Ахметов З. А.

Обновлено 07.12.2023 12:05

Ахметов Заки Ахметович (1928-2002 гг.) - доктор филологических наук, академик КазССР, заслуженный деятель науки РК.
Родился 1928 году 4 мая в местечке Узынбулак Айыртауского административного округа Уланского района ВКО.
Окончил филологический факультет Казахского государственного университета. Во время обучения в аспирантуре института востоковедения АН СССР (Ленинград) публикует первые научно-теоретические труды. Защитил кандидатскую диссертацию «Лермонтов и Абай» (1951 г.), затем  докторскую: «Казахское стихосложение» (1965 г.). Избирался депутатом Верховного Совета КазССР.
Область научных интересов: традиции и новаторство, художественное мастерство казахстанских поэтов, проблемы поэтики и взаимосвязи казахской литературы с литературой других народов, теория стиха и поэтика, исследование творчества Абая и М. Ауэзова. Результаты своих исследований Ахметов публикует в научных сборниках и республиканских журналах: «Ақикат», «Парасат», «Мысль» и др. Автор 12 монографий и более 300 научных исследований (на русском и казахском языках), среди них: «О языке казахской поэзии», «Өлен сөздің теориясы» («Теория поэтического искусства»), «Современное развитие и традиции казахской литературы», «Поэтика эпопеи «Путь Абая» в свете истории ее создания», «Поэтический мир Абая», «Поэзия шыңы – даналық» («Пик поэзии – мудрость»). Разносторонний талант ученого проявился в написании многотомного коллективного исследования «История казахской литературы с древнейших времен до наших дней», трехтомной «Казахской литературы» на русском языке, 7-го тома «Всемирная литература»; в составлении научного комментария к четырем научным изданиям «Полного собрания сочинений Абая».
Разносторонний ученый Заки Ахметов внес весомый вклад в фундаментальные исследования, значение которых выходит за пределы казахской национальной литературы, оставил после себя не одно поколение ученых-литературоведов. Труды казахстанского литературоведа издавались в Москве, Ленинграде, Ереване, Баку, Казани, Ташкенте, в Китае и Турции.
Награжден Почетной грамотой Верховного Совета КазССР, удостоен премии им. Ч. Валиханова за монографию «Современное развитие и традиции казахской литературы». 

З. А. Ахметовтың ғылыми еңбектері
Научные труды Ахметова З. А. 

Ахметов, З. А. Өлең сөздiң теориясы [Мәтін] / З. А. Ахметов. - Алматы : Мектеп, 1973. - 212 б.
Ахметов, З. А. "Абай жолы" эпопеясының жазылу тарихына байланысты поэтикасы [Мәтін] / З. А. Ахметов. - Алматы : Ғылым, 1984. – 342 б.
Ахметов, З. А. Абайдың ақындық әлемi  [Мәтін] / З. А. Ахметов. - Алматы : Ана тiлi, 1995. - 272 б.
Ахметов, З. А. Поэзия шыңы - даналық [Мәтін] : зерттеу / З. А. Ахметов. - Алматы : Қазақ университеті, 2009. - 368 б.

***

Ахметов, З. А. Лермонтов и Абай [Текст] : о переводах Абая Кунанбаева из произведений М. Ю. Лермонтова / З. А. Ахметов. - Алма-Ата : Изд-во АН Казахской ССР, 1954. - 64 с.
Ахметов, З. А. Казахское стихосложение [Текст] : проблемы развития стиха в дореволюционной и современной поэзии / З. А. Ахметов. - Алма-Ата : Наука, 1964. - 460 с.
Ахметов, З. А. О языке казахской поэзии [Текст]  / З. А. Ахметов. - Алма-Ата : Мектеп, 1970. - 179 с.
Ахметов, З. А. Современное развитие и традиции казахской литературы [Текст] / З. А. Ахметов; отв. ред. Е.В. Лизунова.- Алма-Ата: Наука, 1978.- 328 с.
Ахметов, З. А. Поэтика эпопеи "Путь Абая" в свете истории ее создания [Текст] / З. А. Ахметов - Алма-Ата : Наука, 1984. - 256 с.
Ахметов, З. А. Роман-эпопея Мухтара Ауэзова [Текст] : учебное пособие / З. А. Ахметов. - Алматы : Санат, 1997. - 288 с.
Ахметов, З. А. Абай и Лермонтов [Текст] : эссе / З. А. Ахметов; отв. ред. М. Оразбек. - Алматы : Арда, 2008. - 158 с.
Ахметов, З. А.  Казахское стихосложение [Текст] : (проблемы развития стиха в дореволюционной и современной поэзии) / З. А. Ахметов; ред. М. Оразбек. - Алматы : Арда, 2012. - 480 с. 

З. А. Ахметовтың қатысуымен шыққан басылымдар
Издания, вышедшие при участии Ахметова З. А. 

Әдебиеттанудың өзектi мәселелерi : академик Серiк Қирабаевтың 75 жылдығына арналған жинақ / ред. алқасы: З. Ахметов, С. Қасқабасов, А. Iсiмақова ж. б. - Алматы : Комплекс баспасы, 2002.
Классические исследования [Текст]. Т. 18 : Художественное мастерство М. О. Ауэзова / З. А. Ахметов, Е. В. Лизунова. - Алматы : Әдебиет әлемі, 2013. - 424 с. 

