Байкошкарулы Т.

Обновлено 16.07.2025 16:39

Байкошкарулы Тубек (1780-1870) – поэт, видный представитель искусства айтыс.

Родился в 1780 г. в местечке Сыбан, соседствующим с аулом Абая (ныне область Абай, ж.-д. станция Үшбиік). Смолоду он выделился как поэт-импровизатор. Крепко подружившись с песней, он с 15 лет участвует в поэтических состязаниях, вступает со многими поэтами в словесные состязания.
М. О. Ауэзов высоко оценил импровизаторские способности Тубека, в своих трудах особо отметил его состязания с такими известными мастерами слова как Тезек торе, Сабырбай, Кулмамбет, Каркабат, Косан, Бактыбай, Орынбай.
Посетивший в 1848 г. окрестности Семея польский поэт А. Янушкевич встречался с Тубек акыном, и трогательно пишет об этом в своей книге «Дневники и записки из путешествия по казахским степям», восторгается его поэтическим даром.
После победы Тубека в состязании с Кулмамбет акыном в 1863 г. в доме Тезека торе слава о нем разнеслась по всему Жетысуйскому краю.
В 1830 г. он одержал победу над известными в Кереку поэтическим талантом   сестрами Жакежан и Айымжан. Этот эпизод реалистически описан в романе «Путь Абая» М. О. Ауэзова.
Скончался в 1870 г. в зимовье Жалғызтал.
Русский ученый-тюрколог В. В. Радлов, великий педагог-просветитель Ы. Алтынсарин дали высокую оценку таланту Тубек акына, восстановили его айтыс с Жанак акыном и внесли в сборник. Народный акын К. Алтынбаев в своей книге «Қалбатау» (1997) посвятил несколько статей о жизни и творчестве Тубека Байкошкарулы.

 

 Т. Байқошқарұлы туралы әдебиет
Литература о Байкошкарулы Т.

Абай: энциклопедия. – Алматы : Қазақ энциклопедиясының Бас редакциясы, Атамұра баспасы, 1995. – Түбек Байқошқарұлы: б. 558.
Қазақ әдебиетінің тарихы : 10 томдық. Т. 4 : XIX ғасырдың бірінші жартысы (1800-1850), 2005. - 438 б.
Қазақ әдебиеті : энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.
Шығыс Қазақстан облысы: энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. - Түбек Байқошқарұлы: б. 760.
Янушкевич, А. Қазақ даласына сапар туралы жазбалар / А. Янушкевич. - Астана : Аударма, 2003. - 264 б.
Биғожаұлы, Қ. Толғанбай мен Түбектің айтысы / Қ. Биғожаұлы // Жұлдыз . - 2000. - № 5. - С. 147-149 б.

Баймуратов Н.

Обновлено 17.07.2025 08:39

Баймуратов Нурлыбек (1887-1969 гг.) - поэт, член Союза писателей СССР, заслуженный деятель искусств Казахской ССР.

Родился 6 декабря 1887 года в Бескарагайском районе Семипалатинской области (ныне область Абай) в семье скотовода-бедняка.
С малых лет работал матросом в Иртышском пароходстве. Учился в медресе аула Башколь. С детских лет научился владеть русским, немецким, татарским языками. После смерти отца переехал на родину отца в аул Бозарал Майского района Павлодарской области. Учился в Оренбурге на рабфаке, работал председателем ревкома в Каркаралинском уезде. В эти годы у него складывается талант певца-импровизатора, исполнителя и сказителя.
Нурлыбек Баймуратов принимал участие в айтысах с известными акынами И. Байзаковым (1922), Н. Бекежановым (1939), М. Жапаковым (1943), Т. Кабдиковым (1949). Был участником республиканского слета акынов от Семипалатинска на втором съезде писателей Казахстана (1922). Его особый поэтический и певческий талант проявился в годы Великой Отечественной войны. Патриотические песни акына поднимали дух у бойцов фронта и тыла. После войны были изданы его стихи и песенные айтысы. Он автор таких произведений, как: «Ер Төлеген» (1945), «Қанды жорық» (1948), «Айтыстар» (1945) и др.
После смерти автора издан сборник песен «Қазына» (1982).
Умер 8 ноября 1969 года. Похоронен в селе Новониколаевка Бескарагайского района области Абай.

 

Н. Баймұратовтың шығармалары
Произведения Баймуратова Н.
Кітаптар
Книги

Баймұратов, Н. Ер Төлеген: [Кеңес Одағының Батыры Т. Тоқтаровқа арналған поэма] / Н. Баймұратов. - Алматы : Қазақ мемлекет баспасы, 1945. - 77 б.
Баймұратов, Н. Өлеңдер мен поэма / Н. Баймұратов. - Алматы : Қазақтың мемлекеттік көркем әдебиет баспасы, 1957. - 140 б.
Баймұратов, Н. Қанды жорық: поэма / Н. Баймұратов. - Алматы : Қазмемкөркемәдеббас, 1962. - 124 б.
Баймұратов, Н. Қазына: өлеңдер мен поэмалар / Н. Баймұратов. - Алматы : Жазушы, 1982. - 140 б.
Баймұратов, Н. Қазына : өлеңдер мен поэмалар / Н. Баймұратов; құраст. А. Бұлдыбаев. - Алматы : Жазушы, 1982. - 237 б.

