Лухтанов А. Г.

Обновлено 17.03.2025 14:38

Лухтанов Александр Григорьевич (1934 г. р.) – писатель-натуралист, краевед, фотограф.
Родился 29 декабря в 1934 г. в Семипалатинске (ныне Семей, Область Абай) в семье горного инженера. После окончания Казахского горно-металлургического института (ныне КазНТУ) по распределению приехал в Зыряновск (ныне Алтай), работал маркшейдером на свинцовом комбинате, участвует в экспедициях вместе с главным орнитологом Казахстана И. А. Долгушиным, писателем-натуралистом М. Д. Зверевым, сотрудничает с ленинградским и московским писателями Н. И. Сладковым и С. Кустановичем.
Фотографии, созданные А. Г. Лухтановым, вошли в Атласы птиц мира, изданные в Лондоне, Берлине, Праге. Им проиллюстрировано пятитомное издание «Птицы Казахстана», двухтомное – «Спортивная охота в СССР», фотоальбом о красотах природы «Дети радуги», изданный на разных языках мира и многое другое.
С 1959 г. печатался в районных, областных и республиканских газетах и журналах таких как «Наука и жизнь», «Охота и охотничье хозяйство», «Глобус», «Костер», «Хочу все знать», «Жұлдыз», «Нива», «Иртыш».
Автор книг «Филин» (1982), «Лесная Пристань» (1985), «Тропинками радости» (1987), «Военные огороды» (2009), «Путешествие за птицами» (2009), «В дебрях задумчивой охоты» (2012), «В лесах задумчивой охоты» (2012), «Манящие тайны лесных дебрей» (2012), «Охотники за бабочками» (2012), «Очерки и рассказы» (2014), «Путешествия за бабочками» (2016), уникального справочно-энциклопедического издания «Город Верный и Семиреченская область», книг-исследований «Медвяная роса», «Лесное фотоателье», «Алтайское притяжение» – о путешественниках и исследователях нашего края. Его рассказы вошли в сборник «Лик Земли : рассказы о природе Казахстана».. Вместе с сыном принял участие в экспедициях по Таджикистану, Киргизии, Узбекистану, во время которых был собран богатейший материал о бабочках Казахстана, впоследствии этот солидный труд «Бабочки Казахстана» был переведен сыном, Владимиром Александровичем Лухтановым на английский и немецкий языки и издан в Германии под названием «Дневные бабочки Северо-Западной Азии».
В 2022 году Лухтанову Александру Григорьевичу присвоили звание " Почетный гражданин района Алтай. 
В настоящее время А. Г. Лухтанов живет в Санкт-Петербурге (Россия).

 

А. Г. Лухтановтың шығармалары
Произведения Лухтанова А. Г.
Кітаптар - Книги

 

Лухтанов, А. Г.  Филин  / А. Г. Лухтанов. - Алма-Ата : Кайнар, 1982. - 92 с.
Лухтанов, А. Г. Лесная пристань  / А. Г. Лухтанов . - Алма-Ата : Кайнар, 1985. - 184 с.
Лухтанов, А. Г. Тропинками радости  : рассказы / А. Г. Лухтанов.- Алма-Ата : Жалын, 1987. - 104 с.
Лухтанов, А. Г. Медвяная роса / А. Г. Лухтанов . - Усть-Каменогорск : Медиа-Альянс, 2005. - 179 с. 
Лухтанов, А. Г. Алтайское притяжение: очерки по истории Восточно-Казахстанской области / А. Г. Лухтанов. - Усть-Каменогорск : Медиа-Альянс, 2006. - 459 с.
Лухтанов, А. Г. Лесное фотоателье / А. Г. Лухтанов. - Усть-Каменогорск : Медиа-Альянс, 2006. - 204 с.
Лухтанов, А. Г. Город Верный и Семиреченская область : [справочное издание] / А. Г. Лухтанов ; рец. А. Н. Марьяшев. - Алматы : Глобус, 2009. - 224 с.
Лухтанов, А. Г. Военные огороды / А. Г. Лухтанов - Алматы : Глобус, 2009. - 188 с.
Лухтанов, А. Г. Путешествие за птицами  / А. Г. Лухтанов. - Алматы : Глобус, 2009. - 296 с.
Лухтанов, А. Г. В дебрях задумчивой охоты: [воспоминания о Зыряновске : фотоальбом] / А. Г. Лухтанов. - Алматы, 2012. - 180 с.
Лухтанов, А. Г. В лесах задумчивой охоты: воспоминания о Зыряновске : фотоальбом / А. Г. Лухтанов.- Алматы, 2012. - 117 с.
Лухтанов, А. Г. Манящие тайны лесных дебрей : [фотоохота : пейзажи и животные гор Алтая, Тянь-Шаня, Зайсанской котловины и Семиречья : фотоальбом] / А. Г. Лухтанов. - Алматы , 2012. - 114 с.
Лухтанов, А. Г. Охотники за бабочками : [фотоальбом] / А. Г. Лухтанов, В. Лухтанов.- Алматы, 2012. - 180 с.
Лухтанов, А. Г. Очерки и рассказы: к истории горных восхождений в Казахстане / А. Г. Лухтанов, А. Н. Марьяшев. - Алматы, 2014. - 132 с.
Лухтанов, А. Г. Бухтарминские кладоискатели: приключенческая повесть / А. Г. Лухтанов. - Усть-Каменогорск: ИП Аникин Б. П., 2018. - 242 с.
Лухтанов, А. Г. Путешествие в страну каменщиков / А. Г. Лухтанов. - Усть-Каменогорск: ИП Аникин Б. П., 2019. - 272 с.
Лухтанов, А. Г. В Алма-Ате моего детства /А. Г. Лухтанов. - Усть-Каменогорск: ИП Аникин Б. П., 2019. - 224 с.
Лухтанов, А. Г. Алма-Ата военная / А. Г. Лухтанов. - Усть-Каменогорск: ИП Аникин Б. П., 2019. - 256 с.
Лухтанов, А. Г. Семиреченские истории / А. Г. Лухтанов. - Усть-Каменогорск: ИП Аникин Б. П., 2019. - 210 с.
Лухтанов, А. Г. Зайсанское сафари / А. Г. Лухтанов. - Усть-Каменогорск: ИП Аникин Б. П., 2019. - 220 с.
Лухтанов, А. Г. Избушка в Столбоухе / А. Г. Лухтанов. - Усть-Каменогорск: ИП Аникин Б. П., 2019. - 184 с.

А. Г. Лухтановтың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы жарияланымдары
Публикации А. Г. Лухтанова в периодических изданиях и сборниках
 1988-1997

Лухтанов, А. В осеннем лесу : рассказ / А. Лухтанов. // Заря Востока. - 1988. - 24 сентября. - С.2. 
Лухтанов, А. На пути к Термезу : Из странствий возвратясь / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1995. - 9,12,14,16, 23, 26 дек. - С.3. 
Лухтанов, А. Как я открывал Америку : Путевые заметки / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1996. - 6,8,11,13,16,18 апр. - С.3. 
Лухтанов, А. Путешествие за Синей птицей : [воспоминания зырян.натуралиста о казахст.писателе М.Д.Звереве] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1996. - 31 окт. - С. 7.
Лухтанов, А. От Зыряновска до Термеза: [Путевые очерки из Средней Азии] / Лухтанов А. // Заря Востока. - 1997. - 17 январь. - С.5.
Лухтанов, А. Звон капели : рассказ / Лухтанов А. // Рудный Алтай. - 1997. - 22 марта.- С.2.