З. А. Ахметовтың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы  мақалалары
Публикации З. А. Ахметова в периодических изданиях и сборниках 

1956 - 1970

Ахметов, З. А. Мұхтар Әуезовтiң Абай туралы романдары [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақстан коммунисi. - 1956. - № 11. - Б. 58 - 62.
Ахметов, З. А. Мұхтар Әуезовтiң "Абай" эпопеясындағы әйел образы  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақтың тұңғыш эпопеясы. - Алматы, 1957. - Б. 95-112.
Ахметов, З. А. Екi тағдыр [Мәтін] : [М. Әуезовтiң "Еңлiк-Кебек" пьесасының қайта қойылуы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi.- 1957.- 22 март. - Б. 8
Ахметов, З. А. А. С. Пушкин және қазақ әдебиетi [Мәтiн] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1957. - 8 февраль.
Ахметов, З. А. Шәңгерей Бөкеевтiң лирикасы [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1959. - 19 июнь.
Ахметов, З. А. Өнер [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақстан мұғалiмi. - 1959. - 1 сентябрь.
Ахметов, З. А. Шәңгерей ақын [Мәтін]/ З. А. Ахметов // Қазақ ССР ғылым Акад. хабарлары. Филология және искуство зерттеу сериясы. - 1960. - Вып. 3. - Б. 15-29.
Ахметов, З. А. Ой иесi, өнер иесi [Мәтін] : [М. Ф. Ахундовтың туғанына 150 жыл толуына] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1962.- 12 октябрь.
Ахметов, З. А. Өр қиялдың, өшу-кектiң ақыны [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1964. - 4 сентябрь.
Ахметов, З. А. Ақындық өнер ерекшелiгi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Социалистік  Қазақстан. - 1967. - 10 январь.

1971  – 1979

Ахметов, З. А. Өткiрдiң жүзi, кестенiң бiзi...[Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1971. - 2 июнь.
Ахметов, З. А. Алғыр ой, сергек сезiм [Мәтін] : [Ғ. Мүсiреповтiң туғанына 70 жыл] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1972. - 17 март.
Ахметов, З. А. Пушкин және қазiргi дәуiр [Мәтiн] / З. А. Ахметов // Қазақстан Коммунисi. - 1974. - № 6. - Б. 78 - 83.
Ахметов, З. А. Түркологтардың келелі кеңесі [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиеті. - 1976. - 24 қыркүйек.
Ахметов, З. А. Көркем сөздiң зергерi  [Мәтін] : [жазушы Ғабит Мүсiреповтiң 75 жасқа толуына орай] / З. А. Ахметов // Октябрь туы. - 1977. - 26 наурыз.
Ахметов, З. А. Кемел суреткер [Мәтін] : [Ғ. Мүсiреповтiң творчествосына шолу] / З. А. Ахметов  // Жұлдыз. - 1977. - № 3. - Б. 191-196.
Ахметов, З. А. Қазақ әдебиетiнiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қызыл ту. - 1977. - 23 қыркүйек.
Ахметов, З. А. Заманымыздың ұлы суреткерi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Еңбек туы. - 1977. - 23 қыркүйек.Ахметов, З. А.
Әдебиетiмiздiң асқар тауы [Мәтін] : [М. Әуезовтiң 80 жасқа толу қарсаңына творчествосына шолу] / З. А. Ахметов  // Жұлдыз. - 1977. - № 8. - Б. 203-209.
Ахметов, З. А. Ұлы мұраның зерттелуi  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Жұлдыз. - 1979. - № 4. - Б. 193 - 197.
Ахметов, З. А. Жалынды күрескер ақын [Мәтін] : [М. Өтемiсұлының туғанына 175 жыл толуына орай] / З. А. Ахметов // Коммунистiк еңбек. - 1979. - 10 қазан.

1983 - 1985

Ахметов, З. А. Абайдың орыс досы [Мәтін] / З. А. Ахметов// Семей правдасы.- 1983.-12 қаңтар.
Ахметов, З. А. "Абай жолы" қалай туған? [Мәтін] : [М.Әуезовтiң қолжазбасы туралы ойлар мен толғаныстары туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi.- 1984.-27 қаңтар.
Ахметов, З. А. Оқ бойы оза шапқан [Мәтін] : [Ғ. Мұстафиннiң творчествосындағы қазақ жұмысшы табының орны туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1985. - 25 қантар.
Ахметов, З. А. Абай-ұлы ақын, ағартушы демократ  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қаз ССР ҒА хабарлары. Тiл, әдебиет сериясы. - 1985. - № 4. - Б. 14
Ахметов, З. А. Мұхиттан тамшы [Мәтін] : [М. Әуезовтiң "Поэтика эпопей", "Путь Абая" в свете истории ее создания" атты кiтабын жазудағы iзденiсi] / З. А. Ахметов  // Бiлiм және еңбек. - 1985. - № 6. - Б. 17.
Ахметов, З. А. Ойшыл, суреткер ақын [Мәтін] : [Абай Құнанбаев] / З. А. Ахметов // Абай тағылымы : әдеби-сын зерттеулер мен мақалалар / құраст. Н. Ғабдуллин. - Алматы, 1986. - Б. 43-58.