 

Н. Баймұратовтың мерзімді басылымдарда жарияланған мақалалар
Публикации Баймуратова Н. в периодических изданиях
 Мақалалар
Статьи

 

Баймұратов, Н. Иса туралы менің білетінім: [естелік] / Н. Баймұратов, Ж. Сұрағанқызы // Абай. - 2000. - № 4. - Б. 40-41.
Баймұратов, Н. Иса туралы бiлетiнiм: [ақын Иса Байзақов туралы] / Н. Баймұратов // Жас Алаш. - 2000. - 26 қыркүйек.
Баймұратов, Н. Абай: поэмадан үзiндi / Н. Баймұратов // Абай мұражайының хабаршысы. - 2010. - № 1. - Б. 115-116.

 Өлеңдер
Стихи

Баймұратов, Н. Астанаға: өлең / Н. Баймұратов // Лениншiл жас. - 1939. - 3 июль.
Баймұратов, Н. Жарлыға жарық iздедi: өлең / Н. Баймұратов // Социалистік Қазақстан. - 1960. - 22 апрель.
Баймұратов, Н. Заман үнi: өлең / Н. Баймұратов // Қазақ әдебиетi. - 1961. - 1 декабрь.
Баймұратов, Н. Ұлы көш: өлең / Н. Баймұратов // Социалистік Қазақстан. - 1962. - 18 февраль.
Баймұратов, Н. Арайлы таңға асығам: өлең / Н. Баймұратов // Мәдениет және тұрмыс. - 1964. - № 8. - Б. 12-13.

 

Н. Баймұратов туралы әдебиеттер
Литература о Баймуратове Н.
Кітаптар
Книги

 

Қожахметов, А. Берекелі өлке, Бесқарағай / А. Қожахметов. - Семей : Полиграфия, 2001. - 194 б. - Баймұратов Н. туралы.
Түкісов, У. Асылдың сынығы: [Ертіс өңірінің аты аңызға айналған адамдары туралы] / У. Түкісов. - Павлодар, 2002. - 480 б. - Баймұратов Н. туралы.
Қазақстан жазушыларыХХ ғасыр: анықтамалық. - Алматы : Ана тілі, 2004. - Баймұратов Н.: Б. 68.
Семей өңірінің ақын-жазушылары: био-библиографиялық көрсеткіш / Абай атындағы әмбебап ғылыми кітапхана. - Семей : Талант, 2005. - Баймұратов Н.: Б. 21.
Шығыс Қазақстанның мәдени мұралары: (тарих, мәдениет, білім). - Өскемен : ШҚМУ, 2006. - Баймұратов Н.: Б. 316.
Қазақстан жазушылары: анықтамалық / жауапты ред. Б. Шаханұлы. - Алматы : Ан-Арыс, 2009. - Баймұратов Н.: Б. 81.
Қапанов, Б. Совет Одағының Батыры Төлеген Тоқтаров: / Б. Қапанов, С. Құдабаев. - Өскемен : ШҚМУ, 2010. - Баймұратов Н. : Б. 71.
Түкісов, У. Елім деп еңбек еткендер: [еңбек ардагері, журналист У. Түкісовтың очерк, дастан, өлеңдері мен жеке азаматтардың өмір жолы топтастырылған] / У. Түкісов. - Астана : Нұр-Астана, 2012. - 368 б. -Баймұратов Н. туралы.
Бұл өлең шыққан екен бірталайдан...: "Біржан-Сара айтысына" қатысты зерттеу мақалалар мен ғылыми ой-тұжырымдар. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ "Берел" баспасы, 2014. - 506 б. - Баймұратов Н. туралы.
Шығыс Қазақстаноблысы: энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. - Баймұратов Н.: Б. 239.

 

Мақалалар
Статьи
 1963

 

Қорабаев, Р. Жорық жыры / Р. Қорабаев // Қазақ әдебиетi. - 1963. - 20 сентябрь.

2000-2010

Сәрсеке, М. Ақындардың құлжасы: [ақын Нұрлыбек Баймұратов туралы бір үзік сыр] / М. Сәрсеке // Абай. - 2000. - № 4. - Б. 44-46.
Сәрсекеев, М. "Ақылды адам арманмен егеспейді": [Cемейде жазушы М. Сәрсекеевтің "Бес тұғыр" кітабы жарық көрді. Жинаққа Т. Көбдіковтың, Н. Баймұратовтың, С. Әлімбетовтың, Ш. Әбеновтың, К. Тұрғанбаевтың өлеңдері енген / М. Сәрсекеев // Семей таңы. - 2000. - 1 қыркүйек. - Б. 4.
Снегин, Д. Нұрлыбек пен Балқия: [айтыс ақыны Н. Баймұратов пен оның жары Балқия туралы] / Д. Снегин // Түркiстан. - 2000. - 17 қараша.
Ақындардың құлжасына құрмет: Н. Баймұратов туралы // Егемен Қазақстан. - 2001. - 26 қыркүйек. - Б. 7.
Бәделхан, А. Қараңғы түнде қамығып, қаламымды алайын, жүрегiмнiң қанына қаламымды малайын: [алғаш рет ашаршылық туралы поэма жазған ақын Нұрлыбек Баймұратов жайлы сұхбат] / А. Беделхан // Жас Алаш. - 2002. - 30 мамыр. - Б. 1, 5.
Бәделханұлы, А. Нұрлыбек - төкпе ақын: ақындардың сүлейi Н. Баймұратовтың туғанына 115 жыл / А. Бәделханұлы; әңг. А. Әбiш // Сарыарқа самалы. - 2003. - 28 қаңтар. - Б. 4-5.
Кәкенұлы, Т. Ақтаңгер ақынның мұражайында: Нұрлыбек Баймұратовтың туғанына - 100 жыл / Т. Кәкенұлы // Дидар. - 2003. - 25 қазан. - Б. 5.
Бекбосын, О. Дарындыны болар ма ұмытуға?: Н. Баймұратов туралы / О. Бекбосын // Дидар. - 2003. - 23 қараша. - Б. 3.
Қасымұлы, А. Тараздан келген хат: Н. Баймұратов туралы / А. Қасымұлы // Дидар. - 2004. – 1 маусым. - Б. 28.
Түкісов, У. Нұрлыбек ақын / У. Түкісов // Дидар. - 2005. - 6 желтоқсан. - Б. 4.
Әбдiлманатқызы, Ә. Нұрлыбек Баймұратұлының "Ер Төлеген" поэмасындағы фольклорлық дәстүр мәселесi / Ә. Әбдiлманатқызы // Қазақ тiлi мен әдебиетi. - 2006. - № 10. - Б. 75-78.
Иман-Жапар, М. Бір суреттің сыры: Н. Баймұратов туралы / М. Иман-Жапар // Ертіс өңірі. - 2009. - 3 маусым. - Б.12.
Жұмабекова, Г. Халық ақыны: Н. Баймұратов туралы / Г. Жұмабекова // Бесқарағай тынысы. - 2009. - 12 қыркүйек. - Б. 4.
Нұрлыбек Баймұратов Ұлы Отан соғысы кезінде // Бесқарағай тынысы. - 2010. - 25 тамыз. - Б. 4.