1998

Лухтанов, А. Александр Гумбольдт в Зыряновске: [об исследователе края и Зырян.р-на] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1998. - 20 нояб. - С.2. 
Лухтанов, А. Григорий Щуровский о Зыряновске 1844г. : [о путешествии геолога ... на Алтай; в част. о г.Зыряновске] / Лухтанов А. // Заря Востока. - 1998. - 11 дек. - С.5. 
Лухтанов, А. Певец Тургусуна : [о кн. А.Егорова "Таежный затворник"] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1998. - 27 марта.- С.5.
Лухтанов, А. Первооткрыватель Катунских столбов : [об исследователе края и Зырян.р-на, нем.путешественнике и враче Ф.Геблере] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1998. - 2 дек. - С.3. 
Лухтанов, А. Путешествие горного инженера Григория Спасского: [об исследователе края; в т.ч.Зырян.р-на] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1998. - 11 нояб. - С.2. 
Лухтанов, А. Родник воды ключевой: [о кн. А.Егорова "Таежный затворник"] / А. Лухтанов // Семь дней. - 1998. - 30 апр. - С. 6 ; Огни Прииртышья. - 1998. - 13 июня. - С. 5.
Лухтанов, А. "Человек,бегущий по планете" : [вышла в свет кн.зыряновца А.Ташкимбаева о бегуне-марафонце М.Жаланбаеве] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1998. - 18 июля. - С.6.
Лухтанов, А. Шелест поземки по стылой земле: рассказ / А. Лухтанов // Алтайский строитель. - 1988. - 5 ноябрь. - С.3. 
Лухтанов, А. Экспедиция Ледебура и его спутников: [исследование края и Зырян.р-на нем. учеными] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1998. - 13 нояб. - С.7. 

1999

Лухтанов, А. Автор "Жизни животных" в Казахстане : [нем.путешественник А.Брем в Вост.Казахстане] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 17 апр. - С. 4.
Лухтанов, А. Александр Гумбольдт: [об исследователе края А.Гумбольдте] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 23 февр. - С.2. 
Лухтанов, А. Братья Троновы - покорители Белухи : [ВКО] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 5 июня. - С.2.
Лухтанов, А. Григорий Щуровский - геолог и путешественник: [в Вост.Казахстане] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 27 марта. - С.3.
Лухтанов, А. Зыряновская плутония: [об археологических находках на территории Зыряновского карьера] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1999. - 5 нояб. - С.3. 
Лухтанов, А. Первооткрыватель Катунских столбов: [об исследователе Алтая Ф.Геблере] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 27 февр. - С. 4.
Лухтанов, А. Первопроходцы Прииртышья: [очерк истории освоения Прииртышья 13-18 в.в.] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 13 февр. - С.3. 
Лухтанов, А. Пржевальский в Зайсане: [путешествие русского ученого по ВКО] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 24 апр. - С.3. 
Лухтанов, А. Путешествие в "Зюнгарию" : [русский путешественник Г.С.Карелин в Вост.Казахстане] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 13 марта. - С.2.
Лухтанов, А. Путешествие горного инженера Григория Спасского: [об исследователе края Г.И.Спасском] / Лухтанов А. // Рудный Алтай. - 1999. - 18 февр. - С.4. 
Лухтанов, А. Свидетель истории Зыряновска : [о Зыряновском руднике] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1999. - 29 окт. - С. 4.
Лухтанов, А. Семенов Тян-Шанский - путешественник,государственный деятель,ученый...романтик [Текст] : [исследователь края] / Лухтанов А. // Рудный Алтай. - 1999. - 3 апр. - С.2. 
Лухтанов, А. Сказание о Бухтарминском Робин Гуде : [история с.Селезневка Зырян.р-на] / Лухтанов А. // Заря Востока. - 1999. - 2 июня. - С. 2.
Лухтанов, А. Флора и ледники Алтая : [русский ученый-путешественник В.В.Сапожников на Рудном Алтае] / Лухтанов А. // Рудный Алтай. - 1999. - 1 мая.- С.3.
Лухтанов, А. Чихачев у пределов Алтая : [об исследователе края П.А.Чихачеве] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 20 марта.- С.3.
Лухтанов, А. Экспедиция Ледебура: [об исследователе края К.Ледебуре] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 20 февр. - С.3. 
Лухтанов, А. Экспедиция Палласа: [исследование Прииртышья П.-С. Палласом] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 16 февр. - С. 2.

 2000-2002

Лухтанов, А. Стихи, забытые между страницами // Заря Востока. - 2000. - 8 марта. - С. 3
Лухтанов, А. Паганель из Усть-Бухтарминска : [о путешествии австрийского энтомолога А.Киндермана по Восточному Казахстану] / Лухтанов А. // Заря Востока. - 2000. - 9 августа. - С.3.
Лухтанов, А. Лесное фотоателье: [Из истории города Зыряновска. Автобиографические заметки] / Лухтанов А. // Семь дней. - 2000. - 29 августа. - С. 3,10,17, 24 ; Семь дней. - 2000.- 1,7, 8, 22 дек. - С. 5; 2001.- 5янв.- С.5 ; Семь дней. - 2001. - 19, 26 янв. - С. 5 ;  Семь дней. - 2001.- 6, 13, 27 апреля. - С. 5 ; Семь дней. - 2001.- 13 июля. - С. 5; 20 июля.- С.5.
Лухтанов, А. Бухтарминское Беловодье: [Бухтарминский край имеет очень интересную, и не такую уж далекую историю] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2002. - 1 февраля. - С. 4.
Лухтанов, А. Зыряновск: век за веком : [Зыряновское месторождение в 1791 г. открыл слесарный ученик Герасим Зырянов. Образцы зыряновских руд есть в хранящейся до сих пор коллекции Веймарского музея Гете, в музее Сант-Петербургского горного института, в музеях Москвы] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2002. - 5 апреля.- С.3.
Лухтанов, А. Исследователи казахстанского Алтая: [история нашего края дошла до нас благодаря большой заслуге наших исследователей] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2002. - 14 июня. - С. 8; 21июня.- С.8.
Лухтанов, А. Исследователи казахстанского Алтая: [история нашего края дошла до нас благодаря большой заслуге наших исследователей] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2002. - 5 июля. - С. 8; 12 июля.- С.8.
Лухтанов, А. Исследователи казахстанского Алтая: [история нашего края дошла до нас благодаря большой заслуге наших исследователей] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2002. - 9 авг. - С. 10.  

 2003 - 2005

Лухтанов, А. Письмо из Зыряновска, написанное в 1792 году / А. Лухтанов // Заря Востока. - 2003. - 22 ноября. - С.7.
Лухтанов, А. Река истории. Судьбы народов / А. Лухтанов // Семь дней. - 2003. - 18, 25 апреля. - С. 8.
Лухтанов, А. Альфред Брем спускался в Зыряновскую шахту  / А . Лухтанов // Заря Востока. - 2004. - 5 января. - С. 4-5
Лухтанов, А. В гостях у Семипалатинского губернатора / А. Лухтанов // Семь дней. - 2004. - 29 октября. - С. 8.
Лухтанов, А. Именитые гости Зыряновска  : страницы истории / А. Лухтанов // Заря Востока. - 2004. - 10 апреля. - С. 8.
Лухтанов, А. Расстрельное дело кулака Колодкина  / А. Лухтанов // Семь дней. - 2004. - 10 августа. - С. 10.
Лухтанов, А. В захолустном Усть-Каменогорске издавался первый в Советском Союзе охотничий журнал / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 2005. - 8 февраля. - С. 4.
Лухтанов, А. Зыряновск и Крымская война 1854 года / А. Лухтанов // Заря Востока. - 2006. - 12 августа. - С. 8.
Лухтанов, А. Зыряновская горно-заводская волость  / Лухтанов А. // Заря Востока. - 2005. - 1 октября. - С. 8.
Лухтанов, А. Зыряновское "интеллегентное" общество ХIХ века  / А. Лухтанов // Деловой Усть-Каменогорск һttp://www.aaa.kz. - 2007. - №9. - С. 31-33.
Лухтанов, А. Сокровища и тайны Рудного Алтая : новое в истории открытия Зыряновского месторождения / Лухтанов А. // Нива. - 2005. - №6. - С. 132-153.
Лухтанов, А. Уникум природы - Хатун-Карагайский бор / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 2005. - 12 апреля. - С. 4.
Лухтанов, А. Хан-Алтай [Текст] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 2005. - 25 января. - С. 4.

