Кобдиков Т.

Обновлено 07.10.2024 09:51

Кобдиков Толеу (1874-1954) - акын.

Родился 15 марта в 1874 г. в Даганской волости Каркаралинского уезда (ныне с. Баршатас, Аягозского района Восточно-Казахстанской области). С 12 лет он начал слагать свои первые стихи-импровизации. Его поэтический дар был предпослан заранее: мать поэта - Куандык прославилась своим импровизаторским искусством по всей степи. Она считалась другом Абая и даже состязалась с ним в айтысе. До конца своей жизни она бережно хранила в памяти стихи Абая. Сам Толеу неоднократно встречался с поэтом, записывал его стихи, называл себя учеником Абая. Сохранились рукописи Толеу Кобдикова, где он с теплотой описывает свои встречи с поэтом. 
Грозные реалии нашей истории коснулись и судьбы Т. Кобдикова. Десять долгих лет (1924-1934) поэт провел в Каркаралинской тюрьме и, как пишет журналист А. Садуакасов «поэт сам не знал, за что его посадили». В конце 30-х годов поэт, спасаясь от гонений, уезжает в Барнаул. И лишь в 1940 г., благодаря поискам Архама Какитаева, следы поэта были найдены, и он возвращается в родные степи. Мастерство Т. Кобдикова как акына и импровизатора особенно ярко проявилось в 1943-1946 гг., когда он принимал активное участие в республиканских и областных айтысах. 
Только в течение июля-августа 1943 г. на страницах областных и республиканских газет были опубликованы его стихи: «В предгорьях Акшокы», «Раскинулась широкая степь», «Наша земля очистится от врага...» и др. В своих песнях поэт воспевает Родину, дружбу народов, творческий труд.  
В 1954 г. Т. Кобдикову было присвоено звание «Народный акын Казахской ССР».  
Автор многочисленных стихов, таких как «Сарыарқа», «1916», «Жеңіс серті», «Ұлдарым», «Төлегенге», «Жаудан жерім тазарады» и др., поэмы «Абай тойы» (1945), толгау «Қазақстан» (1946). 
Произведения поэта были изданы в сборниках «Алып күшті Отаным» (1948), «Өмір жыры» (1953), «Өлеңдер» (1955), «Жырларым» (1975).   
Скончался 23 ноября в 1954 г. на 80-м году жизни. По его завещанию он был похоронен недалеко от Чарска.

 Т. Көбдіков шығармалары
 Произведения Т. Кобдикова
 Кітаптар - Книги

Көбдіков, Т. Алып күшті Отаным: өлеңдер жинағы / Т. Көбдіков. - Алматы: Қазмемкөркемәдеббас, 1948. - 130 б.
Көбдіков, Т. Өмір жыры: таңдамалы өлеңдер. - Алматы: / Т. Көбдіков. - Алматы: Қазмемкөркемәдеббас, 1953. - 48 б.
Көбдіков, Т. Жырларым: таңдамалы өлеңдер /Т.Көбдіков. - Алматы: Жазушы, 1975. - 207 б.
Көбдіков, Т. Өлеңдері / Т. Көбдіков. - Алматы: Қазмемкөркемәдеббас, 1955. - 240 б. 

Мерзімді басылымдар мен жинақтардағы жарияланымдары
Публикации в периодических изданиях и сборниках

Көбдіков, Т. Алтын заң / Т. Көбдіков // Екпінді. - 1950. - 5 желтоқсан. - Б. 2.
Көбдіков, Т. Заманым / Т. Көбдіков // Екпінді. - 1950. - 5 желтоқсан. Б. 2.
Көбдіков, Т. Даңқты күн / Т. Көбдіков // Екпінді. - 1952. - 5 октябрь. - Б. 4.
Көбдіков, Т. Асыл сөздің арнасы: Абайға арналған / Т. Көбдіков // Семей таңы. - 1971. - 29 май. - Б. 3.
Көбдіков, Т. Шұбартау / Т. Көбдіков // Семей таңы. - 1974. – 7 июнь. - Б. 2.
Көбдікұлы, Т. Ұлы ақын жайлы естеліктерден / Көбдікұлы Т., Құрымбайұлы М. // Жалын. - 1994. - № 5-6. - Б. 247-262 б.
Көбдіков, Т. Төлеу сөзі / Т. Көбдіков // Абай. - 2003. - №4.- Б.44-52. 