***

Кривицкий, Д. Покоен дух мятежного поэта / Д. Кривицкий // Рудный Алтай. - 2004. - 2 нояб. - С. 4

2011 - ...

Қожахметұлы, А. Жемісті жиырма жыл: тәуелсіздікке жиырма жыл : Н. Баймұратов туралы / А. Қожахметұлы // Бесқарағай тынысы. - 2011. - 9 ақпан. - Б. 4; 19 ақпан. - Б. 4; 23 ақпан. - Б. 4; 26 ақпан. - Б. 4; 19 наурыз. - Б. 4; 23 наурыз. - Б. 4; 9 сәуір. - Б. 4; 6 сәуір. - Б. 4.
Қожахметұлы, А. Әуезов құрметтеп, Аймауытов ардақтаған ақын: [ақын Н. Баймұратовтың туғанына 125 жыл] / А. Қожахметұлы // Дидар. - 2012. - 18 мамыр. - Б. 13.
Құсанбаев, С. Николайдың ауылы Нұрлыбек деп аталса...: [ақын Н. Баймұратовтың есімін мәңгі есте қалдыру туралы] / С. Құсанбаев // Дидар. - 2012. - 15 маусым.- Б.5.
Сейсенұлы, Д. Баймұратов бесқарағайлықтарға ғана керек пе?: [айтыс өнерінің дүлдүлі Н. Баймұратовтың есімін мәңгілік есте қалдыру туралы] / Д. Сейсенұлы // Дидар. - 2013. - 6 мамыр.- Б.5.
Сейсенұлы, Д. Осы жұрт Нұрлыбек ақынды біле ме екен?: [айтыс өнерінің дүлдүлі Н. Баймұратовтың есімін мәңгілік есте қалдыру туралы] / Д. Сейсенұлы // Егемен Қазақстан. - 2013. - 31 мамыр.- Б.9.Құсанбаев, С. Әуезов пен Аймауытов жоғары бағалаған жыр дүлділі: [айтылмай
жүрген ақын Нұрлыбек Баймұратов туралы] / С. Құсанбаев // Дидар. - 2013. - 26 қыркүйек.- Б.15.
Түкісов, У. Сертте тұрған семсер сөз: Н. Баймұратов туралы / У. Түкісов // Егемен Қазақстан. - 2014.- 9 мамыр. -Б. 5.
Қожахметұлы, А. Мәңгілік елдің арқауы-елорда: Н. Баймұратов туралы / А. Қожахметұлы // Бесқарағай тынысы. - 2014. - 17 мамыр. - Б. 4; 21 мамыр. - Б. 4.

***

 

Ким, Е. Счастливый Сабантуй : [о праздновании Сабантуя в с. Башкуль в честь 180-летия поселка и 130-летия акына Нурлыбека Баймуратова] / Е. Ким. // Рудный Алтай. - 2017. - 5 сентября. - С. 5
Ким, Е. Поэт. Импровизатор. Гуманист : [о праздновании 130-летия заслуженного деятеля искусства Казахской ССР, члена Союза писателей СССР Нурлыбека Баймуратова] / Е. Ким  // Рудный Алтай. - 2017. - 5 октября. - С. 23
Естаева, Гульжан. Памятник поэту : [вдоль трассы Омск - Майкапчагай установили памятник акыну-импровизатору Нурлыбеку Баймуратову] / Г. Естаева // Рудный Алтай. - 2022. - 6 августа. - С. 4.

Байхонов С. М.

Обновлено 18.07.2025 08:46

Байхонов Серик Муслимович (1953 г.) – журналист, писатель, публицист, общественный деятель.

Родился 12 мая в 1953 г. в ауле Акмая Чиилинского района Кызылординской области. После окончания факультета журналистики Казахского государственного университета (1976) и Алматинской Высшей партийной школы (1980) работал в редакциях республиканских газет и киностудии «Казахфильм».
В 1990–1998 гг. будучи главным редактором Казахского телерадиокомитета выступил автором республиканских конкурсных телепрограмм «Жігіттің сұлтаны», «Тайбурыл», «Сиқырлы қазан», «Қазақтың Қажымұқаны».
Первая повесть писателя «Жалғасым менің – жалғасым» («Жалгас – мое продолжение») опубликована в 1973 г. в журнале «Жалын». Его произведения переведены на русский язык.
Автор книг на русском и казахском языках «Сал үстіндегі маусым» («Сезон на плоту»), «Аралға – араша» («Арал гибнет»), «Өсімдіктер желісіне саяхат» («Экскурсия по растениям»), «Бетпақдала – шөл емес» («Бепакдала – не пустыня») и других.
Лауреат премии Союза писателей Казахстана им. А. Байтурсынова, член Союза Писателей Казахстана, директор Восточно-Казахстансого областного филиала Союза писателей Казахстана, один из редакторов литературно-художественного журнала «Иртыш».

