Espenbetov A. S.

Details

Last Updated on Tuesday, 24 December 2024 08:56

Espenbetov Arap Slyamuly (1945) - Doctor of Philology, Professor of the State University named after him. Shakarima, Excellent Student of public education of the Kazakh SSR, Honorary Worker of Education of the Republic of Kazakhstan, Honored Worker of Kazakhstan, Honorary Citizen of Semey.

He was born on March 4 in the village of Karauyl, Abai district, East Kazakhstan region. He studied at the Sarzhal secondary school. After graduating from school, he enters the Historical and Philological faculty of the Semipalatinsk State Pedagogical Institute (now the State University named after Shakarima Semey). The formation of the personality of a young student was greatly influenced by the teachers of the Pedagogical Institute Zh.Chakenov, U.K.Tynybayeva, V.I.Travnikov, L.M.Perelygin, etc. And the biggest reward for the Arab Slyamuly was the acquaintance with Gabdulkyum Mukhamedkhanovich Mukhamedkhanov, whose advice and instructions influenced the scientific interests of a novice scientist. After graduating from the Semipalatinsk Pedagogical Institute (now the State University named after Shakarima G.Semey) remained in teaching, passed the professional path from teacher to professor.

In 1972, a graduate student of the Kazakh State University named after S.M. Kirov, in whose walls Z. listens to lectures.Kabdulov, B.Kenzhebayev, and other luminaries of philological science.

The main business of his whole life was the study of the invaluable work of one of the brightest representatives of the poetic elite of the Kazakh people, Sultanmakhmut Toraighyrov. He works in the archives of Moscow and Kazan, looking for documentary evidence of the facts of the poet's biography; opens unknown pages of his life and work for the reader. After graduating from graduate school, in 1975, under the guidance of Beisenbai Kenzhebayev, Espenbetov successfully defended his PhD thesis on the topic "Lyrics of Sultanmakhmut Toraighyrov".  In different years , he writes articles about the art world with .Toraighyrova "S. Toraigyrovtyn korkemdik alemi", about private problems in the study of lyrics "Sultanmakhmut lyricasyn zertteudin keybir maseleri", about unknown poems "S.Toraigyrovtyn belgisiz poemalary", dedicates articles to the poetic textuology "Soz torkinin izdesek" and the history of research on the poet's work "Sultanmakhmuttan tarikhynan". The fruits of many years of research are summarized in the manography "S.Toraighyrov", published in the publishing house "Gylym" in 1992.

In 1993, Arap Slyamuly defended his doctoral dissertation on the creative biography of the poet: "Sultanmakhmut Toraigyrovtyn shygarmashylyk omirbayany", at the Institute of Literature and Art of the Kazakh Academy of Sciences. Academician Z.Kabdulov, who was a scientific consultant, highly appreciating this work, noted the versatility, versatility, completeness of the study.

The work of the scientist Espenbetov is not limited to the study of the poetic heritage of S. Toraighyrov. He is engaged in literary criticism, publishing articles and reviews, including on T.Nurtazin's novel "Zamandastar turaly novel", on S.Kaskabasov's book "Bagaly zertteu", "Kazak adebieti tarikhyn maseleri" on the book of the same name by B.Kenzhebayev, etc.

His scientific interests were reflected in numerous publications about the work of authors of different eras and directions, such as Abai, A.S.Pushkin, G.Tokai, A.Baytursynov, Zh.Aimautov, M.Auezov, S.Mukanov, S.Kobeev, Sh.Kudaiberdiev, S.Donentaev, etc.

A.S.Espenbetov devoted half a century to the formation of Kazakhstan's higher education system. In the walls of his native university, Arap Slyamuly worked at the beginning as a senior lecturer, associate professor, stayed in the status of a researcher. For many years he headed the philological faculty of the Semipalatinsk Pedagogical Institute. In 1993, he was appointed Vice-rector for Academic Affairs of the Semipalatinsk Pedagogical Institute. From 1998 to 2007, he headed the Semipalatinsk University named after M.O.Auezov. In 2008, A.S.Espenbetov was appointed Dean of the Faculty of Humanities, in February 2011 – the first vice-rector, adviser to the Rector – Chief of Staff, since September 2011 - Dean of the Faculty of Humanities and Law of Semipalatinsk State University named after Shakarim.  Since 2013, he has been the director of the Higher School of Pedagogy of the Semey Shakarim State University.