Т. Көбдіковтың өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер
Литература о жизни и творчестве Т. Кобдикова

Тұрысбекова, Ж.Қ. Төлеу Көбдіковтің әдеби мұрасы: филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты / Ж.Қ. Тұрысбекова. - Алматы, 2003. - 29 б. Семей өңірінің ақын-жазушылары: био-библиографиялық көрсеткіш / Абай атындағы әмбебап ғылыми кітапхана. - Семей : Талант, 2005. – Төлеу Көбдіков: б.46-47.
Жарма ақындары: антологиялық жинақ. 1-ші кітап / құрастырған М. Иманжапаров, М. Зүкенұлы. - Семей : Үш биік, 2010. - 328 б.
Шығыс Қазақстан облысы: энциклопедия. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы». - 2014. - Көбдіков Төлеу: б. 398.  

1950-2000

Өміржанов, Ә. Екі өлеңнің тарихы / Ә. Өміржанов // Қазақ әдебиеті. - 1959. - 15 март. - Б.2.
Алтынбаев, Қ. Тұлпар талант / Қ. Алтынбаев // Семей таңы. - 1974. - 3 январь. - Б. 3.
Әміренов, Т. Аяулы азамат, ардагер аға /Т.Әміренов // Семей таңы. - 1974. - 2 март. - Б.3.
Сәрсекеев, М. Ел ардагері / М.Сәрсекеев // Семей таңы. -1974. - 8 июнь. - Б. 4.
Алтаев, К. Ақын және ұрпақтары / К.Алтаев // Семей таңы. - 1975. - 24 июнь. - Б. 3.
Алтынбаев, Қ. Ұлы өзеннің арнасы / Қ. Алтынбаев // Семей таңы. - 1989. - 12 сентябрь. - Б. 4.
Төлеу ақынның туған жерге оралуы // Жаңа өмір. - 1989. - 12 сентябрь. - Б.3.
Қаймолдин, О. Өнер өрінде өткен ақын / О. Қаймолдин // Жаңа өмір. - 1990. - 9 қаңтар. - Б.2.
Алтынбаев, А. Шардағы ақын тойы.: [Т.Көбдіковтың 125 жылдық мерейтойынан] / А.Алтынбаев // Дидар. - 1999. -6 шілде.- Б.4.
Ахметуллин, М. Рухы алдында бас иеміз.: [халық ақыны Т.Көбдіковтың туғанына 125 жыл] / М.Ахметуллин // Семей таңы. - 1999. - №10-16 маусым.- Б.3.
Зүкенов, М. Тойтөбенің баурайындағы той- думан.: [халық ақыны Т.Көбдіковтың туғанына 125 жыл] / М.Зүкенов // Семей таңы. - 1999. - 24-30 маусым.- Б.4.
Құлжанбеков, Е. Біз Төлеудің ұрпағымыз.: [Т. Көбдіковтың туғанына 125 жыл толуына орай] / Е.Құлжанбеков // Семей таңы. - 1999. - №10-16 маусым. - Б.3.
Сәрсекеев, М. "Ақылды адам арманмен егеспейді": [Cемейде жазушы М.Сәрсекеевтің "Бес тұғыр" кітабы жарық көрді. Бұл жинаққа Т. Көбдіковтың,Н.Баймұратовтың, С.Әлімбетовтың, Ш.Әбеновтың, К Тұрғанбаевтың өлеңдері енген. / М. Сәрсекеев // Семей таңы. - 2000. - 1 қыркүйек. - Б. 4.
Тұрысбекова, Ж. Саф алтынды тот баспас / Ж. Тұрысбекова // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 2000. - №8. - Б.49-51.
Ибраева, С. Төлеу ақын жайлы бір үзік сыр / С.Ибраева // Абай. - 2003. - №4.- Б.53-54.