 

С. Байхоновтың шығармалары
Произведения С. Байхонова
 Кітаптар –Книги

 

Байхонов, С. Жалғасым менің - жалғасым: [повесть, әңгімелер] / С. Байхонов. - Алматы : Жалын, 1977. - 76 б.
Байхонов, С. Ең ыстық маусым: повесть және әңгімелер / С. Байхонов. - Алматы : Жалын, 1979. - 150 б.
Байхонов, С. Қос шатырлы үй: повестер мен әңгімелер / С. Байхонов. - Алматы : Жалын, 1984. - 167 б.
Байхонов, С. Сал үстіндегі маусым / С. Байхонов. - Алматы : Жалын, 1988. - 288 б.
Байхонов, С. Табиғатым-тағдырым / С. Байхонов.- Алматы : Қайнар, 1991. - 336 б.
Байхонов, С. Құйылыста: хикаяттар мен әңгімелер / С. Байхонов. -Алматы : Жазушы, 2001. - 272 б.
Байхонов, С. Бетпақдала - шөл емес: табиғат кітабы / С. Байхонов. - Астана : Фолиант, 2003. - 270 б.
Байхонов, С. Ғажапстанға саяхат: табиғат кітабы / С. Байхонов. -Алматы : Жазушы, 2003. - 360 б.
Байхонов, С. Саяхат әліппесі / С. Байхонов. - Алматы : Білім, 2003. - 47 б.
Байхонов, С. Хикаяттар  / С. Байхонов. - Алматы : Жазушы, 2007. - 288 б.
Байхонов, С. Саяхат әліппесі. Пржевальский жылқысы. Тастаған әуендер. Мейірбан шөптер. Қазақстан ғажайыптары : деректі хикаяттар, ойтолғаулар / С. Байхонов. - Алматы : Білім, 2007. - 374 б.
Байхонов, С. Шығармалар жинағы [Мәтін] / С. Байхонов. - Алматы : ҚазАқпарат, 2008.
Т. 1: Хикаяттар мен әңгімелер. - Алматы : ҚазАқпарат, 2008. - 374 б.
Т. 2: Хикаяттар. - Алматы: ҚазАқпарат, 2008. - 340 б.
Т. 3: Ғажапстанға саяхат : деректі хикаяттар. - Алматы: Қазақпарат, 2008. - 335 б.
Т. 4: Саяхат әліппесі. Тастағы әуендер. Мейірбан шөптер. Қазақстан ғажайыптары : деректі хикаяттар. Ойтолғаулар . - Алматы: ҚазАқпарат, 2008. - 326 б.
Байхонов, С. Жұбату: өлеңмен жазылған әңгімелер / С. Байхонов Өскемен : Шығыс Ақпарат, 2009. - 56 б.
Байхонов, С. Жоқ іздеген жолаушы: эссе, элегиялар / С. Байхонов Алматы : Баспалар үйі, 2015. - 328 б.

***

Байхонов, С. Самый жаркий сезон: повести и рассказы / С. Байхонов; ред. У. Молдахметов ; перевод с казахского А. Досжанова. - Алма-Ата : Жалын, 1990. - 221 с.
Байхонов, С. Сезон на плату: документальная повесть / С. Байхонов; ред. И. Хасенова; перевод с казахвкого Р. Гарипова. - Алма-Ата : Балауса, 1992. - 107 с.

 

С. Байхоновтың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалар
Публикации в периодических изданиях и сборниках С. Байхонова
Мақалалар - Статьи
 1995 - 1999

 

Байхонов, С. Қанатты қазақ: [Қазақстандық марафоншы-спортшы М. Жыланбаев туралы эссе] / С. Байхонов // Жас Алаш. - 1995. - 22 наурыз.
Байхонов, С. Бір балуанға қарап: [Қажымұқан туралы] / С. Байхонов // Егемен Қазақстан. - 1997. - 20, 21 ақпан.
Байхонов, С. Алып адам Ахтаев: [қазақстандағы баскетбол спортының ардагерi У. Ахтаев туралы] / С. Байхонов // Заман-Қазақстан. - 1997. - 15 тамыз. - Б. 15.
Байхонов, С. Сәлемәлейкум, өсімдіктер әлемі!: [саяхатшы П. С. Массагетовтың өсімдіктер туралы зерттеуі] / С. Байхонов // Жас алаш. - 1999. - 16,18, 24наурыз.

