Алтыбаев К.

Обновлено 10.06.2024 09:43

Алтыбаев Калибек (1943 г.) - журналист, кроссвордист, член Союза журналистов Казахстана, почетный гражданин Зайсанского района.

Родился 23 апреля в 1943 г. в Зайсанском районе Восточно-Казахстанской области в семье чабана, неразлучными спутниками на пастбище были книги и журналы. Навыки самостоятельной работы с книгами помогли без особого труда окончить экстерном среднюю школу, затем заочно педагогический институт. В последующем работал лектором в районе.

Собирал были, легенды, предания и сам пробовал писать. Заинтересовался топонимикой и ономастикой, увлекся расшифровкой загадочных и непонятных современному человеку названий. Изучил алфавит Ахмета Байтурсынова на основе арабской графики. Исследовал историю и бытование прикладного искусства и народных промыслов, открыл перед собой волшебный мир Абая Кунанбаева и Мухтара Ауэзова. Будучи сам страстным любителем всяких загадок, шифровок и состязаний, что является основой устного народного творчества и импровизаторского искусства, стал зашифровывать в «кроссвордных клетках». С одной единственной целью: «завлечь» в этот удивительный и чудесный мир как можно больше людей. Кроссворды начал составлять с 1960 г. Первый сборник познавательных задач-кроссвордов, чайнвордов, криптограмм, анаграмм тиражом в 56 тыс. экз. вышел в 1993 г. Затем, в журнале «Абай» из номера в номер печатались познавательные задачи К. Алтыбаева, посвященные 100-летию М. О. Ауэзова. Они охватывают все стороны жизни писателя – биографическую, творческую, мировоззренческую. С целью популяризации бессмертного наследия классика казахской литературы несколько из них автор выполнил на русском языке.
В 1990 году автор вплотную занялся изучением творчества Мухтара Ауэзова. Его наработки были опубликованы в журналах «Мәдениет және тұрмыс» и «Қазақстан әйелдері».
В 1993 году тиражом более 55 тысяч экземпляров был опубликован его первый сборник задач-кроссвордов «Сан сұраққа саяхат» («Путешествие в мир множества вопросов»). В этом издании были сведения о многих поэтах и писателях.
В 2001 году в свет вышла книга «Абайдың алып айдынынан». Предисловие к ней написали известные абаеведы – Токен Ибрагимов и Канипа Битибаева. Токен Ибрагимов изучал эту книгу около года, после чего высоко оценил старания автора. Также во время собрания абаеведов в Семее работа Калибека Кизатовича получила высокую оценку, что, несомненно, окрылило писателя, сподвигнув на новые свершения.
Основываясь на творчестве Абая, Шакарима и Мухтара, в 2011 году Калибек Алтыбаев выпустил сборник кроссвордов «Үш кемелдің шалқарынан», спустя год опубликовал книгу «Абайды оқы, ойлан, тап», а в 2014 году – сборник «Абай әлемі», благодаря которому автор попал в казахстанскую Книгу рекордов (КИнЭС). Сборник состоит из двух тысяч вопросов. Информацию для их составления кроссвордист взял из романа-эпопеи Мухтара Ауэзова «Путь Абая» и произведений самого философа.
В 2019 г. состоялась презентация книги «Қазақ батыры Баймұрат Бәйімбетұлы» («Казахский батыр Баймурат Баимбетулы»). Авторы – Калибек Алтыбаев и Бекен Жапаров.
Автор книг «Сан сұраққа саяхат» (1993), «Зайсан өрнектері» (2000), «Абайдың алып айдынынан» (2001), «Шырағың мәңгі сөнбейді» (2003), «Сынаптай сырғыған жылдарым» (2003), «Атамекен Зайсан» (2006), «Тегін білу - тектіліктің тірегі» (2009), «Үш кемелдің шалқарынан» (2011), «Ұстаз - елдің тірегі, мектептің жүрегі» (2011), «Абайды оқы, ойлан, тап» (2012), «Абай әлемі» (2014), «Абай» (2017), «Абай әлеміне саяхат» и др. (2022). В 2018 году сборник кроссвордов К. Алтыбаева «Абай әлемі» попал в казахстанскую Книгу рекордов (КИнЭС).

 Қ. Алтыбаевтың кітаптары
 Книги Алтыбаева К.

