Марғұлан Ә. X.
- Жаңартылды 08.09.2022 10:16
Әлкей Марғұлан (1904 - 1985) - археолог, тарихшы, этнограф, шығыстанушы, филолог, профессор, Қазақстан ҒА-ның академигі.
Ғалым, Ә. X. Марғұлан 1904 жылы 11 мамырда Павлодар облысы, Баянауыл ауданы, бұрынғы Ақбеттау болысының № 2 ауылында кедей шаруа семьясында дүниеге келді. Алғашқыда ауылдық мектепте оқып, бастауыш білім алды. 1919 жылдың соңында Павлодар қаласындағы мұғалімдік курсқа түсіп, оны 1920 жылы бітіргеннен кейін туған аулына қайта оралып, 1-дәрежелі 2-Далбы мектебінде мұғалім болып істеді. Білімнің әлі де жеткіліксіздігін сезген ол 1921 жылы Семейдегі педагогикалық техникумға түсіп, оны 1925 жылы ойдағыдай бітіріп шықты.
1925 жылы Әлкей Хақанұлы Ленинградқа барып, ондағы Шығыс институтының филология факультетіне оқуға түседі. Ленинградта оқи жүріп Ә. X. Марғұлан қазақ халқының тарихы мен мәдениетін жан-жақты зерттеп, қыруар әдеби және архив деректерін жинады. 1926—1927 жылдары ол СССР Ғылым академиясының одақтас және автономиялық республикаларды зерттеу жөніндегі Ерекше комитеті академик А. Е. Ферсманның және профессор С.И. Руденконың басшылығымен ұйымдастырылған Қазақстан және Алтай экспедицияларының жұмысына қатынасты. Ә. Марғұланның қазақ мәдениеті мен тұрмысын, әдет-ғұрпын, салт-санасын жетік білетіндігі экспедицияның антропологиялық отрядының жұмысына өлшеусіз септігін тигізді.
1929 жылы Ә. X. Марғұлан Абай творчествосы туралы жазылған диплом жұмысын ойдағыдай қорғап, институты тамамдады. Институтты бітірген соң ол Қазақ ССР Оқу ағарту Комиссариатындағы Жаңа алфавит комитетінде қызмет істейді. 1931 жылы Әлкей Хақанұлы Ленинградтағы Мемлекеттік материалдық мәдениет тарихы академиясының аспирантурасына түседі.
1943 жылы «Хандар жарлығының тарихи маңызы» атты тақырыпта кандидаттық диссертациясын ойдағыдай қорғап шықты. 1936 жылдан 1938 жылға шейін ол стажер, сонан кейін СССР ҒА Қазақ филиалы Тарих институтының ғылыми қызметкері.
1938 жылы СССР ҒА Президиумының ұйғаруы бойынша СССР ҒА Қазақ филиалына жіберілді. 1941—1946 жж. ол тарих секторын басқарды, 1946—1951 жылдары археология секторын, ал 1957 жылдан 1976 жылдарға дейін Қазақ ССР ҒА Ш. Уәлиханов атындағы Тарих археология және этнография институтының этнография бөлімін басқарды. Оңтүстік Қазақстанда Сырдария, Талас және Шу өзендерінің бойынан ежелгі қала мәдениетінің іздерін ашып зерттеді.
1950 жылы Қазақстандағы көне қалалар тарихы жайындағы көлемді монографиялық еңбегі жарық көрді. Ә. X. Марғұлан - Қазақстандағы археология ғылымының негізін салушылардың бірі.
1945 жылы «Қазақ халқының эпикалық жырлары» туралы докторлық диссертация қорғады. 1946 жылы СССР Ғылым академиясының Қазақ филиалы Қазақ ССР Ғылым академиясына айналды да, республиканың көрнекті ғұлама ғалымы Ә.X. Марғұлан академияның корреспондент-мүшесі, ал 1958 жылы толық мүшесі болып сайланды. 1960 жылы оған профессор атағы берілді.
30 жылдан астам уақыт ішінде Ә. X. Марғұланның басшылығымен Орталық Қазақстанда жүйелі түрде археологиялық қазба жұмыстары жүргізіліп, қола дәуірінің және алғашқы көшпенді тайпалардың мәдениеті жан-жақты зерттелді. Орталық Қазақстанда археологиялық зерттеудің екінші кезеңі Әлкей Хақанұлының Беғазы-Дәндібай мәдениеті туралы арнайы монографиясында және бес томдық Қазақ ССР тарихында қарастырылған.