2000 - 2010

Байхонов, С. Бір кесененің тарихы / С. Байхонов // Семей таңы. - 2000. - 20қазан. - Б. 3.
Байхонов, С. Өзімді іздеп жүрмін: [журналист С. Байхоновпен шығармашылығы, алдағы істері, мақсаттары туралы сұқбаттасқан тілші М. Әміренов] / С. Байхонов // Дидар. - 2001. - 8 мамыр. - Б. 6.
Байхонов, С. "Өмiрден iз-түссiз кетуден қорқам..." / С. Байхонов; әңг. Ә. Балқыбек // Қазақ әдебиетi. - 2002. - 4 қазан. - Б. 4.
Байхонов, С. Барсакелместегі уақыт машинасы / С. Байхонов // Егемен Қазақстан. - 2003. - 30 сәуір. - Б. 6.
Байхонов, С. Ұлт тәуелсiздiгiне нұқсан келедi-ау деген тұста бiр сәт компромиске барғаннан төмендеп қалмайтын шығармыз / С. Байхонов, әңг. Ұ. Айтөлен // Айқын. - 2006. - 30 қараша. - Б. 8-9.
Байхонов, С. Саяхатшы болу үшін батылдық, ержүректік қажет / С. Байхонов; әңг. Б. Тоқанұлы // Дидар. - 2010. - 27 тамыз. - Б. 7.

2011 - ...

Байхонов, С. Тұр-ағаң "Үш қоңырдың" бірі еді: [ақын Т. Нұқаев туралы] / С. Байхонов // Дидар. - 2011. - 13 маусым. - Б. 5.
Байхонов, С. Жадымның жаңғырығы. Сейсеннің "Периэгисисі". Төре десе, төре еді... Өмекемнің "Сұқпаты": оқшау ой / С. Байхонов // Жалын. - 2011. - № 6. - Б. 50-56.
Байхонов, С. Сағатты сағыну / С. Байхонов // Түркістан. - 2011. - 24 қараша. - Б. 9.
Байхонов, С. Желтоқсан "жаңғырығы": [М. Әубәкiров, Р. Бәйкенұлы, С. Әшiмбев туралы естелiктен] / С. Байхонов // Түркiстан. - 2011. - 17 қараша. - Б. 9.
Байхонов, С. Жоқ iздеген жолаушы: [орыс жазушысы Г. Д. Гребенщиков туралы] / С. Байхонов // Қазақ әдебиетi. - 2011. - 22-28 сәуiр. - Б. 1, 9.
Байхонов, С. Жабайы адам / С. Байхонов // Денсаулық. - 2012. - № 2. - Б. 30-31.
Байхонов, С. "Дала өрнектерi": [Г. Гребенщиков шығармалары жайында] / С. Байхонов // Жамбыл. - 2012. - № 3/4. - Б. 235-251.
Байхонов, С. Өсімдікте де түйсік бар / С. Байхонов // Денсаулық. - 2012. - № 5. - Б.30-31.
Байхонов, С. Жадымның жаңғырығы / С. Байхонов // Жұлдыз. - 2011. - № 4. - Б. 154-171.
Байхонов, С. Ақындар : ["ақындар" атты өмiрбаяндық элегиялар кiтабынан үзiндiлер] / С. Байхонов // Ана тiлi.- 2012. - 1 - 7 наурыз. - Б. 9; 8 - 14 наурыз. - Б. 9.
Байхонов, С. "Мырзан - Қайғы" : [ақын М. Кенжебай жайында] // Үш қоңыр. - 2012. - 14 қыркүйек . - Б. 4.
Байхонов, С. Алтай асу / С. Байхонов // Жұлдыз. - 2013. - № 4. - Б. 3-51.
Байхонов, С. Алыптың портретi : эссе [халық жазушысы Ә. Нұрпейiсов туралы ] / С. Байхонов // Жас Алаш. - 2014. - 21 қазан. - Б. 4-5.
Байхонов, С. Алып пен қалып / С. Байхонов // Жалын. - 2014. - № 8. - Б. 24-39.
Байхонов, С. Алып пен қалып: [Әбдіжәміл әлемі] / С. Байхонов // Жалын. - 2014. - № 9. - Б. 8-15.
Байхонов, С. "Мен ештеңе сұрамаймын..." : [ақын Серiк Ғабдуллаұлы туралы] / С. Байхонов // Қазақ әдебиетi. - 2014. - 28 ақпан - 6 наурыз. - Б. 15.
Байхонов, С. Жоқ іздеген жолаушы: [жазушы Г. Гребенщиков туралы] / С. Байхонов // Қазақ әдебиеті. - 2016. - 24 сәуір. - Б. 1, 9.

Проза

Байхонов, С. Бетпақдала- шөл емес: деректi хикаят /С. Байхонов // Жас Алаш. - 2001. - 25 қазан. - Б. 5-6; 1 қараша. - Б. 5, 6.
Байхонов, С. Пржевальский жылқысы: хикаят / С. Байхонов // Жұлдыз. - 2008. - № 9. - Б.18-46.
Байхонов, С. Ғажапстанға саяхат - тастағы әуендер: қобыз сарыны: деректi хикаят / С. Байхонов // Турист. - 2009. - № 16/17. - Б. 12-21.
Байхонов, С. Алтай асу: роман / С. Байхонов // Жамбыл.- 2010.- № 4.- Б. 3-60.
Байхонов, С. "Өлмеген құлға... келіп те қалар тағы жаз...": әңгіме / С. Байхонов // Түркістан. - 2011. - 7 сәуір. - Б. 4.
Байхонов, С. "Көңiл айту": [қаламгер Еркiн Жаппасұлы туралы әзiл әңгiме] / С. Байхонов // Үш қоңыр. - 2012. - 24 тамыз. - Б. 6.
Байхонов, С. Арекем "асқан асулар": [қаламгер Арасанбай Естен туралы әзiл әңгiме] / С. Байхонов // Үш қоңыр. - 2012. - 24 тамыз. - Б. 6.
Байхонов, С. Алтай – Рубикон : роман / С. Байхонов // Нива.- 2013. - № 7. - Б. 38-71.