The achievements of the literary critic Arap Slyamuly are summarized in the monographs "Sultanmakhmut Toraigyrov" (1992), "Uakyt bederi" (2005), "Shakarim zhane Sultanmakhmut" (2008), "Akyndary Alashtyn" (2011), in the textbook "Abai Alemi", in the two-volume series "Altai-Ertis kitaphanasy" (2014). More than 450 works published in the most authoritative publications of Kazakhstan and foreign countries belong to the pen of A.S.Espenbetov. In his scientific works, A.S.Espenbetov goes beyond literary studies and covers a wide range of philological and cultural problems. Numerous books and collections of scientific papers published under the editorship of A.S.Espenbetov contain materials of his own and research carried out under his supervision.

The works "Belester kashanda alda" by H.Adibayev, "Shyngystan shykty tagy bir zhas galym" by R.Sargozhin, "About the poet of time" by K.S.Buzaubagarova, "Espenbetov Arap Slyamuly" by A.Amrenov, "Keeper of spiritual heritage" by F.A.Gainullina, "Keeper" by M.Kul-Muhammad, "A.Espenbetov – sultanmakhmuttanushy galym" by Sh.S.Kenesbaeva, "Ustazdary da, ustanym da mykty" by D.Mamyrbaeva and many others.

A.S.Espenbetov provided and provides invaluable assistance to higher educational institutions of Kazakhstan in the training of national scientific personnel.  He acted as an official opponent at the defense of 33 doctoral and candidate dissertations.

Awarded the Order of "Parasat" (2020)

 

Works by A. S. Espenbetov

Books

 

Еспенбетов, А.С. Шәкәрім және Сұлтанмахмұт [Мәтін] : ғылыми зерттеу / А. Еспенбетов. - Алматы: Раритет, 2008. - 237 б.

Еспенбетов, А.С. Шығармалары [Мәтін]. Т. 1 : монография / А.Еспенбетов. - Астана : Фолиант, 2014. - 368 б. - (Алтай-Ертіс кітапханасы)

Еспенбетов, А.С.Шығармалары [Мәтін]. Т. 2 : зерттеулер, мақалалар / А.Еспенбетов. - Астана : Фолиант, 2014. - 472 б. -(Алтай-Ертіс кітапханасы)

 

Publications in periodicals and collections

 

Еспенбетов, А. Білімнің қара шаңырағы [Мәтін] : [Семей педагогикалық институтына 60 жыл] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 1997. - 18 қазан. - Б.4.

Еспенбетов, А. Өзіне сенген құстай ұшады [Мәтін] : [«Семей таңы» газетінің қызметкері Б. Сыдықұлы туралы] / А.Еспенбетов // Үш анық. - 1999. - желтоқсан. - Б.2.

Еспенбетов, А. Ғалымдар ағасы [Мәтін] / А.Еспенбетов // Семей таңы. - 2000. - 26 мамыр. - Б.3.

Еспенбетов, А. Шәймерден Тоқжігітов - "Таң" журналын шығарушы [Мәтін] : [жазушы, журналист Ш.Тоқжігітовтің туғанына 100 жыл толуы қарсаңында] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 2001. - 28 қыркүйек. - Б.3.

Еспенбетов, А. Сүйінерге жарар ұл [Мәтін] : [жазушы, журналист Ш.Тоқжігітовтың туғанына 100 жыл толуы қарсаңында] / А.Еспенбетов // Семей таңы. - 2001. - №31. - Б.4.

Еспенбетов, А. Ұстаз ұлағаты [Мәтін] / А.Еспенбетов // Семей таңы. - 2005. - 16 желтоқсан. - Б.2.

Еспенбетов, А. Жоқ іздеген жолаушы [Мәтін] / А. Еспенбетов // Егемен Қазақстан. - 2006. - 24 наурыз. - Б.5

Еспенбетов, А. Әдебиетіміздің абызы [Мәтін] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 2007. - 26 сәуір. - Б.3.

Еспенбетов, А. Сегіз қырлы бір сырлы [Мәтін] / А.Еспенбетов // Семей таңы. - 2007. - 3 мамыр. - Б.4.

Еспенбетов, А. Шәкәрім: "Үш анық" және "Бес сауал" [Мәтін] / А. Еспенбетов // Қазақ әдебиеті. - 2008. - 12 қыркүйек. - Б.7.

Еспенбетов, А. Абай жинағына бір ғасыр [Мәтін] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 2009. - 27 тамыз. - Б.4.

Еспенбетов, А. Абайдың туған күнін шатастырмайық [Мәтін] / А.Еспенбетов // Қазақ әдебиеті және мемлекеттік тіл. - 2009. - № 11. - Б. 3-4.

Еспенбетов, А. Бауыржан батырдан бата алған Бәтташ еді [Мәтін] / А. Еспенбетов // Дидар. - 2009. - 9 желтоқсан. - Б.7.