1992 - 1999

Ахметов, З. А. "Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы..." [Мәтін] : [Абай шығармаларының орысша аудармасы хақында] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1992. - 29 мамыр. - Б. 10; 5 маусым. - Б. 15.
Ахметов, З. А. Суреткердiң биiк нысанасы [Мәтін] : [М. Әуезовтiң туғанына 95 жыл толуына орай] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1992. - 23 қазан.
Ахметов, З. А. Абай дәстүрі ХХ ғасыр басындағы әдебиетте [Мәтін] / З. А. Ахметов // Ақиқат. - 1993. - № 2. - Б. 69 - 74.
Ахметов, З. А. Абай - мысалшыл ақын  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Алматы ақшамы. - 1993. - 31 мамыр.
Ахметов, З. А. Лирикалық кейіпкер [Мәтін] : [Абай поэзиясы туралы] / З. А. Ахметов // Жалын . - 1993. - № 6. -  Б. 6 - 7.
Ахметов, З. А. Жасынан түсiн билеп, сыр бермеген [Мәтін] : [Абай өлеңi туралы] / З. А. Ахметов // Жалын. - 1993. - № 6. - Б. 46.
Ахметов, З. А. Абай сөзiне үңiлсек [Мәтін] : [Абайдың туғанына 150 жыл толуына орай] / З. А. Ахметов  // Қазақ әдебиетi. - 1993. - 6 тамыз.
Ахметов, З. А. Бейнелi ойдың ұстасы [Мәтін] : [Абай Құнанбаевтың шығармашылығы туралы] / З. А. Ахметов // Халық кеңесi. - 1993. - 10 тамыз.
Ахметов, З. А. "Қақтаған ақ күмiстей кең маңдайлы". Екi өлең бе? [Мәтін] : [Абай шығармаларының 1977 ж. "Ғылым"баспасында жарық көрген жинағында "Қақтаған ақ күмiстей кең маңдайлы"екi бөлiнiп, екi өлең болып басылғаны туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1993. - 27 тамыз. - Б. 7.
Ахметов, З. А. Білімдіден шыққан сөз [Мәтін] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1994. -  22 қаңтар. - Б. 10.
Ахметов, З. А. Қазақ поэзиясындағы алып тұлға [Мәтін] / З. А. Ахметов // Дидар. - 1994. - 25 қаңтар.
Ахметов, З. А. Жүйелi сөз жүйесiн табар [Мәтін] : [Абайдың туғанына 150 толуына орай, оның шығармалары жайлы] / З. А. Ахметов // Қазақстан мектебi. - 1994. - № 2. - Б. 5 - 11.
Ахметов, З. А. Ұлы ақынның өлең өрнектерi [Мәтін] : [Абай Құнанбаевтың поэзиясы жайлы] / З. А. Ахметов // Дидар. - 1994. - 12 сәуiр.
Ахметов, З. А. Абайдың ашылмаған қыры [Мәтін] : "Масғұт" поэмасының сюжеті қайдан алынған] / З. А. Ахметов // Ақиқат. - 1994. - № 5. - Б. 59 - 62.
Ахметов, З. А. "Өлмейтұғын артына сөз қалдырған"[Мәтін] :[Абайдың 150 жылдық мерейтойына қарсы оның аудармашылығы жайлы ] / З. А. Ахметов   // Дидар. - 1994. - 7 маусым.
Ахметов, З. А. Өлеңнiң өрен жүйрiк құлагерi [Мәтін] : [I. Жансүгiровтың шығармашылығы туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1994. - 17 маусым. - Б. 4.
Ахметов, З. А. Сыпайы мiнез, сырлы сөз [Мәтін] : [ақын, ғалым, публицист Қ.Сыдықов - 60 жаста] / З. А. Ахметов // Азия. - 1994. - 1 шiлде. - Б. 3.
Ахметов, З. А. "Алаш туын қолға алған" [Мәтін] : [Ә. Бөкейхановтың шығармалары жайында] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиеті. - 1995. - 13 қаңтар. - Б. 13.
Ахметов, З. А. "Махаббат - өмiр көркi рас" [Мәтін] : [Абай поэзиясындағы махаббат тақырыбы] / З. А. Ахметов // Қазақстан әйелдерi. - 1995. - № 1. - Б. 6-7.
Ахметов, З. А. Өзiне өзi сыншы [Мәтін] : [Абайдың шығармашылығы және аудармашылығы туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1995. - 21 ақпан. - Б. 10 - 11.
Ахметов, З. А. Ақындардың алыбы,ойшылдардың озығы  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Парасат. - 1995. - № 8. - Б. 13.
Ахметов, З. А. Қазақтың бас ақыны [Мәтін] : [ұлы ақын Абайдың шығармалары туралы] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1995. - 9 тамыз.