2007 - 2008

Лухтанов ,А. Первая ГЭС построена в Зыряновске  / А. Лухтанов // Деловой Усть-Каменогорск һttp://www.aaa.kz. - 2007. - №7. - С. 30-31.
Лухтанов, А. Во глубине сибирских руд  : выдающийся минералог Н. И. Кокшаров родился в Усть-Каменогорске / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 2008. - 6 мая. - С. 8.
Лухтанов, А. "Да здравствует власть рабочих и крестьян, долой коммунистов и коммунию!": (к истории крестьянских восстаний 1920-1930 гг. в ВК) / А. Лухтанов // Луч. - 2008. - 21, 31 марта. - С. 6.
Лухтанов, А. Маркаколь / А. Лухтанов // Деловой Усть-Каменогорск һttp://www.aaa.kz. - 2008. - №2. - С. 33.
Лухтанов, А. П. К. Фролов - выдающийся организатор горного производства на Алтае / А. Лухтанов // Деловой Усть-Каменогорск һttp://www.aaa.kz. - 2008. - №1. - С. 30-31.

2011-2013

Лухтанов А. Легенда и краса Тянь-Шанских гор /А. Лухтанов // Nomad-Kazakhstan. - 2011. - №4-5. - С. 121-128.
Лухтанов, А. Последняя сказка Бартогая /А. Лухтанов // Nomad-Kazakhstan. - 2011. - №4-5. - С. 103-110.
Лухтанов, А. Укрощение Тургусуна  : Уникальный памятник истории и техники забыт и заброшен / А. Лухтанов // Аргументы и факты. Казахстан . - 2011. - 12-18 октября. - С.7.
Лухтанов, А. Потерянная жемчужина Алатау  / А. Лухтанов // Аргументы и факты. Казахстан . - 2012. - 8-14 августа. - С.19.
Лухтанов, А. Порхающие цветы / А. Лухтанов // Nomad-Kazakhstan . - 2012. - № 4. - С.76-85.
Лухтанов, А. Тайны Бухтарминского водохранилища  / А. Лухтанов // Nomad-Kazakhstan. - 2012. - №5. - С. 54-60.
Лухтанов, А. Г. Тайны на дне  / А. Г. Лухтанов // 7 дней. - 2013. - 29 августа. - С. 7.

 

 А. Г. Лухтановтың өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер
Литература о жизни и творчестве Лухтанова А. Г.

 

 Шығыс Қазақстан Облысы : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. – Лухтанов Александр Григорьевич. - Б. 505.

 1984 - 2004

Пяткова, В. Любитель и знаток природы / В. Пяткова // Заря Востока. - 1984. - 5 мая. - С.3. 
Богатырев, Ф. Тайны "Лесной пристани"  / Ф. Богатырев // Рудный Алтай. - 1985. - 18 октября. - С.2. 
Лик Земли  : рассказы о природе / сост. Т.Л. Фроловская. - Алма-Ата : Жалын, 1986. - 384 с. -  Лухтанов А. Г. (о нем).
Марьин, Г. Бабочки Лухтанова  : [о А. Лухтанове] / Г. Марьин // Рудный Алтай. - 1996. - 20 января.- С. 3.

 2004-2006

Тарлыкова, О. "Душой прикипел я к алтайской тайге..." : [о А. Лухтанове] / О. Тарлыкова // Книголюб. - 2004. - №12. - С. 44-45.
Яковлева, Н. Чудак из страны Зырянии : [о А. Лухтанове] / Н. Яковлева // Заря Востока. - 2004. - 30 дек. - С. 11.
Тарлыкова, О. «Душой прикипел я к Алтайской тайге...» : [о А. Лухтанове] /О. Тарлыкова // Деловой Усть-Каменогорск.- 2005. - N 9. - С. 36-37.
Яковлева, Н. Чудак из страны Зырянии : [о А. Лухтанове] / Н. Яковлева // Рудный Алтай. - 2005. - 9 апрель. - С. 8.
Мацкевич, Э. Красный сайгак : литературные эссе, рассказы и повести / Э. Мацкевич - Алматы: КАЗакпарат, 2006. - 244 с. - Лухтанов А. (о нем)  
Тарлыкова, О. «А за строкой мне видится судьба...» : [о А. Лухтанове] / О. Тарлыкова - Усть-Каменогорск: Медиа-Альянс, 2006.- 300 с.: фото

 2010-2015

Аксенова, Л. Писатель-краевед, натуралист полон творческих планов: [писателю-натуралисту из Зыряновска А. Г. Лухтанову - 75 лет] / Л. Аксенова // Заря Востока. - 2010. - 4 февраля. - С. 3.
Аксенова, Л. Певец земли : [о писателе-натуралисте А. Лухтанове] / Л. Аксенова // Рудный Алтай. - 2010. - 29 января. - С. 8.
Тарлыкова, О. Родом из детства // Казахстанская правда. - 2011. - 31 мая. - С.12. - О творчестве известного казахстанского писателя-натуралиста, алтайского краеведа А. Г. Лухтанова.
Карчевская, Е. Романтик, путешественник, патриот природы: [о А. Лухтанове] / Е. Карчевская // Свобода слова. - 2013. - 18 апреля. - С. 24.
Гончарова , Галина. Александр Лухтанов, фотограф и натуралист : [о А. Лухтанове] / Г. Гончарова // 7 дней. - 2014. - 15 мая. - С. 9.
Шашкова Л. Путешественник за птицами: [о А. Лухтанове] / Л. Шашкова // Казахстанская правда. - 2015. - 17 февраля. - С. 15.

 

 А. Г. Лухтановтың жеке шығармалары туралы әдебиеттер
Литература об отдельных произведениях А. Г. Лухтанова
 «Легенда о Черном Альпинисте» (2007)

 

Алтаев, М. В стране мальчишеской романтики: [о книге А. Лухтанова «Легенда о Черном Альпинисте»] / М. Алтаев // Заря Востока.- 1998.-17 апреля. - С. 2.
Ташкимбаев, А. Лухтанов А. «Легенда о Черном Альпинисте": [об одноименной книге А. Лухтанова и А. Марьяшева] / А.Ташкимбаев, А.Лухтанов // Рудный Алтай.- 1998.-10 марта. - С.2.

 

 «Город Верный и Семиреченская область» (2011)

 

Бейсенова, А. История Верного и Семиречья от "А" до "Я"  / А. Бейсенова // Деловой Казахстан. - 2012. - 10 февраля (№ 5). - С. 11.
Об энциклопедии Александра Лухтанова "Город Верный и Семиреченская область".
Город Верный и Семиреченская область // Nomad-Kazakhstan.- 2011. - № 4/5. - С.14. – О новом энциклопедическом издании "Город Верный и Семиреченская область" известного краеведа А.Г.Лухтанова.

 

Магзумов Т.

Обновлено 11.07.2025 11:43

Магзумов Тохтар (1958 г. р.) - писатель, исследователь, член Союза журналистов (2003) и Союза писателей Казахстана (2008). 
Родился 6 марта 1958 года в селе Қызыл Жұлдыз Катон-Карагайского района Восточно-Казахстанской области. С 1975 по 1977 гг. работал в сельской школе.
В 1982 г. окончил Алматинский сельскохозяйственный институт (ныне КазНАУ), получил специальность агронома. В дальнейшем окончил филологический факультет ВКГУ им. С. Аманжолова (ныне ВКУ имени Сарсена Аманжолова). В 1982-1992 гг. занимал должность руководителя отдела в Восточно-Казахстанском областном управлении сельского хозяйства. В 1992-1997 гг. работал в Восточно-Казахстанском региональном комитете государственного имущества и приватизации. В 1997-2001 гг. возглавлял отдел реорганизации предприятий в Восточно-Казахстанском региональном комитете государственного имущества и приватизации. В период с 2001 по 2002 гг. работал управляющим на Усть-Каменогорском мебельном комбинате; возглавлял административно-хозяйственный отдел акимата города Усть-Каменогорска.
Первые шаги в литературе Тохтар Магзумов начал с написания рассказов, новелл. В 1982 году произведения начинающего писателя увидели свет на страницах областных и республиканских СМИ: «Коммунизм туы» (ныне «Дидар»), «Ақ Ертіс» и «Лениншіл жас» (ныне «Жас Алаш»). Чуть позже повести Тохтара Магзумова были опубликованы в республиканском журнале «Жұлдыз», газетах «Жас Алаш» и «Қазақ әдебиеті», в областном журнале «Изумрудный Алтай».
В 2003 г. Тохтар Магзумов выпустил свой первый сборник рассказов «Қыз суреті». Далее вышли следующие произведения колоритного писателя: «Алтай әуендері» (2005), «Байберді асуы» (2007) «Райыстан - Оралханға дейін» (2014), «Құзғынды қырғыны» (2015), «Жазушы жолы» (2015), «Әбдікерім және Алаш» (2016), «Алтай өрнектері» (2022),  «Судьбы и тревоги Алтая» - на русском языке (2023), «Тень Байтерека» - на русском языке (2023), исторический роман «Алтай Алашы» (2023).
В 2006 году Тохтар Магзумов стал продюсером художественного фильма «Бес тиын» по мотивам рассказа Оралхана Бокея.
В 2023 году Тохтар Магзумов стал лауретом международной литературной премии «Алаш». Высокую награду писатель получил за книгу «Алтай өрнектері». 