Алтыбаев, Қ. Тегін білу - тектіліктің тірегі / Қ. Алтыбаев. - Семей : Талант, 2009. - 300 б.
Алтыбаев, Қ. Атамекен Зайсан / Қ. Алтыбаев. - Өскемен : Реклама-Дайджест, 2006. - 505 б.
Алтыбаев, Қ. Сан сұраққа саяхат / Қ. Алтыбаев. - Алматы : Өнер, 1993. - 64 б.
Алтыбаев, Қ. Зайсан өрнектері  / Қ. Алтыбаев. - Семей : Интеллект, 2012. - 232 б.
Алтыбаев, Қ. Ұстаз-елдің тірегі, мектептің жүрегі : [Зайсан ауданындағы оқу-ағарту саласының алыс - жақын тарихы,  бүгінгі тыныс-тіршілігі мен жетістіктері сөз болады] / Қ. Алтыбаев. - Өскемен : Рекламный дайджест, 2011. - 404 б.
Алтыбаев, Қ. Абайды оқы, ойлан, тап / Қ. Алтыбаев. - Семей : Интеллект, 2012. - 231 б.
Алтыбай, Қ. Абайдың айдынынан : сөзжұмбақтар / Қ. Алтыбай. - Өскемен : Рекламный Дайджест, 2001. - 200 б.
Алтыбаев, Қ. Абай әлемі : сөзжұмбақтар / Қ. Алтыбаев. - Өскемен : Рекламный Дайджест, 2014. - 292 б. 

Электрондық ресурстар – Электронные ресурсы

Алтыбаев, Қ. Қарсалшақ [Электрондық ресурс] : шежіре-деректер / Қ. Алтыбаев. - Өскемен : Рекламный Дайджест, 2014. - 270 б.
Алтыбаев, Қ. Менің құрдастарым [Электрондық ресурс] / Қ. Алтыбаев. - Семей : Интеллект, 2012. - 259 б.
Алтыбаев, Қ. Үш кемелдің шалқарынан [Электрондық ресурс] : [Абай, Шәкәрім, Мұхтардың бай мұралары бойынша жасалған сөзжұмбақтар] / Қ. Алтыбаев. - Семей, 2011. - 274 б.

 К. Алтыбаевтың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары
Публикации Алтыбаева К. в периодических изданиях и сборниках

Алтыбаев, Қ. "Сөзжұмбаққа құмарлық көпжұмбақтың бетiн ашады"   /  Қ. Алтыбаев; әңг. С. Төлеуов Асекең // Алтын орда. - 2012. - 9 ақпан. - Б. 30.
Алтыбаев, Қ. Ұрынарға қара таба алмағандай...: [жазушы Әубәкiр Нiлiбаевтың "Неге асығыс әрi атүстi шығарылған?" атты мақаласына жауап] / Қ. Алтыбаев // Жас Алаш.- 2009. - 7 сәуiр. - Б. 5.
Алтыбаев, Қ. Заңғар тұлғалы Асекең  : [ақын А. Егеубаев туралы] / Қ. Алтыбаев // Дидар. - 2010. - 2 наурыз. - Б.5.
Алтыбаев, Қ. Арғынбек ақын : [Арғынбек ақын туралы] / Қ. Алтыбаев  // Достық. - 1988. - 5 наурыз. - Б.4.
Алтыбаев, Қ. Керей Ер Жәнібек  / Қ. Алтыбаев  // Достық . - 2007. - 26 ақпан. - Б.10.
Алтыбаев, Қ. Өркендеу жолында / Қ.  Алтыбаев // Дидар. - 2003. - 16 қыркүйек. - Б. 2.
Алтыбаев, Қ. Шоқан Уәлиханов дін туралы / Қ. Алтыбаев  // Арай. - 1987. - 3 сентябрь. - Б. 4.
Алтыбаев, Қ. Бөгенбай батыр / Қ. Алтыбаев // Арай. - 1990. - 19 көкек. - Б. 4.
Алтыбаев, Қ. Ерасылға Қабанбай есімі Зайсан жерінде берілген / Қ. Алтыбаев // Достық. - 2014. - 30 сәуір. - Б. 2.
Алтыбаев, Қ. "Шамшырақ "бойтұмарың болсын! / Қ. Алтыбаев // Достық. - 2014. - 22ақпан. - Б. 8.
Алтыбаев, Қ. Ерасылға Қабанбай аты Зайсан жерiнде берiлген / Қ. Алтыбаев // Дидар.- 2014.- 31 шiлде. - Б. 22.
Алтыбаев, Қ. Өмір  өрісіндегі  өрнектер  / Қ. Алтыбаев // Достық. - 2011. - 17  қыркүйек. - Б. 3.
Алтыбаев, Қ. Түркі әлеміне тұтас жайылған "Оян, қазақтың " туындыгері : [М.Дулатов туралы] / Қ. Алтыбаев // Достық. - 2014. - 26 қараша.- Б. 3.
Алтыбаев, Қ. Қазақ-Жоңғар шайқасы : [Қазақ хандығына 550 жыл] / Қ. Алтыбаев // Достық. - 2015. - 14 наурыз.- Б. 5.
Алтыбаев, Қ. Зайсанда ашылған алғашқы кітапхана / Қ. Алтыбаев // Достық. - 2015. - 1 тамыз. - Б.3.
Алтыбаев, Қ. Өнегелі ғұмырдың үзігі  / Қ. Алтыбаев // Достық. - 2015. - 26 қыркүйек.- Б. 4-5.
Алтыбаев, Қ. Ауданның алғашқы құрметті азаматы  / Қ. Алтыбаев // Достық. - 2016. - 16 қаңтар. - Б. 3.
Алтыбаев, Қ. Абайтанудың алып білгірі : [Қайым Мұхамедхановтың туғанына - 100 жыл] / Қ. Алтыбаев // Достық. - 2016. - 16 наурыз. - Б. 2.
Алтыбаев, Қ. Алып Айдыннан сусындапАбайтанудың абызы : [Қ. Мұхамедхановқа -100 жыл] / Қ. Алтыбаев  // Дидар. - 2016. - 22 сәуір. - Б. 18.
Алтыбаев, Қ. Аңызға айналған Байғазы балуан / Қ. Алтыбаев // Қазақ спорты.- 2014. - 15 сәуiр. -Б. 4. 

