Харламов П. Г.

Жаңартылды 30.05.2018 14:57

Харламов Прокопий Григорьевич (1888-1971) – Шығыс Қазақстанның байырғы тілшісі, ағартушы, өлкетанушы.

1888 жылы 25 наурызда Бийск губерниясы (қазір Шығыс Қазақстан облысы Зырян ауданы) Александровка селосында шаруа отбасында дүниеге келген. Жас Прокопий Харламовқа Александровка селосына жер ауып келген мұғалім Алексей Максимович Угрюмовпен жақын араласуы ерекше әсерін тигізді. Ол П.Харламовты көркем және саяси әдебиеттер оқуға тартты.

Хабаровск қаласында әскери қызметін өтейді.

Әскерден кейін 1913 жылы Александровка, Орловка және Быструха селоларында шаруалар арасында маркстік-лениндік үгіт-насихат жүргізеді. Осындай үгіт-насихат жұмыстары үшін 1915 жылы змеиногорсккіде 3 айға қамауға алынды.

Кейін кооператив лавкасында сатушы бола жүріп, үгіт-насихат жұмыстарын жалғастырды. Сол үшін Барнаул түрмесіне қамалды. Дегенмен, абақтыдан Ақпан революциясының арқасында босап шықты.

Қазан төңкерісінен кейін, 1917 жылы Прокопий Георгиевич ауылдастары арасында мәдени-ағарту жұмыстарын жүргізді. Халық үйін ұйымдастырып, спектакльдер қойды, қабырға газеттерін шығарып, лекция-әңгімелер мен диспуттар өткізді.

1925 жылы Мәскеуге келіп, Н. К. Крупскаямен және Е. Ярославскимен кездеседі. Мәскеуден әліппелер, дәптерлер, балалар әдебиетін әкеліп, Александровка селосында ағартушылық жұмыстарын жүргізеді.

Клубты басқарып, «Крестьянская газета», «Лапоть», «Крокодил» газеттерін шығаруға жетекшілік етеді. Змеиногорск, Семей, Өскемен газеттеріне мақалалар жариялап тұрған.

1936 жылы қайтадан мұғалімдік қызметке келді.

1940 жылы 20 желтоқсанда «1939 жылғы совет-герман келісім-шартына қарсы үгіт жүргізгені үшін, анархистер Бакунин мен Кропоткин кітаптарын сақтағаны үшін» «халық жауы» ретінде тұтқынға алынады. 1941 жылы 12 наурызда он жылға бас бостандығынан айыру және құқығын жоюға үкім шығарылады.

Кейін денсаулығының нашарлауына байланысты еліне қайтарылады. Лагерьден соң Верх-Уба ауданының (қазір Шемонаиха ауданы) ара шаруашылығында жұмыс істейді.

Зейнетке шыққаннан кейін «Рудный Алтай» газетіне өлеңдер, повестер, очерктер, пьесалар, мысалдар жариялайды.

1971 жылы қайтыс болды.

1990 жылы 5 қаңтарда Қазақ ССР Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен Прокопий Григорьевич Харламов толығымен ақталды.

Деректер

Источники

Ларин, В. Сельский корреспондент [Текст] : [о просветителе из с. Александровка П. Г. Харламове] / В. Ларин // Большевик Алтая. – 1948. – 5 мая. – С. 2.

Обухов, В. Жизнь, прожитая набело [Текст] : [о писателе-восточноказахстанце Прокопии Харламове] / В. Обухов // Рудный Алтай. - 1990. - 11 августа.

Кратенко, А. Деревенский философ [Текст] : [просветитель П. Харламов из с. Александровка Восточно-Казахстанской области] / А. Кратенко // Рудный Алтай. - 1995. - 11 февраля.

Мусин, М. Человек, который Москву удивил [Текст] : к 90-летию "Рудного Алтая" / М. Мусин // Рудный Алтай. - 2007. - 29 ноября. - С. 2.