Еспенбетов, А. Жүсіпбек Аймауытов және Семей баспасөзі [Мәтін] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 2009. - 3 желтоқсан. - Б.6 ; 15 желтоқсан. - Б.15.

Еспенбетов, А. Мерғали Ибраевтың поэзиялық шығармалары [Мәтін] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 2009. - 16 шілде. - Б.12.

Еспенбетов, А. Ой өзегі - Алаш әдебиеттануы [Мәтін] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 2009. - 10 қыркүйек. - Б.3.

Еспенбетов, А. Ұшқан ұям, алтын бесігім! [Мәтін] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 2009. - 8 қазан. - Б.3.

Еспенбетов, А. Ұлылық өнегесі [Мәтін] / А. Еспенбетов // Шәкәрім. - 2009. - N 1. - Б.14-20.

Еспенбетов, А. Рымғали Нұрғали мұрасы [Мәтін] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 2010. - 15 сәуір. - Б.3.

Еспенбетов, А. Ірі оқымысты [Мәтін] / А. Еспенбетов // Жұлдыз. - 2010. - № 8. - Б.159-162.

Еспенбетов, А. Абайтанудың көрнекті қайраткері [Мәтін] / А. Еспенбетов // Абай. - 2011. - № 1. - Б. 50-52.

Еспенбетов, А.Ұлтты оятқан поэзия[Мәтін] / А.Еспенбетов // Алтай - түркі әлемінің алтын бесігі [Мәтін] : халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары : 26-27 тамыз. - Өскемен, 2011.

Еспенбетов, А. Алаш Абайтануы [Мәтін] / А. Еспенбетов // Семей таңы . - 2012. - 9 қазан.- Б.4.

Еспенбетов, А. Мұхтар Әуезов көсемсөзі академик Р. Нұрғали зерттеуінде [Мәтін] / А. Еспенбетов // Абай. - 2012. - №1-4. -Б.104-106.

Еспенбетов, А. Азамат. Ғалым [мәтін] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 2013. - 1 наурыз.- Б.7.

Еспенбетов, А. Қазақтың қамын жеген "Қазақ" [Мәтін] / А. Еспенбетов // Абай. - 2013. - №2-3. - Б. 3-7.

Еспенбетов, А. Сұлтанмахмұт - Семейде [Мәтін] / А. Еспенбетов // Ертіс өңірі. - 2013. - 30 қазан. - Б.10-11.

Еспенбетов, А. Алар асулар алда [мәтін] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 2014. - 23 қыркүйек. - Б.5.

Еспенбетов, А. Араб әліпбиін біржарым айдың ішінде үйреніп шықтым [Мәтін] / А. Еспенбетов ; сұхбаттасқан М. Иманғали // Дидар. - 2014. - 5 мамыр. - Б. 8.

Еспенбетов, А. Ұрпақ парызы [мәтін] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 2014. - 7 қаңтар. - Б.4.

Еспенбетов, А. Абайдың кітапханасы [Мәтін] / А. Еспенбетов // Ертіс өңірі. - 2015. - 5 тамыз. - Б.9.

Еспенбетов, А. Тұрағұл естелігіндегі Густав Әмір кім? [Мәтін] / А. Еспенбетов // Семей таңы. - 2015. - 18 тамыз. - Б.6. 

Еспенбетов, А. Ұлы ақын кітапханасы [Мәтін] / А. Еспенбетов // Абай. - 2015. - №4. - Б.21-26.

Абай мұрасы әлемдік руханият кеңістігінде [Мәтін] : халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдарының жинағы. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ баспасы, 2015. - 299 б.

Еспенбетов, А. Құнанбай қорымына қамқорлық қажет [Мәтін] / А.Еспенбетов // Егемен Қазақстан. - 2016. - 11 наурыз. - Б.11.

***

Еспенбетов, А. Большая удача - найти своего студента [Текст] : [беседа с ректором Семипалат.гуманитарного ин-та ...] / Еспенбетов А. // Голос народа. - 1999. - 23 июня. - С. 4.

Еспенбетов, А. Движение "Алаш" [Текст] : особый вектор научного поиска / А. Еспенбетов // Рудный Алтай. - 2009. - 22 янв. - С. 3.

Еспенбетов, А. Кузница педагогических кадров [Текст] / А. Еспенбетов // Вести Семей. - 2014. - 23 сентября. - С. 4.

Еспенбетов, А. "Педагогичесий поиск: опыт, проблемы, находки и достижения" [Текст] / А. Еспенбетов // Вести Семей. - 2015. - 6 января. - С. 3.

 

Literature about life and creativity

 

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы». - 2014. - Еспенбетов Арап Сіләмұлы: б.335.  

