Лекеров А. Л.

Жаңартылды 25.11.2022 14:43

Лекеров Әзімбай (Изембет) Лекерұлы (1901-1938) – қоғам қайраткері, ғалым-экономист, профессор.

1901 ж. Семей губерниясы Қызыл-Шілік аулында (қазіргі Жарма ауданы, ШҚО) дүниеге келген. 1920 жылы Семей ерлер гимназиясын аяқтайды. 1927-1928 жж. Шығыс еңбеккерлерінің коммунистік университеті жанындағы лекторлар курсының тыңдаушысы болды. 1928-1932 жж. Мәскеу қызыл профессура институтын экономист-жоспарлаушы мамандығы бойынша бітірды.  

1920-1921 жж. Семей губревкомы Бұратана бөлімінің нұсқаушысы; 1921-1923 жж. – Қарқаралы, Павлодар атқару комитеті төрағасы; 1923-1925 жж. – Бөкей губерниялық атқару комитеті төрағасы; 1925-1926 жж. Ақтөбе атқару комитеті төрағасы; 1926 ж. КАССР Халық ағарту комитеті Саяси ағарту бөлімінің меңгерушісі, КАССР Халық ағарту комитетінің кәсіптік білім және жоғары білім беру басқармасының меңгерушісі; 1932 -1933 жж. КАССР Мемлекеттік жоспарлау төрағасының бірінші орынбасары; 1932-1934 жж.  ҚазПИ саяси экономия және советтік права теориясы кафедрасының меңгерушісі; 1933 ж. Алматы облыстық жоспарлау бөлімінің басшысы, директордың орынбасары – ҚазҒЗИ экономика секторы меңгерушісі. 1933-1937 жж. -  КНИИМЛ-КИМЭЛС директоры (ҚазҒЗИ марксизм және ленинизм институты – К. Маркс, Ф. Энгельс, Ленин, Сталин ат. институты).

1937 ж. 20 шілдеде қамауға алынды. 1938 ж. 26 ақпанда – ең жоғары жазаға кесілді. 07 желтоқсан 1957 жылы кінәсі дәлелденбегендіктен ақталды.

 

 

Ә. Лекеров туралы әдебиеттер

Литература о Лекерове А.

 

 

Из истории партийного строительства в Казахстане [Текст] : сборник статей и материалов / Отд. агитации и пропаганды Казах. краев. ком. ВКП(б). Казах. науч.-исслед. ин-т марксизма-ленинизма. - Алма-Ата : Казах. краев. изд-во, 1936 (тип. треста "Полиграфкнига"). - Переплет, 387 с., 2 с. объявл.

Нәсенов, Б. Абыралы - Сарыарқаның кіндігі [Мәтін] / Б. Нәсенов. - Новосибирск, 2002 - 2005.

Т. 7, 10-шы кітап : Халық жаулары ; 11-ші кітап : Кең даланың күйреуі. - 344 б.

1937-2007 тауқымет пен тағзым [Мәтін]. - Алматы : РИИЦ-Азия, 2007. - 296 б.

Алаш. Алашорда [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Арыс, 2009. - 544 б. - Лекеров Әзімбай: б. 234-235.

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. - Лекеров Әзімбай: б. 501.

Қалиақпаров, Ш. Мұхаңмен қызметтес болған адам [Мәтін] : [М. Әуезовпен қарым-қатынаста болған Ә. Лекеров жайында] / Ш. Қалиақпаров // Семей таңы. - 1997. - 18 желтоқсан.

Қалиақпаров, Ш. Тауындай асқаралы асқақтаған [Мәтін] : [Әзімбай Лекерұлы Лекеровтың туғанына 100 жыл] / Ш. Қалиақпаров // Семей таңы. - 2001. - № 27. - Б. 9.

Халидуллин, Ғ. Саяси қуғын-сүргін және шаруалар қозғалысы [Мәтін] : Ақтаңдақтар ақиқаты / Ғ. Халидуллин // Ақиқат. - 2004. - № 3. - Б. 51-57.

Нұсқабайұлы, Ж. Көне басылымдар. Құнда деректер. Алаштың ардақтылары [Мәтін] . Т. 10 / Ж. Нұсқабайұлы, Қ. Алдаберген. - Алматы : Білім,  2016. - 384 б.

Ликерова, А. Первый экономист-профессор Азимбай Лекеров. Время и судьбы [Текст] / А. Ликерова. - Алматы : Арыс, 2013. - 280 с.

Ликерова, А. Время и судьба [Текст] / А. Ликерова // Простор. - 2011. - № 8. - С. 16-23. - Библиогр. в конце ст.

 

 

Интернет-сілтемелер

Интернет-ссылки

 

Ойлы хат – Оқырман олжасы Әзімбайдың ата-жұрты [Электронды ресурс] : [өмірбаян] // Қазақ газеттері : сайт. - Режим доступа : http://kazgazeta.kz/?p=6182(01.02.2017)

Әзиз жанды Әзімбай туралы [Электронды ресурс] : [өмірбаян] // Altaynews.kz Шығыс Қазақстанның басты сайты : сайт. - Режим доступа : http://altaynews.kz/kaz/3340-ziz-zhandy-zmbay-turaly-sz.html(01.02.2017)

Саяси репрессияның қанды шеңгелінен аман қалған қазақстандық әйел 100-ге толады [Электронный ресурс] : [биография] // kazinform международное информационное агенство : сайт. - Режим доступа : http://www.inform.kz/ru/sayasi-repressiyanyn-kandy-shengelinen-aman-kalgan-kazakstandyk-zhalgyz-ayel-100-ge-tolady_a2663771

Азимбай Лекеров : вычеркнутая жизнь первого экономиста[Электронный ресурс] : [биография] // Караван. Медиапортал : сайт. - Режим доступа : https://www.caravan.kz/gazeta/azimbajj-lekerov-vycherknutaya-zhizn-pervogo-ehkonomista-78402/(01.02.2017)

Лекеров Азимбай /Изембет/ Лекерович [Электронный ресурс] : [биография] // ZIPблог : сайт. - Режим доступа : http://aseke.ru/biografia/281-lekerov-azimbay-izembet-lekerovich.html(01.02.2017)

