Сатпаев (Зеинов) А. З.

Обновлено 05.01.2018 14:29

Сатпаев (Зеинов) Абикей Зеинович (1881-1937) - крупный педагог, председатель Губоно в Семипалатинске (ныне Семей), преподаватель Семипалатинской учительской семинарии Омского рабфака, Фрунзенского педагогического института, первый директор Семипалатинского педагогического техникума, участник национально-освободительного движения «Алаш Орда».

Родился в 1881 г. в ауле Шадра волости Аккелин Павлодарского уезда (ныне совхоз им. К. И. Сатпаева Баянаульского района Павлодарской области). Член Коммунистической партии с 1920 г.

В 1908 г. окончил Семипалатинскую учительскую семинарию (ныне Педагогический колледж им. М. Ауэзова г. Семей), по специальности преподаватель русского языка и литературы, истории. В 1908-1910 гг. преподавал в волостях Павлодарского уезда, а в 1910-1917 гг. работал в Павлодарском двухклассном русско-казахском училище.

В 1917 г. принимал участие на Первом общеказахском съезде в Оренбурге, был делегатом от Общемусульманского Союза в Петрограде и был избран кандидатом в депутаты Акмолинской и Семипалатинской областей (ныне Восточно-Казахстанская область) от имени партии Алаш на Учредительном собрании. В 1918-1920 гг. - член правления Земства Семипалатинской области (ныне Восточно-Казахстанская область), заведующий отделом образования, член  Союза Алашорды Семипалатинской области (ныне ВКО) и исполнял обязанности  уполномоченного Военного штаба при Алашорде Сибирского Временного правительства.

В 1920-1921 гг. - председатель Губоно (Губернского отдела народного образования) и преподавал в Семипалатинской учительской семинарии (ныне Педагогический колледж М. Ауэзова г. Семей). В 1922-1927 гг. - директор Семипалатинского педагогического техникума. До конца 1927 г. преподавал в Омском рабфаке.

В 1930-е годы преследовался органами НКВД по причине происхождения из  зажиточной семьи, членства алашординского движения, а также имел статус влиятельного педагога. Из-заэтого переехал в Киргизстан, где работал в Бишкекском педагогическом институте. Публиковал статьи на тему проблем просвещения в таких изданиях как «Таң» («Утро») и «Сана».

Арестован в 1937 г. за участие в алашординском движении, приговорен к расстрелу.

Ә . Сәтбаев Әбікейдің туралы әдебиеттер

Литература о Сатбаеве А.

Кітаптар – Книги

Кереку - Баян кітапханасы  Рухнама Кітапта [Мәтін] : биография (автобиография). 12-кітап. Әбікей Сәтбаев. - Павлодар : С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті. - 2003. - 109 б.

Алаш. Алашорда [Мәтін] : энциклопедия / құраст.: Ғ. Әнес, С. Смағұлова. - Алматы : Арыс баспасы, 2009. - 544 б. – Сәтпаев Әбікей Зейінұлы: б. 285.

Қазақтың тәлімдік ойлар антологиясы [Мәтін] : 10 томдық. Т. 6 : Ұлттық тәлім-тәрбиелік ғылымдардың дамып, қалыптасу тарихынан : 1920-2000 жылдар. - Алматы : Сөздік - Cловарь, 2009. - 400 б.

Әлемдік педагогикалық ой-сана [Мәтін] : 10 томдық / Қазақстан Республикасының байланыс және ақпарат министрлігі, Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі, Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім беру академиясы. Т. 10 : XV-XX ғғ. қазақ ойшыл оқымыстыларының тәлім-тәрбие туралы ой-пікірлері. - Алматы : Таймас, 2010. - 400 б.

Алаштың білім ордасы [Мәтін] / бас ред: Ш. А. Жанаева. - Семей : Тенгри, 2013. - 293 б.