Берікболов, Қ. Бір айтыстың сыры: [электрондық ресурс] : [халық ақыны Т. Көбдіковтың туғанына 130 жыл] / Қ. Берікболов // Семей таңы . - 2004. - 14 мамыр. - Б.5.
Берікболов,Қ. Төкпе ақын еді / Қ. Берікболов // Дидар. - 2004. - 26 маусым. - Б. 5.
Берікболов, С. Туған елім / С. Берікболов // Ертіс өңірі. - 2004. - 29 сәуір. - Б.27.
Жұмабаев, М. Ақындар шықты айтысқа, Сарыарқаның ескен желіндей: [Т. Көбдіковтың туғанына 130 жыл толуына орай] / М. Жұмабаев // Ертіс өңірі. - 2004. - 8 шілде. - Б.4.
Зүкенов, М. Төлеу ақын ақ батасын беріпті / М.Зүкенов // Семей таңы. - 2004. - 27 тамыз. - Б.3.
Құлжанбеков, Е. Төлеудің елге оралуы / Е.Құлжанбеков // Рауан - Восход. - 2004. - 12 наурыз. - Б.5.
Терең ойлы ақын: [ақын Т. Көбдіковтың туғанына 130 жыл] // Рауан - Восход. - 2004. - 12 наурыз. - Б.5.
Төкпе ақын Төлеу Көбдіков // Аякөз жаңалықтары. - 2004. - 28 ақпан. - Б. 2.  
Тұрысбекова, Ж. Т. Көбдіковтың өмірі мен шығармашылығы / Ж. Тұрысбекова // ШҚО педагогика жаршысы. - 2008. - № 2.- Б.71-72.
Иман-Жапар, М. Бір суреттің сыры / М. Иман-Жапар // Ертіс өңірі. - 2009. - 3 маусым.- Б.12.
Мағауина, З. Халық ақыны Төлеу Көбдіковке - 135 жыл / З. Мағауина // Семей таңы. - 2009. - 2 сәуір. - Б. 3.
Кашаку, Г. Төлеу Көбдіковтың елінде: [халық ақыны Т. Көбдіков туралы] / Г. Кашаку // Мәдениет жаршысы / Шығыс Қазақстан облыстық мәдениет басқармасы=Управление культуры Восточно-Казахстанской области. - Өскемен, 2011. - N 8.- Б.4-9.
Елтайдың алдында ел мұңын жырлаған ақын: [Т. Көбдіков жайлы] // Уақыт тынысы - Пульс времени. - 2012. - 31 мамыр. - Б.3.
Таттимбетова, К. О. Төлеу Көбдіков лирикасындағы ұлт-азаттық сарын / К. О. Таттимбетова // ҚазҰУ хабаршысы. - Алматы, 2012. - N 2.- Б.162-164.
Таттимбетова, К. О. Төлеу Көбдіков поэзиясының көркемдік кестесі / К. О. Таттимбетова // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. - Алматы, 2012. - N 5-6. - Б.221-225.
Төлеуұлы, М, Әкемді ресейден көшіріп алған Мұхтар Әуезов болатын: [ақын Төлеу Көбдіков туралы.] / М. Төлеуұлы // Дидар. - 2012. - 6 сәуір. -Б. 5.
Ботабаева, А. Тамырын тереңге жайған: [ақын Төлеу Көбдіковке арналған көрме ашылды] / А. Ботабаева // Алдаспан. - 2014. - 25 желтоқсан.- Б.4.
Мұратқызы, Ш. Халық мұңын жырлаған ақын: [хлық ақыны Төлеу Көбдіковтың туғанына 140 жыл.] / Ш. Мұратқызы // Ертіс өңірі . - 2014. - 5 қараша. - Б.10-11.
Мұратқызы, Ш. Заманның зарын айтқан Төлеу ақын: [халық ақыны Т.Көбдіков туралы] / Ш. Мұратқызы // Дидар. - 2015. - 24 желтоқсан. - Б.22.
Мұратқызы Ш. "Шешем ақын болған соң сеніп жүрмін..." / Ш. Мұратқызы // Абай. - 2015. - №1.- Б.70-76. 

