Кунанбаев М. А.

Обновлено 20.12.2024 12:25

Кунанбаев Магауия Абайулы (1870-1904) – поэт.

Родился в 1870 г. в Абайском районе. Младший сын Абая от его жены Дильды, один из видных представителей поэтической школы. Начальное образование получил у аульного муллы, затем в 1884 г. отец отправил его в русское городское училище в г.Семипалатинск (ныне г.Семей). Через три года Абай возвратил его по состоянию здоровья в аул, где Магауия занимался чтением книг на русском и восточном языках. Вместе с отцом выполнял обязанности волостного. Магауия учился многому у отца и по его настоянию написал поэмы, подражая европейским поэтам.

Автор поэм «Еңлік-Кебек» (1890), «Абылай» (сохранилась не полностью), «Медғат-Қасым» (1900). Рукописный вариант поэмы «Шамиль» был утерян. Кроме поэм Магауия писал и стихи. Сохранилось приветственное письмо брату Абдрахману (Абишу).
Кунанбаев Магауя скончался 26 мая в 1904 г.

М. А. Құнанбаев шығармалары
Произведения М. А. Кунанбаева
Кітаптар – Книги

Құнанбаев, [Абайұлы] М. Медғат-Қасым: поэма / М. Абайұлы // Дастандар : октябрь революциясына дейінгі қазақ ақындарының дастандары. - Алматы : Қазақтың мемлекеттік көркем әдебиет баспасы, 1960. - Б. 54-88.
Құнанбаев, [Абайұлы] М. Медіғат-Қасым: поэма / М. Құнанбаев // Қ. Мұхамедханов  Көп томдық шығармалар жинағы Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері, 2005. - Б. 140-160.
Құнанбаев, [Абайұлы] М. Еңлік - Кебек: поэма / М. Құнанбаев // Қ. Мұхамедханов Көп томдық шығармалар жинағы Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері, 2005. - Б. 161-170.
Құнанбаев, [Абайұлы] М. Әбішке хат; Әбішке: өлеңдер / М. Құнанбаев // Мұхамедханов Қ. Көп томдық шығармалар жинағы. Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері, 2005. - Б. 135-137.
Құнанбаев, [Абайұлы] М. Медғат-Қасым: поэма / М. Құнанбаев // Қазақтың 100 поэмасы. Т. 1. - Алматы : Жазушы, 2013. - 376 б.

М. А. Құнанбаев өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер
Литература о жизни и творчестве М. А. Кунанбаева

Абай: энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 1995. - Мағауия Абайұлы Құнанбаев: Б.391-393.
Семей өңірінің ақын-жазушылары: био-библиографиялық көрсеткіш / Абай атындағы әмбебап ғылыми кітапхана. - Семей : Талант, 2005. - Мағауия Құнанбаев : б.56.
Шәкәрім: энциклопедия / бас ред. Е. Сыдықов ; жауапты ред. Т. Шаңбай. - Семей, 2008.- Мағауия Құнанбаев: б.
Шығыс Қазақстан облысы: энциклопедия. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы». - 2014. - Мағауия Абайұлы Құнанбаев: б. 506.

