Ережепов А.

Обновлено 20.12.2021 16:46

Ережепов Абдикарим (1862-1934) - просветитель, идеолог казахского национального движения, общественный и политический деятель.

Родился в 1867 г. Выходец из рода каратай племени найман Среднего Жуза, А. Ережепов получил образование в местном медресе. После окончания первого курса Санкт-Петербургского института лесного хозяйства прервал обучение в связи с арестом отца. Избранный волостным управителем Чингистайской волости Усть-Каменогорского уезда Семипалатинской области (ныне Восточно-Казахстанская область) А. Ережепов прослужил на этой должности четверть века, до 1918 г.; депутат 1-ой Государственной Думы.

Основал первую на Алтае Чингистайскую двухклассную русско-казахскую школу, по его приглашению в школе преподавал поэт Султанмахмут Торайгыров. Среднюю школу имени Султанмахмута Торайгырова в Шынгыстае окончили такие известные личности как, основоположник казахского языкознания, профессор Сарсен Аманжолов, Народный учитель СССР Кумаш Нургалиев, Герой Социалистического Труда Бошай Китапбай, писатели Калихан Искак, Оралхан Бокей, Дидахмет Ашимханов и др.  

А. Ережепов – автор документа «Об облегчении участи женщин и предотвращении вдовьих споров». Добился принятия положения о запрете раннего сватовства и калыма, как средства закрепощения женщин. Единомышленники А. Ережепова – видные представители казахской интеллигенции: Алихан Букейханов, Шакарим Кудайбердиев, Турагул Абайулы, Мустафа Шокай. Принимал участие в разработке программы партии Алаш. В 1928 г. был арестован, но смог бежать. С сыновьями и родственниками он покинул Родину, перейдя границу Алтайского округа Синьцзян (Китай).

Скончался в 1934 г.

Ә. Ережепұлы туралы әдебиеттер

Литература об Ережепулы А.

Алаш. Алашорда [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Арыс, 2009. - 544 б. – Ережепов Әбдікәрім: б. 151.

Баянғазыұлы, Е. Шығысым - шырайлы мекенім [Мәтін] : [Әбдікерім Ережепұлы туралы естеліктер] / Е. Баянғазыұлы. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2012. - 275 б.

Мағзұмов, Т. Алтай алашы [Мәтін] : [болыс болып, ел басқарып, бөтен жерден топырақ бұйырған Әбдікерім Ережепұлының өмірі баяндалады] / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Шығыс Ақпарат, 2014. - 260 б.

Мағзұмов, Т. Алтай алашы [Мәтін] : [Ә. Ережепұлы туралы] / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Шығыс Ақпарат, 2015. - 332 б.

Ысқақ, Қ. Аруақ алдындағы парызымыз [Мәтін] : [Әбдікерім Ережепұлы мен оның әулеттері] / Қ. Ысқақ // Дидар. - 2002. - № 49. - Б. 3.

Зәкенұлы, Т. Ақылды таразы қыл демеп пе едім... [Мәтін] : [Ә. Ережепұлы туралы] / Т. Зәкенұлы // Дидар. - 2010. - 7 маусым. - Б. 5.

Қайнарұлы, М. Шыңғыстай шамшырақтары [Мәтін] : [Ә. Ережепұлы туралы] / М. Қайнарұлы // Менің өлкем. - 2012. - 9 ақпан. - Б. 9.

Қайратқызы, М. Тұңғыш білім ордасы [Мәтін] : [Шыңғыстай мектебінің тарихынан] / М. Қайратқызы // Менің өлкем. - 2013. - 14 ақпан. - Б. 3.

Ғазезұлы, С. Әбдікерім Ережепұлы, Сұлтанмахмұт Торайғыров, Бағила Әбдікерімқызы туралы [Мәтін] / С. Ғазезұлы // Арай. - 2016. - 8 сәуір. - Б. 3.

Ғазезұлы, С. Жазықсыз жапа шеккендер [Мәтін] : [Әбдікерім Ережепұлының Қытайдағы тағдыры туралы] / С. Ғазезұлы // Арай. - 2016. - 8 сәуір. - Б. 3.

Мұхамадиұлы, М. Жусанда туған жердің иісі бар [Мәтін] : [саясат кесірінен шетелге кетуге мәжбүр болған қазақтар туралы] / М. Мұхамадиұлы // Ертіс өңірі. - 2016. - 3 ақпан. - Б. 11.

Шаймұрат, А. Болыс Әбдікерім Ережепұлы [Мәтін] / А. Шаймұрат // Қазақ тарихы. ­ 2016. ­ № 3. ­ Б. 63.

Алтайдың алтын алқасы [электрондық ресурс] : [Әбдікерім Ережепұлы туралы]. - Астана, 1998. - 230 б.

***

Мусин, М. Маленький человек во френче [Текст] : [об А. Ережепове] / М. Мусин // Семь дней. - 2006. - 5 мая. - С. 5.

Обухов, В. Бой у заставы "Матвеевка" [Текст] : [об А. Ережепове] / В. Обухов // 7 дней. - 2014. - 7 августа. - С. 7.

 Интернет-сілтемелер

Интернет-ссылки

 Шәкен, Ж. Алаш ұлдарын алысқа қуған кеңестік зұлмат[Электрондық ресурс] : [А. Ережепов туралы] / Ж. Шәкен // el.kz : сайт. – Пайдалану орны : http://old.el.kz/m/articles/view/content-19648(09.02.2017)

Қайнарұлы, М. Оралханға аттестат берген ұстаз[Электрондық ресурс] : [А. Ережепов туралы] / М. Қайнарұлы // Алаш айнасы : сайт. – Пайдалану орны : http://alashainasy.kz/culture/oralhanga-attestat-bergen-ustaz-66572/(09.02.2017)

Кәрімхан, З. ВОЗЛЮБЛЕННАЯ СУЛТАНМАХМУТА[Электронный ресурс] : [об Ережепове А.] / З. Кәрімхан //e-history.kz: сайт. – Режим доступа : http://e-history.kz/ru/publications/view/2400(09.02.2017)