Мұратқызы, Ш. Өлең сөз ұялаған таңдайына : ақын Төлеу Көбдіков туралы / Ш. Мұратқызы. - Мәтін (визуалды) // Семей таңы. - 2024. - 22 тамыз (№101). - Б.. 2

Байділдә, Ш. Сөз құдіреті тоқтатқан күш : ақын Төлеу Көбдіков туралы / Ш. Байділдә. - Мәтін (визуалды) // Семей таңы. - 2024. - 22 тамыз (№101). - Б. 2.

Жолымбет, Қ. Ақынын ардақтаған ел озады : [Жармада Төлеу Көбдіковтің 150 жылдық мерейтойы өтті] / Қ. Жолымбет. // Семей таңы. - 2024. - 27 тамыз (N103). - Б. 3.

***

Монастырева, З. Его голос звучит и сегодня: [К 125-летию акына Толеу Кобдикова]// Рудный Алтай.- 1999.-5 июня.
Гайнуллина Ф.А. Литература Семипалатинского Прииртышья: Учебное пособие.- Семипалатинск: Б. и., 2002.- 132 с.: портр.
Нугуманова, Г. Мастер слова Толеу Кобдиков / Г. Нугуманова // Семей вести. - 2009. - 30 апреля. . - С. 3.
Мураткызы, З. С народом связана жизнь моя: [о жизни и творчестве акына, члена Союза писателей Казахстана (1948) Толеу Кобдыкова (1874-1954) из Аягозского р-на] / З. Мураткызы // Қалба тынысы. - 2011. - 22 июня. - С. 4.
Гаврилова, А. Золотые корни Алтая: в выставочных залах музея-заповедника Усть-Каменогорска открылась выставка «Золотой корень Алтая», посвященная 140-летию со дня рождения народного акына Казахстана Толеу Кобдикова и писателям-юбилярам Восточного Казахстана – Галыму Байбатырову, Улукбеку Есдаулету, Шериаздану Елеукенову, Совет-хану Габбасову, Муслимхану Кумарбекулы / А. Гаврилова // Рудный Алтай. - 2015. - 10 янв. - С. 4.
Михеева, Н. Золотые корни Алтая: в выставочных залах музея-заповедника Усть-Каменогорска открылась выставка «Золотой корень Алтая», посвященная 140-летию со дня рождения народного акына Казахстана Толеу Кобдикова и писателям-юбилярам Восточного Казахстана – Галыму Байбатырову, Улукбеку Есдаулету, Шериаздану Елеукенову, Совет-хану Габбасову, Муслимхану Кумарбекулы / Н. Михеева // Усть-Каменогорск. - 2015. - 15 янв. - С. 15.
Гуляева, Е. Семейное дело / Е. Гуляева // Наше дело. - 2016. - 11 февраля. - С. 7

 Интернет ресурстар
 Интернет ресурсы:

Толеу Кобдиков [Электронный ресурс] : [песни] // Официальный интернет-ресурс: сайт. – Режим доступа :http://myz.nur.kz/artist-7594-kobdikov-toleu (04.11.2018)
Толеу Кобдиков [Электронный ресурс] : [биография] // Официальный интернет-ресурсвосточно-казахстанского архитектурно-этнографического и природно-ландшафтного музея - заповедника : сайт. – Режим доступа : http://etnografiavko.kz/etno7_files/vustavki46.html (04.11.2018)