Курвякова Р. В.

Жаңартылды 19.12.2023 17:02

Курвякова Раиса Васильевна - баскетболшы, КСРО-ның еңбек сіңірген спорт шебері, Олимпиада чемпионы (1976), екі мәрте әлем чемпионы (1971,1975), үш мәрте Европа (1972, 1974,1976) чемпионы.

Раиса Васильевна Курвякова 1945 жылы Шығыс Қазақстан облысы Горноульбинка селосында туған. Ауыл балалары сияқты коньки теуіп, шаңғымен сырғанауды, волейбол ойнауды ұнататын.

Мектепті бітірген соң Раиса штукатур-маляр мамандығын алады. Баскетболға кездойсоқ келеді, бос уақытында баскетбол, волейбол секциясына қатысып жүрген ұзын бойлы, денсаулығы мықты қызды тренер Владимир Слива байқаған екен. Көп ұзамай Раиса (бойы 185 см) тренердің ұйғаруымен баскетболды таңдайды. Ойын тәртібін меңгеріп, шеңберге доп түсіруге машықтанған жас қызды көп кешікпей облыс біріншілігіне дайындалып жатқан училище құрама командасына қабылданады. Содан бері баскетбол оның өмірінің мәніне айналды.

Раиса Курвякова о бастан орталық шептегі ойыншы болып ойнады. Бақылап отырған мамандар қыздың ерекше дене бітімі мен жылдамдығына көңіл аударып, болашақта үлкен спорттан көрінетініне сенімді болды. Раиса бірнеше одақтық командалар мен спорттық қоғамдардан шақырту алды.

Ең алдымен Қазақстан Спартакиадасына облыс құрамасы атынан қатысты. Кейін Алматыға ауысып, республика құрамасына енді. Спортшы қыз асқан жеңілдікпен бір орыннан екінші орынға ауысып, барған жеріне сыйлы болды. Кишинев қаласындағы ПТУ-да оқи жүріп, жергілікті «Еңбек резерві» командасы құрамына кірді. Молдавияның спорт шенеуіктері ойыншыға көп сенім білдірсе де, оқу-жаттығу процестерін тәртіпке келтіре алмады. Курвякова Азербайжаннан түскен тиімді ұсынысты қабылдап, сондағы индустриальдық техникумында оқи жүріп, Бакудің «Буравестник» командасында ойнады. «Буревестник» СССР чемпионатының жоғарғы лигасында ойын көрсетсе де көп жыл аутсайдер болды. Жаңа ойыншы Курвякованың пайда болуы Азербайжан клубының позициясын бекіте түсті. Әрине командадағы техникамен жарақтанған құрбыларының көмегінсіз жалғыз өзі ештеңе істей алмас еді. Талантты спортшы спорт басылымдарының бетінен түспейтін болды.

1967 жылы Р. Курвякова КСРО халықтарының спартакиадасын қатысу үшін тұңғыш рет Әзербайжан құрама командасының қатарына енді. Команда 12 орынға ие болса да, баскетболшы қыздың ерекше ойыны мен шеберлігі көзге түсіп, КСРО спорт мастері атағына ие болды. Іле-шала КСРО жастар құрамасының қатарына шақырылды. 1968 жылы күтпеген жерден жас қызды Днепропетровскге шақырды. Тамаша ойынына тәнті болған украиналық мамандар мен шенеуіктер тұрмыс жағдайын түзетуге уәде беріп жұмысқа шақырды. Қызықты ұсыныстан бас тарта алмаған спортшы ірі өнеркәсіпті қалаға қоныс аударып, сонда қалып қойды.. Спортшының өмірі жергілікті «Құрышпен» тығыз байланысты болды. Команданың жаттықтырушысы Михаил Аветиков еді. Кейіннен спортшы Константин Медведев, Исааком Майзлин, Евгений Рубанов сияқты жаттықтырушыларды құрметпен еске алатын. Ал Михаил Аветиковты баскетбол әлемін ашып берген тұңғыш жаттықтырушы деп есептейтін. Курвякова он бір жыл бойы «Құрыш» командасында ойнай жүріп, команданың көшбасшысы болды. Қаншама ойындарда үздік ойыншы атанғаны, ойын тағдырын шешетін ерекше доп лақтыру әдістерінде сан жоқ. 20-30 ұпай команда капитаны үшін қалыпты жағдай еді. Ешуақытта өз деңгейінен төмен ойын көрсеткен емес.

1971 жылы КСРО халықтарының 5 Спартакиадасында Мәскеу командасына қарсы ойында Раиса жеке рекорд жасап, 67 ұпай жинаған. (Онда Мәскеуліктер жеңіске жеткен еді.) Р. Курвякованың ең жоғары көрсеткіші 1971 жылы шақырған КСРО құрама командасымен байланысты. Дебютант қыз сан – Паулуда (Бразилия) өткен әлем чемпионатына қатысуға шақырылды. Бұл спортшының тұңғыш рет шетелге шығуы болатын. Мәжіліс хатқа сәйкес Курвякова барлық көрсеткіштер жағынан турнирдің үздік ойыншылары қатарында көрсетілген. 9 ойында Раиса командаға 109 ұпай әкеліп, атақты ойыншы Ульяна Семенова екеуі әлем құрамасының символикалық бестігіне енді.

