Ережепов Ә.

Жаңартылды 20.12.2021 16:58

Ережепов Әбдікәрім (1862-1934 жж.) - ағартушы, қазақ ұлттық қозғалысының идеологы, қоғам және саяси қайраткер.

Орта Жүздің Найман тайпасы, Қаратай руынан шыққан. А. Ережепов жергілікті медреседен сауатын ашқан. Әкесінің тұтқындалуына байланысты Санкт-Петербург орман шаруашылығы институтында бірінші курсты аяқтаған соң, оқуын тоқтатуға мәжбүр болады. Ол Семей облысы, Өскемен уезі, Шыңғыстай болысының басқарушысы болып сайланып, оны 1918 жылға дейін басқарады; 1-Мемлекеттік Дума депутаты болған. Алтайдағы тұңғыш Шыңғыстай екі сыныптық орыс-қазақ мектебінің негізін қалайды. Оның шақыруымен мектепте ақын Сұлтанмахмұт Торайғыров сабақ берген. А. Ережепов - «Әйелге кеңшілік беру һәм жесір дауын жоғалту» құжатының авторы. Ерте жастан атастыруға тыйым салу, яғни ержеткен ұл мен қыз бірін-бірі көріп, мән-жайларын аңғарысып, ризалық білдірместен бұрын екі жақтың әкелері құдалыққа сөйлеспейді деген ұстанымды дәлелдеп шығады. А. Ережепов Әлихан Бөкейханов, Шәкәрім Құдайбердіұлы, Тұрағұл Абайұлы, Мұстафа Шоқай секілді сол дәуірдегі қазақ халқының озық ойлы зиялыларына жақын болып, олардың шығармашылығымен етене танысады. Алаш партиясы бағдарламасын жасауға қатысқан. 1928 жылы тұтқындалып, алайда қашып құтылады. Ұлдары және туыстарымен Отанын тастап, Алтай округінің Синьцзян (Қытай) өңірі шекарасына асады.

Ә. Ережеповтың өмірі мен ғылыми шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и научной деятельности А. Ережепова

Баянғазыұлы, Е. Шығысым - шырайлы мекенім [Мәтін] : [Әбдікерім Ережепұлы туралы естеліктер] / Е. Баянғазыұлы. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2012. - 275 б.

Мағзұмов, Т. Алтай алашы [Мәтін] : [болыс болып, ел басқарып, бөтен жерден топырақ бұйырған Әбдікерім Ережепұлының өмірі баяндалады] / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Шығыс Ақпарат, 2014. - 260 б.

Мағзұмов, Т. Алтай алашы [Мәтін] : [Ә.Ережепұлы туралы] / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Шығыс Ақпарат, 2015. - 332 б.

Қайратқызы, М. Тұңғыш білім ордасы [Мәтін] : [Шыңғыстай мектебінің тарихынан] / М. Қайратқызы // Менің өлкем. - 2013. - 14 ақпан. - Б. 3.

Алтайдың алтын алқасы [электрондық ресурс] : [Әбдікерім Ережепұлы туралы]. - Астана, 1998. - 230 б.

***

Мусин, М. Маленький человек во френче [Текст] : [об А. Ережепове] / М. Мусин // Семь дней. - 2006. - 5 мая. - С. 5.

Обухов, В. Бой у заставы "Матвеевка" [Текст] : [об А. Ережепове] / В. Обухов // 7 дней. - 2014. - 7 августа. - С. 7.