Kunanbayev T. A.

Details

Last Updated on Monday, 02 March 2020 13:50

Kunanbayev Turagul Abayuly (1875-1934) was a researcher of literature, translator, public figure.

He was born in 1875 in the Abai district of the East Kazakhstan region. Abai's youngest son. From an early age, he studied Muslim and Russian literacy. After the death of his father and younger brothers Ospan, Abdrahman and Magaui, Turagul became the head of the clan and a member of the local authorities. Being a member of the Alashorda, Turagul worked closely with such Alash figures as A. Bukeikhanov, M. Dulatov, Zh. Aimauytov.

Since 1922 he has been engaged in creative activity. The most valuable among his few works is the book of memoirs "Akem Abai Turaly".

Turagul wrote a memoir about his father at the request of M. Auezov, it is one of the first examples of this genre in Kazakh literature.

The author vividly and interestingly depicts the character and actions of his father, his state of mind before writing another verse. Turagul brought the poet's works into the system.

Turagul's creative work consists mainly of artistic translations. He translated into Kazakh the story of J. London "Eskimo Kish", the stories of Russian writers M. Gorky "Chelkash", A. S. Neverov "Mary the Bolshevik", "I want to live" and the Polish writer Boleslav Prus "Antek".

The story "Chelkash" in Kazakh was published in the magazine "Tan" in 1925.

In 1927, two of the above-mentioned works by A. S. Neverov were published in Moscow as a separate book under the titles "Men omirge zherikpin", "Ortakshyl Maria". The rest of the translations were also published in other publishing houses in Moscow.

Turagul translated the novel "Martin Eden" by J. London, but the manuscript has not been preserved.

In 1909, the first collection of Abai's works was published in St. Petersburg on the initiative of Turagul and his brother Kakitai.

Turagul is also known as a poet, he wrote poems "Alladan men kapa bop, tilegen kun", "Khat", "Abishke", "Zhauap Khat", etc.

In 1928 he was exiled to Shymkent, where he died in 1934 after a long illness.

In 1993, for the 150th anniversary of Abai, poems, the story "Chelkash" in Kazakh, memories of "Akem Abai Turaly" Turagul and an article about him were included in the collection "Abaydyn akyn shakirtteri" (1-book). And in the same year, the compiler B. Baigaliev published a separate book the memory of the Turagul "Akem Abai turaly". 

The works of Kunanbaev

Құнанбаев, Т. Әкем Абай туралы [Мәтін] / Т. Құнанбаев. – Алматы : Ана тiлi, 1993.- 56 б.

Құнанбаев, Т. Әкем Абай туралы [Мәтін] / Т. Құнанбаев // Қазақстан әйелдерi. - 1995. - № 7. – Б. 4-7.

Құнанбаев, Т. Әкем Абай туралы [Мәтін] : [Абай Құнанбаев туралы баласы Тұрағұлдың естелігі] / Т. Құнанбаев // Ертіс өңірі. - 2005. - 22 қыркүйек. - Б. 4-5.

Құнанбаев, Т. Әкем Абай туралы [Мәтін] / Т. Құнанбаев // Солтүстiк Қазақстан. - 2015. - 7 ақпан (№ 16). – Б. 5. 

Translations of Kunanbaev T.

Неверов, А.Мен өмiрге жерiкпiн [Мәтін] / А. Неверов,ауд. Тұрағұл Абайұлы // Абай.- 1998.- № 1.- Б. 69-70.

Неверов, А.Ортақшыл Мария [Мәтін] / А. Неверов, ауд. Тұрағұл Абайұлы // Абай.- 1998.- № 1.- Б. 67-68.

Құнанбаев, Т. Антек қыран : Прусов Владиславтан Лондоннан аударма [Мәтін] // Алаш ақиықтары : мақалалар, деректi құжаттар, аудармалар. - Алматы : Алаш, 2006. - Т. 5. – Б. 248-260.

Құнанбаев, Т. Эскимос Киш деген бала : Джек Лондоннан аударма [Мәтін] // Алаш ақиықтары : мақалалар, деректi құжаттар, аудармалар. – Алматы : Алаш, 2006. - Т. 5. - Б. 240-247.

Literature about the life and work of Kunanbayev T.

Books 

Мұхамедханов, Қ. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін] / Қ. Мұхамедханов. - Алматы : Алаш, 2005 - Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері. - 328 б. – Құнанбаев Т.: б. 171-220.

Articles 

Қойлышова, Ж. "Тұрағұлдың кiндiгiнен тараған бесеу едiк..." [Мәтін] : [ұлы Абайдың ұрпағы М. Тұрағұлқызы туралы] // Ақ босаға.- 1995. – маусым.

Тұрағұл Абайұлының екi аудармасы [Мәтін] : [А. Неверовтың "Я хочу жить"(Мен өмiрге жерiкпiн), "Большевичка Мария" (Ортақшыл Мария) шығармаларын аударғаны туралы дерек] // Абай. - 1998. - № 1. – Б. 66.

Шалқар, К. Тұрағұлдан қалған тұяқ едi [Мәтін]: [Мәкен Тұрағұлқызымен  Абай ұрпақтарының тағдыры туралы] // Жас Қазақ үнi. - 2001. - 20 желтоқсан. - Б. 4.

Тұрағұл Абайұлы Құнанбаев (1875-1934) [Мәтін] // Шәкәрiм әлемi. - 2007. - № 4. - Б. 18-24.

Құмар, А. Құнанбай ұрпақтары және алаш қайраткерлерi [Мәтін] : [Абайдың ұлы Тұрағұл жайлы] / А. Құмар // Евразия орталығы = Центр Евразии. - 2008. - № 3. - Б. 133-138.  

Кенемолдин, М. Тұрағұл және Алашорда үкiметi [Мәтін] : [Тұрағұл және алаш] / М. Кенемолдин // Семей таңы. - 2008. - 24 сәуiр. – Б. 3.

Нұрханова, Г. Тұрағұл - көркем аудармадағы алғашқы есiм [Мәтін]  / Г. Нұрханова // Жас ғалым. - 2008. - № 12. - Б. 14.

Ердембеков, Б. Абайдың әнші шәкірттері [Мәтін] / Б. Ердембеков // Ақиқат. - 2010. - № 5. - Б. 49-53.

Райқұл, А. Абай ұрпақтары қалай қуғындалды? [Мәтін] / А. Райқұл // Ана тiлi. - 2013. - 30 мамыр - 5 маусым (№ 22). - Б. 6-7.

Абайдың қуғын көрген ұрпақтары мен туыстары [Мәтін] // Семей таңы. - 2014. - 20 мамыр. – Б. 6.

Абайдың ұлдарына қатысты деректер табылды [Мәтін] // Дидар. - 2015. - 12 маусым. - Б. 2.

***

Важнейшие жизненные ориентиры мыслителя [Текст] // Вести Семей. - 2015. - 2 июня. - С. 4.  -Кунанбаев Т.: с. 4.

Ибраева, У. А. Поэтическое окружение Абая [Текст] / У. А. Ибраева // Вести Семей. - 2016. - 9 февраля.