1957-1967 жылдары Ш.Ш.Уәлихановтың таңдамалы шығармалар жинағының 5 томдық академиялық басылымын басқарды. Көп жылдар бойы Ә. X. Марғұлан 300-ден астам ғылыми зерттеу жұмыстарын жариялады. Оның жетекшілігімен 50 ден аса докторлық және кандидаттық диссертациялар қорғалды.
1961 ж. Қазақ ССР-інің еңбек сіңірген ғылым қайраткері атағы берілді. 1964 ж. Қазақ ССР Жоғарғы Советі Құрмет грамотасымен марапатталды. 1967 ж. «Орталық Қазақстанның көне мәдениеті» атты монографиясы үшін Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Қазақ ССР ҒА-ның сыйлығына ие болды. Ленин (1967), «Еңбек Қызыл Ту» (1973), «Халықтар достығы» (1984) ордендерімен, «Ерлік еңбегі үшін», «В.И. Лениннің туғанына 100 жыл толуы құрметіне» (1970) медальдарының иегері. 1973 ж. Қазақ ССР Жоғарғы Советінің Құрмет Грамотасын марапатталды. 1982 ж. Қазақ ССР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды. Ғалымның 100 жылдық мерейтойы (2004) ЮНЕСКО көлемінде атап өтілді.
1985 жылы 12 қаңтарда Алматы қаласында қайтыс болды
1991 жылғы 6 қыркүйектегі Қазақ КСР Министрлер Кабинетінің арнайы № 73 Қаулысымен Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих, археология және этнография институтының Археология орталығы негізінде Археология институты құрылып, оған көрнекті ғалым археолог, тарихшы, этнограф, шығыстанушы, филолог, академик Ә.Х. Марғұлан есімі берілді.
Ә.Х. Марғұланның ғылыми еңбектері
Научные труды А. Х. Маргулан
Кітаптар – Книги
Маргулан, А. Х. Қазақ халықының жазу мәдениетi бойынша еңбектерi = Труды по культуре письменности казахского народа [Текст] / А. Х. Маргулан. - Астана: Алтын кiтап, 2007.- Т.8.
***
Маргулан, А. Х. Из истории городов и строительного искусства древнего Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан. - Алма-Ата: Изд-во АН КазССР, 1950.- 122 с.
Маргулан, А. Х. Архитектура Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан. - Алматы, 1959.- 170 с.
Маргулан, А. Х. Открытие новых памятников культуры эпохи бронзы Центрального Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан. - М., 1960.- 12 с.
Маргулан, А. Х. Открытие новых памятников культуры эпохи бронзы Центрального Казахстана [Текст]: [ХХV Междунар. конгр. востоковедов. Докл. делегации СССР] / А. Х. Маргулан.- М., 1960. - 10 с.
Маргулан, А. Х. Казахская юрта и ее убранство [Текст]: [VII Междунар. конгр. антропол. и этногр. наук. Москва, август 1964 г.] / А. Х. Маргулан. - М., 1964. - 13 с.
Маргулан А.Х. Джезказган - древний металлургический центр (Городище Милыкудук) [Текст] / Маргулан А.Х. // Археологические исследования в Казахстане. - Алма-Ата : Наука, 1973. - С. 42
Маргулан А.Х. Остатки оседлых поселений в Центральном Казахстане [Текст] / Маргулан А.Х. // Археологические памятники Казахстана. - Алма-Ата : Наука, 1978. - С. 37
Маргулан, А. Х. Бегазы-Дандыбаевская культура Центрального Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан. - Алма-Ата : Наука, 1979. - 360 с.
Маргулан, А. Х. Казахское народное прикладное искусство.- Алма-Ата: Өнер, 1987.
Маргулан, А. Х. Казахское народное прикладное искусство [Текст] : альбом. Т. 1 / А. Х. Маргулан . - Алма-Ата : Өнер, 1986. - 256 с.
Маргулан, А. Х. Казахское народное прикладное искусство. Художественное кошмоделие, ткачество, плетение, вышивка [Текст]. Т. 2 / А. Х. Маргулан . - Алма-Ата : Өнер, 1987. - 288 с.
Маргулан, А. Х. Казахское народное прикладное искусство : в 3 т [Текст] А. Х. Маргулан.- Алматы : Өнер, 1994. - 248 с.
Маргулан, А. Х. Мир казаха [Текст] / А. Х. Маргулан. - Алматы : Институт развития Казахстана, 1997. - 57 с.