Ахметов, З. А. Даналық шыңы [Мәтін] : [ғұлама ғалым, ұлы жазушы М. Әуезов туралы және Ғылым академиясына - 50 жыл толуына байланысты] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1996. - 22 наурыз.
Ахметов, З. А. Абай және Әуезов  [Мәтін] / З. А. Ахметов; құраст. Ш. Ыбыраев, С. Қорабаев // Қазақ тiлi мен әдебиетi. - 1995. - № 4. - Б. 3 - 17.
Ахметов, З. А. "Жетi түрлi бiлiм бiл" [Мәтін] : [ғылым Академиясының 50 ж. орай Тiл және әдебиет институтының жұмыстары жайлы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1996. - 11 маусым. - Б. 11.
Ахметов, З. А. Ой түйiндерiнде - жазушы шығармашылығы  [Мәтін] : [М. Әуезовтiң суреткерлiгi, жазу үлгiсi туралы] / З. А. Ахметов // Алматы ақшамы. - 1997. - 16 маусым.
Ахметов, З. А. Жамбылдың ақындық шеберлiгi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1996. - 20 тамыз. - Б. 2 - 3.
Ахметов, З. А. Тiл тиексiз, ой түпсiз [Мәтін] : [әдебиеттану терминдерiн жетiлдiрудiң зәрулiгi жайлы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1996. - 29 қазан. - Б. 6-7.
Ахметов, З. А. Жамбылдың ақындық шеберлiгi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ тiлi мен әдебиетi. - 1996. - № 11-12. - Б. 33-41.
Ахметов, З. А. Кемеңгер [Мәтін] : [М. Әуезовтiң 100 жасқа толуына орай] / З. А. Ахметов // Заман Қазақстан. - 1997. - 10 қаңтар. - Б. 4.
Ахметов, З. А. "Аламан артындағы бiреуi мен" [Мәтін]  : [ақын Шәңгерей Сейткерейұлы  Бөкеев (1847-1920) шығармашылығ туралы] / З. А. Ахметов // Абай. - 1997. - № 1. - Б. 50-53.
Ахметов, З. А. Даналық тағылымы [Мәтін] : [М. Әуезовтiң әдебиеттану ғылымын дамытудағы еңбектерi жайлы]  / З. А. Ахметов // Абай. - 1997. - № 2 -3. - Б. 63-68.Ахметов, З. А. Даналық тағылымы [Мәтін] : [ғұлама ғалым М. Әуезов жайында] / З. А. Ахметов // Абай. - 1997. - № 2-3. - Б. 63 - 68.
Ахметов, З. А. Ағыбай батыр бейнесi әдебиетте  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақстан Респ. ҒМ-ҒА хабарлары. Тiл, әдебиет сериясы. - 1997. - № 2. - Б. 31-37.
Ахметов, З. А. "Абай жолы" - тарихи шындық пен көркемдiк шындық [Мәтін]  / З. А. Ахметов  // Заман - Қазақстан. - 1997. - 1 тамыз. - Б. 12-13.
Ахметов, З. А. Мұхтар Әуезов-қазақ әдебиетiнiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов // М. Әуезов - ХХ ғасырдың ұлы жазушысы және гуманисi. - Алматы : Ғылым, 1997. - Б. 28-35.
Ахметов, З. А. Мұхтар Әуезов және әлем әдебиетi  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1997. - 27 қыркүйек.
Ахметов, З. А. Дарын мен парасат [Мәтін] : [жазушы Зейнолла Қабдоловтың шығармашылығы туралы] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан.- 1997. - 12 желтоқсан.
Ахметов, З. А. Даналық парасаты [Мәтін] / З. Ахметов // М. Әуезовтiң қазақ тiлiн дамытудағы ролi : Респ. ғыл.-теор. конф. материалдары (Қостанай, тамыз 1997 ж.) / құраст. М. Нұртазин, Б. Сабырұлы, Т. Алпысбаев. - Алматы : Қағанат-ҚС. - 1997. - Б. 22-34.
Ахметов, З. А. Көркем туынды саяси идеямен шектелмейдi [Мәтін] : [филология ғыл. докторымен әдебиеттану ғыл. жай-күйi туралы сұхбат] / З. А. Ахметов; әңг. С. Төлеумағанбет// Заман-Қазақстан. - 1998. - 1 мамыр. - Б. 15.
Ахметов, З. А. Бүкіл қазақ "Ахаң" деген [Мәтін] : [А. Байтұрсыновтың туғанына 125 жыл толуына орай] / З. А. Ахметов // Абай. - 1998. - № 3. - Б. 1-4.
Ахметов, З. А. Тасқынды дария едi [Мәтін] : [ақын-жазушы Әбдiлда Тәжiбаевтың қазасына көңiл бiлдiру] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1998. - 25 қыркүйек.
Ахметов, З. А. Пушкин және Абай [Мәтiн] // ҚР ҰҒА хабарлары. Тiл, әдебиет сериясы.- 1999.- № 3.- Б. 3-9.

