Нургалиев К.

Обновлено 20.12.2023 17:05

Нургалиев Кумаш (1925-1988 гг.) - народный учитель СССР, педагог-просветитель.

Родился в с. Буран Маркакольского района Восточно-Казахстанской области. Участник Великой Отечественной войны, К.Нургалиев в 19 лет стал инвалидом I группы.

К.Нургалиев – основатель педагогической династии, занесенной на первую страницу «Книги профессиональных династий Республики Казахстан», открытой Президентом Н. Назарбаевым. После окончания КазПИ имени Абая создал на базе родной школы авторскую «модель духовного и разумного мира детства», которая спустя время была представлена на ВДНХ СССР и получила бронзовую медаль как одна из лучших школ Казахстана. Педагогический лидер, К. Нургалиев руководил одним учебным заведением в течение 31 года.

Школа Нургалиева была социально-культурным центром села, остается и сегодня авторская школа-гимназия народного учителя Кумаша Нургалиева, которую ныне возглавляет его сын, кандидат педагогических наук Талант Кумашевич, сохраняет преемственность всех его педагогических идей, продолжает лидировать в сфере образования, получила звание «Лучшая школа-2005», статус экспериментальной школы ИИТО ЮНЕСКО и Республиканского центра информатизации образования по проекту «Дистанционное обучение для сельских школ Республики Казахстан».

К юбилею Кумаша Нургалиевича вышла в свет книга «Народный учитель Кумаш Нургалиев. Педагогическая династия», книга о школе, ее полувековой истории, об учителях и школьниках и о педагогической династии, которая продолжает жить идеями Кумаша Нургалиевича, активно их развивая. Из пятерых его детей четверо стали учителями (Манира, Талант, Марат, Гуль). Старшая дочь – Манира, учитель английского языка, доцент университета «Кайнар». Сейчас она заведует кафедрой теоретических дисциплин факультета иностранных языков. Активно занимается переводом англоязычного обучения на электронные носители. Манира Кумашевна награждена почетным знаком «Отличник народного образования КазССР», она лауреат республиканского конкурса «Учитель года» (1990), ей присвоена квалификация «учитель высшей категории». Идеи профессионального образования активно реализует его младший сын – Марат Кумашевич. Им создан колледж, который теперь носит имя народного учителя Кумаша Нургалиева. Младшая дочь Кумаша Нургалиевича – Гуль Кумашевна, доктор педагогических наук, профессор, директор Республиканского научно-методического центра информатизации образования МОН РК. Педагогическая династия сегодня насчитывает 36 человек.

Қ. Нұрғалиевтің өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и деятельности К. Нургалиева

Кітаптар - Книги

Әбуғалиев, М. Өлімді жеңген өмір ... [Мәтін] / М. Әбуғалиев. - Алматы : Мектеп, 1984. - 78 б.

Шегендіков, М. Құмаштың мектебі [Мәтін] : деректі әңгімелер / М. Шегендіков. - Алматы : Жалын, 1986. - 112 б.

Елубай, О. Алтайым, алтын тамырым [Мәтін] : деректі әңгіме, очерк, публицистика, толғау / О. Елубай. - Алматы : Әл-Фараби, 2000. - 181 б.

Ғабдуллин, М. Алтын жұлдыз [Мәтін] : очерктер, хаттар және күнделік / М. Ғабдуллин; құраст. С. Негимов. - Алматы : Ана тілі, 2005. - 288 б.

Халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиұлы : педагогикалық әулет [Мәтін]. - Алматы, 2005. - 336 б.

Тоқпатаев, У. Менің замандастарым [Мәтін] / У. Тоқпатаев. - Өскемен, 2006. - Қарағайдың қарсы біткен бұтағындай еді-ау ... - [Қ. Нұрғалиев туралы]: б. 95-114. 

Шығыс Қазақстанның мәдени мұралары (тарих, мәдениет, білім) [Мәтін] / Шығыс Қазақстан облысының мәдениет басқармасы, С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті. - Өскемен : ШҚМУ баспасы, 2006. - Құмаш Нұрғалиев: б. 418-419.   

Чекетаева, Р. С. Халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиевтің қызметі мен кәсіби мұрасы :  тарихи талдау [Мәтін] : тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін лу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты / Р. С. Чекетаева. - Астана, 2010. - 25 б.

***

Розанов, А. Первороссийские мальчишки [Текст] : документальные повести / А.Розанов - Алма-Ата : Жалын, 1988. - Хочу и творю : [о К. Нургалиеве]: с. 125.

Нургалиева, Г.К. Психолого-педагогические основы системы ценностного ориентирования личности [Текст] :[о К. Нургалиеве] / Г.К. Нургалиева. - Алматы, 1993. - 1 с.

Азмухамбетов, Ш. Соколиная судьба [Текст] / Ш.Азмухамбетов. - Усть-Каменогорск, 2006. - Восхождение : рассказ-размышление о судьбе некоронованного героя Великой Отечественной войны :[о К. Нургалиеве]:с. 98.

С Усть-Каменогорском я что-то важное утратил[Текст] : сборник очерков, стихов, корреспонденций, писем А. С. Розанова]. -Усть-Каменогорск : Шығыс Ақпарат,2009. -Полчаса и еще много-много лет : [о К. Нургалиеве]:с. 5-16.