Маргулан, А. Х. Сочинения : в 14-ти т. [Текст] / гл. ред. Н. А. Назарбаев; сост.; Д. А. Маргулан, Д. Маргулан ; предисл. Н. А. Назарбаева. – Алматы : Атамұра, 1998 – 2003.
Маргулан, А. Х. Сочинения : в 14-ти т. [Текст] / А. Х. Маргулан; гл. ред. Н. А. Назарбаев ; сост.; Д. А. Маргулан ; предисл. Н. А. Назарбаева. - Алматы: Дайк-Пресс, 2001 - 2010.
Маргулан, А. Х. Извлечения из арабо-персидских и китайских источников (1927-1928) [Текст]: (студенческие конспекты) [Текст] / А. Х. Маргулан ; Павлодар. гос. ун-т им. С. Торайгырова. - Павлодар, 2004. - 98 с.
Маргулан, А. Х. Труды по культуре казахского народа [Текст] / А. Х. Маргулан. - Павлодар: НТФ «ЭКО», 2005. - 264 с.
Маргулан, А. Х. Труды по культуре письменности казахского народа. 2-е изд. доп [Текст] / А. Х. Маргулан. - Астана: «Алтын кітап», 2007. - 264 с.
Маргулан, А. Х. Труды по культуре письменности казахского народа [Текст] / А. Х. Маргулан. - Астана : Алтын кітап, 2007. - 263 с.
Ә. Х. Марғұланның қатысуымен шыққан басылымдар
Издания, вышедшие при участии А. Х. Маргулан
Маргулан, А. Х. Архитектура Казахстана [Текст] // Маргулан А.Х., Басенов Т.К., Мендикулов М.М. Архитектура Казахстана. – Алма-Ата: Каз. Гос.издат, 1956. - С. 9–95.
Древняя культура Центрального Казахстана [Текст] / Маргулан А.Х., Акишев К.А., Кадырбаев М.К., Оразбаев А.М.; Под ред. А. Х. Маргулана. - Алма-Ата: Наука, 1966.- 435 с. - Маргулан, А. Х. Введение: История археологического исследования Центрального Казахстана // Древняя культура Центрального Казахстана : С.9 – 57.
Муканов, М. С. Этнический состав и расселение казахов Среднего жуза [Текст] / М. С. Муканов ; ред. А. Х. Маргулан ; Академия Наук Казахской ССР, Институт истории, археологии и этнографии им. Ч.Ч. Валиханова. - Алма-Ата : Наука, 1974. - 198 с.
Ә. Х. Марғұланның мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары
Публикации А. Х. Маргулан в периодических изданиях и сборниках
Маргулан, А. Х. Найманы [Текст] / А. Х. Маргулан // Казахи: Сб. статей антропологич. отряда казахст. экспедиции АН СССР, 1927 г.- Л., 1930. - С. 329 – 334.
Маргулан, А. Х. О художМаргулан, А. Х. Отырар // Большая советская энциклопедия.- М, 1955.- Т.31.- С.431
Маргулан, А. Х. Культура казахского народа в ХV-ХVII веках [Текст] / А. Х. Маргулан // История Казахской ССР.- Алма-Ата, 1957. - С. 180 – 218.
Маргулан, А. Х. Культура племен и народностей Казахстана в VI-ХII веках [Текст] / А. Х. Маргулан // История Казахской ССР.- Алма- Ата, 1957.- С.71-111
Маргулан, А. Х. Жизнь и деятельность Чокана Валиканова [Текст] / А. Х. Маргулан // Валиханов Ч. Избранные произведения. – Алма - Ата, 1958.- С.15 – 79.
Маргулан, А. Х. О носителях древней поэтической культуры казахского народа [Текст] / А. Х. Маргулан // М. О. Ауэзову : сб. статей к его шестидесятилетию. - Алма-Ата, 1959.- С.70 - 89.
Маргулан, А. Х. Очерк жизни и деятельности Ч. Ч. Валиханова [Текст] / А. Х. Маргулан // Ч. Ч. Валиханов. Собрание сочинений в пяти томах. - Алма-Ата, 1961.- Т. 1. - С. 9 – 103.
Маргулан, А. Х. Образ Каныша живет в наших сердцах [Текст] [посвящено памяти выдающегося сов. ученого] / А. Х. Маргулан // Академик К. И. Сатпаев : Сб.,- Алма-Ата,1965. - С. 224 – 229.
Маргулан, А. Х. Поселения и жилища [Текст] / А. Х. Маргулан // Древняя культура Центрального Казахстана. - Алма-Ата, 1966. - С. 197 – 256.
