Донентаев С.

Обновлено 11.06.2019 09:26

Донентаев Сабит (1894-1933) – поэт, журналист, переводчик.

Родился в 1894 г. в ауле № 4 Аксуской волости, Керекуского уезда Семипалатинской губернии (ныне Восточно-Казахстанская область). Учился в медресе г. Павлодар. Первое стихотворение «Қилым» («Моя мечта») опубликовано в 1913 г. в журнале «Айқап». Первый сборник стихов «Уақ-түйек» («Мелочи») издан в 1915 г. в г. Уфа.

В 1916 г. работал на угольной шахте в г. Экибастуз. После Февральской революции окончил учительские курсы в г. Семипалатинск (ныне г. Семей). В 1919-1933 гг. занимался учебно-просветительской деятельностью. В 1920-21 гг. работал народным судьей. С 1924 г. работал и публиковал стихи и очерки в газете «Қазақ тілі» г. Семипалатинска. В 1929 г. - член ассоциации казахских пролетарских писателей. Автор стихов «Балалықты сағыну» («Тоска по детству», 1914), «Шілде» («Июль», 1915), «Жәмилә қыз» («Девушка Джамиля», 1915) - о жизни аула; «Еқібастұз» (1916) - о тяжелом труде шахтеров; «Қазақ тіліне» («Казахскому языку», 1924), «Алты жылда» («В шесть лет», 1926), «Азат жетті» («Пришла свобода», 1926) и др.; статей «Как нужно понимать равенство женщин» (1924), «В мире политики» (1924) и др.

С. Донентаев перевел на казахский язык ряд произведений И. А. Крылова, Г. Токая и др.

Скончался 23 (25) мая 1933 г. в г. Семипалатинск (ныне г. Семей).

С 1930 г. лучшие творения С. Донентаева не сходят со страниц учебников и хрестоматий. Произведения С. Донентаева заняли прочное место в казахской литературе.

В 1950 г. Казахское государственное литературное издательство выпустило в свет сборник избранных стихов С. Донентаева. В 1957 г. было осуществлено академическое издание однотомника его сочинений на казахском и русском языках.

О его творчестве писали в своих научных трудах ученые Е. Исмаилов, Б. Кенжебаев, К. Сыдиыкулы и др.

 

С. Дөнентаев шығармалары

Произведения С. Донентаева

Кітаптар – Книги

Дөнентаев, С. Өлеңдер [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Алматы : Қазмемкөркемәдеббас, 1935. - 215 б.

Дөнентаев, С. Өлеңдер [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Алматы : Қазмемкөркемәдеббас, 1950. - 33 б.

Дөнентаев, С. Шығармалар [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Алматы : Қазмемкөркемәдеббас, 1957. - 463 б.

Дөнентаев, С. Оқушылар үшiн ескертпе [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Павлодар, 1962. - 312 б.

Дөнентаев, С. Бозторғай [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Алматы : Жалын, 1985. - 144 б.

Дөнентаев, С. Бозторғай [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Алматы : Мектеп, 1989. - 144 б.

Дөнентаев, С. Ұрпағыма айтарым [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Алматы : Жалын, 1989. - 304 б.

Жиырмасыншы ғасыр басындағы әдебиет [Мәтін] : хрестоматия. - Алматы : Білім, 1994. - 352 б. - Сәбит Дөнентаев өлеңдері : б. 308-322.

Дөнентаев, С. Таңдамалы [Мәтін] / С. Дөнентаев / бас ред. Е. М. Арын ; ред. алқа: А. Алақанұлы, С. Баязитов, А. Құдабаев (құраст., жауап. ред.) т. б. . - Павлодар : ЭКО, 2011. - 88 б.

***

Донентаев, С. Избранное [Текст] : поэмы : пер. с каз. / предисловие Е. Исмаилова; составители: Б. Акмуханов, Е. Исмаилов. - Алма-Ата : Казгослитиздат, 1958. - 148 с.

 

Жинақтар басылымдар

Публикации в сборниках

Донентаев, С. [Стихи] [Текст] / С. Донентаев // Поэты Казахстана / вступ. ст., сост., биогр. справки и прим. М. М. Магауин. - Л. : Советский писатель, 1978. - (Библиотека поэта). - С. 411-424.