Тілешов, Е. Алаш қозғалысы [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық / Е. Тілешов, Д. Қамзабекұлы. – Алматы : Сардар, 2014. – 528 б. – Сәтпаев Әбікей Зейінұлы: б. 357-358.

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін]: энциклопедия. – Алматы : Қазақ энциклопедиясы. - 2014. – Сәтбаев Әбікей Зейінұлы: б. 673.

Мақалалар – Статьи

Садыкова, К. Ж. Әбікей Зейінұлы Сәтбаев [Мәтін] / К. Ж. Садыкова, А. М. Садыкова // Ғылыми журнал С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті. - 2004. - № 1. – Б. 32-42.

Жақсыбаев, С. Есімі ел есінде [Мәтін] : [Ә. Сәтбаев туралы] / С. Жақсыбаев // Сарыарқа самалы. - 2008. - 19 ақпан. - С. 5.

Жанаева, Ш. А. Семейдің мұғалімдер семинариясы және Сәтбаевтар әулетінің үш өқілі / Ш. А. Жанаева // Қазақ әдебиеті. - 2009. -10-16 сәүір. - Б. 10.

Утюбаев, Е. Ш. Әбікей Зуйінұлы Сәтбаевтың өмірі мен қызметі/ Е. Ш. Утюбаев // Арнайы басылым Қазақстан педагогикалық хабаршысы "Мәшһүр-Жүсіп мұрасы : таным және тағылым" атты халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдар жинағы. - 2009. - № 2. – Б. 192-198.

Мұзафаров, Б. Н. Әбікей Сәтбаев аса көрнекті ұстаз-ағартушы [Мәтін] / Б. Н. Мұзафаров, Е. К. Рахимов // Академик Қ. И. Сәтбаевтың 110-жылдығына арналған "Ғылым және білім : іргелі негіздері, технологиялары және инновациялары" атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. Т. 2. - Павлодар : ПМПИ, 2009. - Б. 102-106.

Сәтбаев Әбікей – Алашорданың Семей облыстық комитетінің мүшес // Восточная Алашорда. Сборник документов. Составители Е.Б. Сыдыков и др. - Семей, 2010. - 425 с. - Сатбаев Абикей: с. 54,97.

Садыкова, К. Әбікей Сәтбаев - ұстаздардың ұстазы [Мәтін] / К. Садыкова // "ІХ Седельников оқулары. Көптілділік : қазіргі хал-ахуалы және болашағы" атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. Т. 1. – Павлодар : ПМПИ, 2011. - Б. 309- 315.

Хамитова, М. А. Қазақ зиялылары және ұлттық рухани көзқарастар табиғаты [Мәтін] / М. А. Хамитова // Отан тарихы. - 2015. - № 3. - Б. 100-109.

Интернет-сілтемелер

Интернет-ссылки

Сатпаев Абикей Зеинович [Электронный ресурс] : [биография] //bibliotekar.kz – Казахская библиотека : сайт. – Режим доступа : http://bibliotekar.kz/svet-ochaga-shamshijabanu-satpaeva/satpaev-abikei-zeinovich.html (09.02.2017)

Просветители казахской земли - Муса Шорманов и Абикей Сатпаев [Электронный ресурс] : [биография] // ПАВЛОДАРСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ИНСТИТУТ : сайт. – Режим доступа : http://www.ppi.kz/pedagogi-prosvetiteli (09.02.2017)

Алаш партиясыныңқұрылуы мен мақсаты [Электрондық ресурс] : [Ә. Сәтбаев туралы ақпараты бар] //Bigox.kz : сайт. – Режим доступа : http://bigox.kz/alash-partiyasynyn-kuryluy-men-maksaty/ (09.02.2017)

Әбікей Сәтпаев [Электрондық ресурс] : [өмірбаян] // Уикипедия – ашық энциклопедиясы : сайт. – Режим доступа : https://kk.wikipedia.org/wiki/Әбікей_Сәтпаев (09.02.2017)