Лекеров Азимбай Лекерович [Электронный ресурс] : [биография] // Министерство Внутренних Дел Республики Казахстан : сайт. - Режим доступа :  http://mvd.gov.kz/portal/page/portal/mvd/mvd_page/mvd_memorial/mObl2/mObl2_%D0%9B/24BEBD8BDF801D1AE054002655122E6A(01.02.2017)

Лекеров Азимбай [Электронный ресурс] : [биография] //  centrasia.ru информационный портал : сайт. - Режим доступа : http://www.centrasia.ru/person2.php?st=1464509981(01.02.2017)

Азимбай ЛЕКЕРОВ: Вычеркнутая жизнь первого экономиста Казахстана (история)[Электронный ресурс] : [биография] // stanradar информационный портал : сайт. - Режим доступа : http://www.stanradar.com/news/full/11051-azimbaj-lekerov-vycherknutaja-zhizn-pervogo-ekonomista-kazahstana-istorija.html(01.02.2017)

Лекеров Азимбай /Изембет/ Лекерович[Электронный ресурс] : [биография] // zakon.kz  : сайт. - Режим доступа : http://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30101261(01.02.2017)

Книга Памяти. Лекеров Азимбай Лекерович [Электронный ресурс] : [биография] //  uznal.org  : сайт. - Режим доступа :  http://www.uznal.org/book_of_memory.php?bukva=11&name=20&surname=40&repression=0(01.02.2017)

Азимбай Лекеров [Электронный ресурс] : [биография] // nekropole.info  : сайт. - Режим доступа : https://nekropole.info/ru/Azimbaj-Lekerov(01.02.2017)

Марғұлан Ә. X.

Жаңартылды 08.09.2022 10:16

Әлкей Марғұлан (1904 - 1985) - археолог, тарихшы, этнограф, шығыстанушы, филолог, профессор, Қазақстан ҒА-ның академигі.

Ғалым,   Ә. X. Марғұлан 1904 жылы 11 мамырда  Павлодар облысы,  Баянауыл ауданы, бұрынғы Ақбеттау болысының № 2 ауылында кедей шаруа семьясында дүниеге келді. Алғашқыда ауылдық мектепте оқып, бастауыш білім алды. 1919 жылдың соңында Павлодар қаласындағы мұғалімдік курсқа түсіп, оны 1920 жылы бітіргеннен кейін туған аулына қайта оралып, 1-дәрежелі 2-Далбы мектебінде мұғалім болып істеді. Білімнің әлі де жеткіліксіздігін сезген ол 1921 жылы Семейдегі педагогикалық техникумға түсіп, оны 1925 жылы ойдағыдай бітіріп шықты.

1925 жылы Әлкей Хақанұлы Ленинградқа барып, ондағы Шығыс институтының филология факультетіне оқуға түседі. Ленинградта оқи жүріп Ә. X. Марғұлан қазақ халқының тарихы мен мәдениетін жан-жақты зерттеп, қыруар әдеби және архив деректерін жинады. 1926—1927 жылдары ол СССР Ғылым академиясының одақтас және автономиялық республикаларды зерттеу жөніндегі Ерекше комитеті академик А. Е. Ферсманның және профессор С.И. Руденконың басшылығымен ұйымдастырылған Қазақстан және Алтай экспедицияларының жұмысына қатынасты. Ә. Марғұланның қазақ мәдениеті мен тұрмысын, әдет-ғұрпын,  салт-санасын жетік білетіндігі экспедицияның антропологиялық отрядының жұмысына өлшеусіз септігін тигізді.

1929 жылы Ә. X. Марғұлан Абай творчествосы туралы жазылған  диплом жұмысын ойдағыдай қорғап, институты тамамдады.  Институтты бітірген соң ол Қазақ ССР Оқу ағарту Комиссариатындағы Жаңа алфавит комитетінде қызмет істейді. 1931 жылы Әлкей Хақанұлы Ленинградтағы Мемлекеттік материалдық  мәдениет тарихы академиясының аспирантурасына түседі.

1943 жылы «Хандар жарлығының тарихи маңызы» атты тақырыпта  кандидаттық диссертациясын ойдағыдай қорғап шықты. 1936 жылдан 1938 жылға шейін ол стажер, сонан кейін СССР ҒА Қазақ филиалы Тарих институтының ғылыми қызметкері.

1938 жылы СССР ҒА Президиумының ұйғаруы бойынша СССР ҒА Қазақ филиалына жіберілді.  1941—1946 жж. ол тарих секторын басқарды, 1946—1951 жылдары археология секторын, ал 1957 жылдан 1976 жылдарға дейін Қазақ ССР ҒА Ш. Уәлиханов атындағы Тарих археология және этнография институтының этнография бөлімін басқарды. Оңтүстік Қазақстанда Сырдария, Талас және Шу өзендерінің бойынан ежелгі қала мәдениетінің  іздерін ашып зерттеді.  

1950 жылы Қазақстандағы көне қалалар тарихы жайындағы көлемді монографиялық еңбегі жарық көрді. Ә. X. Марғұлан - Қазақстандағы археология ғылымының негізін салушылардың бірі.

1945 жылы «Қазақ халқының эпикалық жырлары»  туралы докторлық диссертация қорғады. 1946 жылы СССР Ғылым академиясының Қазақ филиалы Қазақ ССР Ғылым академиясына айналды да, республиканың көрнекті ғұлама ғалымы Ә.X. Марғұлан академияның корреспондент-мүшесі, ал 1958 жылы толық мүшесі болып сайланды. 1960 жылы оған профессор атағы берілді. 

30 жылдан астам уақыт ішінде Ә. X. Марғұланның басшылығымен Орталық Қазақстанда жүйелі түрде археологиялық қазба жұмыстары жүргізіліп, қола дәуірінің және алғашқы көшпенді тайпалардың мәдениеті жан-жақты зерттелді. Орталық Қазақстанда археологиялық зерттеудің екінші кезеңі Әлкей Хақанұлының Беғазы-Дәндібай мәдениеті туралы арнайы монографиясында және бес томдық Қазақ ССР тарихында қарастырылған. 