   Мақалалар - Статьи

Кітапбаев, Б. Қайран Құмаш, қайсар Құмаш [Мәтін] : [Қ. Нұрғалиев туралы] / Б. Кітапбаев // Егемен Қазақстан. - 1995. - 27 қазан. - Б. 4.

Тұрғанбаев, М. Жүзіне бүтіндердің татушы еді-ау [Мәтін] : Қ.  Нұрғалиевтің туғанына 70 жыл / М. Тұрғанбаев // Дидар. - 1995. - 30 қыркүйек. - Б. 2. 

Ыбырайқызы, Т. Халық мұғалімінің мұражайы [Мәтін] : [Боран орталау мектебінде Қ. Нұрғалиұлына арналған мұражай ашылды] // Дидар. - 1997. - 8 шілде. - Б. 4. 

Әлімбаев, М. Ардақтымыз атаусыз қалмасын [Мәтін] : [алғашқы КСРО халық мұғалімі Қ. Нұрғалиев 75 жаста] // Жас алаш. - 2000. - 2 қараша. - Б. 6.

Тұрғанбаев, М. Даралардың ішінде дана туған  [Мәтін] : [халық мұғалімі Қ. Нұрғалиевтің туғанына 75 жыл толуына орай] // Дидар. - 2000. - 30 қыркүйек. - Б. 3.

Кемешев, Н. Мен Құмашты көрмесем [Мәтін] / Н. Кемешев // Дидар. - 2003. – 22 сәуір. - Б. 4.

Елубай, О. Қазақтың Құмашы қайта оралды [Мәтін] / О. Елубай // Егемен Қазақстан. - 2004. - 18 ақпан. - Б. 3.

Нұрмұхамедов, Ә. Асыл ағаны аңсау  [Мәтін] / Ә. Нұрмұхамедов // Дидар. - 2004. - 8 мамыр. - Б. 2.

Зәкәрия, Х. Ардагер есімін ардақтады [Мәтін] / Х. Зәкәрия // Дидар. - 2005.- 11 қазан. - Б. 2.

Тұрғанбаев, М. Атақты ұстаздың педагогикалық қырлары [Мәтін] / М. Тұрғанбаев // Дидар. - 2005. - 27 қыркүйек. - Б. 4.

Жүсіп, Ә. Ұлы ұстаз [Мәтін] / Ә. Жүсіп // Білім әлемінде. - 2007. - № 1. - Б. 55-56.

Биғалиқызы, З. Ол біз үшін шамшырақ еді [Мәтін] : [Қ. Нұрғалиев туралы] / З. Биғалиқызы // Дидар.- 2008. - 8 мамыр. - Б. 4.

Кітапбаев, Б. Тағылған жеке-дара жұлдыз еді, Алтайдың алтын шекпен жағасына... [Мәтін] : [Қ. Нұрғалиев туралы] / Б. Кітапбаев // Дидар. - 2009. - 22 маусым. - Б. 5.

Зәкәрия, Х. Мектепте жүз отыз екі балаға бал және ыстық тамақ беріледі [Мәтін] : [Қ. Нұрғалиев туралы] / Х. Зәкәрия  // Дидар. - 2010. - 30 тамыз. - Б. 5.

КСРО-ның халық мұғалімі атанған тұңғыш қазақ [Мәтін] : [халық мұғалімі Қ. Нұрғалиев туралы] // Дидар. - 2011. - 15 сәуір. - Б. 8.

Кітапбаев, Б. Парталас, майдандас достар едік [Мәтін] : [халық мұғалімі, соғыс ардагері  Қ. Нұрғалиев туралы] / Б. Кітапбаев // Ертіс өңір. - 2011. - 18 мамыр. - Б. 10.

Кітапбаев, Б. Өтпейтін өмір, сынбайтын темір жоқ [Мәтін] : [халық мұғалімі Қ. Нұрғалиев туралы естелік] / Б. Кітапбаев // Дидар. - 2011. - 14 шілде. - Б. 7.

Әбілхан, С. Құмаш Нұрғалиев мектебі жүзге толды [Мәтін] / С. Әбілхан // Дидар. - 2014. - 23 қазан. - Б. 192.

Чекетаева, Р. Елінің ер тұлғасы [Мәтін] : атақты жерлесіміз Құмаш Нұрғалиевтің 88 жылдығына орай / Р. Чекетаева // ШҚО педагогика жаршысы = Педагогический вестник ВКО. - 2014. - № 5. - Б. 75-77.

Құмаш Нұрғалиев "Халық қаһарманы" атағына әбден лайық [Мәтін] // Дидар. - 2015. - 6 ақпан. - Б. 23.

Сарқытбекқызы, Р. Ерлігі ұмытылмас  ел ұлы  -  Құмаш Нұрғалиев [Мәтін] / Р. Сарқытбекқызы // ШҚО педагогика жаршысы = Педагогический вестник ВКО. - 2015. - № 2. - Б. 11-12.

Иманғали, М. Өскеменде тұңғыш рет "Нұрғалиев оқулары" өтті [Мәтін] / М. Иманғали // Дидар. - 2015. - 1 қазан. - Б. 19.