Ысқақұлы, Д. Қазақ әдебиеттанушылары [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық / Д. Ысқақұлы. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2013.- Еспенбетов Арап Сіләмұлы: б. 175-176.

Қазақстан ғылымы [Мәтін] : энциклопедия. Т. 1 : А-К. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2009. - 535 б. - Еспенбетов Арап Сіләмұлы: б. 405.

***

Алаш мұраты және мемлекеттік тіл [Мәтін] : республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары / ред. Т. Шаңбай. - Өскемен-Семей, 2011. - 438 б.

Құмар, А. Ұстаз. Ғалым. Азамат [Мәтін] / А. Құмар // Семей таңы . - 2012. - 2 наурыз. - Б. 7.

Абай [Мәтін] : республикалық фольклорлық-этнографиялық әдеби- көркем журнал. - №4. - Семей : PRІNTMASTER, 2015. - 95 б.

Иманжапар, М. Тұғырлы тұлға [Мәтін] : [ұлағатты ұстаз, білікті ғалым А.Еспенбетов 70 жаста] / М. Иманжапар // Ертіс өңірі . - 2015. - 4 наурыз.- Б.12.

Мырзаханов, А. Шығармалар жинағы жарық көрді [мәтін] / А.Мырзаханов // Семей таңы. - 2015. - 30 қаңтар.- Б.2.

Мырзахан, А. "Ұстаз мерейі" [Мәтін] / А. Мырзахан // Семей таңы. - 2015. - 13 ақпан.- Б.3.

Кеңесбаева, Ш. Көрнекті ғалым, ұлағатты ұстаз [Мәтін] / Ш. Кеңесбаева // Абай елі. - Семей, 2015. - 15-28 ақпан.- Б.6.

Қасқабасов, С. Әдеби өлкетану кеншісі [Мәтін] / С.Қасқабасов // Егемен Қазақстан . - 2015.- 4 наурыз. -Б. 8.

Абай [Мәтін] : республикалық фольклорлық-этнографиялық әдеби- көркем журнал. №1. - Семей : PRІNTMASTER, 2016. - 95 б.

***

Гайнуллина Ф.А. Арап Еспенбетов: Хранитель духовного наследия [Текст] / Гайнуллина Ф.А. // Семипалатинские вести. - 2005. - 25 февр. - С. 6

Над нами солнце Свободы сияет [Текст] / Центр инфор. (ВКО) // Спектр. - 2012. - 19 дек. - С. 1-2

Ром, Л. Поздравляем семейчан с наградами ! [Текст] / Л. Ром // Спектр. - 2012. - 19 дек. - С. 2-3.

Аубакирова, Р.Ж. О роли слова или воспитание гражданина [Текст] / Р. Ж. Аубакирова // Вести Семей. - 2015. - 3 марта. - С. 4.

Гуляева, Е. ЛИТЕРатурные изыски Арапа Еспенбетова [Текст] : серия книг «Алтай-Ертiс» пополнилась двухтомником о творчестве Шакарима, С. Торайгырова и деятелей движения «Алаш» / Е. Гуляева // Рудный Алтай. - 2015. - 7 февр. - С. 8.

Гуляева, Е. Литературные изыски [Текст] / Е. Гуляева // Наше дело. - 2015. - 29 января. - С. 5.

Исабаева, Т.Д. Богатые традиции научной школы А.С. Еспенбетова [Текст] / Т. Д. Исабаева // Вести Семей. - 2015. - 3 марта. - С. 4.

Исмаилова, Г.К. Учителю до земли поклонись ! [Текст] / Г. К. Исмаилова // Вести Семей. - 2015. - 3 марта. - С. 4.

Касенов, Ж. Сохраняя культурное наследие [Текст] / Ж. Касенов // Вести Семей. - 2015. - 27 января. - С. 2.

Парфенович, М. Поколение читателей, которое нам дорого [Текст] / М. Парфенович // Вести Семей. - 2016. - 24 мая. - С. 6.

 

Books published with the participation of A. S. Espenbetov

 

С. Торайғыров [Мәтін] : библиогр. көрсеткіш / құрастырған: Б.Кенжебаев, А.Еспенбетов; Қазақ ССР-інің А. С. Пушкин атындағы мемлекеттік кітапханасы. - Алматы : Казақстан, 1975. - 56 б.

Демократия салтанаты [Мәтін] : 100 күннің хроникасы / құрастырған: Е. Сыдықов, А. Еспенбетов, Ш. Құрманбаева. - Семей, 2011. - 468 б.

Ердембеков, Б. А. Абайдың әдеби ортасы [Мәтін] : монография / Б. Ердембеков ; ред. А.Еспенбетов. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ баспасы, 2012. - 306 б.