1957-1967 жылдары Ш.Ш.Уәлихановтың таңдамалы шығармалар жинағының 5 томдық академиялық басылымын басқарды. Көп жылдар бойы Ә. X. Марғұлан 300-ден астам ғылыми зерттеу жұмыстарын жариялады. Оның жетекшілігімен 50 ден аса докторлық және кандидаттық диссертациялар қорғалды.

1961 ж. Қазақ ССР-інің еңбек сіңірген ғылым қайраткері атағы берілді. 1964 ж. Қазақ ССР Жоғарғы Советі Құрмет грамотасымен марапатталды. 1967 ж. «Орталық Қазақстанның көне мәдениеті» атты монографиясы үшін Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Қазақ ССР ҒА-ның сыйлығына ие болды. Ленин (1967), «Еңбек Қызыл Ту» (1973), «Халықтар достығы» (1984) ордендерімен, «Ерлік еңбегі үшін», «В.И. Лениннің туғанына 100 жыл толуы құрметіне» (1970) медальдарының   иегері. 1973 ж. Қазақ ССР Жоғарғы Советінің Құрмет Грамотасын марапатталды. 1982 ж. Қазақ ССР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды. Ғалымның 100 жылдық мерейтойы (2004) ЮНЕСКО көлемінде атап өтілді.

1985 жылы 12 қаңтарда Алматы қаласында қайтыс болды

1991 жылғы 6 қыркүйектегі Қазақ  КСР Министрлер Кабинетінің  арнайы № 73 Қаулысымен  Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих, археология және этнография институтының Археология орталығы  негізінде Археология институты құрылып,  оған көрнекті ғалым археолог, тарихшы, этнограф, шығыстанушы, филолог, академик  Ә.Х. Марғұлан есімі берілді. 

Ә.Х. Марғұланның ғылыми еңбектері

Научные труды  А. Х. Маргулан

Кітаптар – Книги

Маргулан, А. Х. Қазақ халықының жазу мәдениетi бойынша еңбектерi = Труды по культуре письменности казахского народа [Текст] / А. Х. Маргулан. - Астана: Алтын кiтап, 2007.- Т.8.

***

Маргулан, А. Х. Из истории городов и строительного искусства древнего Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан. - Алма-Ата: Изд-во АН КазССР, 1950.- 122 с.

Маргулан, А. Х. Архитектура Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан. - Алматы, 1959.- 170 с.

Маргулан, А. Х. Открытие новых памятников культуры эпохи бронзы Центрального Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан. - М., 1960.- 12 с.

Маргулан, А. Х. Открытие новых памятников культуры эпохи бронзы Центрального Казахстана [Текст]: [ХХV Междунар. конгр. востоковедов. Докл. делегации СССР] / А. Х. Маргулан.- М., 1960. - 10 с.

Маргулан, А. Х. Казахская юрта и ее убранство [Текст]: [VII Междунар. конгр. антропол. и этногр. наук. Москва, август 1964 г.] / А. Х. Маргулан. - М., 1964. - 13 с.

Маргулан А.Х. Джезказган - древний металлургический центр (Городище Милыкудук) [Текст] / Маргулан А.Х. // Археологические исследования в Казахстане. - Алма-Ата : Наука, 1973. - С. 42

Маргулан А.Х. Остатки оседлых поселений в Центральном Казахстане [Текст] / Маргулан А.Х. // Археологические памятники Казахстана. - Алма-Ата : Наука, 1978. - С. 37

Маргулан, А. Х. Бегазы-Дандыбаевская культура Центрального Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан. - Алма-Ата : Наука, 1979. - 360 с.

Маргулан, А. Х. Казахское народное прикладное искусство.- Алма-Ата: Өнер, 1987.

Маргулан, А. Х.     Казахское народное прикладное искусство [Текст] : альбом. Т. 1 / А. Х. Маргулан . - Алма-Ата : Өнер, 1986. - 256 с.

Маргулан, А. Х. Казахское народное прикладное искусство. Художественное кошмоделие, ткачество, плетение, вышивка [Текст]. Т. 2 / А. Х. Маргулан . - Алма-Ата : Өнер, 1987. - 288 с.

Маргулан, А. Х. Казахское народное прикладное искусство : в 3 т [Текст] А. Х. Маргулан.- Алматы : Өнер, 1994. - 248 с.

Маргулан, А. Х. Мир казаха [Текст] / А. Х. Маргулан. - Алматы : Институт развития Казахстана, 1997. - 57 с.

Маргулан, А. Х. Сочинения : в 14-ти т. [Текст] / гл. ред. Н. А. Назарбаев; сост.; Д. А. Маргулан, Д. Маргулан ; предисл. Н. А. Назарбаева. – Алматы : Атамұра, 1998 – 2003.

Маргулан, А. Х. Сочинения : в 14-ти т. [Текст] / А. Х. Маргулан; гл. ред. Н. А. Назарбаев ; сост.; Д. А. Маргулан ; предисл. Н. А. Назарбаева. - Алматы: Дайк-Пресс, 2001 - 2010.

Маргулан, А. Х. Извлечения из арабо-персидских и китайских источников (1927-1928) [Текст]: (студенческие конспекты) [Текст] / А. Х. Маргулан ; Павлодар. гос. ун-т им. С. Торайгырова. - Павлодар, 2004. - 98 с.

Маргулан, А. Х. Труды по культуре казахского народа [Текст] / А. Х. Маргулан. - Павлодар: НТФ «ЭКО», 2005. - 264 с.

Маргулан, А. Х. Труды по культуре           письменности казахского народа. 2-е изд. доп [Текст] / А. Х. Маргулан. - Астана: «Алтын кітап», 2007. - 264 с.

Маргулан, А. Х. Труды по культуре письменности казахского народа [Текст] / А. Х. Маргулан. - Астана : Алтын кітап, 2007. - 263 с.

Ә. Х. Марғұланның қатысуымен шыққан басылымдар

Издания, вышедшие при участии А. Х. Маргулан

Маргулан, А. Х. Архитектура Казахстана [Текст] // Маргулан А.Х., Басенов Т.К., Мендикулов М.М. Архитектура Казахстана. – Алма-Ата: Каз. Гос.издат, 1956. - С. 9–95.

