Лут Н.Е.

Жаңартылды 29.08.2024 10:46

Лут Николай  Евсеевич (1918-1944) - Кеңес  Одағының Батыры

77-гвардиялық Чернигов атқыштар дивизиясының 218-гвардиялық атқыштар полкі взвод командирінің көмекшісі, гвардия аға сержанты.
1918 жылы Шығыс Қазақстан облысы, Таврия ауданы Митрофановка ауылында шаруа отбасында туған. Соғысқа дейін Жданов атындағы колхозда жылқышы болып еңбек еткен.
1941 жылы маусымда Қызыл Армия қатарына шақырылды. 1943 жылдың тамызынан бастап Ұлы Отан соғысы ұрыстарында. Орталық, Воронеж және 1-Украина майдандарында шайқасты.
Днепрдің оң жағалауындағы плацдармды басып алу кезінде көрсеткен ерлігі мен қайсарлғы үшін аға сержант Н.Е. Лутқа 1944 жылы 15 қаңтарда Кеңес Одағының батыры атағы берілді. Қызыл Жұлдыз орденімен марапатталған.
Бұйрық бойынша Днепрге шабуыл 1943 жылдығң 27 қыркүйекке қараған түні басталды.
Өзен үстінде қою түн еді. Ұрыстың алдында бірнеше сағат бұрын 218 гвардиялық атқыштар полкінің лейтенант Мелик Мегерамов басқаратын атқыштар ротасында ашық партия жиналысы болды. Рота парторгі Самсонов алда тұрған операцияның маңызы туралы қысқаша айтып берді. Коммунистер мен комсомол мүшелерінің сөздері қысқа болды. Олар бір ауыздан алға қойылған тапсырманы мүлтіксіз орындайтынын жеткізді. Аға сержант Лут жалынды сөз сөйлеп, ұрыс алдында партия қатарына кіруге өтініш білдірді. Рота бір ауызан оын партия қатарына қабылдады.
Түнгі бір кезінде рота өзенге бет алды. Анда-санда ракета жарығы тыныштықты бұзғаны болмаса, түн тыныш еді. Қайыққа отырған команда жау орналасқан қарсы жағаға бет бұрды. Немітер жүзіп келе жатқандарды байқап қойып, қорғанысқа көше бастады. Нөсерлеткен жау оғы – снаряд, мина, зеңбіректен атылған оқ- барлығы өткел маңайына төгілді. Асау Ертіс жағасында туып-өскен аға сержант Лут мінген қайық алға шыққаны сол еді, дәл жанынан жарылған снаряд қайықты төңкеріп тастады. Мұздай суда қаруын төбесіне каөтерген Лут өз қарулас достарымен келесі жағаға ұмтылды. Жағалауға жетісімен шабуылға көшті. Жүгіріп келе жатып винтовкадан олар жаудырған оқ түн ішінде керемет көп жауынгер келе жатқандай көрініс беріп, немістердің зәресін ұшырды.
Лут алғашқылардың бірі болып жау траншеясына қойып кетті. Одан взвод жауынгерлері де қалысқан жоқ. Қояма-қолтық ұрыс басталып кетті. Ашу-ызыға булыққан Лут траншея ішінде аласұрып, немістердің жазасын берді. Немістер қаша бастады. Сәлден соң ес жиған жау қарсы шабуылға шығып, біздің автоматшыларды траншеядан гранатаның көмегімен қуып шығуға тырысты. Лут осы жерде тапқырлық көрсетіп, немістердің лақтырған, әлі жарылып үлгермеген гранатасын асқан жылдамдықпен алып, олардың шабуылшы топтарына қарай қайта лақтырып тұрды. Одан үлгі алған басқа жауынгерлер солай істеді.
Немістер кері шегінуге мәжбүр болды. Біздің жаяу әскерлерді артиллерия қолдады. Күшті атыс толқынынан кейін біздің жауынгерлер шабуылды үдетіп, екінші траншеяны басып алды. Гвардияшы Лут тағы да алдыңғы шепте. Ұрыс алдында қаруластарына берген сөзін орындап, ерліктің асқан үлгісін паш етті.
КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының 1944 жылғы 15 қаңтардағы Жарлығымен Днепрден өту және гвардияның оң жағалауындағы плацдармды алу кезіндегі ұрыстарда көрсеткен қаһармандығы мен батылдығы үшін аға сержант Николай А. Евсеевич Лутқа Ленин ордені мен «Алтын Жұлдыз» медалін тапсыру арқылы Кеңес Одағының Батыры атағы берілді (№2933).
Николай Евсеевич Лут фашистік Германияны жеңген Ұлы Жеңісті көре алмады. 1944 жылы 14 сәуірде ерлікпен қаза тапты. Украинаның Житомир облысы Овручск ауданы Игнатполь станциясында жерленген.
Ленин және Қызыл Жұлдыз ордендерімен марапатталған.

Н.Е. Лут туралы әдебиет

Литература о Лут Н.Е.

Шығыс Қазақстан облысы.Энциклопедия/ Бас ред. Б.Ө. Жақып. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2014.-Б. 505.

Отан батырларын мадақтайды. [Мәтін] : Шығысқазақстандықтар - Кеңес Одағының Батырлары : фотоальбом / Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі, Шығыс Қазақстан облыстық сәулет-этнографиялық және табиғи ландшафтық мұражай-қорығы. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2010. – Б.159.

Кеңес Одағының батырлары - шығысқазақстандықтар = Герои Советского Союза - восточноказахстанцы [Мәтін] : Мағлұматнама. - Өскемен : ШҚМУ, 2005. - 132 б.

Интернет ресурстар

Интернет ресурсы:

Электронный мемориал

Портал о фронтовиках