Донентаев, С. [Стихи] [Текст] / С. Донентаев // Поэты пяти веков : казахская поэзия XV-начала XX веков. - Алматы : Жазушы, 1993. - 334 с. - C. 262-267.

Донентаев, С. [Стихи] [Текст] / С. Донентаев // Назарова, О. В. Казахская литература : учебник-хрестоматия для организаций начального и среднего проф. образования. Ч. 1. / О. В. Назарова. - Астана : Фолиант, 2007. - С. 358-361.

 

Мерзімді басылымдардағы мақалалар

Публикации в периодических изданиях

Дөнентаев, С. Бiр коммунистiң қабыр тасына [Мәтін]: өлең / С. Дөнентаев // Жұлдыз. - 1960. - № 11. - Б. 41.

***

Донентаев, С. Вождю : в день рождения В. И. Ленина [Текст] : стихи : пер. с каз. / С. Донентаев // Простор. - 1960. - N 4. - С.6.

Донентаев, С. К октябрьским дням [Текст] : стихи / С. Донентаев // Простор. - 1960. - N 11. - С. 3.

Донентаев, С. Время чье? [Текст] : стихи / С. Донентаев; пер. с каз. Вл. Цыбин // Аманат. - 2007. - № 4. - С. 98-100.

Донентаев, С. Время чье? [Текст] : стихи / С. Донентаев // Аманат. - 2009. - № 2. - С. 135-136.

Донентаев, С. Время чье?; Заболевший лев; Серому псу; Детство; Жаворонок; Железо; Раскрепощенная Айша [Текст] : стихи / С. Донентаев // Литературный Казахстан. - 2010. - № 2. - С. 17-23.

 

С. Дөнентаев туралы әдебиеттер

Литература о Донентаеве С.

Кітаптар – Книги

Ысқақов, Б. Сәбит Дөнентаевтың ақындық жолы [Мәтін] / Б. Ысқақов. - Алматы : Мектеп, 1966. - 206 б.

Жұмалиев, Қ. Қазақ әдебиеті [Мәтін] : орта мектептің 9-класына арналған оқулық / Қ. Жұмалиев. - Алматы : Мектеп, 1987. - 160 б. - Сәбит Дөнентаев творчествосын оқыту : [Сәбит Дөнентаев туралы]. - б. 146-154.

Кенжебаев, Б. XX ғасыр басындағы қазақ әдебиеті [Мәтін] : жетінші кітап / Б. Кенжебаев. – Алматы : Білім, 1993. - 248 б. -Сәбит Дөнентайұлы (1894-1933) : б. 187-201.

Әуезов, М. Шығармаларының елу томдық толық жинағы [Мәтін] / М. Әуезов. – Алматы : Ғылым, 2002 - 2011.

Т. 7 : Оқулықтар [Мәтін]. - Ғылым, 2002. - Сәбит Дөнентайұлы (1894-1933) : б. 448-457.

Ергөбек Қ. Арыстар мен ағыстар [Мәтін] / Қ. Ергөбек . - Астана : Таным, 2003. - 360 б. –Қазақ өлеңінің бозторғайы : [ Сәбит Дөнентаев туралы]. - б. 27-47.

Сәбит Дөнентаев [Мәтін] . – Павлодар : Кереку-Баян кітапханасы "Рухнама, 2003. - 126 б.

Қазақстан жазушылары ХХ ғасыр [Мәтін] : анықтамалық. - Алматы : Ана тілі, 2004. - 392 б. – Сәбит Дөнентаев : Б. 102.

Әуезов, М. Шығармаларының елу томдық толық жинағы [Мәтін] / М. Әуезов. – Алматы : Жібек жолы, 2002 – 2011.

Т. 12 : Мақалалар, оқулық, әдеби мұра [Мәтін] : 1936-1938. - Жібек жолы, 2005. – Сәбит Дөнентаев : б. 66-68.

Сыдиықұлы, Қ. Өмір өрнектері [Мәтін] : таңдамалы зерттеулері / Қ. Сыдиықұлы. - Алматы, 2006. - 384 б. - Cәбит Дөнентаев: б. 259-283.

Қирабаев, С. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін] / С. Қирабаев. - Алматы : Қазығұрт, 2007.

Т. 8 . - Қазығұрт, 2007. - 448 б. - Сәбит Дөнентаев (1894-1933) : б. 394-112.