Маргулан, А. Х. Памятники андроновской культуры Центрального Казахстана // Древняя культура Центрального Казахстана.- Алма-Ата, 1966.- С.71-159.
Маргулан, А. Х. В начале творческого пути: Доклад на Всесоюзной науч.-теор. Конференции "Мухтар Ауэзов и его творческое наследие", Алма-Ата, 28 сентября 1977г. [Текст] / А. Х. Маргулан. // Мухтар Ауэзов - классик советской литературы.- Алма-Ата, 1980.- С.66 – 69.
Валиханов, Ч. Ч. Собрание сочинений [Текст] : в 5-ти т. / Ч. Ч. Валиханов ; отв. ред. А.Х. Маргулан ; сост. В. Я. Басин. - Алма-Ата : КСЭ, 1984 - Т.1 / ред. А. Х. Маргулан. - 432 с.
Маргулан, А. Х. О работе Б. Аспандиярова "Образование Букеевской орды и ее ликвидация" 1947 г. // Б. Аспандияров. Образование Букеевской орды и ее ликвидация. - Алматы, 2007.- С.355 – 356.
Валиханов, Ч. Избранные произведения [Текст] : [научное издание] / Ч. Валиханов ; сост.: Б. Е. Кумеков, В. А. Моисеев, В. Н. Настич ; Академия Наук Казахской ССР, Институт истории, археологии и этнографии им. Ч.Ч. Валиханова. - М. : Наука, 1987. - 413 с. : Маргулан, А. Х. Основные этапы жизни и деятельности Ч. Ч. Валиханова / А. Х. Маргулан. - С . 5 ; Киргизское родословие . - С .251-264 ; О мусульманстве в Степи . - С .293-297 ; Следы шаманства у киргизов . - С .298-317 ; Записка о судебной реформе . - С . 318 – 342.
Маргулан, А. Х. Главнейшие памятники эпохи бронзы Центрального Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан ; под ред. М. Жолдасбекова; под ред. М. Жолдасбекова; под ред. М. Жолдасбекова; под ред. М. Жолдасбекова; под ред. М. Жолдасбекова // Степная цивилизация Восточной Евразии: Науч. изд../ под ред. М. Жолдасбекова.- Астана, 2003.- Т.1. Древние эпохи.- С. 61-71.
***
Маргулан, А. Х. О географических названиях в Казахстане [Текст] / А. Х. Маргулан // Казахстанская правда.- 1937.- 9 января.
Маргулан, А. Х. Абай и народовольцы [Текст] / А. Х. Маргулан // Литература и искусство Казахстана. - 1939.- N 7.- С. 39 – 42.
Маргулан, А. Х. Едиге и Орак Мамай [Текст] / А. Х. Маргулан // Литература и искусство Казахстана. - 1940.- N 2.- С. 92 – 97.
Маргулан, А. Х. Научно - исследовательская работа в Казахстане: К 20- летию республики [Текст] / А. Х. Маргулан // Ленинская смена. - 1940. - 3 ноября.
Маргулан, А. Х. Новые материалы Чокана Валиханова [Текст] / А. Х. Маргулан // Казахстанская правда. - 1941. - 23 мая.
Маргулан, А. Х. Восстановление образа героя [Текст] : [Амангелды Иманова] / А. Х. Маргулан // За медь. - 1943. - 12 сентября.
Маргулан, А. Х. О характере и исторической обусловленности казахского эпоса [Текст] / А. Х. Маргулан // Известия КазФАН СССР. Серия историческая.- 1946.- Вып. 2.- С.75-81.
Маргулан, А. Х. Археологические разведки в бассейне [Текст] : [р. Сарысу] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР. - 1947. - N 7. - С. 17 – 22.
Маргулан, А. Х. Археологические работы и находки на территории Казахской ССР : [с 1926 по 1946 гг.] // Известия АН КазССР. Серия археология. - 1948. - Вып. 1. - С. 124 – 135.
Маргулан, А. Х. Некоторые итоги и перспективы археологического изучения Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан // Известия АН КазССР. Серия археология.- 1948.- Вып.1.- С.3-22
Маргулан, А. Х. Археологические разведки в Центральном Казахстане (1946 год) [Текст] / А. Х. Маргулан // Изв. АН КазССР. Серия историческая - 1948. - Вып. 4. - С. 119 – 145.
Маргулан, А. Х. К изучению памятников района р. Сарысу и р. Улутау [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР.- 1948.- N 27 - С. 52 – 60.