Древняя культура Центрального Казахстана [Текст] / Маргулан А.Х., Акишев К.А., Кадырбаев М.К., Оразбаев А.М.; Под ред. А. Х. Маргулана. - Алма-Ата: Наука, 1966.- 435 с. - Маргулан, А. Х. Введение: История археологического исследования Центрального Казахстана // Древняя культура Центрального Казахстана : С.9 – 57.

Муканов, М. С. Этнический состав и расселение казахов Среднего жуза [Текст] / М. С. Муканов ; ред. А. Х. Маргулан ; Академия Наук Казахской ССР, Институт истории, археологии и этнографии им. Ч.Ч. Валиханова. - Алма-Ата : Наука, 1974. - 198 с.

Ә. Х. Марғұланның мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары

Публикации А. Х. Маргулан  в периодических изданиях и сборниках

Маргулан, А. Х. Найманы [Текст] / А. Х. Маргулан // Казахи: Сб. статей антропологич. отряда казахст. экспедиции АН СССР, 1927 г.- Л., 1930. - С. 329 – 334.

Маргулан, А. Х. О художМаргулан, А. Х. Отырар // Большая советская энциклопедия.- М, 1955.- Т.31.- С.431

Маргулан, А. Х. Культура казахского народа в ХV-ХVII веках [Текст] / А. Х. Маргулан // История Казахской ССР.- Алма-Ата, 1957. - С. 180 – 218.

Маргулан, А. Х. Культура племен и народностей Казахстана в VI-ХII веках [Текст] / А. Х. Маргулан // История Казахской ССР.- Алма- Ата, 1957.- С.71-111

Маргулан, А. Х. Жизнь и деятельность Чокана Валиканова [Текст] / А. Х. Маргулан // Валиханов Ч. Избранные произведения. – Алма - Ата, 1958.- С.15 – 79.

Маргулан, А. Х. О носителях древней поэтической культуры казахского народа [Текст] / А. Х. Маргулан // М. О. Ауэзову : сб. статей к его шестидесятилетию. - Алма-Ата, 1959.- С.70 - 89.

Маргулан, А. Х. Очерк жизни и деятельности Ч. Ч. Валиханова [Текст] / А. Х. Маргулан // Ч. Ч. Валиханов. Собрание сочинений в пяти томах. - Алма-Ата, 1961.- Т. 1. - С. 9 – 103.

Маргулан, А. Х. Образ Каныша живет в наших сердцах [Текст] [посвящено памяти выдающегося сов. ученого] / А. Х. Маргулан // Академик К. И. Сатпаев : Сб.,- Алма-Ата,1965. - С. 224 – 229.

Маргулан, А. Х. Поселения и жилища [Текст] / А. Х. Маргулан // Древняя культура Центрального Казахстана. - Алма-Ата, 1966. - С. 197 – 256.

Маргулан, А. Х. Памятники андроновской культуры Центрального Казахстана // Древняя культура Центрального Казахстана.- Алма-Ата, 1966.- С.71-159.

Маргулан, А. Х. В начале творческого пути: Доклад на Всесоюзной науч.-теор. Конференции "Мухтар Ауэзов и его творческое наследие", Алма-Ата, 28 сентября 1977г. [Текст] / А. Х. Маргулан. // Мухтар Ауэзов - классик советской литературы.- Алма-Ата, 1980.- С.66 – 69.

Валиханов, Ч. Ч. Собрание сочинений [Текст] : в 5-ти т. / Ч. Ч. Валиханов ; отв. ред. А.Х. Маргулан ; сост. В. Я. Басин. - Алма-Ата : КСЭ, 1984 - Т.1 / ред. А. Х. Маргулан. - 432 с.

Маргулан, А. Х. О работе Б. Аспандиярова "Образование Букеевской орды и ее ликвидация" 1947 г. // Б. Аспандияров. Образование Букеевской орды и ее ликвидация. - Алматы, 2007.- С.355 – 356.

Валиханов, Ч. Избранные произведения [Текст] : [научное издание] / Ч. Валиханов ; сост.: Б. Е. Кумеков, В. А. Моисеев, В. Н. Настич ; Академия Наук Казахской ССР, Институт истории, археологии и этнографии им. Ч.Ч. Валиханова. - М. : Наука, 1987. - 413 с. : Маргулан, А. Х. Основные этапы жизни и деятельности Ч. Ч. Валиханова / А. Х. Маргулан. - С . 5 ; Киргизское родословие . - С .251-264 ; О мусульманстве в Степи . - С .293-297 ; Следы шаманства у киргизов . - С .298-317 ; Записка о судебной реформе . - С . 318 – 342.

Маргулан, А. Х. Главнейшие памятники эпохи бронзы Центрального Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан ; под ред. М. Жолдасбекова; под ред. М. Жолдасбекова; под ред. М. Жолдасбекова; под ред. М. Жолдасбекова; под ред. М. Жолдасбекова // Степная цивилизация Восточной Евразии: Науч. изд../ под ред. М. Жолдасбекова.- Астана, 2003.- Т.1. Древние эпохи.- С. 61-71.

***

Маргулан, А. Х. О географических названиях в Казахстане [Текст] / А. Х. Маргулан // Казахстанская правда.- 1937.- 9 января.

Маргулан, А. Х. Абай и народовольцы [Текст] / А. Х. Маргулан // Литература и искусство Казахстана. - 1939.- N 7.- С. 39 – 42.

Маргулан, А. Х. Едиге и Орак Мамай [Текст] / А. Х. Маргулан // Литература и искусство Казахстана. - 1940.- N 2.- С. 92 – 97.

Маргулан, А. Х. Научно - исследовательская работа в Казахстане: К 20- летию республики [Текст] / А. Х. Маргулан // Ленинская смена. - 1940. - 3 ноября.

Маргулан, А. Х. Новые материалы Чокана Валиханова [Текст] / А. Х. Маргулан // Казахстанская правда. - 1941. - 23 мая.

Маргулан, А. Х. Восстановление образа героя [Текст] : [Амангелды Иманова] / А. Х. Маргулан // За медь. - 1943. - 12 сентября.

Маргулан, А. Х. О характере и исторической обусловленности казахского эпоса [Текст] / А. Х. Маргулан // Известия КазФАН СССР. Серия историческая.- 1946.- Вып. 2.- С.75-81.

