Стучевский Н. И.

Жаңартылды 04.12.2020 16:45

Стучевский Наум Исаакович (1929-2008) - геолог, геология-минералогия ғылымдарының кандидаты, Ертіс полиметалл кен орнын алғаш ашушы.

Наум Стучевский 1929 жылы 21 мамырда Полтавада еврей отбасында дүниеге келген. Оның ата-анасы «дәстүрлі» еврей қолөнерімен айналысқан. Анасы Хана Юхимовна отбасы дәстүрін жалғастыра отырып, провизор болып жұмыс істейді, революцияға дейін әкесінің Полтавада өз дәріханасы болған.

Наумның әкесі Исаак Данилович кәсіби музыкант болып, валторнада ойнаған. 1931 жылы Стучевский отбасы Харьковқа көшкен кезде Исаак Данилович Т. Шевченко атындағы Харьков опера және балет театрының оркестріне жұмысқа орналасады. Наума бала кезінен шығармашылық ортада өскен. Әкесінің үлкен ағасы Мәскеудегі Үлкен театрда суретші болып жұмыс істеді, ал басқа ағасы сол жерде концертмейстер болды. Наума өмір бойы шығармашылыққа қызығушылық танытқан.

1941 жылдың жазында неміс әскерлері Харьковты бомбалай бастағанда, Стучевский отбасы Оңтүстік Оралға, Орскке эвакуацияланды. Наум Исаакович ол кезде 11 жаста еді. Харьковқа оралғаннан кейін Наум Электромеханикалық техникумға түсіп, он жылдыққа экстернмен емтихан тапсырады, ал 1946 жылы Харьков университетіне түсіп, 1951 жылы оны ойдағыдай аяқтайды. Геолог мамандығын әкесі Исаак Даниловичтің кеңесімен таңдаған. Институтты бітіргеннен кейін Наум Исаакович жас маман ретінде Қазақстанға келеді, мұнда оның кенді Алтаймен мәңгі байланысқан еңбек жолы басталады. Шығыс Қазақстанның геологиясында жұмыс істей жүріп, кіші геологтан бастап «Шығысқазгеология» МКҚ бас геологының орынбасарына дейінгі жолдан өтеді. 1958 жылға дейін Наум Исаакович Рудный Алтайдың Прииртыш ауданында жұмыс істейді, түсті металдар кен орындарын іздеу бойынша жұмыстарды атқарады. Дәл осы жерде ол Ертіс полиметалл кен орнында қорғасын, мырыш, мыс, күміс және алтын полиметалл кендерін алғаш рет ашып, сол үшін дипломмен және «кен орнын алғаш ашушы» белгісімен марапатталады. Бұдан кейін 20 жыл Н.И. Стучевский Шығыс Қазақстан облысының аумағында мемлекеттік Геологиялық суретке түсіру мен пайдалы қазбаларды іздеуді басқарады. Сонымен қатар, ол ғылыммен тынымсыз айналысып, кандидаттық диссертация дайындайды. Осы кезеңде ол жиынтық геологиялық, тектоникалық, палеоволканикалық, болжамдық-металлогендік карталарды және Оңтүстік-Батыс Алтайдың палеотектоникалық атласын (11 карта) құрастырып, редакциялаумен жалпылама зерттеулер жүргізді.

Наум Исаакович «Жасырын колчедан-полиметалл кенденуін іздеу проблемасына байланысты Ертіс терең жарылысының геологиялық формациялары мен тектоникалық дамуын талдау» кандидаттық диссертациясын қорғау кезінде демалыссыз жұмыс істейді. Бұл диссертация қорғалып, Шығыс Қазақстан облысының геологтары үшін таптырмас кітапқа айналды. 1978 жылдан бастап Наум Исаакович тек ғылыммен айналысады, бұл Қазақ КСР ҒА Геологиялық ғылымдар институтының Алтай бөліміне ауысуымен байланысты еді. Далалық және зерттеу жұмыстары бойынша тәжірибесі мол. Алтайдың геологиясы туралы өз білімімен бөлісіп, оларды көптеген ғалымдар мен практиктерге қолжетімді ету қажеттілігі туындады. Наум Исааковичтің ғылыми қызметі 112 жарияланымда, оның ішінде 7 монографияда, 11 монографияның тараулары мен бөлімдерінде көрініс тапты. Ғалым өмірінің соңғы күніне дейін жұмыс істеді. «Геология и охрана недр» журналында 2008 жылға дейін оның ғылыми жұмыстары жарық көріп, жас геологтар үшін таптырмас материал болған. Қажырлы ғалым-геологтың еңбегі елеусіз қалмады. Наум Исаакович «Құрмет белгісі» орденімен, «Ерен еңбегі үшін» және «Еңбек ардагері» медальдарымен марапатталған, КСРО және ҚХР Геология министрлігінің, Қазақстан Республикасының, Бүкілодақтық «Білім» қоғамының Құрмет белгілерімен марапатталған.

Наум Исаакович Александр мен Владимир есімді екі ұл тәрбиелеген. Ұзақ уақыт бойы Өскемен қаласының Еврей қауымының ақсақалдар кеңесін басқарды.

2008 жылы 28 қаңтарда қайтыс болған.

(Т. Л. Саттарованың «Геолог с большой буквы»мақаласының материалдары бойынша»)

Н. И. Стучевскийдің ғылыми жарияланымдары

Научные публикации Н. И. Стучевского

Стратиграфическое расчленение девонских отложений Березовско-Белоусовского Рудного поля / М.С.Козлов, Н.И Стучевский, М.О. Услугин - Текст // Известия АН КазССР. Сер. Геологическая. - 1986. - №4. - С. 24-32

Стучевский, Н. Поиск геологов продолжается / Н. Стучевский - Текст // Рудный Алтай. - 1989. - 15 апреля.

Стучевский, Н. Старейшина алтайских геологов / Н. Стучевский - Текст // Городская газета. - 1993. - №43.

Н. И. Стучевский туралы әдебиет

Литература о Н. И. Стучевском

Географическая энциклопедия. Восточный Казахстан. - Усть-Каменогорск : КАСУ, 2013. - 264 с.

Шығыс Қазақстан Облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. – Стучевский Наум Исаакович: б. 707.