Алтынбаев К.

Обновлено 01.12.2022 10:56

Алтынбаев Калихан Калиаскарулы (1927-2002 гг.) - поэт-импровизатор.

Родился 23 декабря в 1927 г. в с. Каратал Жарминского района Семипалатинской области (ныне область Абай). Имя поэта ассоциируется с именем общественного деятеля Алихана Бокейханова, который в те годы с экспедицией Щербины находился в районе села Георгиевка. Дед поэта хотел назвать внука в честь А. Бокейханова, однако давать ребенку имя опального деятеля, руководителя партии «Алаш» было небезопасно. И мальчика назвали Калихан, исполнив тем самым частично желание деда. До 1958 г. К. Алтынбаев работал на золотом руднике Акжал. С начала 60-х годов работает журналистом в газетах «Молшылық үшін» («За изобилие»), «Жулдыз» («Звезда»).

В период с 1973 по 1985 гг. поэт опубликовал поэтические сборники «Дала бесік» («Степная колыбель»), «Қиял қанатында» («На крылах мечты»). Сборники разнообразны по тематике и жанрам: айтысы, терме, небольшие поэмы, в которых он продолжил и обогатил лучшие традиции импровизаторского искусства.

В 1994 г. вышла отдельным изданием его поэма «Мамай батыр».

Более тридцати раз выходил К. Алтынбаев на песенные состязания - айтысы. Его выступления на конкурсах айтысов вошли в сборники: «Ақындар шықты айтысқа», «Ақындар жыры», «Жамбыл және кәзіргі алык, поэзиясы» «Жыр шашу» и другие.

Произведения К. Алтынбаева (айтысы и песни) переведены на узбекский, русский, киргизский языки. Его айтысам, исполнительской манере, ораторскому искусству дали высокую оценку писатели и ученые Г. Мусрепов, М. Каратаев, Исмаилов, Б. Искаков и другие.

Калихан Алтынбаев известен как собиратель казахского фольклора, автор научных статей, посвященных проблемам топонимики Семипалатинского Прииртышья.

Скончался 7 сентября в 2002 г.

 Қ. Алтынбаевтың шығармалары

Произведения Алтынбаева К.

 Кітаптар - Книги

Алтынбаев, Қ. Қалбатау [Мәтін] : Таңдамалы жырлары, айтыс-дастандары және зерттеу мақалалары / Алтынбаев Қ. - Алматы : Мерей, 1997. - 179 б.

Алтынбаев , Қ. Ақсуат [Мәтін] : (тарихи-деректі басылым) / Қ. Алтынбаев , Е. Жұмахан. - Алматы : Ер-Дәулет, 1998. - 288 б.

Қ. Алтынбаевтың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары

Публикации Алтынбаева К. в периодических изданиях и сборниках 
 

Алтынбаев, Қ.Ақын талантына бас ию [Мәтін] / Қ. Алтынбаев // Семей таңы. - 1988. - 12 тамыз ; 24 тамыз.

Алтынбаев , Қ. Қазақтың Көкжал Барағы [Мәтін] / Қ. Алтынбаев // Дидар. - 1991. - 30 қараша. - Б. 3.

Алтынбаев, Қ. Әди Шәріповке арнау [Мәтін] : [жерлесіміз, партизан-жазушы Әди Шәріповтың 80 жылдық мерейтойына арнау] / Қ. Алтынбаев // Рауан. - 1992. - 6 қараша. - Б. 4.

Алтынбаев, Қ. Ұлылық ордасында [Мәтін] : [жазушы М. Әуезовтің 70 жылдығында Абай ауданының орталығы Қарауыл селосында айтылған толғау] / Қ. Алтынбаев // Абай. - 1992. - № 3. - Б. 87-88.

Алтынбаев, Қ. Беташар-арнау [Мәтін] / Қ. Алтынбаев // Абай. - 1995. - № 4.

Алтынбаев, Қ. Данышпанға бір ғасыр [Мәтін] : [М. Әуезовтың мерейтойына арналған жаңа туындысы] / Қ. Алтынбаев // Семей таңы. - 1997. – 29 шілде.

Алтынбаев, Қ. Жетпісім,Біздің аудан,Кеңейтілген аудан [Мәтін] : [өлеңдер] / Қ. Алтынбаев // Жұлдыз. - 1997. - 29шілде.

Алтынбаев, Қ. Жетпісім,Тілек... [Мәтін] : [өлеңдер] / Қ. Алтынбаев // Дидар. - 1997. - 13 қараша.

Алтынбаев, Қ. Ақын ана [Мәтін] : [Әшім Мырзашқызынның жыр қазынасынан] / Қ. Алтынбаев // Дидар. - 1998. - 15 желтоқсан.

Алтынбаев, Қ. Алаш азаматтарының аты ұмытылмасын [Мәтін] : [1920 жылы қайтыс болған, Алаштың көрнекті азаматы Х.Тоқтамысов туралы дерек] / Қ. Алтынбаев // Дидар. - 1998. - 19 мамыр.