 

Поэзия

 

Байхонов, С. Арылу: өлең / С. Байхонов // Әдебиет айдыны.- 2008. - 23 қазан (№ 43).- Б.9.
Байхонов, С. Күйік отын немесе жеңешені сағыну: өлеңдер / С. Байхонов // Жұлдыз. - 2010. - № 2. - Б. 34-37.
Байхонов, С. "Өлмеген құлға... келіп те қалар тағы жаз...": элегия / С. Байхонов // Ақ Ертіс. - 2011. - № 1. - Б. 46-54.
Байхонов, С. "Өлмеген құлға... келіп те қалар тағы жаз...": элегия / С. Байхонов // Ақ Ертіс-Иртыш. - 2011. - № 1. - Б. 46-54.
Байхонов, С."Бiр кем дүние...": элегия [жазушы-академик Зейнолла Қабдолов жайлы] / С. Байхонов // Түркiстан. - 2013. - 25 сәуiр. - Б. 10.

 

С. Байхоновтың аудармалары
Переводы С. Байхонова

 

Гребенщиков, Г. Батырбек хандығы: хикаят / Г. Гребенщиков; ауд. С. Байхонов // Жамбыл. - 2012. - № 3/4. - Б. 252-297.
Гребенщиков, Г. Жұт: хикаядан үзiндi / Г. Гребенщиков; ауд. С. Байхонов // Қазақ. - 2011. - 1-8 шiлде. - Б. 10.

 

С. Байхоновтың қатысуымен жарық көрген кітаптар
 Книги вышедшие при участии С. Байхонова

 

Қазиев, Қ. Кемпірқосақ: повестер мен әңгімелер / Қ. Қазиев; ред. С. Байхонов. - Алматы : Жалын, 1984. - 214 б.
Жанботаев, Д. Жер жылуы: повестер мен әңгімелері / Д. Жанботаев; ред. С. Байхонов. - Алматы : Жалын, 1982. - 180 б.
Хасенов, Ж. А. Әлеми сақ: шопан тіл білімін зерттейді / Ж. А. Хасенов; ред. С. Байхонов. - Алматы : Дауа, 1995. - 61 б.
Шығыс Қазақстан қаламгерлерінің кітапханасы = Библиотека литературы Восточного Казахстана. 4-ші кітап / М. Құмарбекұлы. К. Сегізбаев. С. Байхонов. Т. Сәукетаев. - Алматы : ҚазАқпарат, 2008. - 358 б.
Қас қағым: өлеңдер / С. Ғабдуллаұлы; ред. Ж. Әскербекқызы; жауапты ред. Қ. Құрмансейіт; алғыс сөздің авт. С. Байхонов; Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі. - Астана : Фолиант, 2013. - 335 б.

 

С. Байхоновтың әдебиеттер туралы
Литература о С. Байхонове
Кітаптар - Книги

 

Қазақстан жазушыларыХХ ғасыр: анықтамалық. - Алматы : Ана тілі, 2004. - Байхонов С.: б. 71.
Қазақстан жазушылары: анықтамалық / жауапты ред. Б. Шаханұлы. - Алматы : Ан-Арыс, 2009. – Байхонов С.: Б.84.
Шығыс Қазақстан облысы: энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. – Байхонов С.: Б.241.

 

Мақалалар-Статьи

 

Байбатыров, Ғ. Жерұйығын тапқан жазушы немесе қазақ даласына Асан қайғы саяхатынан кейiнгi сапар: [С. Байхоновтың "Ғажапстанға саяхат" атты кiтабы жайында] / Ғ. Байбатыров // Қазақ әдебиетi. - 2002. - 16 тамыз. - Б. 8.
Байбатыров, Ғ. Жерұйығын тапқан жазушы немесе қазақ даласына Асанқайғы саяхатынан кейiнгi сапар: [жазушы С. Байхоновтың шығармашылығы хақында] / Ғ. Байбатыров // Қазақ әдебиетi. - 2009. - 25 қыркүйек - 1 қазан. - Б. 11.
Жүре берсең, көре бересiң: [жазушы-саяхатшы С. Байхоновпен сұхбат] // Түркiстан. - 2011. - 6 қаңтар. - Б. 7.
"Тосын" адам: [С. Байхоновтың "Жадымның жаңғырығы" атты кiтабындағы А. Сейдiмбеков туралы естелiк жайында] // Үш қоңыр. - 2011. - 24 тамыз. - Б. 10.
Жазарманнан қалар iз...: [жазушы С. Байхонов туралы] / дайынд. А. Әлменбет // Қазақ әдебиетi. - 2011. - 9 - 15 желтоқсан. - Б. 4.
Құмарбекұлы, М. Серiктiң сексеуiлi : [жазушы С. Байхонов туралы] / М. Құмарбекұлы // Егемен Қазақстан. - 2013. - 18 сәуiр. - Б. 4.
Тұрлыбек, Д. Жаман жазуға ұяламын: [жазушы С. Байхонов туралы] / Д. Тұрлыбек // Қазақ әдебиетi. - 2013. - 3 - 16 мамыр. - Б. 10.
Жоқ iздеген - жолаушы: [жазушы С. Байхоновтың "Жоқ iздеген жолаушы" тақырыбында жарық көрген жаңа туындысы жайында] // Түркiстан. - 2016. - 10 наурыз. - Б. 12; Қазақ әдебиетi. - 2016. - 8-14 сәуiр. - Б. 11.

Балгынбайулы Б.

