Дөнентаев С.

Жаңартылды 11.06.2019 09:26

Дөнентаев Сәбит (1894-1933) - ақын, журналист, аудармашы.

1894 жылы Семей губерниясы (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы), Кереку уезi, Ақсу болысының №4 ауылында дүниеге келген. Павлодар қаласында медреседен білім алған. 1913 жылы «Қиялым» тұңғыш өлеңі «Айқап» журналында басылады. 1915 жылы Уфада алғашқы өлеңдер жинағы «Уақ - түйек» деген атпен шығады. 1916 жылы Екібастұз көмір кенінде жұмыс істейді. Ақпан төңкерісінен кейін Семей қаласындағы мұғалімдер курсын аяқтайды. 1919-1933 жж. оқу-ағарту ісімен шұғылданады. 1920-1921 жж. халық сотында қызмет атқарады. 1924 жылдан Семей қаласында «Қазақ тілі» газетінде жұмыс істеп, сонда өлең, очерктерін жариялап отырған. 1929 ж. Қазақ пролетар жазушылары қауымдастығына мүше болады. Ауыл өмірін сипаттайтын - «Балалықты сағыну» (1914), «Шілде» (1915), «Жәмилә қыз» (1915); кеншілердің ауыр еңбегі жайлы - «Екібастұз» (1916); «Қазақ тіліне» (1924), «Алты жылда» (1926), «Азат жетті» (1926) т.б. өлеңдердің авторы. «Әйел теңдігін қалай түсіну керек» (1924), «Саясат дүниесінде» (1924) т.б. мақалалар жазған. С. Дөнентаев И. А. Крылов, Ғ. Тоқай т.б. бірқатар шығармаларын қазақ тіліне аударған.

1933 жылы 23 (25) мамырда Семейде қайтыс болған.

1930 жылдан С. Дөнентаевтың туындылары оқулық пен хрестоматияларда басылып келеді. Ақын шығармалары қазақ әдебиетінен өзіндік орын алған.

1950 жылы Қазақ мемлекеттік әдеби баспасы қаламгердің таңдамалы өлеңдер жинағын жарыққа шығарды.

1957 жылы ақынның қазақ және орыс тілдеріндегі шығармаларының бір томдық академиялық басылымы шыққан.

С. Дөнентаев шығармашылығы жайлы Е. Ысмаилов, Б. Кенжебаев т. б. өздерінің ғылыми еңбектерінде жазған.

С. Дөнентаев шығармалары

Произведения С. Донентаева

Кітаптар – Книги

Дөнентаев, С. Өлеңдер [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Алматы : Қазмемкөркемәдеббас, 1935. - 215 б.

Дөнентаев, С. Өлеңдер [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Алматы : Қазмемкөркемәдеббас, 1950. - 33 б.

Дөнентаев, С. Шығармалар [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Алматы : Қазмемкөркемәдеббас, 1957. - 463 б.

Дөнентаев, С. Оқушылар үшiн ескертпе [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Павлодар, 1962. - 312 б.

Дөнентаев, С. Бозторғай [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Алматы : Жалын, 1985. - 144 б.

Дөнентаев, С. Бозторғай [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Алматы : Мектеп, 1989. - 144 б.

Дөнентаев, С. Ұрпағыма айтарым [Мәтін] / С. Дөнентаев. - Алматы : Жалын, 1989. - 304 б.

Жиырмасыншы ғасыр басындағы әдебиет [Мәтін] : хрестоматия. - Алматы : Білім, 1994. - 352 б. - Сәбит Дөнентаев өлеңдері : б. 308-322.

Дөнентаев, С. Таңдамалы [Мәтін] / С. Дөнентаев / бас ред. Е. М. Арын ; ред. алқа: А. Алақанұлы, С. Баязитов, А. Құдабаев (құраст., жауап. ред.) т. б. . - Павлодар : ЭКО, 2011. - 88 б.

***

Донентаев, С. Избранное [Текст] : поэмы : пер. с каз. / предисловие Е. Исмаилова; составители: Б. Акмуханов, Е. Исмаилов. - Алма-Ата : Казгослитиздат, 1958. - 148 с.

Жинақтар басылымдар

Публикации в сборниках

Донентаев, С. [Стихи] [Текст] / С. Донентаев // Поэты Казахстана / вступ. ст., сост., биогр. справки и прим. М. М. Магауин. - Л. : Советский писатель, 1978. - (Библиотека поэта). - С. 411-424.