Маргулан, А. Х. Оседлые поселения VIII - ХIII вв. на северных склонах Каратау [Текст] : [извлечение из археологического отчета] / А. Х. Маргулан // Известия АН КазССР. Серия археологическая. - 1948. - Вып.1. - С.109 – 115.
Маргулан, А. Х. Архитектурные памятники района рр. Кенгир и Сарысу [Текст] / А. Х. Маргулан ; Ин-т истории материальной культуры АН СССР // Краткие сообщения о докладах и полевых исследованиях.- 1949.- Вып. 28. - С. 44 – 47.
Маргулан, А. Х. Древние караванные пути через пустыню Бетпак-Дала [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестн. АН КазССР. - 1949. - N 1. - С. 68 - 79.
Маргулан, А. Х. Валиханов как художник [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестн. АН КазССР. - 1950. - N 8. - С. 86 - 94.
Маргулан, А. Х. Отчет о работах Центрально-Казахстанской экспедиции 1947 года [Текст] / А. Х. Маргулан // Известия АН КазССР. Серия археологическая. - 1950. - Вып. 2. - С. 3 – 36.
Маргулан, А. Х. Историко - топографический фон восточной Бетпак-Далы [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР.- 1950. - N 6.- С.61 – 72.
Маргулан, А. Х. Плиточные ограды могильника Бегазы [Текст] / Маргулан А.Х., Кызласов Л.Р.; Ин-т истории материальной культуры АН СССР // Краткие сообщения о докладах и полевых исследованиях.- 1950.- Вып. 32. - С. 126 – 136.
Маргулан, А. Х. Главнейшие памятники эпохи бронзы Центрального Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР. - 1956. - N 3. - С.18 – 32.
Маргулан, А. Х. Новые материалы о Чокане Валиханове [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР.- 1957.- N 12.- С.34-48
Маргулан, А. Х. Новые письма Чокана Валиханова [Текст] / А. Х. Маргулан // Простор.- 1960.- N 9.- С.139-147
Маргулан, А. Х. Вступительная статья, публикации и примечания к очерку Ч. Валиханова "О Кашгаре и его прекрасных чаукенах" [Текст] / А. Х. Маргулан // Простор.- 1963.- N 1.- С.102-103
Маргулан, А. Х. Бессмертное наследие [Текст] / А. Х. Маргулан : [к 100-летию со дня смерти Ч. Валиханова] // Казахстанская правда.- 1965.- 24 апреля.
Маргулан, А. Х. Тайны древнего города [Текст] / А. Х. Маргулан // Южный Казахстан.- 1965.- 4 апреля.
Маргулан, А. Х. Значительный вклад в советскую истографию [Текст]: [о книге "История Узбекской ССР", 3-е изд. Ташкент, 1967, Т.1. С древнейших времен до середины ХIХ века. 770 с.] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР. - 1968.- N 10.- С.68 – 73.
Маргулан, А. Х. Ночное пламя [Текст : [о Чокане Валиханове] / А. Х. Маргулан // Гулистон.- 1967. - N 11. - С. 20 - 21.
Маргулан, А. Х. Научное наследие Чокана [Текст] / А. Х. Маргулан // Степной маяк. - 1970. - 31 января.
Маргулан, А. Х. Неизвестные письма Чокана Валиханова [Текст] : [вступительная статья, публикация и комментарии] / А. Х. Маргулан // Известия АН КазССР. Серия обществ..- 1970.- N 6. - С.61 – 64.
Маргулан, А. К вопросу о социальной структуре тарханных грамот и пейзе [Текст] / А. Х. Маргулан // История материальной культуры Казахстана. - 1980. – С. 3 – 13.
Маргулан, А. Х. Из истории изучения древней культуры Казахстана: Археол. аспекты [Текст] / А. Х. Маргулан // Известия АН КазССР. Серия обществ. наук. - 1981. - N 6. - С. 32 – 34.
Маргулан, А. Х. Выступление на сессии Общего собрания АН КазССР 7 апр., 1983 г. об издании произведений Ч. Ч. Валиханова // Вестник АН КазССР. - 1983. - N 6. - С.25 – 26.
Маргулан, А. Х. Русские и западноевропейские ученые о Ч. Ч .Валиханове [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР. - 1985. - N 8. - С.3 – 11.