2000 - 2009

Ахметов, З. А. Еңбегiмен танылған ер тұлғасы [Мәтін] : [ғалым, сыншы Р. Нұрғалиев туралы] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 2000. - 2 маусым.
Ахметов, З. А. С. Мұқанов және тарихи таным [Мәтін] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 2000. -  9 маусым.
Ахметов, З. А. Ғалым мен азаматтық жолын тең ұстаған [Мәтін] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 2000. - 5 желтоқсан. - Б. 4
Ахметов, З. А. Үш таған [Мәтін] : [ақын, сыншы, ғалым А. Егеубаевтың шығармалары туралы] / З. А. Ахметов // Ана тiлi. - 2000. - 7 желтоқсан. - Б. 4
Ахметов, З. А. Иса Байзақов - суырып салма ақындық өнердiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қайнар" университетiнiң хабаршысы = Вестник университета "Кайнар". - 2001. - № 4. - Б. 11-16.
Ахметов, З. А. Iзгiлiк iздерi [Мәтін] : [тарих ғылымдарының докторы Өмiрзақ Озғанбаев туралы] / З. А. Ахметов // Қазақстан мұғалiмi. - 2001. - 30 мамыр. - Б. 3.
Ахметов, З. А. Астана - бiрлiк пен берекенiң төрi [Мәтін] : [академиктiң Астана туралы айтқандары] / З. А. Ахметов // Астана ақшамы. - 2001. - 4 тамыз. - Б. 1.
Ахметов, З. А. Мәселе қай жағынан қарауда ғой [Мәтін] : [академик З. Ахметовке ашық хат деген сын-мақаласына жауап] / З. А. Ахметов // Түркiстан. - 2001. - 18 тамыз. - Б. 5.
Ахметов, З. А. Сахананың сарбазы [Мәтін] : [Т. Жаманқұлов туралы] / З. А. Ахметов // Астана ақшамы. - 2001. - 18 тамыз. - Б. 6.
Ахметов, З. А. Елдiктiң жыршысы, еркiндiктiң жоқшысы [Мәтін] : [ақын Д. Бабатайұлының туғанына 200 жыл] / З. А. Ахметов  // Қазақ әдебиетi. - 2002. - 19 шiлде. - Б. 14.
Ахметов, З. А. Терең таным, биiк талғам : ["Абай жолын" ең алғаш, ең әдiл, ең биiк бағалаған Ғабит Мүсiрепов болатын] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 2002. - 2 наурыз. - Б. 3.
Ахметов, З. А. Шәкәрiм - қазақ әдебиетiнiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов  // "Шәкәрiм дәрiстерi" = "Шакаримские чтения" : 3-шi респ. ғыл.-тәжiрибелiк конф. материалдары, 20-21 желтоқсан 2002 ж. = Материалы 3-й респ. науч.-практ. конф., 20-21 дек. 2002 г. Т. 2. - Семей, 2002. - Б. 31-40.
Ахметов, З. А. Иса Байзақов - суырып салма ақындық өнердiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Әдебиеттанудың өзектi мәселелерi : академик Серiк Қирабаевтың 75 жылдығына арналған жинақ / ред. алқасы: З. Ахметов, С. Қасқабасов, А. Iсiмақова ж. б. - Алматы : Комплекс баспасы, 2002. - Б. 77-85.
Ахметов, З. А. Ғабит Мүсiрепов тұлғасы - терең таным, биiк талғам  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Ғабит Мүсрепов және әлемдiк әдеби процесс = Габит Мусрепов и мировой художественный поцесс. - Алматы : Ғылым, 2003. - Б. 8-14.
Ахметов, З. А. Жанр поэтикасы және сөз бейнелiлiгi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Жанр және поэтика мәселелерi / жауапты ред. А. С. Iсiмақова. - Алматы, 2004. - Б. 100-125.
Ахметов, З. А. Пушкин және Абай. Жанрдың мәдени - эстетикалық арнасы [Мәтін] / З. А. Ахметов // Жанр және поэтика мәселелерi / жауапты ред. А. С. Iсiмақова. - Алматы, 2004. - Б. 6-15.
Ахметов, З. А. Қазақ комедиясы теориясының негiзiн қалаушы [Мәтін] / З. А. Ахметов // Сыр бойы.- 2006. - 1 желтоқсан. - Б. 4.
Ахметов, З. А. Зейнолла Қабдолов : дарындылық пен парасаттылық [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қабдолов тағылымы. - Алматы : Қазақ ун-тi, 2007. - Б. 257-263.
Ахметов, З. А. Адамзаттың Әуезовi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Әдебиет айдыны. - 2007. - 27 қыркүйек.
Ахметов, З. А. Шәкерім - қазақ әдебиетінің классигі [Мәтін] / З. А. Ахметов // Абай. - 2007. - № 4. - Б. 7-12.
Ахметов, З. А.  Ғұлама ғалым [Мәтін] / З. А. Ахметова // Ұлан таңы. - 2008. -  23 ақпан. - Б. 5.
Ахметов З. А. Байжанбаевтың Бiжiбаевы  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Жетiсу. - 2008. - 29 мамыр. - Б. 2.
Ахметов, З. А. Мақал-мәтел[Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетiнiң тарихы : 10 томдық / ред. С.Қасқабасов.- Алматы:Қазақпарат, 2008. -Б. 100.
Ахметов, З. А. Сыпайы мiнез, сырлы сөз // Асыл сөздiң жоқшысы : профессор Қабиболла Сыдиықұлын еске алу кiтабы. - Алматы : Арыс, 2009. - Б. 9-17.