Донентаев, С. [Стихи] [Текст] / С. Донентаев // Поэты пяти веков : казахская поэзия XV-начала XX веков. - Алматы : Жазушы, 1993. - 334 с. - C. 262-267.

Донентаев, С. [Стихи] [Текст] / С. Донентаев // Назарова, О. В. Казахская литература : учебник-хрестоматия для организаций начального и среднего проф. образования. Ч. 1. / О. В. Назарова. - Астана : Фолиант, 2007. - С. 358-361.

Мерзімді басылымдардағы мақалалар

Публикации в периодических изданиях

Дөнентаев, С. Бiр коммунистiң қабыр тасына [Мәтін]: өлең / С. Дөнентаев // Жұлдыз. - 1960. - № 11. - Б. 41.

***

Донентаев, С. Вождю : в день рождения В. И. Ленина [Текст] : стихи : пер. с каз. / С. Донентаев // Простор. - 1960. - N 4. - С.6.

Донентаев, С. К октябрьским дням [Текст] : стихи / С. Донентаев // Простор. - 1960. - N 11. - С. 3.

Донентаев, С. Время чье? [Текст] : стихи / С. Донентаев; пер. с каз. Вл. Цыбин // Аманат. - 2007. - № 4. - С. 98-100.

Донентаев, С. Время чье? [Текст] : стихи / С. Донентаев // Аманат. - 2009. - № 2. - С. 135-136.

Донентаев, С. Время чье?; Заболевший лев; Серому псу; Детство; Жаворонок; Железо; Раскрепощенная Айша [Текст] : стихи / С. Донентаев // Литературный Казахстан. - 2010. - № 2. - С. 17-23.

С. Дөнентаев туралы әдебиеттер

Литература о Донентаеве С.

Кітаптар – Книги

Ысқақов, Б. Сәбит Дөнентаевтың ақындық жолы [Мәтін] / Б. Ысқақов. - Алматы : Мектеп, 1966. - 206 б.

Жұмалиев, Қ. Қазақ әдебиеті [Мәтін] : орта мектептің 9-класына арналған оқулық / Қ. Жұмалиев. - Алматы : Мектеп, 1987. - 160 б. - Сәбит Дөнентаев творчествосын оқыту : [Сәбит Дөнентаев туралы]. - б. 146-154.

Кенжебаев, Б. XX ғасыр басындағы қазақ әдебиеті [Мәтін] : жетінші кітап / Б. Кенжебаев. – Алматы : Білім, 1993. - 248 б. -Сәбит Дөнентайұлы (1894-1933) : б. 187-201.

Әуезов, М. Шығармаларының елу томдық толық жинағы [Мәтін] / М. Әуезов. – Алматы : Ғылым, 2002 - 2011.

Т. 7 : Оқулықтар [Мәтін]. - Ғылым, 2002. - Сәбит Дөнентайұлы (1894-1933) : б. 448-457.

Ергөбек Қ. Арыстар мен ағыстар [Мәтін] / Қ. Ергөбек . - Астана : Таным, 2003. - 360 б. –Қазақ өлеңінің бозторғайы : [ Сәбит Дөнентаев туралы]. - б. 27-47.

Сәбит Дөнентаев [Мәтін] . – Павлодар : Кереку-Баян кітапханасы "Рухнама, 2003. - 126 б.

Қазақстан жазушылары ХХ ғасыр [Мәтін] : анықтамалық. - Алматы : Ана тілі, 2004. - 392 б. – Сәбит Дөнентаев : Б. 102.

Әуезов, М. Шығармаларының елу томдық толық жинағы [Мәтін] / М. Әуезов. – Алматы : Жібек жолы, 2002 – 2011.

Т. 12 : Мақалалар, оқулық, әдеби мұра [Мәтін] : 1936-1938. - Жібек жолы, 2005. – Сәбит Дөнентаев : б. 66-68.

Сыдиықұлы, Қ. Өмір өрнектері [Мәтін] : таңдамалы зерттеулері / Қ. Сыдиықұлы. - Алматы, 2006. - 384 б. - Cәбит Дөнентаев: б. 259-283.

Қирабаев, С. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін] / С. Қирабаев. - Алматы : Қазығұрт, 2007.