Обновлено 18.07.2025 08:53

Балгынбайулы Байкокше (1813-1892) - поэт, летописец.
Байкокше Балгынбайулы родился в 1813 г. в Семипалатинском уезде, волость Кызыладыр, в местности Аркат, Ащысу (ныне область Абай).Его прадед Кабас - батыр.
Абай Кунанбаев высоко ценил поэзию жизнерадостного и находчивого Байкокше, особенно за ироничные стихи. Когда умер отец Абая - Кунанбай, Байкокше сказал: «Кунанбай ушел, земля ему пухом. Зато он оставил такой слиток золота, как Абай...»
Балгынбайулы Байкокше является автором таких исторических дастанов, как «Анет баба», «Мамай батыр», «Токтамыш батыр», «Кенгирбай би», «Караменде би», «Коби би» и и многих других. 

 

Б.Балғынбайұлының өмірі мен шығармашылығы
Литература о жизни и творчестве Б.Балгынбайулы

 

Абай: энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 1995. -Ақылбай  Абайұлы:  Б. 137-138.
Шығыс Қазақстан облысы:  энциклопедия. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы». - 2014. – Байкөкше Балғынбайұлы:  б. 238. 

 

***

 

Абай мен Байкөкше ақын / Ел аузынан жинаған С.Қарамендин // Жұлдыз . - 1984. - № 8. -  Б. 207-208.
Байкөкше ақын: [Байкөкшенің Абайға айтқан арызы және шешендік тапқырлық сөздері.] // Жұлдыз . - 1985. - № 6. -  Б.201-203.
Қарамендин, С. Абай мен Байкөкше ақын / С. Қарамендин // Жұлдыз . - 1984. - № 3. -  Б.3.
Қарамендин, С. Байкөкше ақын / С.Қарамендин // Жұлдыз . - 1985. - № 6. -  Б.6.

 

Балмочных В. А.

Обновлено 18.07.2025 09:11

Балмочных Валентин Алексеевич (1949 г.) - поэт, прозаик.

Родился 27 ноября 1949 г. в г. Усть-Каменогорск Восточно-Казахстанской области в семье потомственных железнодорожников. После окончания восьми классов школы № 32 учился в с/х техникуме, работал в Областном драматическом театре им. Джамбула (ныне Жамбыла) рабочим сцены, затем слесарем на Ульбинском металлургическом заводе.

Начало литературной деятельности сам В. Балмочных относит к 1961 г.

В 1968-1971 гг. служил на кораблях Краснознаменного Северного флота... Демобилизовавшись из рядов военно-морского флота, работал на Усть-Каменогорском свинцово-цинковом заводе (УКСЦК, ныне Казцинк) и учился в школе рабочей молодежи № 6. В 1975 г. закончил с отличием городское профессионально-техническое училище. Затем учился на заочном отделении Усть-Каменогорского педагогического института (УКПИ, ныне ВКГУ им. С. Аманжолова) по специальности: русский язык и литература.

Работал в стрелково-пожарной команде станции защита пожарным и впоследствии инструктором по пожарной профилактике.

С 1977 г. работал художником в СУ «Спецстрой» треста Алтайсвинецстрой», а с 1979 г. в АТП-1 ВК грузового автоуправления.

В 1983 г. закончил курсы инструкторов пешеходного туризма при Восточно-Казахстанском облтурсовете, работал на турбазе «Алтайская бухта», а далее инструктором туристской контрольно-спасательной службы. Принимал участие в поисково-спасательных работах в горно-таежной зоне нашего края. Проходил семинары по повышению квалификации, походы высшей категории сложности (западный Саян), учебно-тренировочные сборы в Москве, Чимкенте, Алма-Ате (ныне г. Алматы), Красноярске.

В 1989 г. был участником республиканского совещания молодых писателей и по результатам семинара (поэзия) был рекомендован к изданию авторской книги стихов. В том же 1989 г. (май) – участник 9-го Всесоюзного совещания молодых писателей в Москве. По итогам присуждена годичная стипендия Литературного фонда СП СССР и рекомендован к изданию авторской книги стихотворений, поэм и баллад. (Из статьи О. Тарлыковой «Я не сыграл своей роли»: Балмочных В. стипендии так и не получил)

В 1985-1988 гг. работал сторожем вневедомственной охраны. С 1988 г. работал администратором Усть-Каменогорской студии поэзии «Устье», а с 1992 г. автор-исполнитель молодежного творческого объединения поэтов, бардов, композиторов «ТАрКУС».

Автор повестей: «Легенда о гималайском медведе», «Жетон тревоги», «Североморская баловница», поэм: «Людская россыпь», «Родины малой места» – о Рудном Алтае, «Таежный гость», «Ныний год». (из автобиографии В. Балмочных).

По разрозненным данным сейчас он находится в России, Краснодарском крае.

 

 

 

В. А. Балмочныхтың шығармалары

Произведения В. А. Балмочных

 

 

Балмочных, В. Баллада о первом председателе: [о Якове Ушанове]/ В. Балмочных // Металлург. - 1975. - 22 январь.

Балмочных, В. Белуха; Осеннее утро: стихи /В. Балмочных // Рудный Алтай. - 1983. - 7 ноябрь.

Балмочных, В. Таежный пейзаж: стихи / В. Балмочных // Титан. - 1984. - 1 мая.

Балмочных, В. Я не был на войне: стихи / В. Балмочных // Алтайский строитель. - 1984. - 9 мая.

Балмочных, В. Поселок лесорубов: стихи / В. Балмочных // Титан. - 1984. - 23 июня.

Балмочных, В. Мудрость и вдохновение / В. Балмочных // Алтайский строитель. - 1984. - 14 ноябрь.

Балмочных, В. В день юбилея: стихи / В. Балмочных // Алтайский строитель. - 1985. - 10 август. - Стихотворение, посвященное тресту "Алтайсвинецстрой".