***

1950 - 1968

Ахметов, З. А. Новое о переводах Абая и Лермонтова [Текст] / З. А. Ахметов// Вестн. АН Каз.ССР.- 1949.- № 10.- С. 76-90.
Ахметов, З. А. Лермонтов и Абай [Текст] / З. А. Ахметов // Казахстан. - 1951. - Кн. 5. - С. 105-113.
Ахметов, З. А. О строе казахского стиха [Текст] / З. А. Ахметов // Вестн. АН КазССР.- 1955.- № 4.- С.48-55
Ахметов, З. А. Ритмика казахского стиха[Текст] / З. А. Ахметов // Ученые записки: Алма-Ата.жен. пед. ин.-та/ АН КазССР.- 1956.- Вып. 1.- С.64-79.
Ахметов, З. А. Романы Мухтара Ауэзова об Абае // Коммунист Казахстана.- 1956.- № 11.- С.58- 62.
Ахметов, З.А. Выдающийся писатель [Текст] : [к 60- летию со дня рождения М. О. Ауэзова] / З. А. Ахметов // Учен. записки (Каз. жен. пед. ин-т).- 1958.- Вып.2.- С. 87 - 95.
Ахметов, З. А. Сакен Сейфуллин и проблема новаторства в казахском стихосложении [Текст] / З. А. Ахметов // Изв. АН КазССР. Серия филологии и искусствоведения.- 1960.- Вып.2.- С.3-23.
Ахметов, З. А. Ритмическое строение казахских пословиц, загадок и афоризмов [Текст] / З. А. Ахметов // Уч. зап. (Казах. женский пед. ин-т).- 1960. - Вып. 3.- С. 229 - 239.
Ахметов, З. А. Рифма в казахской поэзии [Текст] / З. А. Ахметов // Изв. АН КазССР. Серия филологии и искусствоведения.- 1961.- № 1.- С. 3-19.
Ахметов, З. А. Сокровища эпического творчества [Текст] / З. А. Ахметов// Вопросы литературы.- 1964.- № 11.- С. 210-213.
Ахметов, З. А. Стихотворное новаторство Абая [Текст] : [о стихосложении "Восьмистишья" Абая [Текст] : [наблюдения над формой стиха] / З. А. Ахметов // Вопросы казахской филологии. - Алма-Ата, 1964. - С.109 - 127.
Ахметов, З. А. Ученый и педагог [Текст] : [к 60-летию акад., докт. филол. наук Х. Ж. Жумалиева [Текст] / З. А. Ахметов // Учитель Казахстана.- 1968. - 12 июня.
Ахметов, З. А. Талант, одухотворенный революцией [Текст] : [к 70-летию со дня рождения Б.Майлина] / З. А. Ахметов // Ленинская смена.- 1965.- 8 июля.
Ахметов, З. А. "Восточная легенда" Тургенева и "Масгут" Абая Кунанбаева [Текст] : [общность сюжетов двух произведений] / З. А. Ахметов // Тургеневский сборник.Т.III.- Л., 1967. - С. 163 - 165.
Ахметов, З. А. 60-летие академика АН КазССР К.Д.Джумалиева[Текст] / З. А. Ахметов // Вестн. АН КазССР. - 1968. - № 7. - С. 54 - 55.

1970 -1979

Ахметов, З. А. Великий казахский поэт и просветитель [Текст] : [к 125-летию со дня рождения Абая Кунанбаева] / З. А. Ахметов // Русский язык в казахской школе. - 1970. - № 8.- С.19 - 31.
Ахметов, З. А. Пропагандист русской культуры[Текст]: к 125-летию со дня рождения Абая Кунанбаева / З. А. Ахметов // Огни Алатау.- 1970.- 11 август.
Ахметов, З.А. К вопросу изучения теории тюркского стиха [Текст] : [на материале казахской поэзии] / З. А. Ахметов // Сов. тюркология.- 1972. - № 2. - С. 80 - 87.
Ахметов, З. А. Казахская поэзия [Текст] / З. А. Ахметов // История советской многонациональной литературы. Т. 4./ отв. ред. З. С. Кедрина. - М., 1972. - С.502 - 509.
Ахметов, З. А. Лермонтов и казахская литература  [Текст] : [о переводах Абаем произведений М. Лермонтова] / З. А. Ахметов // Лермонтов и литература народов Советского Союза.- Ереван,1974.- С.365-372.
Ахметов, З. А. Пушкин и Казахстан [Текст] : [о переводах Абаем произведений А. Пушкина, в частности "Евгения Онегина"] // Пушкин и литература народов Советского Союза.- Ереван,1975.- С.440-447.
Ахметов, З. А. Принцип партийности и современный литературный процесс [Текст]  / З. А. Ахметов // Партийная жизнь Казахстана.- 1975.- № 11.- С.84-88.
Ахметов, З. А. Талант и взыскательность: [о творчестве Г. Мусрепова] [Текст]  / З. А. Ахметов  // Изв. АН КазССР. Серия филологическая.- 1977.- № 1.- С. 8-14.
Ахметов, З. А. Трудовой подвиг писателя [Текст] / З. А. Ахметов  // Ленинский путь.- 1977.- 23 сентябрь.
Ахметов, З. А. Проблемы изучения творчества Мухтара Ауэзова[Текст]: 80-летие со дня рождения М.О.Ауэзова: [доклад на науч.конф."Мухтар Ауэзов и его творческое наследие" 28 сент.1977] / З. А. Ахметов  // Вестн. АН Каз.ССР.- 1977.- № 10.- С.14-22.
Ахметов, З. А. Проблемы изучения творчества Мухтара Ауэзова[Текст] : доклад на Всесоюз.науч.-теор.конф."Мухтар Ауэзов и его творческое наследие", Алма-Ата,28 сент.1977г. / З. А. Ахметов // Мухтар Ауэзов - классик советской литературы.- Алма-Ата,1980.- С.88-100.
Ахметов, З. А. Выдающийся деятель казахской литературы [Текст] : [к 75-летию со дня рождения Г. Мусрепова] / З. А. Ахметов // Ленинский путь.- 1977.- 25 марта.
Ахметов, З. А. Классик казахской советской литературы [Текст] : [к 80-летию М.Ауэзова] / З. А. Ахметов // Казахстанская  правда.- 1977. - 23 сентябрь.
Ахметов, З. А. Актуальные проблемы казахского литературоведения [Текст] : докл. на Всесоюз. тюрколог. конф. (Сент., 1976г.) / З. А. Ахметов // Вестник АН КазССР. - 1977. - № 3. - С.33 - 40.
Ахметов, З. А. Рецензия на кн. Л. М. Ауэзовой "Проблемы истории Казахстана в творчестве М. О. Ауэзова"  [Текст] / З. А. Ахметов // Сов. тюркология. - 1979. - № 3.- С.75 - 77.