 Т. Мағзұмовтың шығармалары
Произведения Магзумова Т.
Кітаптар - Книги

Мағзұмов, Т. Байберді асуы / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2007. - 212 б.
Мағзұмов, Т. О. Бөкей әлемі. Райыстан - Оралханға дейін : эссе-эллегия / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Шығыс Ақпарат, 2014. - 148 б.
Мағзұмов, Т. Алтай алашы / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Шығыс Ақпарат, 2014. - 260 б.
Мағзұмов, Т. Алтай алашы  / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Шығыс Ақпарат, 2015. - 332 б.
Мағзұмов, Т. Жазушы жолы : ғұмырнамалық дерек / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Шығыс ақпарат, 2015. - 164 б.

 Т. Мағзұмовтың мерзімді баспасөз бетінде жарияланған мақалалары
Статьи Магзумова Т., опубликованные на страницах периодической печати

Мағзұмов, Т. Орны бөлек Оралхан: [эссе] / Т. Мағзұмов // Дидар. - 2012. - 18 мамыр.- Б.12.
Мағзұмов, Т. Алтайдағы алтын ұя / Т. Мағзұмов // Қазақ әдебиеті. - 2014. - 28 ақпан.- Б.14
Мағзұмов, Т. Оралхан әдебиеттің есігін өлеңмен ашқан / Т. Мағзұмов // Дидар. - 2015. - 5 маусым.- Б.22.
Мағзұмов, Т. Әбдікерім болыстың жасын әлі білмейміз бе?  / Т. Мағзұмов // Дидар. - 2017. - 6 шілде.- Б.27.
Мағзұмов, Т. Әбдікерім болыстың жасын әлі білмейміз бе? [/ Т. Мағзұмов // Дидар. - 2017. - 6 шілде. - Б. 27.
Мағзұмов, Т. Бұл өлкенің тарихы әріде жатыр : [Катонқарағай ауданына 90 жыл.] / Т. Мағзұмов // Дидар . - 2018. - 4 қыркүйек.- Б.5.
Мағзұмов, Т. Катон-Қарағай қасиетті мекенім  / Т. Мағзұмов // Жұлдыз. - 2019. - N2.- Б.165-178
Мағзұмов, Т. Әбдікерім Ережепұлы  / Т. Мағзұмов // Жұлдыз. - 2019. - N2.- Б.179-186
Мағзумов, Т. Таңғажайып туған жер : әңгіме / Т. Мағзумов // Жұлдыз. - 2021. - №4.- Б.153-164
Мағзұмов, Т. Алтай өрнектері  / Т. Мағзұмов // Жұлдыз. - 2021. - №7.- Б.205-208.
Мағзұмов, Т. Катонқарағай - қасиетті мекенім  / Т. Мағзұмов // Арай. - 2023. - 30 маусым.- Б.6 ; Арай. - 2023.; 7 шілде.- Б.7 ; Арай. - 2023.; 14 шілде.- Б.6 ; Арай. - 2023.; 21 шілде.- Б7 ; Арай. - 2023.; 28 шілде.- Б.7 ; Арай. - 2023.; 4 тамыз.- Б.7 ; Арай. - 2023.; 11 тамыз.- Б.7
Мағзұмов, Т. Алтайдың тарихын зерттегеніме он бес жылдай болды / сұхб. М. Иманғали // Дидар. - 2023. - 19 қазан.- Б.9
Мағзұмов , Тоқтар. Алтай аңыздары : [Тоқтар Мағзұмовтың "Алтай аңыздары" атты көлемді мақаласында Өр Алтайды жайлаған қалың қазақ жұртының арасында тарап кеткен әңгімелер мен ғибратты оқиғалардың ел аузында қаз-қалпында сақталған нұсқалары баян етілген] / Т. Мағзұмов . // Арайлы Катонқарағай. - 2024. - 19 шілде (N29). - Б. 6-7
Мағзұмов, Т. "Өмірімді өзгерткен Қалағаңның бір сөзі..." : жазушы Қалихан Ысқақ туралы / Т. Мағзұмов // Дидар. - 2025. - 12 маусым (№24). - Б. 13.

Литература о Магзумове Т.
Мақалалар - Статьи 

Қайран, Ә. Алтай өрнектерінің айтары көп: [жазушы Т. Мағзұмовтың шығармашылығы туралы] / Ә. Қайран // Дидар. - 2023. - 28 қаңтар.- Б.3.
Жайлыбай, Ғ.  Алтай жайлы айтылады бір аңыз [Тоқтар Мағзұмов шығармашылығы туралы]/ Ғ. Жайлыбай. - // Ана тілі. - 2023. - 9-15 ақпан. - Б. 9.
Уалханова, Рақия Нұралықызы. Алаш сыйлығы абырой билігі : [Жазушы Әлібек Қалиұлы мен Тоқтар Нұржақыпұлына Алаш сыйлығын беру туралы] / Р. Н. Уалханова // Арай. - 2023. - 28 сәуір.- Б.3
Қайран, Әбубәкір. Алтай өрнектерінің айтары көп : [жазушы Т. Мағзұмовтың шығармашылығы туралы] / Ә. Қайран. // Дидар. - 2023. - 28 қаңтар. - Б. 3.

***

Каланчина, Ирина. С любовью к книге : [в т. ч. есть информация о Т. Магзумове] / И. Каланчина. - // 7 дней. - 2014. - 30 октября. - С. 3 : фот. 

 

Магауин М. М.

Обновлено 18.12.2025 09:05

Магауин Мухтар Муканович (1940-2025 гг.) – писатель, журналист, общественный деятель, переводчик.

Родился 2 февраля 1940 года в Чубартаутском районе Семипалатинской области (ныне область Абай). Окончил казахское отделение филологического факультета КазГУ имени С. М. Кирова (ныне КазНУ имени аль-Фараби), аспирантуру. Работал в газете «Қазақ әдебиеті» заведующим отделом литературной критики, затем заместителем главного редактора издательства «Жазушы», старшим научным сотрудником Института литературы и искусства имени М. О. Ауэзова Академии наук КазССР, доцентом кафедры казахской литературы Казахского педагогического института имени Абая.
Печатается с 1959 г. Получил широкую известность своими исследованиями по истории средневековой казахской поэзии.
Автор сборников повестей и рассказов «Белый снег, пушистый снег» (1969), «Братья и сестры» (1974), романа «Голубое марево» (1972).
Избранные рассказы и повести М. Магауина вышли на русском языке в республиканских и центральных издательствах: «Смерть гончей» (1978), «Змеиное лето» (1984), «Лирическое отступление» (1986).
Произведения М. Магауина переведены на языки народов СНГ и зарубежных стран.
М. Магауин – автор художественного перевода на казахский язык сборника избранных рассказов С. Моэма (1968), пьесы «Кремлевские куранты» Н. Погодина, романа Г. Хаггарта «Копи царя Соломона» (1975).
Лауреат Государственной премии КазССР им. Абая за роман-дилогию «Вешние воды» (1984). Присуждено звание «Лучший писатель тюркского мира»; Лауреат престижной международной премии Фонда деятелей искусств и писателей Турции «За заслуги перед тюркским миром» (1997).
В последние годы жил в г. Прага (Чехия). В 2023 году переехал в США.
Умер 10 января 2025 году в штате Мэриленд, США.

 

М. Мағауин шығармалары

 Произведения Магауина М.