Умарова, Г. С. Қазақ әдебиетінің тарихы [Мәтін] : оқулық / Г. С. Умарова.. - Астана, 2007. - 244 б.– Сәбит Дөнентаев : б. 160-162.

Қазақтың тәлімдік ойлар антологиясы [Мәтін] : 10 томдық. Т. 5 : Қазақстанның Ресейге бағыну кезіндегі тәлімдік ойлар және оқу-ағарту ісінің жайы, Алматы, 2008. - 448 б. – Сәбит Дөнентаев: б. 419-425.

Қазақстан жазушылары [Мәтін] : анықтамалық / жауапты ред. Б. Шаханұлы. - Алматы : Ан-Арыс, 2009. - 127 б. – Сәбит Дөнентаев. – Б. 127

Нұрқатов А. Шығармалары [Мәтін] / А. Нұрқатов. – Алматы : Ана тілі, 2013.

Т. 4. - Ана тілі, 2013. - Сәбит Дөнентаев : б. 251-276.

Тілешов, Е. Алаш қозғалысы [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық / Е. Тілешов, Д. Қамзабекұлы. - Алматы : Сардар, 2014. - 528 б. – Дөнентаев Сәбит: б. 157-158.

Шығыс Қазақстан Облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. - 848 б. – Сабит Дөнентаев : б. 319.

***

Искаков, Б. И. Жизнь и творчество Сабита Донентаева [Текст] / Б. И. Искаков. - Алма-Ата, 1960. - 24 с.

Базарбаев, М. Литература, окрыленная Октябрем [Текст] / М. Базарбаев. - Алма-Ата, 1962. - 36 с.

Джумалиев, К. Очерки по истории казахской дореволюционной литературы [Текст] : учебное пособие / К. Джумалиев. - Алма-Ата : Мектеп, 1968. - 224 с.

Назарова, О. В. Казахская литература [Текст] : учебник-хрестоматия для организаций начального и среднего проф. образования. Ч. 1. / О. В. Назарова. - Астана : Фолиант, 2007. - 628 с. - Донентаев Сабит: с. 357.

Литература Казахстана [Текст] : энциклопедический справочник. - Алматы : Аруна : Қазығұрт, 2010. - 528 с. - Донентаев Сабит: с. 146.

Сабит Донентаев (1894 - 1933) [Текст] // Звезды казахской литературы. Кн. 1/ сост. М. Ш. Шабжантаева. - Кокшетау : [Келешек - 2030], 2005. - С. 168-174.

 

Мерзімді басылымдардағы мақалалар

Публикации в периодических изданиях

 

Қабышұлы, Ғ. Бас кетсе де тартынба [Мәтін] : [С. Дөнентайұлының туғанына 100 жыл] / Ғ. Қабышұлы // Қазақ әдебиеті. - 1994. - 3 маусым. – Б. 6

Машақов, С. Демократия туын көтерген қаламгер [Мәтін] : [С.Дөнентаевтың туғанына 100 жыл толуына орай] / С.Машақов // Жас алаш. - 1994. - 28 шілде. – Б. 6.

Салқынбаев, М. С. Дөнентаев және "Калила мен Димна" кітабы [Мәтін] / М. Салқынбаев // ҚазҰУ хабаршысы. Шығыстану сериясы = Вестн. КазНУ. Сер. востоковедения . - 2006. - № 3. – Б. 100-105.

Нұғманбекова, Р. Сәбит Дөнентаевтың зираты қараусыз қалыпты [Мәтін] / Р. Нұғманбекова // Дидар. - 2009. - 16 қазан.- Б. 8.

Хибадуллина, А. Сәбит Дөнентаевтың журналистік қызметі [Мәтін] / А. Хибадуллина // Ақиқат . - 2010. - N 9. - Б. 120-123.

Бықай, Ф. Алыптардың серігі [Мәтін] : [С. Дөнентайұлы туралы] / Ф. Бықай // Егемен Қазақстан. - 2012. - 9 қазан. – Б. 12.

Мұхамедрақым, Р. Ұлыдан қалған ұрпақ ақын рухына тағзым етті [Мәтін] : [Сәбит Дөнентаевтың туғанына 120 жыл толуына орай ] / Р. Мұхамедрақым // Ертіс өңірі. - 2014. - 12 қараша. - Б. 3.