1990 -1998

Ахметов, З. А. О своеобразии казахского литературного процесса начала ХХ века [Текст] : [анализ творчества Ш. Кудайбердиева, А. Байтурсынова, М. Дулатова, М. Жумабаева] / З. А. Ахметов // Изв. АН КазССР. Серия филологическая. - 1990. - № 2. - C. 30-41.
Ахметов, З. А. Великий поэт и мыслитель [Текст] : [Абай Кунанбаев] / З. А. Ахметов // Мысль. - 1995. - № 3. - С. 78 - 82.
Ахметов, З. А. "Татьяна, русская душою" [Текст] : [о переводах Абаем А. Пушкина] / З. А. Ахметов // Казахстанская правда. - 1995. - 8 август.
Ахметов, З. А. Великан народной поэзии [Текст] : [к 150-летию Джамбула] / З. А. Ахметов // Мысль. - 1996. - № 4. - С. 47-51.
Ахметов, З. А. Великий писатель-гуманист [Текст] : [о жизни и творчестве М. О. Ауэзова. К 100-летию со дня рождения] / З. А. Ахметов // Мысль. - 1997. - № 4. - С.70 - 74.
Ахметов, З. А. Летопись народа [Текст] : [о романе-эпопее "Путь Абая". К 100-летию со дня рождения М. Ауэзова] / З. А. Ахметов // Рудный Алтай.- 1997.- 23 сентябрь.
Ахметов, З. А. Правда жизни [Текст] : [из творческой истории романа-эпопеи М. Ауэзова "Путь Абая"] / З. А. Ахметов // Казахстанская правда. - 1997. - 25 сентябрь.
Ахметов, З. А. О литератураведческой терминологии [Текст] : [статья видного каз. ученого - лит. теоретика лит., акад., которому в мае 1998 г. исполнилось 70 лет] / З. А. Ахметов // Наука Казахстана. - 1998. - № 11. - С. 7.

2000 – 2006

Ахметов, З. А. Старейшина рода фольклористов [Текст]: [исполнилось 60 лет С. Каскабасову - декану фак-та востоковедения Евраз. ун-та им. Л. Н. Гумилева]/ З. А. Ахметов // Казахстанская правда. - 2000. - 7 октябрь.
Ахметов, З. А. Способность радоваться жизни[Текст]: к 80-летию поэта Ж. Омирбекова / З. А. Ахметов// Казахстанская правда.- 2000.- 30 декабрь.
Ахметов, З. А. Казахский романический эпос[Текст] : об эпосах "Козы - Корпеш и Баян-сулу" и "Кыз Жибек"/ З. А. Ахметов // Козы-Корпеш и Баян-сулу. Кыз Жибек / отв. ред.: С. С. Кирабаев, Е. А. Поцелуевский.- М. : Вост. лит., 2003.- С.351- 390.
Ахметов, З. А. Поэтический язык Махамбета [Текст] / З. А. Ахметов  // Вестн. КазГНУ. Серия филологическая.- 2003.- № 6.- С.5-7.
Ахметов, З. А. Некоторые аспекты социально-экономического развития сельских населенных пунктов [Текст] / З. А. Ахметов // Агро Информ.- 2006.- № 4.- С.8-10.