1960 – 2000

Қазақ әдебиетінің тарихы. Т. 2, 1-ші кітап. XVІІІ-XІX ғасырлардағы қазақ әдебиеті. - 1961. - 582 б.
XVIII-XIX ғасырлардағы қазақ ақындары шығармаларының жинағы. - Алматы : Қазақ ССР ҒА баспасы, 1962.
Үш ғасыр жырлайды: революцияға дейінгі қазақ ақындарының шығармалары / Қазақ ССР Ғылым Академиясы, М. Ә. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. - Алматы : Жазушы, 1965. - 666 б.
Жұмалиев, Қ. Қазақ әдебиеті: орта мектептің 9-класына арналған оқулық / Қ. Жұмалиев  - Алматы : Мектеп, 1969. - 272 б.
Бес ғасыр жырлайды: XV ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары / Қазақ ССР ғылым академиясы М. О. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. Т. 3 : үш томдық. - Алматы : Жазушы, 1985. - 352 б.
Бес ғасыр жырлайды: XV ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары / Қазақ ССР ғылым академиясы М. О. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. Т. 2 : үш томдық. - Алматы : Жазушы, 1989. - 496 б.
Ай заман-ай, заман-ай...: ХVғасырдан ХХғ.бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары (Бес ғасыр жырлайды). Екі томдық. - Алматы, 1991. - 876 б.
Абайдың ақын шәкірттері. 1-ші кітап / алғы сөзін жазып, баспаға әзірлеген Қ. Мұхамедханұлы. - Алматы: Дәуір, 1993. - 224 б.
Әуезов, М.О. Абай Құнанбаев: монографиялық зерттеулер мен мақалалар / М. О. Әуезов - Алматы : Санат, 1995. - 320 б.
Абайдың балалары // Абай Құнанбаев. - Алматы: 1995. - Б. 38-40.
Исин, А. Абайдың Мағауияға жазған хаты / А. Исин// Абай. - 1997. - № 2-3. - Б. 1-4.
Бітібаева, Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту: ХІХ ғасырдың ІІ жартысы, ХХ ғасыр / Қ. Бітібаева - Алматы : Ы.Алтынсарин атындағы ҚР білім акад. Респ. баспа кабинеті, 2000. - 274 б.
Кенемолдин, М. Қызыл қырғынның құрбандары немесе өз елі, туған жерінде қуғын-сүргінге ұшыраған қазақ зиялылары хақында // Семей таңы. - 2003. - 24,31 қаңтар.
Жеті ғасыр жырлайды: XIX ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Т.2 / құраст. Е. Дүйсенбайұлы. - Алматы : Жазушы, 2004. - 528 б.
Мұхамедханов, Қ. Көп томдық шығармалар жинағы. Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері, 2005. - 328 б.
Тәбәрікұлы, С. Тауқымет [электрондық ресурс] : [Мағауия Абайұлының отбасы тағдыры жайлы] / С. Тәбәрікұлы. - Семей, 2005. - 160 б.
Қирабаев, С. Көп томдық шығармалар жинағы. Т. 8 / ред.: Ұ. Оспанбай , Ә. Орынбаева. - Алматы : Қазығұрт, 2007. - 448 б.
Рахманова, С. "Абай жолы" эпопеясындағы Әбіш және Мағаш бейнелері / С. Рахманова // Қазақстан мектебі : республикалық ғылыми-педагогикалық журнал. - Алматы, 2010. - N 8. - Б.74-76.
Тәбәрікұлы, С. Мағауия ақын / С. Тәбәрікұлы // Аудан тынысы. - 2010. - 23 шілде. - Б. 5.; 27 шілде.- Б. 4.
Досжан, Д. Абайдың соңғы күндері  / Д. Досжан // Жұлдыз. - 2012. - № 4. - Б.3-31.
Тоқмаханбетова, А. "Медғат - Қасым" поэмасын оқыту / А. Тоқмаханбетова // Қазақстан мектебі. - 2014. - №5.- Б. 58-60.
Абайдың ұлдарына қатысты деректер табылды // Дидар. - 2015. - 12 маусым. - Б. 2.
Писатели Семипалатинского региона: био-библиографический указатель / Семипалатинская универсальная научная библиотека им. Абая. - Семипалатинск : Талант, 2006, 2006. - 82 с
Гайнуллина, Ф.А. Литература Семипалатинского Прииртышья: Учебное пособие / Ф. А. Гайнуллина . - Семипалатинск : Б. и., 2002, 2002. - 132 с.
Мухамбетова, Г. С. Романтические тенденции в казахской поэзии первой четверти ХХ века: автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук / Г. С. Мухамбетова - Алматы : Б. и., 2006, 2006. - 30 с.
Важнейшие жизненные ориентиры мыслителя // Вести Семей. - 2015. - 2 июня. - С. 4.
Ибраева, У. А. Поэтическое окружение Абая / У. А. Ибраева // Вести Семей. - 2016. - 9 февраля. - С. 4.