Қазақстан Гуманитарлық ғылымдар Академиясының толық мүшесі (академигі). «Еңбек ардагері» медалімен (1988), «Құрмет» орденімен (1999), Экономикалық Ынтымақтастық Ұйымының халықаралық сыйлығымен (2000) марапатталған. 2009 жылы «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» құрметті атағына ие болды.

Алтай Аманжолов 2012 жылдың 8 қазанында қайтыс болды.      

А. С. Аманжоловтың шығармалары
Кітаптар - Книги

Аманжолов, А. Түркі филологиясы және жазу тарихы: оқу құралы / А. Аманжолов. - Алматы: Санат, 1996. - 128 б.

***

Аманжолов, А. С. История и теория древнетюркского письма / Аманжолов А.С. - Алматы: Мектеп, 2003. - 368 с.

А. С. Аманжолов туралы әдебиет
Кітаптар – Книги

Аманжолов Алтай Сәрсенұлы : Биобиблиографиялық көрсеткіш. - Алматы: Қазақ ун-ті, 2004. - 56 б.
Аманжолов Алтай Сәрсенұлы = Аманжолов Алтай Сарсенович: биобиблиографиялық көрсеткіш / құраст. Н. Ж. Шәймерденова, А. Б. Қоразова; Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, ғылыми кітапхана. - Алматы: Қазақ университеті, 2009. - 67 б.
Алтай Сәрсенұлы Аманжоловтың 75 жылдық мерейтойына арналған «Түркі әлемі: мыңжылдық тоғысындағы тіл, тарих және мәдениет интеграциясы» атты халықаралық симпозиум жинағы = Международный симпозиум «Тюркский мир: интеграция языка, истории и культуры на рубеже столетий» : юбилейный сборник к 75-летию Алтая Сарсеновича Аманжолова / ғылыми ред. Э. Д. Сүлейменова. - Алматы: Арыс, 2009. - 277 б. : ил.
Серғалиев, Мырзатай. Тілім менің-тінім менің: [Мәтін]: мақалалар, баяндамалар / М. Серғалиев. - Алматы: Сардар, 2013. - 392 б.

***

Каланчина, Ирина. Листая жизнь - страницу за страницей...: к 30-летию независимости Республики Казахстан: к 100-летнему юбилею Областного литературного объединения «Звено Алтая» / И. Каланчина; ред.: Г. Пуссеп [и др.]. - Усть-Каменогорск: ВКПК АРГО, 2021. - 300 с. - (ИзумРудный Алтай)

Мақалалар – Статьи

Аманжолов, Алтай. Алтайдың төрі - көне түркі мәдениетінің алғашқы темірқазығы / А. Аманжолов ; сұхбат. Д. Анаш // Дидар. - 2010. - 30 маусым. - Б. 5

***

Мадиева, Г. Посвящение памяти учителя - Алтаю Сарсеновичу Аманжолову / Г. Мадиева // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. - 2012. - № 5-6. - 231-234
Шулембаева, Раушан. История рун : [статья посвящена известному тюркологу, исследователю казахстанского ареала рунической письменности тюрков Алтаю Сарсеновичу Аманжолову (1934-2012)] / Р. Шулембаева. - Текст // Казахстанская правда. - 2022. - 15 июля. - С. 8. 231-234