Манапова, A. M. Архивное наследие А. Х. Маргулана [Текст] : [значение наследия для истории Казахстана] А. Х. Маргулан // Известия Министерства науки - АН РК. 1997. - N 1. - С.80. - (Сер. общест. Науки)
Маргулан, А. Х. Сколько лет Алматы? [Текст] : [археологические данные] / А. Х. Маргулан // Вечерняя Алматы. - 1998. - 27 февраля.
Ә. Х. Марғұланның өмірі мен ғылыми шығармашылығы туралы әдебиеттер
Литература о жизни и деятельности А. Х. Маргулана
Кітаптар – Книги
Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. – А. Х. Маргулан : Б.
***
Энциклопедия [Текст] / глав. ред. Р. Н. Нургалиев. – Алматы : Главная редакция "Қазақ энциклопедиясы", 1996. - С. 165.
Сабитов, Н. Библиографический указатель материалов по истории Казахстана [Текст] : указатель / Н. Сабитов ; ред. А. Х. Маргулан. - Алма-Ата : Издательство АН Казахской ССР, 1947. - 38 с.
Великие ученые Средней Азии и Казахстана (VІІІ - XІXвв.) [Текст] / под ред. К. Бесембиева, М. Сатбаева ; авт. предисл. А. Х. Маргулан. - Алма-Ата : Казахстан, 1965. - 240 с. - Библиогр.: с. 235 - 237.
Маргулан Алькей Хаканович [Текст] : Материалы к биобиблиографии ученых Казахстана /Гл. ред. З. А. Ахметов; Сост. Ш. Н. Кульбаева, Д. Н. Казбекова.- Алма-Ата: Наука, 1984.- 67 с.
Маргулан Алькей Хаканович [Краткая биогр.]: [Текст] //Казахская ССР. Крат, энцикл.: В 4-х т. /Гл. ред. Р.Н.Нургалиев.-Алматы, 1989.-Т.З.-С.313.
Қазақтар=Казахи [Мәтін] : көпшілікке арналған тоғыз томдық анықтамалық = Девятитомный популярный справочник : В 9 т. - Алматы : ІDK-TІPO, 1998 - . Том 2 : Тарихи тұлғалар= Исторические личности. – А. Х. Маргулан : С. 488 - 490.
Ашимбаев, Д. Р. Кто есть кто в Казахстане [Текст] / Д. Р. Ашимбаев : Биографическая энциклопедия. - Изд. 6-е, доп.- Алматы, 2001. – А. Х. Маргулан [краткая биография] : С. 298.
***
Поиски и раскопки в Казахстане [Текст] : сборник / ред. К. А. Акишев. - Алма-Ата : Наука, 1972. - 214 с.
Приймак, Д. П. Скалы и легенды Баянаула [Текст] : сборник / Д. П. Приймак. - Алма-Ата : Казахстан, 1974. - 24 с.
Байпаков, К. Древние города Казахстана [Текст] / К. Байпаков. - Алматы : Аруна Ltd, 2005. - 316 с. - (Детская энциклопедия Казахстана).
Маргулановские чтения. 1990: Сборник материалов конференции. - М., 1992.-Ч. 1.-278 с.
Маргулановские чтения: Тезисы. - Петропавловск, 1992. - 129 с.
***
Ситько, Н. Великий степняк Маргулан [Текст]: Междунар. симпозиум «Степь и культура. Великий путь во времени», посвящ. памяти ученого-археолога, историка, академика А.Х.Маргулана //Наука Казахстана.- 1997.-1-15 июня.
Мельникова, И.Ф. Переписка Алькея Хакановича Маргулана [Текст]: С Семипалатинским музеем Ф.М.Достоевского (1966 – 1985 гг.).–С.26–27 // Абай. – № 4. – Алматы, 1998.
Маргулан, Д.А. О творческом наследии А.Х.Маргулана [Текст] //DroAR-Kazahstan. - 1998. - N 2. - С. 78.
Егинбайулы, Ж. Археологические исследования комплекса Жошы–хана [Текст] / Ж.Егинбайулы // Отечественная история. – 2001. - №2. – С. 90 – 106. – (Археология и этнография).
Машралова, Б. У подножия Акбета [Текст]: К 100-летию казахского учёного, археолога А. Х. Маргулана //Звезда Прииртышья. - 2003. – 7 января. - С. 4.
Касенов, Е. Дух свободы: Национально – освободительное движение Сырыма Датова в наследии академика А. Маргулана [Текст] / Е. Касенов// Мысль. – 2003. - №6. – С. 85 – 90.
Маргулановские чтения-2012: Материалы ежегодной научно-практической конференции. - Астана, 2012. - 292 с.