Маргулан, А. Х. Археологические разведки в бассейне [Текст] : [р. Сарысу] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР. - 1947. - N 7. - С. 17 – 22.

Маргулан, А. Х. Археологические работы и находки на территории Казахской ССР : [с 1926 по 1946 гг.] // Известия АН КазССР. Серия археология. - 1948. - Вып. 1. - С. 124 – 135.

Маргулан, А. Х. Некоторые итоги и перспективы археологического изучения Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан // Известия АН КазССР. Серия археология.- 1948.- Вып.1.- С.3-22

Маргулан, А. Х. Археологические разведки в Центральном Казахстане (1946 год) [Текст] / А. Х. Маргулан // Изв. АН КазССР. Серия историческая - 1948. - Вып. 4. - С. 119 – 145.

Маргулан, А. Х. К изучению памятников района р. Сарысу и р. Улутау [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР.- 1948.- N 27 - С. 52 – 60.

Маргулан, А. Х. Оседлые поселения VIII - ХIII вв. на северных склонах Каратау [Текст] : [извлечение из археологического отчета] / А. Х. Маргулан // Известия АН КазССР. Серия археологическая. - 1948. - Вып.1. - С.109 – 115.

Маргулан, А. Х. Архитектурные памятники района рр. Кенгир и Сарысу [Текст] / А. Х. Маргулан ; Ин-т истории материальной культуры АН СССР // Краткие сообщения о докладах и полевых исследованиях.- 1949.- Вып. 28. - С. 44 – 47.

Маргулан, А. Х. Древние караванные пути через пустыню Бетпак-Дала [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестн. АН КазССР. - 1949. - N 1. - С. 68 - 79.

Маргулан, А. Х. Валиханов как художник [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестн. АН КазССР. - 1950. - N 8. - С. 86 - 94.

Маргулан, А. Х. Отчет о работах Центрально-Казахстанской экспедиции 1947 года [Текст] / А. Х. Маргулан // Известия АН КазССР. Серия археологическая. - 1950. - Вып. 2. - С. 3 – 36.

Маргулан, А. Х. Историко - топографический фон восточной Бетпак-Далы [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР.- 1950. - N 6.- С.61 – 72.

Маргулан, А. Х. Плиточные ограды могильника Бегазы [Текст] / Маргулан А.Х., Кызласов Л.Р.; Ин-т истории материальной культуры АН СССР // Краткие сообщения о докладах и полевых исследованиях.- 1950.- Вып. 32. - С. 126 – 136.

Маргулан, А. Х. Главнейшие памятники эпохи бронзы Центрального Казахстана [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР. - 1956. - N 3. - С.18 – 32.

Маргулан, А. Х. Новые материалы о Чокане Валиханове [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР.- 1957.- N 12.- С.34-48

Маргулан, А. Х. Новые письма Чокана Валиханова [Текст] / А. Х. Маргулан // Простор.- 1960.- N 9.- С.139-147

Маргулан, А. Х. Вступительная статья, публикации и примечания к очерку Ч. Валиханова "О Кашгаре и его прекрасных чаукенах" [Текст] / А. Х. Маргулан // Простор.- 1963.- N 1.- С.102-103

Маргулан, А. Х. Бессмертное наследие [Текст] / А. Х. Маргулан : [к 100-летию со дня смерти Ч. Валиханова] // Казахстанская правда.- 1965.- 24 апреля.

Маргулан, А. Х. Тайны древнего города [Текст] / А. Х. Маргулан // Южный Казахстан.- 1965.- 4 апреля.

Маргулан, А. Х. Значительный вклад в советскую истографию [Текст]: [о книге "История Узбекской ССР", 3-е изд. Ташкент, 1967, Т.1. С древнейших времен до середины ХIХ века. 770 с.] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР. - 1968.- N 10.- С.68 – 73.

Маргулан, А. Х. Ночное пламя [Текст : [о Чокане Валиханове] / А. Х. Маргулан // Гулистон.- 1967. - N 11. - С. 20 - 21.

Маргулан, А. Х. Научное наследие Чокана [Текст] / А. Х. Маргулан // Степной маяк. - 1970. - 31 января.

Маргулан, А. Х. Неизвестные письма Чокана Валиханова [Текст] : [вступительная статья, публикация и комментарии] / А. Х. Маргулан // Известия АН КазССР. Серия обществ..- 1970.- N 6. - С.61 – 64.

Маргулан, А. К вопросу о социальной структуре тарханных грамот и пейзе [Текст] / А. Х. Маргулан // История материальной культуры Казахстана. - 1980. – С. 3 – 13.

Маргулан, А. Х. Из истории изучения древней культуры Казахстана: Археол. аспекты [Текст] / А. Х. Маргулан // Известия АН КазССР. Серия обществ. наук. - 1981. - N 6. - С. 32 – 34.

Маргулан, А. Х. Выступление на сессии Общего собрания АН КазССР 7 апр., 1983 г. об издании произведений Ч. Ч. Валиханова // Вестник АН КазССР. - 1983. - N 6. - С.25 – 26.

Маргулан, А. Х. Русские и западноевропейские ученые о Ч. Ч .Валиханове [Текст] / А. Х. Маргулан // Вестник АН КазССР. - 1985. - N 8. - С.3 – 11.

Манапова, A. M. Архивное наследие А. Х. Маргулана [Текст] : [значение наследия для истории Казахстана] А. Х. Маргулан // Известия Министерства науки - АН РК. 1997. - N 1. - С.80. - (Сер. общест. Науки)

Маргулан, А. Х. Сколько лет Алматы? [Текст] : [археологические данные] / А. Х. Маргулан // Вечерняя Алматы. - 1998. - 27 февраля.

Ә. Х. Марғұланның өмірі мен ғылыми шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и деятельности А. Х. Маргулана

Кітаптар – Книги

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. – А. Х. Маргулан : Б.

***

Энциклопедия [Текст] / глав. ред. Р. Н. Нургалиев. – Алматы : Главная редакция "Қазақ энциклопедиясы", 1996. - С. 165.

Сабитов, Н. Библиографический указатель материалов по истории Казахстана [Текст] : указатель / Н. Сабитов ; ред. А. Х. Маргулан. - Алма-Ата : Издательство АН Казахской ССР, 1947. - 38 с.