 Кітаптар - Книги

 

Мағауин, М. Қияндағы қыстау: әңгімелер, повестер / М. Мағауин. - Алматы: Жалын, 1977. - 278 б.

Мағауин, М. Көк кептер: повестер мен әңгімелер / М. Мағауин. - Алматы: Жалын, 1979. - 96 б.

Мағауин, М. Бір атаның балалары: повестер және роман / М. Мағауин. - Алматы: Жазушы, 1980. - 320 б.

Мағауин, М. Аласапыран: тарихи роман / М. Мағауин. - Алматы: Жазушы, 1988. - 832 б.

Мағауин, М. Ғасырлар бедері: әдеби зерттеулер / М. Мағауин. - Алматы: Жазушы, 1991. - 427 б.

Мағауин, М. Шақан-Шері / М. Мағауин. - Алматы: Жазушы, 1993. - 448 б.

Мағауин, М. Өмір жыры: өнер адамдары туралы әңгімелер мен хикаяттар / М. Мағауин. - Алматы: Өнер, 1994. - 25 б.

Мағауин, М. Доңыз жылғы балалық: әңгімелер, хикаяттар / М. Мағауин. - Алматы: Балауса, 1995. - 320 б.

Мағауин, М. Қазақ тарихының әліппесі: деректі толғам / М. Мағауин. - Алматы: Қазақстан, 1995. - 208 б.

Мағауин, М. Көкбалақ және тамыздан соңғы әңгімелер / М. Мағауин. - Алматы: Атамұра, 2004. - 248 б.

Мағауин, М. Шақан шері және әдепкі әңгімелер / М. Мағауин. - Алматы: Атамұра, 2005. - 288 б.

Мағауин, М. Алдаспан: көне қазақ поэзиясының антологиясы / М. Мағауин. - Алматы: Атамұра, 2006. - 312 б.

Мағауин, М. Қобыз сарыны: XV-XVIII ғасырларда жасаған қазақ ақын, жыраулары / М. Мағауин. - Алматы: Мектеп, 2007. - 192 б.

Мағауин, М. Қыпшақ аруы: хикаяттар / М. Мағауин. - Алматы: Атамұра, 2007. - 256 б.

Мағауин, М. Аласапыран: тарихи роман. 1-ші кітап / М. Мағауин;ред. Е. Дүйсенбайұлы. - Алматы: Жазушы, 2009. - 496 б.

Мағауин, М. Аласапыран: тарихи роман. 2-ші кітап / ред. Е. Дүйсенбайұлы. - Алматы: Жазушы, 2009. - 416 б.

Мағауин, М. Шыңғыс хан және оның заманы / М. Мағауин. - Алматы: Дәуір, 2011. - 608 б.

 

 ***

 

Магауин, М. Кобыз и копье: повествование о казахских акынах и жырау XV-XVIII веков / М. Магауин. - Алма-Ата: Жазушы, 1970. - 160 с. 

Магауин, М. Голубое марево: роман / М. Магауин. - Алма-Ата: Жазушы, 1976. - 206 с.

Магауин, М. Смутное время: исторический  роман-дилогия / М. Магауин. - Алма-Ата: Жалын, 1989. - 445 с.

Магауин, М.  Вешние снега: дилогия / М. Магауин . - М. : Советский писатель, 1990. - 672 с.

Магауин, М. Азбука казахской истории: документальное повествование / М. Магауин . - Алматы: Қазақстан, 1997. - 224 с.

Магауин, М. Гибель борзого: повесть / М. Магауин. - Астана: Аударма, 2003. - 80 с.

Магауин, М. Гибель борзого: роман / М.Магауин. - М.: Русская книга, 2003. - 304 с.

Магауин, М. Кобыз и копье: повествование о казахских акынах и жырау ХV-ХVІІІ веков / М.Магауин. - Алматы: Мектеп, 2003. - 176 с.

 

 

М. Мағауиннің мерзімді басылымдар мен жинақтардағы жарияланымдары

                     Публикации М. Магауина в периодических изданиях и сборниках

1985-1995

 

Мағауин, М.  Жоғалған поэма тарихынан: [Абайдың ұлы Ақылбайдың "Зұлыс" қиссасы туралы] / М. Мағауин // Жалын . - 1985. - № 1. -  Б.1.

Мағауин, М. Абайдың ақын інісі: [Шәкәрім туралы] / М. Мағауин // Жұлдыз . - 1988. - № 8. - Б. 184-185.

Мағауин, М. Шәкәрімнің шеберлігі / М. Мағауин  // Жұлдыз . - 1988. - № 10. -  Б. 178-185.

Мағауин, М. Қазақ ордасындағы хан сайлау дәстүрі / М. Мағауин // Қазақ әдебиеті. - 1994. - 13 мамыр.- Б.10-11.

Мағауин, М. Тәуекел хан заманында: [XVІ ғ. Қазақ Ордасының ішкі, сыртқы ахуалы,мемлекеттік саясаты туралы] / М. Мағауин // Қазақ әдебиеті. - 1995. - 25 шілде.- Б. 10-11.

 

 

                                                                                                             1996-1999

 

Мағауин, М. Еділ бойын жайлаған бауырлар бар: [Астрахань обл. қазақ диаспорасы туралы] / М. Мағауин // Қазақстан әйелдері. - 1996. - №10.- Б. 20-21.

Мағауин, М. Чешенстан азаттық алды: [Чешенстандағы жағдай туралы] / М. Мағауин // Қазақ әдебиеті. - 1996. - 13 ақпан.- Б.3.

Мағауин, М. «Аласапыран» романы қалай жазылды: ["Сүрлеу соқпақ немесе жазушының жан азабы" роман-эссесінен үзінді / М. Мағауин // Қазақ тарихы. - 1997. - № 6.- Б.36-39.

Мағауин, М. Жамбылдың ұлылығы: [Жамбылдың 150 ж. сөйлеген сөзі] / М. Мағауин // Жұлдыз. - 1997. - № 12. -  Б.165-193.

Мағауин, М. Қараша өткен жоқ: [жазушы Әнес Сарай туралы толғаныс] / М. Мағауин // Егемен Қазақстан. - 1997. -  26 желтоқсан. - Б.3.

Мағауин, М. Сүрлеу-соқпақ: роман-эссе / М. Мағауин // Жұлдыз. - 1997. - №5. - Б.3-96.

Мағауин, М.  Ұстаз : [М. Әуезов туралы естелік сұхбат / М. Мағауин // Жалын . - 1997. -  № 1-2. - Б. 2-11.

Мағауин, М. Мен: ғұмырбаяндық хамса / М. Мағауин // Жұлдыз . - 1998. - № 8 .- Б. 4-91;  №  9.- Б.17-95.

Мағауин, М. Шеңбердің шешуі: [жазушы Оразбек Сәрсенбай шығармашылығы] / М. Мағауин // Егемен Қазақстан. - 1998. - 20 тамыз.- Б.3.

Мағауин, М. Жер-қазақтікі / М. Мағауин // Жұлдыз . - 1999. - № 8. -  Б. 168-173.

Мағауин, М. Кұңфудзының  даналық  дәрістері: [ежелгі  Қытай  фәлсафашысы  Куңфудзы  туралы] / М. Мағауин // Жұлдыз. - 1999. - №5.- Б.164-185.

 

 

2000-2005

 

Мағауин, М. Абайдың суреті: [Эссе] / М. Мағауин // Жұлдыз. - 2000. - № 8-9. - Б. 3-33.

Мағауин, М. Гетенің соңғы махаббаты: хикаяттан үзінді / М. Мағауин // Қазақ әдебиеті. - 2000. -  28 қаңтар. -  Б. 5, 8.

Мағауин, М. Тамыздан соңғы әңгімелер : [Жүсіптің қызы Светлана; Жаздыгүн шілде болғанда] / М. Мағауин // Жұлдыз. - 2000. - № 7.-  Б. 89-114.

Мағауин, М. Шанышқылы Бердіқожа батыр / М. Мағауин // Ұлағат. - 2000.- N10. - Б.108-109.

Мағауин, М. Шортанбайдың зар заманы: [ұлы ақын Шортанбайдың 175 жылдығына] / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2003. - № 2. - Б.185-187.