Т. 8 . - Қазығұрт, 2007. - 448 б. - Сәбит Дөнентаев (1894-1933) : б. 394-112.

Умарова, Г. С. Қазақ әдебиетінің тарихы [Мәтін] : оқулық / Г. С. Умарова.. - Астана, 2007. - 244 б.– Сәбит Дөнентаев : б. 160-162.

Қазақтың тәлімдік ойлар антологиясы [Мәтін] : 10 томдық. Т. 5 : Қазақстанның Ресейге бағыну кезіндегі тәлімдік ойлар және оқу-ағарту ісінің жайы, Алматы, 2008. - 448 б. – Сәбит Дөнентаев: б. 419-425.

Қазақстан жазушылары [Мәтін] : анықтамалық / жауапты ред. Б. Шаханұлы. - Алматы : Ан-Арыс, 2009. - 127 б. – Сәбит Дөнентаев. – Б. 127

Нұрқатов А. Шығармалары [Мәтін] / А. Нұрқатов. – Алматы : Ана тілі, 2013.

Т. 4. - Ана тілі, 2013. - Сәбит Дөнентаев : б. 251-276.

Тілешов, Е. Алаш қозғалысы [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық / Е. Тілешов, Д. Қамзабекұлы. - Алматы : Сардар, 2014. - 528 б. – Дөнентаев Сәбит: б. 157-158.

Шығыс Қазақстан Облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. - 848 б. – Сабит Дөнентаев : б. 319.

***

Искаков, Б. И. Жизнь и творчество Сабита Донентаева [Текст] / Б. И. Искаков. - Алма-Ата, 1960. - 24 с.

Базарбаев, М. Литература, окрыленная Октябрем [Текст] / М. Базарбаев. - Алма-Ата, 1962. - 36 с.

Джумалиев, К. Очерки по истории казахской дореволюционной литературы [Текст] : учебное пособие / К. Джумалиев. - Алма-Ата : Мектеп, 1968. - 224 с.

Назарова, О. В. Казахская литература [Текст] : учебник-хрестоматия для организаций начального и среднего проф. образования. Ч. 1. / О. В. Назарова. - Астана : Фолиант, 2007. - 628 с. - Донентаев Сабит: с. 357.

Литература Казахстана [Текст] : энциклопедический справочник. - Алматы : Аруна : Қазығұрт, 2010. - 528 с. - Донентаев Сабит: с. 146.

Сабит Донентаев (1894 - 1933) [Текст] // Звезды казахской литературы. Кн. 1/ сост. М. Ш. Шабжантаева. - Кокшетау : [Келешек - 2030], 2005. - С. 168-174.

Мерзімді басылымдардағы мақалалар

Публикации в периодических изданиях

Қабышұлы, Ғ. Бас кетсе де тартынба [Мәтін] : [С. Дөнентайұлының туғанына 100 жыл] / Ғ. Қабышұлы // Қазақ әдебиеті. - 1994. - 3 маусым. – Б. 6

Машақов, С. Демократия туын көтерген қаламгер [Мәтін] : [С.Дөнентаевтың туғанына 100 жыл толуына орай] / С.Машақов // Жас алаш. - 1994. - 28 шілде. – Б. 6.

Салқынбаев, М. С. Дөнентаев және "Калила мен Димна" кітабы [Мәтін] / М. Салқынбаев // ҚазҰУ хабаршысы. Шығыстану сериясы = Вестн. КазНУ. Сер. востоковедения . - 2006. - № 3. – Б. 100-105.

Нұғманбекова, Р. Сәбит Дөнентаевтың зираты қараусыз қалыпты [Мәтін] / Р. Нұғманбекова // Дидар. - 2009. - 16 қазан.- Б. 8.

Хибадуллина, А. Сәбит Дөнентаевтың журналистік қызметі [Мәтін] / А. Хибадуллина // Ақиқат . - 2010. - N 9. - Б. 120-123.

Бықай, Ф. Алыптардың серігі [Мәтін] : [С. Дөнентайұлы туралы] / Ф. Бықай // Егемен Қазақстан. - 2012. - 9 қазан. – Б. 12.

Мұхамедрақым, Р. Ұлыдан қалған ұрпақ ақын рухына тағзым етті [Мәтін] : [Сәбит Дөнентаевтың туғанына 120 жыл толуына орай ] / Р. Мұхамедрақым // Ертіс өңірі. - 2014. - 12 қараша. - Б. 3.