Великие ученые Средней Азии и Казахстана (VІІІ - XІXвв.) [Текст] / под ред. К. Бесембиева, М. Сатбаева ; авт. предисл. А. Х. Маргулан. - Алма-Ата : Казахстан, 1965. - 240 с. - Библиогр.: с. 235 - 237.

Маргулан Алькей Хаканович [Текст] : Материалы к биобиблиографии ученых Казахстана /Гл. ред. З. А. Ахметов; Сост. Ш. Н. Кульбаева, Д. Н. Казбекова.- Алма-Ата: Наука, 1984.- 67 с.

Маргулан Алькей Хаканович [Краткая биогр.]: [Текст] //Ка­захская ССР. Крат, энцикл.: В 4-х т. /Гл. ред. Р.Н.Нургалиев.-Алматы, 1989.-Т.З.-С.313.

Қазақтар=Казахи [Мәтін] : көпшілікке арналған тоғыз томдық анықтамалық = Девятитомный популярный справочник : В 9 т. - Алматы : ІDK-TІPO, 1998 - . Том 2 : Тарихи тұлғалар= Исторические личности. – А. Х. Маргулан : С. 488 - 490.

Ашимбаев, Д. Р. Кто есть кто в Казахстане [Текст] / Д. Р. Ашимбаев : Биографическая энциклопедия. - Изд. 6-е, доп.- Алматы, 2001. – А. Х. Маргулан [краткая биография] : С. 298.

***

Поиски и раскопки в Казахстане [Текст] : сборник / ред. К. А. Акишев. - Алма-Ата : Наука, 1972. - 214 с.

Приймак, Д. П. Скалы и легенды Баянаула [Текст] : сборник / Д. П. Приймак. - Алма-Ата : Казахстан, 1974. - 24 с.

Байпаков, К.     Древние города Казахстана [Текст] / К. Байпаков. - Алматы : Аруна Ltd, 2005. - 316 с. - (Детская энциклопедия Казахстана).

Маргулановские чтения. 1990: Сборник материалов конференции. - М., 1992.-Ч. 1.-278 с.

Маргулановские чтения: Тезисы. - Петропавловск, 1992. - 129 с.

***

Ситько, Н. Великий степняк Маргулан [Текст]: Междунар. симпозиум «Степь и культура. Великий путь во времени», посвящ. памяти ученого-археолога, историка, академика А.Х.Маргулана //Нау­ка Казахстана.- 1997.-1-15 июня.

Мельникова, И.Ф. Переписка Алькея Хакановича Маргулана [Текст]: С Семипалатинским музеем Ф.М.Достоевского (1966 – 1985 гг.).–С.26–27 // Абай. – № 4. – Алматы, 1998.

Маргулан, Д.А. О творческом наследии А.Х.Маргулана [Текст] //DroAR-Kazahstan. - 1998. - N 2. - С. 78.

Егинбайулы, Ж. Археологические исследования комплекса Жошы–хана [Текст] / Ж.Егинбайулы // Отечественная история. – 2001. - №2. – С. 90 – 106. – (Археология и этнография).

Машралова, Б. У подножия Акбета [Текст]: К 100-летию казахского учёного, археолога А. Х. Маргулана //Звезда Прииртышья. - 2003. – 7 января. - С. 4.

Касенов, Е. Дух свободы: Национально – освободительное движение Сырыма Датова в наследии академика А. Маргулана [Текст] / Е. Касенов// Мысль. – 2003. - №6. – С. 85 – 90.

Маргулановские чтения-2012: Материалы ежегодной научно-практической конференции. - Астана, 2012. - 292 с.

 

Мәмбетқазиев Е. Ә.

Жаңартылды 08.09.2022 10:18

Мәмбетқазиев Ережеп Әлхайырұлы (1937 ж.) – химия ғылымдарының докторы, ҚР ҰҒА, Жоғары мектептің халықаралық академиясы, акмеология ғылымдары, минералды ресурстар академигі, Германиядағы (Берлин) халықаралық ақпараттандыру академиясы штаб-пәтерінің вице-президенті. Қазақстан-Америка Еркін университетінің президенті. Қазақстан Америка Еркін университеті – халықаралық серіктестік университеті жобасының авторы, Өскемен қаласының Құрметті азаматы.

1937 жылы 13 қыркүйекте Астрахань облысы Калинин селосында дүниеге келген. 1963 ж. педагогикалық институтты (қазір Абай ат. Қазақ ұлттық университеті) бітірді. 1963-1984 жж. – аспирант, профессор, кафедра меңгерушісі, ҚазМУ деканының орынбасары; 1984-2001 жж. – Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінің ректоры; 1993-1995 жж.- ҚР Білім беру ісінің министрі. 1994 ж.бері – Қазақстан-Америка Еркін университетінің президенті. Докторлық диссертациясын М.В.Ломоносов ат. ММУ-де қорғады. Электрохимиядан отандық ғылыми мектептің негізін қалаушы. Оның басшылығымен шамамен 30 дан аса доктор және ғылым кандидаты әзірленді.

Оқу орны тәжірибесіне енгізілген білім мен ғылымды қайта жаңғырту инновацияларының авторы: тест енгізу, Президенттің «Болашақ» программасы арқылы интеллектуалды элита дайындау, тілдің үштұғырлығы, «бакалавр — магистр — Ph.D докторы», аймақтық университеттер (Павлодар, Ақмола, Солтүстік-Қазақстан, Талдықорған, Атырау).

Шығыс Қазақстан мемлекеттік университететін ашу бастамасын көтерген және осы оқу орнының тұңғыш ректоры (республикамызда КазГУ мен КарГУ-ден кейін үшінші ). Республикамыздағы бірінші халықаралық серіктестік – Қазақстан-Америка Еркін университетін Президент Н.Назарбаевтың қатысуымен және америка тарапының қолдауымен құрды.

Е. Мәмбетқазиев басқаратын Халықаралық серіктестік университеті заманауи технологияны игеріп, тиімді қолданғаны үшін «MILLENIUM AWARD» («Мыңжылдық») (2009), Әлемдік экономика элитасы номинациясы бойынша «Алтын феникс» құрметті сыйлығы (2009), «Пальмира жұлдызы» - еуразиялық интеграцияны дамытуға қосқан үлесі үшін (2009), «Еуропалық сапа» - еуропа стандартына сәйкес білім беру існі жақсартуға қосқан үлесі үшін (2010) халықаралық марапаттарына ие болды.  