К. Алтыбаевтың қатысуымен шыққан басылымдар
 Издания, вышедшие при участии Алтыбаева К.

Дәріқұлов, Н. Шырағың мәңгі сөнбейді  : Зайсан ауданының құрылғанына 75 жыл толу құрметіне арналады / Н. Дәріқұлов, Қ. Алтыбаев. - Өскемен : Реклама-Дайджест, 2003. - 200 б. 

К. Алтыбаевтың өмірі мен ғылыми шығармашылығы туралы әдебиеттер
 Литература о жизни и деятельности Алтыбаева К.

Байбатыров,  Ғ. Шежіре кеуде - сырсандық  : [Алтыбаев Қ. туралы] / Ғ. Байбатыров // Дидар. - 2003. - 22сәуір.- Б.4.
Байбатыров, Ғ. Алып Айдыннан сусындап [Мәтін] : [Қалибек Алтыбайдың "Абайдың алып айдынынан" атты кітабы туралы] / Ғ. Байбатыров // Дидар. - 2001. - 30 маусым.- Б.4.
Таудан аққан тас бұлақ [жыр жинақ]: очерки, эссе. - Алматы : Palitra-Press, 2016. - 124 б. -Алтыбаев Қалибек:  б. 36.
Бөлдекаева, А. Абай ескерткіші ашылып : жаңа кітаптың тұсауы кесілді: [Қалибек Алтыбаевтың «Абай әлемі» кітабы туралы] / А. Бөлдекаева, Г. Иманқұлова // Достық. - 2015. - 5 желтоқсан. - Б. 5.
Елубай, О. Зайсанда Абайдың ескерткіші ашылып, хакім туралы кітаптың тұсауы кесілді : [Қалибек Алтыбаевтың «Абай әлемі» кітабы туралы]/ О. Елубай  // Дидар. - 2015. - 3 желтоқсан.- Б.14.
Құсанбаев, С. Көп кітапқа ұқсамайтын көк кітап : [сөзжұмбақшы Қ. Алтыбаевтың жаңа кітабы жайлы] / С. Құсанбаев // Дидар. - 2016. - 8 сәуір. - Б. 23.
Самарханова, Р.  Рекордтар кітабына ұсынуға лайық  : [сөзжұмбақшы Қ. Алтыбаевтың жаңа кітабы туралы] / Р. Самарханова // Достық. - 2016. - 9 сәуір.- Б.4.
Төлеуов, С. "Жұмбақ жан" әлемін сөзжұмбақпен кестелеген  : [сөзжұмбақшы Қ. Алтыбаевтың "Абай әлемі" атты жаңа кітабы туралы] / С. Төлеуов // Ертіс өңірі. - 2016. - 13 сәуір.- Б.13
Омаров, А. Семейліктер үшін Қалекең-Зайсанның жайсаңы : [жазушы Қалибек Қизатұлы Алтыбаев туралы] / А. Омаров. - Мәтін // Достық. - 2023. - 7 сәуір. - Б. 2.
Сексеннің сеңгіріне сергек жеткен : [жазушы Қалибек Қизатұлы Алтыбаев туралы]. - Мәтін // Достық. - 2023. - 7 сәуір. - Б. 2
Әбдешев, З. Бесаспап : [жазушы Қалибек Қизатұлы Алтыбаев туралы] / З Әбдешев. - Мәтін // Достық. - 2023. - 21 сәуір. - Б. 2-3
Мухамедиұлы, М. Абай мұрасына адалдық танытқан : [жазушы Қалибек Қизатұлы Алтыбаев туралы] / М. Мухамедиұлы. - Мәтін // Достық. - 2023. - 25 сәуір. - Б. 2

 ***

Азмухамбетов, М. Кроссвордист из Зайсана: [об Алтыбаеве К.] / М. Азмухамбетов // Рудный Алтай. - 1997. - 2 августа.