Алтынбаев, Қ. Аңызға айналған онжеті [Мәтін] / Қ. Алтынбаев // Абай. – 1998. -№ 4.

Алтынбаев, Қ. Қазақ әні қазаққа жетіп жүр ме ? [Мәтін] : [халықтық музыка мұраларын жинау төңірегінде ой] / Қ. Алтынбаев // Дидар. - 1998. - 5 мамыр.

Алтынбаев, Қ. Қалбаның күнгей жағында [Мәтін] : [Қалба Матай ұрпақтары туралы тарихи дерек] / Қ. Алтынбаев // Дидар. - 1998. - 30 мамыр.

Алтынбаев, Қ. Аңызға айналған он жеті [Мәтін] : [Семей өңірінен шыққан суырып салма ақындар туралы айтылған] / Қ. Алтынбаев // Абай. - 1999. - № 4. - Б. 45-50.

Алтынбаев, Қ. Жеңіс туралы [Мәтін] : [Ұ. О. соғысының 54 жылдығына орай] / Қ. Алтынбаев // Дидар. - 1999. - 8 мамыр.

Алтынбаев, Қ. Жердің де тілі бар [Мәтін] : жер атауларының сырынан / Қ. Алтынбаев // Дидар. - 1999. - 12 қаңтар. - Б. .

Алтынбаев, Қ. Днепр суын дулығасымен сапырған [Мәтін] / Қ. Алтынбаев // Рауан - Восход. - 2003. - 17 қазан. - Б. 1-5.

Алтынбаев, Қ. Оралханның жері бұл [Мәтін] / Қ. Алтынбаев // Дидар. - 2003. - 8 шілде. - Б. 4.

Алтынбаев, Қ. Көркейген менің Көкпектім [Мәтін] : толғау / Қ. Қ. Алтынбаев // Бесқарағай тынысы. - 2009. - 17 қазан. - Б. 2.

Ақтамберді Күлдір-күлдір кісінетіп [Мәтін] : жыр-толғаулар және ғылыми мақалалар, зерттеулер / Ақтамберді. - Астана : Фолиант, 2013. - 264 б. - Алтынбаев Қ. Қазақ тарихындағы көрнекті тұлға.

Тобықты Мамай батыр, би [Мәтін] / құраст.: Молдабек Жанболатұлы. - Алматы : [б. и.], 2015. - 340 б. - Алтынбаев Қ. Жер иесі.

 Қ. Алтынбаев туралы әдебиеті

Литература об Алтыбаеве К.

 Кітаптар

Книги

Атажұртым - Көкпекті : [Көкпекті ауданының 80 жылдығына арналған] / А. Тлеухан, Ә. Жайсан . - Семей, 2010 . Т. 2. - 371 б. – Алтынбаев Қ. туралы.

Жарма ақындары [Мәтін] : антологиялық жинақ. 1-ші кітап / құраст.: М. Иманжапаров, М. Зүкенұлы. - Семей : Үш биік, 2010. - 328 б.

Төлебаева, Қ. Шалқар шабытты ақын : [халық ақыны Қалихан Алтынбаевтың шығармашылығы мен өмірі туралы] / Қ. Төлебаева. - Астана : Полиграфия, 2010. - 160 б.

Семей өңірінің ақын-жазушылары [Мәтін] : био-библиографиялық көрсеткіш / Абай атындағы әмбебап ғылыми кітапхана. - Семей : Талант, 2005. - 96 б. – Алтынбаев Қалихан: б. 3-4.

Тулебаева, К. Т. Қалихан Алтынбаевтың әдеби мұрасы [Мәтін] : филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты / К. Т. Тулебаева. - Алматы, 2009. - 24 б.

Шығыс Қазақстанның мәдени мұралары (тарих, мәдениет, білім) [Мәтін]. - Өскемен : ШҚМУ, 2006. - 432 б.

***

Мусин, М. Ш. От Толагая до Сарыбеля [Текст] / М. Ш. Мусин. - Усть-Каменогорск : Медиа-Альянс, 2005. - 331 с. – Алтынбаев К.

 Мақалалар

Статьи

Ақынның асқар тауы : [ақын Қ. Алтынбаевтың 65 жылдық мерейтойына арналған бет] // Рауан. - 1992. - 6 қараша. - Б. 3.

Алтынбаев, Қ. Жауынгер, жазушы, журналист : [халқы жазушысы Ә. Нұршайықовтың туғанына 70 жыл] / Қ. Алтынбаев // Семей таңы . - 1992. - 6 тамыз. - Б. 3.

Нұқайұлы, Т. Зерделі ойлар сандығы [Мәтін] : [Қ. Алтынбаевтың "Қалбатау" жинағы жайында] / Т. Нұқайұлы // Дидар. - 1997. - 6 қараша.

Серікбаев, Н. Кеудесі - жыр, зердесі - нұр [Мәтін] : [айтыскер ақын Қ. Алтынбаев 70 жаста] / Н. Серікбаев // Дидар. - 1997. - 28 маусым.