Қоғамның интеллектуалды дамуына қосқан елеулі үлесі, кәсіби жетістіктері үшін КАСУ президенті «INTELLECT OF NATION» («Ұлт интеллектісі» халықаралық марапатына (2009), кандидатурасы Еуропа ректорлар клубы (CRE) мүшелігіне ұсынылды.

АҚШ Конгресі Комитетінің шақыруымен екі рет АҚШ Президенті Дж.Буш (2004) және Б. Обама (2011), АҚШ Үкіметі мүшелері мен лидерлері, әлемнің 120 елінен келген интеллектуалды элита өкілдерімен бірге дәстүрлі Ұлттық қонақасына қатысу құрметіне ие болды.

700 ден аса ғылыми еңбек пен публикация, соның ішінде, білім мен ғылымның өзекті мәселелері бойынша монографиялардың авторы. Соның бірқатары АҚШ, Еуропа елдері, Ресей, ҚХР, Моңғолия елдерінде қайта басылып шықты.

ҚР Жоғарғы Кеңесі 12-шақырылымының депутаты болған. Облыстық мәслихат депутаты.

«Парасат» ордені, ҚР Тәуелсіздігінің 20-жылдығына орай мерекелік медалі, «ҚР Білімі мен ғылымын дамытуға қосқан ерен еңбегі үшін» төсбелгісімен (№ 1 куәлік) марапатталған. «ҚР Білім беру ісіне еңбек сіңірген қызметкер» атағының иегері, Қазақстан халықтары ассамблеясының мүшесі, «Менің қалам» Қамқорлық Кеңесінің төрағасы, Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінің Құрметті ректоры, Кентукки университетінің құрметті профессоры (АҚШ), Атлантис университеті жаратылыстану ғылымдарының құрметті докторы (АҚШ), Өскемен қаласының Құрметті азаматы (1996).

2014 жылы Астрахань облысындағы Калинино ауылындағы мектепке қазақ ғалымы, академик Ережеп Мәмбетқазиевтің аты берілді. 

 

Е. Ә. Мәмбетқазиевтің ғылыми еңбектері

Научные труды Е. А. Мамбетказиева

 

Мамбетқазиев, Е. Ә. Табиғат қорғау [Мәтін] / Е. Ә. Мамбетқазиев, Қ. Ж. Сыбанбеков. - Алматы : Қайнар, 1990. - 412 б.

Мәмбетқазиев, Е. Ә. Білім: алаңдау мен үміт [Мәтін] / Е. Ә. Мәмбетқазиев. - Өскемен : ШҚМУ баспасы, 1997. - 259 б.

Мәмбетқазиев, Е. Ә. ХХІ ғасыр университеттері : инновациялар мен реформалар [Мәтін] : ғылыми басылым / Е. Ә. Мәмбетқазиев. - Өскемен : ШҚМУ баспасы, 2000. - 287 б.

***

Мамбетказиев, Е. А. Электрохимия дипиридильных комплексов металлов [Текст] / Е.А. Мамбетказиев; АН СССР. Ин-т электрохимии им. А.Н. Фрумкина. - М. : Наука, 1986. - 158 с.

Мамбетказиев, Е. А. Электромембранные процессы в гидрометаллургии цветных и редких металлов [Текст] / Е. А. Мамбетказиев. - Усть-Каменогорск : Изд-во КАСУ, 2007. - 134 с.

Мамбетказиев, Е. А. Опережающий время [Текст]: научное издание / Е. А. Мамбетказиев. - Усть-Каменогорск : Изд-во КАСУ, 2008. - 494 c.

Мамбетказиев, Е. А. Университеты Казахстана стратегический приоритет его развития [Текст]: сборник научных трудов / Е. А. Мамбетказиев. - Усть-Каменогорск : Изд-во КАСУ, 2008. - 451 с.

Мамбетказиев, Е. А. Ректор - совесть вуза [Текст] : посвящается 30-летию ректорской деятельности / Е. А. Мамбетказиев. - Усть-Каменогорск : Изд-во КАСУ, 2014. - 266 с.

 

Е. Ә. Мәмбетқазиевтің қатысуымен шыққан кітаптар

Книги, вышедшие при участии Е. А. Мамбетказиева

 

Химия кестеде болса есте де болады (100 кесте) [Мәтін] : оқуға түсушілерге арналған дидактикалық оқу құралы / Е. А.Мамбетказиев,К. Н.Сакарьянова, М. Б. Усманова. - Өскемен : ШҚМУ баспасы, 1996. - 124 б.

Кристенсен, М. Казахстан – США: во имя поколений будущего [Текст] : монография / М. Кристенсен, Е. Мамбетказиев, Д. Бэлласт. - Усть-Каменогорск, 2011. - 232 с.

Тлеугалиев, Ю. Г. Физическое воспитание [Текст] : учебно-методическое пособие / Ю. Г. Тлеугалиев, Е. А. Мамбетказиев. - Усть-Каменогорск, 2011. - 290 с.

Конопьянова, Г. А. Деньги, кредит, банки [Текст] : учебное пособие / Г. А. Конопьянова, А. Е. Мамбетказиев; Министерство образования и науки Республики Казахстан, Казахстанско-Американский свободный университет. - Усть-Каменогорск, 2016. - 137 с.

 

Мерзімді басылымдар мен жинақтардағы жарияланымдары

Публикации в периодических изданиях и сборниках

 

Мәмбетқазиев, Е. Ә. Білім реформасы-уақыт талабы [Мәтін] : [білім беру жүйесінде қайта құру, оқу-тәрбие ісіндегі міндеттер жайлы] / Е. Ә. Мәмбетқазиев // Егемен Қазақстан. - 1994. - 28 маусым. - Б. 3.

Мәмбетқазиев, Е. Ә. Абай және Шығыс Қазақстан [Мәтін] : [мерейтойға орай] / Е. Ә. Мәмбетқазиев // Дидар. - 1995. - 8 тамыз. - Б. 3.