Мағауин, М. Шортанбайдың жаңа зары: [Ш. Қанайұлының Мәскеу архивінен алынған жазбалары туралы] / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2004. - № 10. - Б. 169-174.

Мағауин, М. Ескілікті сөздер: [Шал ақынның  мұрасын жинап тапсырған  Ғаббас Елеусізұлының дәптерінен] / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2004. - № 9. - Б. 195-203.

Мағауин, М. Мұраттың арман-наласы: Мұрат ақынның 150 жылдығына орай / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2003. - № 2. -  Б.186-188.

Мағауин, М. Ақыр-дүние: естелік әңгімелер / М. Мағауин  // Жұлдыз . - 2004. - № 11. -  Б.121-140.

Мағауин, М. Ұлтсыздану ұраны: ұлттық рух, қазақ тілі туралы зарлы толғау / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2004. - № 7. -  Б. 96 -169.

Мағауин, М. Абайдың белгісіз әңгімесі: ["Дала уалаяты" газетінде басылған хикая авторы туралы] / М. Мағауин // Шәкәрім. - 2005. - № 1.- Б.12-19.

Мағауин, М. Дулат, Әмір, Нұғыман. Белгісіз ңұсқалар: [Омбы архиві, адвокат Н. Я. Коншин қорындағы әдеби нұсқалар туралы] / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2005. - № 11. -  Б. 113.

Мағауин, М. Қыпшақ аруы: хикаят / М. Мағауин  // Жұлдыз . - 2005. - № 1. - Б. 3-59.

 

2006-2013

 

Мағауин, М. Алаштың азаматы: академик Кәмәл Ормантаев -70 / М. Мағауин  // Жұлдыз. - 2006. - № 8. -  Б. 172-174.

Мағауин, М. Бір бейбақ "Өтініш": Мағжанның жарына зейнетақы тағайындау тартысы / М. Мағауин  // Жұлдыз. - 2006. - № 11-12. -  Б.197-199.

Мағауин, М. Қырық-ошақ - Абайдың өлген жері... / М.Мағауин // Жұлдыз . - 2009. - № 7. -  Б. 127-132.

Мағауин, М. Түркі  жұртының қара шаңырағы - бізбіз! / М. Мағауин / сұхбат. М. Сембай // Дидар. - 2010. - 1 ақпан. - Б. 5.

Мағауин, М. Мағжанның әні / М. Мағауин  // Егемен Қазақстан. - 2011. - 30 шілде .- Б. 4.

Мағауин, М. Шәкерімге қатысты үш дерек / М. Мағауин  // Жұлдыз. - 2011. - № 4.- Б.130-144.

Мағауин, М. Шыңғыс хан және оның заманы / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2011. - № 11. - Б. 42-129;   № 12. - Б. 7-88; 2012. - № 7. - Б. 69-103 

Мағауин, М. Қазақ хандығы / М. Мағауин // Таң-Шолпан. - Алматы, 2013. - № 1. -  Б. 189-190.; № 2.- Б.189-190.

Мағауин, М. Бір уыс бидай: әңгіме / М. Мағауин // Парасат. - 2013. - № 8.- Б. 22-23.

Мағауин, М. Қазақ әдебиетінің хал - ахуалы / М. Мағауин // Парасат. - 2013. - № 9.- Б. 4-5, 14-15.

Мағауин, М.  Қазақ Ордасының хан сайлау дәстүрі / дайын.: Ұ. Дәлейұлы // Дәстүр. - 2013. - № 5 .- Б. 6-7.

Мағауин, М. Шыңғыс хан  және оның заманы / М. Мағауин  // Жұлдыз. - 2013. -№ 2;   № 3. - Б. 3-55;  №4. - Б. 54-90.
Мағауин, М. Абай тойы / М. Мағауин; пер. Д. Қыдырәлі. // Абай. - 2020. - N1. - Б. 23-42.
Мағауин, М. Абайдың суреті / М. Мағауин. // Жұлдыз. - 2000. - N8-9. - Б. 3-33

Мағауин, М. Біздің Ғалекең: [қоғам қайраткері Ғалым Доскенов туралы] / М. Мағауин. // Қазақ әдебиеті. - 2020. - 17 шілде. - Б. 8.
Мағауин, М. Әйтікеш Толғанбаев: [қазақ скрипкашысы туралы] / М. Мағауин.  // Жас Алаш. - 2021. - 26 қаңтар. - Б. 1,6,7.
Мағауин, М. Жұмекен Нәжімеденов (естеліктер кітабынан) / М. Мағауин.  // Жас Алаш. - 2021. - 11 ақпан. - Б. 6-7.
Мағауин, М. Жамбыл қазақты әлемге әйгілеп кетті: [жыр алыбы Жамбылдың туғанына 175 жыл] / М. Мағауин.  // Қазақ әдебиеті. - 2021. - 26 ақпан. - Б. 6.
Мағауин, М. Балақан: ғұмыр-бастау шежіресі / М. Мағауин. // Жұлдыз. - 2021. - №3. - Б. 3-66
Мағауин, М. Кенжеғали Сағадиев: [экономист-ғалым туралы] / М. Мағауин. // Жас Алаш. - 2021. - 18 наурыз. - Б. 8-9.
Мағауин, М. Балақан : ғұмыр бастау шежіресі / М. Мағауин.  // Жұлдыз. - 2021. - №4. - Б. 23-62
Мағауин, М. Жәнібек Кәрменов / М. Мағауин. // Жас Алаш. - 2021. - 6 мамыр. - Б. 8-9, 10.
Мағауин, М. Балақан : ғұмыр бастау шежіресі / М. Мағауин.  // Жұлдыз. - 2021. - N5. - Б. 99-130 ; Жұлдыз. - 2021. - №6. - Б. 14-45.
Мағауин, М. Тоқай - Темір / М. Мағауин. // Жас Алаш. - 2021. - 13 шілде. - Б. 6.

Мағауин, М. Қазақтың қырғыз руы: тарихи дәйектеме / М. Мағауин. // Жас алаш http://www.zhasalash.kz. - 2021. - 20 шілде. - Б. 6-7.
Мағауин, М. Жұмабек Тәшенов / М. Мағауин.  // Ертіс өңірі. - 2021. - 1 қыркүйек. - Б. 8-9
Мағауин, М. Қазақ әдебиетінің жаңа дәуірі - ерекше болашағына сенемін! / М. Мағауин. // Қазақ әдебиеті. - 2022. - 29 шілде. - Б. 9

Мағауин, М. Қазақстан дәуірлей берсін / М. Мағауин.  // Егемен Қазақстан. - 2022. - 31 қазан. - Б. 9

Мағауин, М. Оралханды да, құдайыңды да ұмытқан екенсің яғни Д. Исабековты тәубаға түсіру рәсімі / М Мағауин.  // Жас Алаш. - 2022. - 6 желтоқсан. - Б. 6
Мағауин, М. Бауырсақ / М. Мағауин.  // Айқын. - 2023. - 25 қараша (№132). - Б. 8
Мағауин, М. Алтын Орда: танымдық тауарих. XIII-XIV-XV ғасырлар / М. Мағауин. // Жұлдыз. - 2024. - N1. - Б. 3-81 ; Жұлдыз. - 2024. - N2. - Б. 20-99 ; Жұлдыз. - 2024. - N3. - Б. 3-95
Жиырма алты томдық. Толық жинақ - толағай еңбек: [Мұхтар Мағауиннің шығармаларының жиырма алты томдық толық жинағы туралы].  // Қазақ әдебиеті. - 2024. - 7 маусым (N22). - Б. 11.
Қазақтың қара сөзінің айбары : зиялылардың жазушы Мұхтар Мағауин туралы айтқан сөздері // Қазақ әдебиеті. - 2025. - 14 ақпан (№6). - Б. 18-19.
Қари, Қ. Тағылым мектебі : жазушы Мұхтар Мағауин туралы / Қ. Қари  // Жұлдыз. - 2025. - N2. - Б. 21-25.
Шайкенов, Б. Алдаспан қалай шыңдалды? : жазушы Мұхтар Мағауин туралы / Б. Шайкенов // Жұлдыз. - 2025. - N2. - Б. 3-12.
Сәукетаев, Т. Мағауиннің "Жұлдызы" : жазушы Мұхтар Мағауин туралы / Т. Сәукетаев // Жұлдыз. - 2025. - N2. - Б. 12-17.
Атығай, Б. Шұбартау. Көпбейіт. Мағауин : жазушы Мұхтар Мағауин туралы / Б. Атығай // Жұлдыз. - 2025. - N2. - Б. 18-21.
Қами, Н. Мұхтарлар бар... Мағауин жоқ : жазушы Мұхтар Мағауин туралы / Н. Қами // Жұлдыз. - 2025. - N2. - Б. 25-31.