Жарыс ұйымдастырушы, бразилиялықтар кеңес баскетболшысы мұхиттың ар жағына қалады деп үздіксіз сұхбаттар беруден жалықпады. Раиса әр кезде әуесқой журналистерге тойтарыс беріп, жел сөзден қорғана алды.

1970 жылдары баскетболдан КСРО құрамасы әлемдегі ең мықты команда еді. 1971 жылғы әлем чемпионатында кеңес баскетболшылары төртінші алтын медальды жеңіп алды. Ал Европа біріншілігінде біздің қыздар 1960 жылдан бері еш кедергісіз 17 рет қатарынан (1963 ж- аңыз ға айналған Л.В. Алексееваның басшылығымен) жеңіске жетіп отырды. Кеңес баскетболшыларының алтын тұғырын өз әріптестерімен Раиса Курвякова бірге соққаны рас. 1972, 1974, 1976 жылдары Раиса Европа чемпионы титулын жеңіп алды.

1972 жылғы Варна және Бургос (Болгария) қалаларында өткен Европа чемпионатында барлық 8 матчқа қатысып, командасына 89 ұпай (әр ойынға орташа 11,1 ұпайдан) әперді. КСРО құрама командасы бәсекелестерін тақырға отырғызып, оқ бойы озық кетті.

Келесі Сассари, Нуора, Каглиари (Италия) қалаларында өткен континент біріншілігінде Раиса Курвякова командаға 8 ойында 79 ұпай әкелді.

Өзінің екінші әлем чемпионы титулын Раиса 1975 жылы Колумбияда алды. Әлем тарихында жетінші, Оңтүстік Америкада өткен бесінші чемпионат еді. Чемпионатқа әлемнің 13 мемлекетінен спортшылар келді. Топтық финалдық ойында КСРО әйелдер командасы жеңіске жетіп, Жапон құрамасын 106:75 ұпаймен, Чехословакия құрамасын 62:50 ұпаймен жеңді.

«6» деген санмен ойынға қатысқан Раиса Курвякова 6 ойында 60 ұпай жинап, өз командасында У. Семенова мен О. Сухарновадан кейінгі үшінші нәтиже (әр ойында 10 ұпай) көрсетті.

Курвякованың спорттық карьерасында маңызды орын алған 1976 жылғы Олимпиада еді. КСРО құрама командасы осы тұғырға ұзақ жылдар жүрді. Басқа марапаттар бір төбе, ал баскетбол ойыны Монреаль олимпиадасына тұңғыш рет кіргенімен де ерекше қымбат еді. Олимпиада алтыны үшін алты бірдей әйелдер командасы тартысқа түсті: СССР, США, Болгария, Чехослаовакия, Жапония, Канада. Кеңес командасы турнирдегі жеңістің үміткері деп саналды. 31 жастағы Курвякова құрамында болған Кеңес командасы бес ойында да тамаша өнер көрсетті.

Кеңес құрамасының бестігі (Т. Захарова, И.Семенова, Т. Овечкина, Н.Климова, Т. Даунене) жылдам алға шықты. Ойын басталған соң 5 минуттан кейін есеп 17:0. Американдықтар рульді кері айналдыруға арпалысқанымен сәті түспеді. Осы жолғы жеңіске КСРО құрама командасының мүшелері- баскетболшы қыздар – Ольга Сухарнова, Ольга Барышева, Раиса Курвякованың қосқан үлестері зор. Американдықтармен ойында КСРО құрамасы аймақтық персингті қолданды. Шабуыл кезінде Раиса Курвякованың асқан шеберлікпен алыстан лақтырған добы межеге дәл жетті. Олимпиада чемпионының алғашқы алтын медалі спортшы қыз үшін аса маңызды еді.

Даңқты спортшы қыз 1979 жылы үлкен спортпен қоштасты. Днепропетровск мемлекеттік университетін бітірген соң сондағы тарих кафедрасына жұмысқа қалдырылды. Алайда спортшы қыз өз тағдырын спортпен байланыстыруды жөн көріп, Днепропетровскдегі «Вихрь» спорт кешенін басқаруды қолға алды. Талантты спортшының балалармен жүргізген жұмыстары өз жемісін берді.   Оның шәкірттерінің арасынан көптеген жеңіл атлеттер, штангистер, гимнастар нағыз чемпионның тәрбиесінен өтті.

Р.В. Курвякова - «Еңбек резервтері» (Кишинев, 1962)», Буревестник» (Баку, 1964-1968), «Сталь» (Днепропетровск, 1968-1979) командалары құрамында ойнаған. Спорттағы еңбек жолында Қазақ ССР (1961) құрамасында бастап, Азербайжан ССР (1965-1968), КСРО Жастар (1967), КСРО (1971-1976) құрама командаларында ойнады.

«Құрмет белгісі» орденімен марапатталған.