Мырзаханов, А. Қаламгердің зираты қайта жөнделді [Мәтін] : [С. Дөнентайұлының зираты туралы] / А. Мырзаханов // Семей таңы . - 2014. - 11 қараша. - Б. 2.

***

Дербисалин, Б. Живое наследие [Текст] : о С. Донентаеве // Советский Казахстан. - 1958. - № 10. - С.113-115.

Палу, Д. Сабиту Донентаеву - 115 лет [Текст] : имя в истории / Д. Палу // Семей вести. - 2009. - 24 дек. - С. 4.

Шакабаев, Р. Забытый писатель [Текст] : [о пребывании в г. Семей С. Донентаева] / Р. Шакабаев // Наше дело. - 2011. - 20 окт. - С. 8.

Шакабаев , Р. Поэт Прииртышья [Текст] / Р. Шакабаев // Наше дело. - 2014. - 17 апреля. - С. 6.

Шушмаркина, Л. К юбилею поэта [Текст] / Л. Шушмаркина // Вести Семей. - 2014. - 15 апреля. - С. 2.

Хаиргельдин, Д. Источник вдохновения [Текст] : [к 120-летию Сабита Донентаева] / Д. Хаиргельдин // Звезда Прииртышья. - 2014. - 26 апреля . - С. 3.

Интернет-сілтемелер

Интернет-ссылки

Дөнентаев Сәбит [Электрондық ресурс] : [өмірбаян] // bilimdiler.kz - Білімділер порталы : сайт. – Пайдалану орны : http://bilimdiler.kz/kazakh_tili/4534-donentaev-sabit.html (23.02.2017)

Дөнентаев Сәбит (1894 -1933) [Электрондық ресурс] : [өмірбаян] // Ертістің Павлодар. Өңірінің әдеби картасы : сайт. – Пайдалану орны : http://map.pavlodarlibrary.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=62:2012-05-30-05-13-30&catid=6&Itemid=17&lang=kz (23.02.2017)

Сәбит Дөнентаев өлеңдері [Электрондық ресурс] : [өлеңдер] // bilim-all.kz_Білім алл - ақпараттық агентігі : сайт. – Пайдалану орны : http://bilim-all.kz/tag/olen?tag=Сәбит%20Дөнентаев%20өлеңдері (23.02.2017)

Сәбит Дөнентаев [Электрондық ресурс] : [өмірбаян] // Уикипедия – ашық энциклопедиясы : сайт. – Пайдалану орны : https://kk.wikipedia.org/wiki/Сәбит_Дөнентаев (23.02.2017)

Қазақша өлең: Сәбит Дөнентаев (Досыма жазғаным) [Электрондық ресурс] : [өлеңдер] // ZHARAR.com : сайт. – Пайдалану орны : https://www.zharar.com/xfsearch/Сәбит+Дөнентаев+өлеңдері/ (23.02.2017)

Хибадуллина, А. С. Сәбит Дөнентаевтың журналистік қызметі [Электрондық ресурс] : [өмірбаян] / А. С. Хибадуллина // abai.kz – ақпараттық порталы : сайт. – Пайдалану орны : http://old.abai.kz/content/sebit-donentaevtyn-zhurnalistik-kyzmeti (23.02.2017)

Донентаев, Сабит [Электронный ресурс] : [биография] // wiki-linki.ru - поиск статей википедии и связей между ними : сайт. – Режим доступа : https://wiki-linki.ru/Citates/106844 (23.02.2017)

Донентаев, Сабит [Электронный ресурс] : [биография] // Википедия – открытая энциклопедия : сайт. – Режим доступа : https://ru.wikipedia.org/wiki/Донентаев,_Сабит (23.02.2017)

Сабит Донентаев (1894—1933) [Электронный ресурс] : [биография] // Казахская библиотека : сайт. – Режим доступа : http://bibliotekar.kz/biografii-kazahskih-pisatelei/sabit-donentaev-1894-1933.html (23.02.2017)

Сабит Донентаев биография [Электронный ресурс] // Сочинения, Рефераты. Доклады : сайт. – Режим доступа : http://referat5top.ru/index.php/biografii/428-sabit-donentaev-biografiya (23.02.2017)

Донентаев Сабит это: [Электронный ресурс] : [биографическая справка] // Академик : сайт. – Режим доступа : http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/85458/Донентаев (23.02.2017)