Балмочных, В. Трудный хлеб: стихи / В. Балмочных // Рудный Алтай. - 1985. - 13 сентябрь.

Балмочных, В. Строитель мира: стихи / В. Балмочных // Алтайский строитель. - 1985. - 28 сентябрь.

Балмочных, В. Осеннее утро: стихи / В. Балмочных // Титан. - 1985. - 7 ноябрь.

Балмочных, В. Переулки детства: [стихи] / В. Балмочных // Простор. - 1987.- №7. - С. 104-107. - Есть биографическая справка о поэте.

Балмочных, В. Сентябрь 55-го; Любви лист золотой; Крах: стихи / В. Балмочных // Рудный Алтай. - 1988. - 29 июля

Балмочных, В. Сон под серым камнем: рассказ /В. Балмочных // Простор. - 1988. - №3. - С. 13-19.

Балмочных, В. Июль на Убе : стихи /В. Балмочных // Заря Востока. - 1988. - 24 сентябрь.

Балмочных, В. Как выползший в ранах из боя.: стихи / В. Балмочных // Заря Востока. - 1989. - 7 марта.

Балмочных, В. Последний сон; Осенний соловей: стихи /В. Балмочных // Рудный Алтай. - 1989. - 16 июня.

Балмочных, В. Родились мы в годах послевоенных; Вечер на горе Усталой: стихи / В. Балмочных // Простор. - 1989. - №11. - С. 70-72.

Балмочных, В. Баллада о дачном адмирале; По кладбищам; Память: стихи / В. Балмочных // Простор. - 1990. - №10. - С. 84-86.

Балмочных, В. На маральниках; Любовь; Баллада о пустоте: стихи / В. Балмочных // Ленинская смена. - 1991. - 5 мая

Балмочных, В. Элегия; Память; Таежный март : стихи / В. Балмочных // Рудный Алтай. - 1992. - 23 июля.

Балмочных, В. Осенний соловей: стихи / В. Балмочных // Рудный Алтай. - 1995. - 27 апрель.

Балмочных, В. Звезда-полынь: стихи / В. Балмочных // Рудный Алтай. - 1998. - 1 декабрь.

Балмочных, В. Голгофа: (из поэмы) / В. А. Балмочных // Восток. - 2000. - № 1. - С. 172-177.

Балмочных, В. Таежный гость: отрывки из поэмы / В. Балмочных // АқЕртіс=Иртыш. - 2007. - №2. - С. 102-104.

Балмочных, В. Лихо обреченных городов / В. Балмочных // АқЕртіс=Иртыш. - 2008. - №2. - С. 60-62.

Звено Алтая:история и современность : к 90-летию Восточно-Казахстанского литературного объединения . - Усть-Каменогорск : Либриус, 2011. - 472 с.

 

 

В. А. Балмочных туралы әдебиет

Литература о Балмочных В. А.

 

 

Немцев, М. С. Лениногорск литературный: биографический справочник / М. С. Немцев. - Лениногорск : Полиграф-Сервис, 2002. - 167 с.
Немцев, М. С. "Лениногорск литературный": биографический справочник / Немцев М. С. - Лениногорск : Полиграф-Сервис, 2002. - 167 с.

Литература Восточного Казахстана. История и современность: учебное пособие. Вып.2. - Усть-Каменогорск : Изд-во ВКГУ, 2005. - 258 с.
Звено Алтая: история и современность : к 90-летию Восточно-Казахстанского литературного объединения / Т. Сидихменова . - Усть-Каменогорск : Либриус, 2011. - 472 с.
Немцев, М. С. Литературный Риддер: биографический справочник / Немцев М. С. - Усть-Каменогорск : Медиа - Альянс, 2012. - 245 с.
Творчество Александра Романова, Валентина Балмочных в литературном контексте региона: материалы областной научно-практической конференции от 6 декабря 2013 года / Министерство образования и науки Республики Казахстан : Глубоковский районный отдел образования : Восточно-Казахстанский государственный университет имени Сарсена Аманжолова : КГУ "Белоусовская основная школа". - Усть-Каменогорск : [б. и.], 2013. - 118 с.

 

В. А. Балмочных туралы мақалалар
Статьи о В. А. Балмочных

 

Курдаков, Е. Валентин Балмочных / Е. Курдаков // Рудный Алтай. - 1988. - 29 июля.
Немцев, Михаил. Балмочных Валентин Алексеевич / М. Немцев // "Лениногорск литературный". - Лениногорск : Полиграф-Сервис, 2002. - С. 32
Тарлыкова, Ольга. Звезда-полынь поэта Балмочных / О. Тарлыкова // 7 дней. - 2014. - 1 мая. - С. 7

 

Интернет-сілтемелер

Интернет-ссылки

 

Балмочных Валентин Алексеевич[Электронный ресурс] : [биография]. - Восточно-Казахстанский музей искусств : сайт. - Режим доступа: http://www.vkmi.kz/index.php/ru/salads/2013-06-09-04-00-04/25-raznoe/247-balmochnykh-valentin-alekseevich (дата обращения: 24.06.17)

Курдакова, Ю. Это мои золотые пенаты… / Ю. Курдакова // Гостиный двор.-2012.-№ 30. – режим доступа : http://orenlit.ru/tvorchestvo/nashe-nasledie/-2.html (24.06.2017)

Тарлыкова, О. Я не сыграл своей роли [Электронный ресурс] / О.Тарлыкова . - Режим доступа: http://zhurnal-prostor.kz/assets/files/2014/2014-9/9-2014-14.pdf (дата обращения: 24.06.17)