Төлеуов, М. Ақынымызды қашан ардақтаймыз? [Мәтін] : [cуырып салма айтыс ақыны Қ.Алтынбаев жайлы] / М. Төлеуов // Семей таңы. - 1997. - 1шілде.

Аханов, Б. Қарымды ақын [Мәтін] : [Семей өңірінің ақыны, тарихи шежірелерді жинақтап, дәріптеуші Қалихан Алтынбаев туралы] / Б. Аханов // Семей таңы. - 2002. - № 42. - Б. 10.

Аханов, Б. Үлгі едің жастарыңа [Мәтін] : [ақын Қалихан Алтынбаевтың рухына арналған өлең] / Б. Аханов // Дидар. - 2002. - 12 қараша. - Б. 4.

Ердембеков, Б. Алтынбаев мен едім, қай қазақтан кем едім ?! [Мәтін] : [шежіре - ақынды ақтық сапарға үн- түнсіз шығарып салғанымыз туралы автор сөз қозғайды] / Б. Ердембеков // Семей таңы. - 2002. - № 47. - Б. 9.

Мұхамадиұлы, М. Халқының Қалиханы, Қалбаның қара дауылы [Мәтін] / М. Мұхамадиұлы // Рауан - Восход. - 2003. - 10 қазан. - Б. 5.

Оралов, М. Айтыстың ақиығын ұмытпайық [Мәтін] / М. Оралов // Дидар. - 2003. - 16 қыркүйек. - Б. 4.

Ғабдуллаұлы, С. Айтыстың алтын арқауы [Мәтін] : айтыскер Қалихан Алтынбаев жайлы қанағат сөз / С. Ғабдуллаұлы // Дидар. - 2006. - 16 желтоқсан. - Б. 6.

Тоқанұлы, Б. Кенді Алтай кенен жырға кенде емес-ау [Мәтін] / Б. Тоқанұлы // Дидар. - 2006. - 30 желтоқсан. - Б. 4.

Төлебаева, Қ. Қ. Алтынбаевтың "Ақырғы айқас" дастанының эпикалық табиғаты [Мәтін] / Қ. Төлебаева // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы = Вестн. КазНУ. Серия филологическая. - 2006. - № 8-9. – Б. 205-206.- Библиогр.: 4 атау.

Төлебаев, А. Қара өлеңнің құдіретін таныған [Мәтін] / А. Төлебаев // Семей таңы. - 2008. - 17 қаңтар. - Б. 5.

Бердібек, Д. Қалиханның айтыскерлік қыры [Мәтін] : ақын Қалихан Алтынбаевтың туғанына 85 жыл / Д. Бердібек // Жұлдыз. - 2012. - 26 шілде. - Б. 4.

Қожаев , Қ. Абай әлемін танытқан [Мәтін] : Қалибек Алтыбай зиялы қауым ілтипатына бөленді / Қ. Қожаев // Семей таңы. - 2012. - 1 маусым. - Б. 2.

***

Жумабайулы, М. Полвека в творчестве [Текст] : [о творчестве акына К. Алтынбаева] / М. Жумабайулы // Рудный Алтай. - 1997. - 6 нояб.

Аканова, Л. Презентация книги "Кокпекты" [Текст] : [об Алтынбаеве К.] / Л. Аканова // Новая жизнь. - 2002. - 15 июня. - С. 1.

Тупицын, В. Акын-импровизатор, поэт, журналист, писатель, человек [Текст] : [о К. Алтынбаеве] / В. Тупицын // Новая жизнь. - 2009. - 14 ноября. - С. 3.

Малгаждаров, К. Край мой милый - ты как дом родной : [82 года Кокпектинскому району] / К. Малгаждаров. - Текст // Новая жизнь. - 2012. - N 86 (25 окт.). - С. 1.

Садыкова, А. Славный путь знаменитого земляка : [почетный гражданин Калихан Алтынбаев. Кокпектинский район] / А. Садыкова. - Текст // Новая жизнь. - 2012. - N 86 (25 окт.). - С. 2.

Байторина, Нурай. "Жизнь дарит вдохновение..." : [о Калихане Алтынбаеве] / Н. Байторина . - Текст // Вести Семей. - 2017. - 8 августа. - С. 4

Возрождение имени поэта : [о Калихане Алтынбаеве]. - Текст // Вести Семей. - 2017. - 8 августа. - С. 1

Оркушпаева, Н. Импровизация на миллион : [о праздничных мероприятиях к 90-летию Калихана Алтынбаева. Открытие памятника. Калбатау] / Н. Оркушпаева. - Текст // Рудный Алтай. - 2017. - 12 августа. - С. 2

Токобаев, М. Кокпектинцы хранят память об акыне : [об открытии зала, посвященного жизни и творчеству Калихана Алтынбаева в музее Кокпекты] / М. Токобаев. - Текст : непосредственный // Рудный Алтай. - 2017. - 18 ноября. - С. 2

 Электрондық ресурстар

Электронные ресурсы