Мырзаханов, А. Қаламгердің зираты қайта жөнделді [Мәтін] : [С. Дөнентайұлының зираты туралы] / А. Мырзаханов // Семей таңы . - 2014. - 11 қараша. - Б. 2.

***

Дербисалин, Б. Живое наследие [Текст] : о С. Донентаеве // Советский Казахстан. - 1958. - № 10. - С.113-115.

Палу, Д. Сабиту Донентаеву - 115 лет [Текст] : имя в истории / Д. Палу // Семей вести. - 2009. - 24 дек. - С. 4.

Шакабаев, Р. Забытый писатель [Текст] : [о пребывании в г. Семей С. Донентаева] / Р. Шакабаев // Наше дело. - 2011. - 20 окт. - С. 8.

Шакабаев , Р. Поэт Прииртышья [Текст] / Р. Шакабаев // Наше дело. - 2014. - 17 апреля. - С. 6.

Шушмаркина, Л. К юбилею поэта [Текст] / Л. Шушмаркина // Вести Семей. - 2014. - 15 апреля. - С. 2.

Хаиргельдин, Д. Источник вдохновения [Текст] : [к 120-летию Сабита Донентаева] / Д. Хаиргельдин // Звезда Прииртышья. - 2014. - 26 апреля . - С. 3.

 

Интернет-сілтемелер

Интернет-ссылки

 

Дөнентаев Сәбит [Электрондық ресурс] : [өмірбаян] // bilimdiler.kz - Білімділер порталы : сайт. – Пайдалану орны : http://bilimdiler.kz/kazakh_tili/4534-donentaev-sabit.html (23.02.2017)

 

Дөнентаев Сәбит (1894 -1933) [Электрондық ресурс] : [өмірбаян] // Ертістің Павлодар. Өңірінің әдеби картасы : сайт. – Пайдалану орны : http://map.pavlodarlibrary.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=62:2012-05-30-05-13-30&catid=6&Itemid=17&lang=kz (23.02.2017)

 

Сәбит Дөнентаев өлеңдері [Электрондық ресурс] : [өлеңдер] // bilim-all.kz_Білім алл - ақпараттық агентігі : сайт. – Пайдалану орны : http://bilim-all.kz/tag/olen?tag=Сәбит%20Дөнентаев%20өлеңдері (23.02.2017)

 

Сәбит Дөнентаев [Электрондық ресурс] : [өмірбаян] // Уикипедия – ашық энциклопедиясы : сайт. – Пайдалану орны : https://kk.wikipedia.org/wiki/Сәбит_Дөнентаев (23.02.2017)

 

Қазақша өлең: Сәбит Дөнентаев (Досыма жазғаным) [Электрондық ресурс] : [өлеңдер] // ZHARAR.com : сайт. – Пайдалану орны : https://www.zharar.com/xfsearch/Сәбит+Дөнентаев+өлеңдері/ (23.02.2017)

 

Хибадуллина, А. С. Сәбит Дөнентаевтың журналистік қызметі [Электрондық ресурс] : [өмірбаян] / А. С. Хибадуллина // abai.kz – ақпараттық порталы : сайт. – Пайдалану орны : http://old.abai.kz/content/sebit-donentaevtyn-zhurnalistik-kyzmeti (23.02.2017)

 

Донентаев, Сабит [Электронный ресурс] : [биография] // wiki-linki.ru - поиск статей википедии и связей между ними : сайт. – Режим доступа : https://wiki-linki.ru/Citates/106844 (23.02.2017)

 

Донентаев, Сабит [Электронный ресурс] : [биография] // Википедия – открытая энциклопедия : сайт. – Режим доступа : https://ru.wikipedia.org/wiki/Донентаев,_Сабит (23.02.2017)

 

Сабит Донентаев (1894—1933) [Электронный ресурс] : [биография] // Казахская библиотека : сайт. – Режим доступа : http://bibliotekar.kz/biografii-kazahskih-pisatelei/sabit-donentaev-1894-1933.html (23.02.2017)

 

Сабит Донентаев биография [Электронный ресурс] // Сочинения, Рефераты. Доклады : сайт. – Режим доступа : http://referat5top.ru/index.php/biografii/428-sabit-donentaev-biografiya (23.02.2017)

Донентаев Сабит это: [Электронный ресурс] : [биографическая справка] // Академик : сайт. – Режим доступа : http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/85458/Донентаев (23.02.2017)