 

1967-2014 

 

 

Магауин, М. У истоков казахской литературы: о творчестве каз. поэтов позднего средневековья / М. Магауин  // Простор.- 1967.- № 10.- С.58-60.

Магауин, М. На пути к Абаю: [о творчестве Шал-акына] / М. Магауин // Простор. - 1970. - № 9. -  С. 96-100.

Магауин, М. Трудно быть великим народом, не зная величия своей истории: [беседа с писателем ...] / М.Магауин // Казахстанская правда. - 1998. - 17 янв. -  С. 2.

Магауин, М.Великая охота, или Улуг Ау: по роману "Смутное время" / М.Магауин // Зеркало. - 2003.- № 5. - С. 34.

Магауин, М.К дискуссии об исторической роли Чингис-хана / М.Магауин // Книголюб. - 2005. - № 2. - С. 36-38.

Магауин, М.Клевета и полный абсурд: о религиоз. мусульманских организациях и казахской интеллигенции / М.Магауин // Начнем с понедельника. - 2006. - 13-19 окт. - С. 1,8,20.

Магауин, М.  Кобыз и копье: о каз. литературе / беседу вел В.Бадиков / М.Магауин// Central Asia Monitor.- 2006. - 17 нояб.  - С. 7.

Магауин, М.Сизый голубь: рассказ / М. Магауин;  перевод с каз. языка А. Курчаткина // Начнем с понедельника.- 2007. - 15-21 июня. - С. 16.

Магауин, М. Гибель Борзого: повесть / М.Магауин // Литературный Казахстан . - 2010. - № 2. -  С. 68-100.

Магауин ,М. Шахан-шер: повесть / М.Магауин // Все об охоте в Казахстане.- 2010.- № 3.- С. 26-29.

Магауин М. Казахстан без казахов / М.Магауин // Общественная позиция.- 2014. - 6 марта . - С.7,8-9,10-11.

 

 

М.Мағауиннің өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и творчестве Магауина М.

 

 

Қазақ әдебиеті: энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: Аруна, 2005. – Мағауин Мұхтар Мұқанұлы : б. 353.

Қазақ әдебиетінің тарихы: 10 томдық. Т. 9: Кеңес дәуірі (1956-1990), 2005. – Мұхтар Мағауин

Қазақстан жазушылары: анықтамалық. - Алматы: Ан Арыс, 2009. – Мағауин Мұхтар Мұқанұлы : б. 254.

Қазақстан: ұлттық энциклопедия. Т. 6. - Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2004. - Мағауин Мұхтар Мұқанұлы : б. 304.

Семей өңірінің ақын-жазушылары: био-библиографиялық көрсеткіш, 2005.- Мұхтар Мағауин : б.59.

Шығыс Қазақстан Облысы: энциклопедия. - Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2014. – Мағауин Мұхтар Мұқанұлы:  б. 506.

 

1996 - 1999

 

Асанов, Ж. Келісім: [Мұхтар Мағауин әңгімелерін оқығанда] / Ж. Асанов // Заман Қазақстан. - 1996. - 13 қыркүйек.- Б.15. Асанов, Ж. Шындық кестесі: [жазушы М. Мағауиннің "Күй бабасы Байжігіт" және "Әбдіғапар сері" әңгімелері жайында] / Ж. Асанов // Ақиқат. - 1998. - № 2. - Б.63-66.

Сейдахметова, Ж. "Жүйрік" повесіндегі ұлттық ерекшеліктер: [М. Мағауиннің повесі туралы] / Ж. Сейдахметова // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 1998. - № 7-8. - Б. 63-66.

Сыдықов, Қ. Тарих һәм тұлға: [М. Мағауиннің "Аласапыран" дилогиясындағы Ораз-Мұхаммед образы] / Қ. Сыдықов // Қазақстан жоғары мектебі. - 1998. - №1.- Б. 69-75.

Сейдахметова, Ж. Әдеби тұлғаның адамгершілік әлемі: [жазушы М. Мағауин шығармашылығы] / Ж. Сейдахметова // Ұлт тағылымы. - 1999. - №6.- Б.108-113.

 

 

2000-2008

 

Бөдешұлы, Ж. Қобыз сарыны: [М.Мағауинге арналған өлең] / Ж. Бөдешұлы // Қазақ әдебиеті. - 2000. - 28 қаңтар.- Б. 6-7.

Жұмаділов, Қ. Мұхтар Мағауин туралы сөз. / Қ. Жұмаділов // Қазақ әдебиеті. - 2000. -  28 қаңтар.- Б. 6-7.

Күмісбайұлы, Ш. Үш ғасырды тірілткен: [М.Мағауиннің 60 жасқа толу мерейтойы қарсаңында] / Ш. Күмісбайұлы // Ұлан. - 2000. - 1 ақпан.- Б.3.

Сейдахметова, Ж. Қаhарманның әлеуметтік әрекеті: [жазушы М.Мағауин шығармаларына талдау] / Ж. Сейдахметова // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 2000. - №1.- Б. 49-50.

Қауғабай, О. "Қыпшақ аруы" қызықтырып жатыр: Мұхтар Мағауиннің соңғы жарияланған шығармасы бойынша пікір алмасу / О. Қауғабай // Қазақстан - ZAMAN . - 2005. - 1 сәуір. - Б.14.

Омарова, Г. Ұлт және .. Мағауин / Г. Омарова // Түркістан һttp://www.turkestan.kz. - 2005. - 24 наурыз.- Б. 7.

Тоқсанбаева, А. М. Мағауин хикаяттарындағы ұлттық характер / А.Тоқсанбаева // Ұлт тағылымы. - 2006. - №2.- Б.296-299.

Әбілқайыр, Қ. Мұхтар аға, елге қайтыңызшы немесе М.Мағауин көкеме "Менен" үшбу хат / Қ. Әбілқайыр // Қазақстан - ZAMAN . - 2008.- 7 тамыз. - Б. 8.

 

 

 

  2010

 

Алтай, А. Нарқызылдың шабысы: жазушы Мұхтар Мағауин туралы / А. Алтай // Қазақ әдебиеті. - 2010. - 19 наурыз.- Б.10.

Аманжол, Қ. Классик немесе Мұхтар Мағауиннің мәңгілік күйі / Қ. Аманжол // Егемен Қазақстан. - 2010. - 2 ақпан.- Б. 5-6.

Елшібек, Ж. Құдіретті қазына: көрнекті жазушы Мұхтар Мағуиннің сөз өнері хақында / Ж. Елшібек ; әңг. Қ. Аманжол // Егемен Қазақстан. - 2010. - 20 наурыз.- Б. 9.

Жерлесіміз Мұхтар Мағауин -70 жаста // Аягөз жаңалықтары. - 2010. - 6 ақпан.- Б. 1.

Жүнісбеков, Б. Мен - адамдық мәні, оны "менменсумен" шатастыру-мешеуліктің шатағы / Б. Жүнісбеков // Ақиқат. - 2010. - № 5.- Б. 67-70.

Қасқабасов, С. Мұхтар Мағауиннің "Жармақ" романы: жазушының 70 жылдығы қарсаңында / С. Қасқабасов // Қазақ әдебиеті. - 2010. - 15 қаңтар.- Б. 1,4.

Тойшанұлы, А. М. Мағауин жаңа прозасының алтын өзегі / А. Тойшанұлы // Жұлдыз. - 2010. - № 8.- Б.182-191.

 

 

2011- 2015

 

Әбікенұлы, С. Мұхтар - Иманның мұңы немесе "Жармақ"  / С. Әбікенұлы // Жалын . - 2011. - № 1. -  Б. 168-176.