З. А. Ахметовтың өмірі мен ғылыми шығармашылығы туралы әдебиеттер
Литература о жизни и деятельности Ахметова З. А.
Кітаптар - Книги 

Құнанбаев, А. Шығармаларының екі томдық толық жинағы [Мәтін]. Т. 1 : Өлеңдер мен аудармалар / А. Құнанбайұлы. - Алматы : Жазушы, 1995. - Ахметов Зәки Ахметұлы: Б. 8 - 33.
Академик Зәки Ахметов және руханият мәселелері [Мәтін] : академик Зәки Ахметовтың 75 жылдығына арналған жинақ. - Алматы : Үш Қиян, 2003. - 640 б.
Қирабаев, С. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін]. Т. 7 / С. Қирабаев. - Алматы : Қазығұрт, 2007. - Зәки туралы сөз: Б. 481-485.
Ысқақұлы, Д. Әдебиет айдынында [Мәтін] / Д. Ысқақұлы. - Алматы : Арыс, 2009. - Азамат: Б. 226-232; Нағыз ғалым: Б. 226-267.
Елеукенов, Ш. Әдебиет - тәуелсіздік қаруы. Бүгінгі сөз өнері : өрісі мен өресі [Мәтін] / Ш. Елеукенов. - Алматы : Баспалар Үйі, 2009. - Ұлт мақтанышы : Зәки Ахметовтың туғанына 80 жыл толуына орай: Б. 418-428.
Қасқабасов, С. Алтын жылға [Мәтін] : зерттеулер мен мақалалар / С. Қасқабасов; Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі  ғылым комитеті, М. О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты. - Алматы : Жібек жолы, 2010. - Академик Ахметов: Б. 389-398.
Даланың дархан дүлдүлі Астана [Мәтін]. - ш. о. ж., 2012. - Ахметов Зәки. Өлеңнің өрен жүйрік құлагері: Б. 332-337.
Қасқабасов, С. Алтын жылға [Мәтін] : зерттеулер мен мақалалар / С. Қасқабасов; Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі  ғылым комитеті, М. О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты. - Алматы : Жібек жолы, 2013. - Академик Ахметов: Б. 389-398.
Сыдықов, М. Қыдырқанұлы. Терістаңбалы шежіресі [Мәтін] : тоғыз таңбалы найман / М. Қ. Сыдықов. - Павлодар : Сытин, 2013. - Академик Зәки Ахметов: Б. 638-639.
Қабдолов, З. Шығармалары [Мәтін]. Т. 5 : Ғылыми зертеулер. Әдеби-көркем сын. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2013. - Зәки Ахметов туралы.
Ысқақұлы, Д. Қазақ әдебиеттанушылары [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық / Д. Ысқақұлы. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2013. - Ахметов Зәки: Б. 36-38.
Білімдіден шыққан сөз [Мәтін] : академик Зәки Ахметовтің ой-толғамдары /  Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі, С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті. - Өскемен : МеdiASoft, 2013. - 93 б. - Академик Зәки Ахметовтің өнегелі өмірі мен шығармашылығы туралы.
Айтбайұлы, Ө. Тілғұмырлар [Мәтін] : қазақ лингвистері мен тіл жанашырлары. Т. 4 / Ө. Айтбайұлы. - Алматы : Абзал-Ай, 2014. - 400 б. - Зәки Ахметов туралы.
Қирабаев, С. Өмір тағылымдары [Мәтін] : естеліктер / С. Қирабаев. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2015. - Ахметов Зәки: Б. 440-443.

 Мақалалар - Статьи

Корабай, С. Знаток жемчужного слова [Текст] : [к 80-летию З. Ахметова] / С. Корабай // Рудный Алтай. - 2008. - 1 мая. - С. 4.
Кудайбергенов, К. Когда уставал, играл на скрипке [Текст] : [к 80-летию З. Ахметова] / К. Кудайбергенов // Рудный Алтай. - 2008. - 10 июня. - С. 4.
Ананьева, С. Теоретик и историк литературы [Текст] : [к 80-летию З. Ахметова] / С. Ананьева // Рудный Алтай. - 2008. - 1 мая. - С. 4.
Исмакова, А. С. Теория литературы периода независимости [Текст] / А. С. Исмакова // Простор. - 2012. - № 3. - С. 155 - 159
Нуруллин, Э. Вернуть былую славу "Спартака" [Текст] / Э. Нуруллин // Вести Семей. - 2013. - 25 янв. - С. 1.
Гуляева, Е. Братья Ахметовы [Текст] / Е. Гуляева // Спектр. - 2013. - 13 марта. - С. 8.
Кадыров, Б. Наследие ученого [Текст] / Б. Кадыров // Казахстанская правда. - 2013. - 15 мая. - С. 9.
Абылкасимова, А. Великий ученый [Текст] / А. Абылкасимова // Спектр. - 2013. - 29 мая. - С. 2.
Троценко, Л. Золотой выпускник [Текст] : [одной из школ г. Риддера присвоили имя Заки Ахметова] / Л. Троценко // Рудный Алтай. - 2013. - 4 октябрь. - С. 4.
Абдрахманова А. Книжный мир Заки Ахметова : [90 лет со дня рождения] / А. Абдрахманова // Казахстанская правда. - 2018. - 4 мая. - С. 4
Кирдяпкина К. За рамками знаний : [о Международной научно-практической конференции "Рухани жангыру: научное наследие и национальные ценности", посвященную академику З. Ахметову] / К. Кирдяпкина // Рудный Алтай. - 2018. - 26 мая. - С. 5
Уюкбаева, Мереке. Сковозь призму лермонтовского духа : [об академике Заки Ахметове] / Е. Брусиловская // Мысль. - 2023. - № 5. - С. 69-72