Қабылов, Ә. Мұхтар Мағауин прозасындағы ирония / Ә. Қабылов // Ұлағат . - 2011. - № 1. - Б. 3-14.

Медетбек, Т. Мағауия Мағауин туралы  / Т. Медетбек // Түркістан . - 2012. - 15 наурыз. - Б. 10.

Мағауиннің "Шыңғыс ханы"  // Түркістан . - 2012. - 5 сәуір. - Б. 6.

Юсуп, П. К. М. Мағауиннің "әдепкі әңгімелер" циклі  / П. К. Юсуп // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. - 2012. - N 5-6.- Б. 95-98.

Абишева, А. М.Мағауин. "Бір атаның балалары" / А. Абишева // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 2015. -  №11.- Б. 57- 62.

Айтұлы, Н. Нарқызыл мен жалғыз ұл: [жазушы Мұхтар Мағауин 75 жасқа толды] / Н. Айтұлы  // Ертіс өңірі . - 2015. - 4 ақпан.- Б. 11.

Аманжол, Қ.  Менің Мұхтар ағатайым... немесе мағауиндік мәңгілік күй туралы толғау / Қ. Аманжол // Ана тілі. - 2015. - 12-18 ақпан.- Б. 6-7.

Сембай, М. Жазушы бақыты: [М.Мағауин туралы]  / М. Сембай // Егемен Қазақстан . - 2015. - 20 ақпан. - Б. 12.

 

 

 

2020-2024

 

Әуезхан, Ә. Бабалар рухының шырақшысы: [халық жазушысы Мұхтар Мағауин туралы] / Ә. Әуезхан. // Алдаспан. - 2020. - 4 маусым. - Б. 11.
Елшібек, Ж. Қайталанбас ғажайып құбылыс немесе классик жазушы Мұхтар Мағауин Абай портретін сырлы сөзбен қалай зерлеген ? / Ж. Елшібек. // Егемен Қазақстан. - 2020. - 10 тамыз. - Б. 9
Мәмесейіт, Т. Зобалаң заманның жолбарыс-адамы: Мұхтар Мағауиннің "Шақан Шері" романын қайталап оқығанда / Т. Мәмесейіт. // Қазақ әдебиеті. - 2020. - 9 қазан. - Б. 20.
Әбдіқалық, К. Мұхтар Мағауин айналып өтпеген тақырып - аштық / К. Әбдіқалық. // Қазақ әдебиеті. - 2021. - 22 қаңтар. - Б. 8.

Нұғыман, С. Жоғалған рухты жоқтау / С. Нұғыман.  // Қазақ әдебиеті. - 2021. - 16 қазан. - Б. 10-11. ; 16 қазан. - Б. 23. 
Шандор, Л. Мұхтар Мағауиннің қазақ тарихының әліппесі мажар тілінде / Л. Шандор.  // Түркістан. - 2022. - 17 ақпан. - Б. 7

Абайхан, Ж. Қазақаралық жанжал: [жазушы Мұхтар Мағауиннің "Ұлтаралық жанжал" әңгімесін оқығаннан кейін] / Ж. Абайхан. // Найзатас. - 2023. - №4. - Б. 166-169

Әлиман, Ж. Мәңгі жұмбақ: [жазушы Мұхтар Мағауиннің "Өмір жыры" хикаясы туралы] / Ж. Әлиман.  // Егемен Қазақстан. - 2023. - 15 тамыз. - Б. 10
Нұржан , С. Мэтр Мағауинмен Мәшһура: [жазушы Мұхтар Мағауин туралы] / С. Нұржан.  // Түркістан. - 2023. - 27қазан (№43). - Б. 5
Қазымұратұлы, Ж. Мұхтар Мағауиннің үйінде / Ж. Қазымұратұлы.  // Жас Алаш. - 2024. - 30 қаңтар (N7). - Б. 1-7
Қорғасбек, Ж. Мұртаза мен Мағауин / Ж. Қорғасбек.  // Егемен Қазақстан. - 2024. - 29 ақпан (N42). - Б. 11
Төлтай, Т. Мұхтар Мағауинге сәлем бере барғанда... / Т. Төлтай. // Семей таңы. - 2024. - 29 ақпан (№26). - Б. 3
Махан, Н. Мұхтар Мағауиннің "Көк мұнары" хақында / Н. Махан. // Жұлдыз. - 2024. - N7. - Б. 136-148
Әлім, Қ. Кемердегі кәдімгі Мағауин: жазушы Мұхтар Мағауин туралы / Қ. Әлім.  // Егемен Қазақстан. - 2024. - 19 қыркүйек (N181). - Б. 11.
Қазақ тарихын үш ғасырға тереңдеткен: жазушы Мұхтар Мағауин туралы // Семей таңы. - 2025. - 18 қаңтар (N6). - Б. 4
Мұнар да мұнар, мұнар күн... : [аса көрнекті жазушы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Мұхтар Мағауин дүниеден өтті] // Айқын. - 2025. - 11 қаңтар (№3). - Б. 1, 8-9.

Әлім, Қ. Мағауиннің мұқалмас мұраты : жазушы Мұхтар Мағауин туралы / Қ. Әлім. - Мәтін (визуалды) // Қазақ әдебиеті. - 2025. - 28 қараша (№47). - Б. 18.

 

***

 

 

Бадиков, В. Полет в будущее:  [о М. Магауине]  // С вечностью – на чистоту: очерки современного литературного процесса литературного Казахстана / В. Бадиков; сост. А.Арцишевский.  - Алматы: Алаш, 2014. - С.124-126. 

Джуанышбеков, Н.Мухтар Магауин: (очерк жизни и творчества) / Н. Джуанышбеков . - Алматы :  2004. - 56 с.

Казахстан: национальная энциклопедия. Т.3. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. - Магауин Мухтар Муканович: с. 449.

Литература Казахстана: энциклопедический справочник- Алматы: Қазығұрт, 2010. – Магауин Мухтар Муканович: с. 324.

Писатели Семипалатинского региона: био-библиографический указатель / Семипалатинская универсальная научная библиотека им. Абая. - Семипалатинск: Талант, 2006.- Мухтар Магауин: с. 48.

 

 

***

 

Кекилбаев, А. Могучее древо,поднявшее пласт веков: исполнилось 60 лет известному казахскому писателю Мухтару Магауину / А. Кекилбаев // Казахстанская правда. - 2000. - 12 февраля. -  С. 5.

Сушко, П. И слух ласкает красота речений  / П. Сушко // Деловой Усть-Каменогорск. - 2006. - № 3. -  С. 40-41.

Досанова, А.  Мы дети одного отца: [о творчестве писателя М. Магауина] / А.  Досанова // Семь дней. - 2010. - 18 марта. -  С. 6.

Досанова, А.  Творчество как история и судьба: [о писателе-земляке М. Магауине] / А.  Досанова, Я. Абдеева // Мәдениет жаршысы  = Вестник кльтуры. -  2010. - № 2. - С. 12.

Китаева, О. На книжной полке в самом уголке: [о повести М. Магауина "Дети одного отца"] / О. Китаева // Мәдениет жаршысы  = Вестник культуры. - 2011. - № 11. - С. 41.

 

 

М. Мағауиннің  жеке шығармалары туралы әдебиеттер

Литература об отдельных произведениях М.Магауина

«Қазақ тарихының әліппесі» (1995)

 

Мағауин, М. Тарих тамыры тереңде: ["Қазақ тарихының әліппесі" кітабы жайында] / М. Мағауин // Қазақ әдебиеті. - 1995. - № 7 ақпан.- Б.4.

 

 

«Азбука казахской истории» (1997)

 

Добрая, Р. Они были подняты на белой кошме: [о кн. М. Магауина "Азбука казахской истории" / Р.Добрая // Казахстанская правда. - 1998. - 31 январь. - С.3.

 

 

"Чингисхан и его время" (2011)

Азмухамбетов. Ш. В лучах славы отцов: [о книге М. Магауина "Чингисхан и его время"] / Ш. Азмухамбетов // Рудный Алтай. - 2013. - 4 окт. - С.4.

 

Макиенко Л.

Обновлено 10.05.2024 11:31