Мәмбетқазиев, Е. Ә. Америка Ресейге жақын ба? [Мәтін] : [ШҚМУ-дың ректорымен сұхбат] / Е. Ә. Мәмбетқазиев // Дидар. - 1995. - 22 шілде. - Б. 2.

Мәмбетқазиев, Е. Ә. Тегін де, ақылы да оқытады [Мәтін] : [ШҚМУ-дың ректорымен әңгіме] / Е. Ә. Мәмбетқазиев // Дидар. - 1996. - 2 шілде. - Б. 4.

Мәмбетқазиев, Е. Ә. Әрқашан дәуірмен үндескен [Мәтін] : [Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінің қазіргі жағдайы] / Е. Ә. Мәмбетқазиев // Егемен Қазақстан. - 1998. - 23 қазан. - Б. 8.

Мәмбетқазиев, Е. Ә. Ұлы ақын оқу-тәрбие хақында [Мәтін] : [Абайдың педагогикалық көзқарастары туралы ой-толғам] / Е. Ә. Мәмбетқазиев // Абай. - 1999. - № 1. - Б. 13.

Мәмбетқазиев, Е. Ә. Болжау даналығы [Мәтін] / Е. Ә. Мәмбетқазиев // Дидар. - 2000. - 4 шілде. - Б. 2.  

Мәмбетқазиев, Е. Ә. Сапалы біліммен - мемлекеттік бәсекелестікке [Мәтін] / Е. Ә. Мәмбетқазиев // Дидар. - 2004. - 12 маусым. - Б. 2.

Мәмбетқазиев, Е. Ә. "Мен бастаған реформалар өміршеңдігімен құнды" [Мәтін] / Е. Ә. Мәмбетқазиев // Дидар. - 2007. - 11 қыркүйек. - Б. 2.

Мәмбетқазиев, Е. Ә. Көп тілді меңгерген журналистке сұраныс мол [Мәтін] / Е. Ә. Мәмбетқазиев; сұхб. С. Рамазанов // Өскемен. - 2011. - 28 мамыр.- Б. 6.

Мәмбетқазиев Е. Ә. Байыпты басылымдағы бетбұрыс [Мәтін] / Е. Ә. Мәмбетқазиев // Егемен Қазақстан. - 2014. - 10 қазан. - Б. 1.

***

Мамбетказиев, Е. А. Свободный Евразийский - модель элитарных университетов нового поколения [Текст] / Е. А. Мамбетказиев // Советы Казахстана. - 1994. - 14 декабря. -С. 3.

Мамбетказиев, Е. А. Университет - автор новых идей : все они с полным правом вошли в практику Высшей школы Республики Казахстан [Текст] / Е. А. Мамбетказиев // Рудный Алтай. - 1997. - 11 сентября. - С. 11.

Мамбетказиев, Е.А. Визитная карточка [Текст] : [должности,звания ректора ВКГУ...] / Е.А. Мамбетказиев // Рудный Алтай. - 1997. - 11 сентября.

Мамбетказиев, Е.А. Региональная наука : два года после старта [Текст] : [беседа с ректором ВКГУ...] / Е.А. Мамбетказиев // Мысль. - 1997. - №8. - С. 63-68

Мамбетказиев, Е.А. Я живу - в удовольствие [Текст] : [беседа с ректором ВКГУ...] / Е.А. Мамбетказиев // Рудный Алтай. - 1997. - 11 сентября. - С. 3.

Мамбетказиев, Е.А. ВКГУ на пороге XXІ века [Текст] : / Е.А. Мамбетказиев, Г.И. Мостовенко // Региональный вестник Востока. - 1999. - №1. - С. 9-17.

Мамбетказиев, Е. А. Гранты стали реальностью [Текст] : [о новых правилах приема в вузы] / Е. А. Мамбетказиев // Рудный Алтай. - 1999. - 29 апреля. - С. 4.

Мамбетказиев, Е.А. О перспективах развития вузовской науки в современных условиях [Текст] : [рассказывается о работе университета по развитию науки] / Е.А.Мамбетказиев, Д.Х. Камысбаев // Региональный вестник Востока. - 1999. - №1. - С. 17-29.

Мамбетказиев, Е. А. Университет на востоке Казахстана состоялся [Текст] : [Восточно-Казахстанскому государственному университету - первому университету суверенного Казахстана - 31 января 2001 г. исполнилось 10 лет. Н.А.Назарбаев лично напутствовал в 1991 г. вуз, приобретшии новый статус] / Е. А. Мамбетказиев // Казахстанская правда. - 2001. - 31 января. - С. 7.

Мамбетказиев, Е. А. "В жизни я рассчитываю только на себя" [Текст] /Е. А. Мамбетказиев // Рудный Алтай. - 2002. - 6 апреля. - С. 5.

 Мамбетказиев, Е. А. Экологические проблемы и охрана поверхностных вод тансграничного бассейна реки Иртыш/ Е.А. Мамбетказиев // Экология Восточного Казахстана: проблемы и решения. - Усть-Каменогорск, 2002. - С. 37-40.

Мамбетказиев, Е. А. Талант нуждается в поддержке [Текст] / Е. А. Мамбетказиев // Рудный Алтай. - 2008. - 10 апреля. - С. 1.

Мамбетказиев, Е. А. Казахстанско-Американский Свободный университет[Текст]: триумф международного партнерства / Е. А. Мамбетказиев// Международная интеграция образовательного пространства: приоритеты и перспективы развития (сборник докладов международной конференции (27-29 октября 2011 года).Ч. 1. - Усть-Каменогорск : Изд-во КАСУ, 2011. - С. 11-19.

Мамбетказиев, Е. А. Образованию Независимого Казахстана - наш профессионализм [Текст] / Е. А. Мамбетказиев // Вестник Казахстанско-Американского Свободного Университета. - 2011. - № 1. - С. 3-10.

Мамбетказиев, Е. А. Повышение экологической безопасности действующих хвостохранилищ [Текст] / Е. А. Мамбетказиев, Ф. И. Лобанов, Р. А. Мамбетказиева // Вестник Казахстанско-Американского Свободного Университета. - 2011. - № 6. - С. 48-52.

Мамбетказиев, Е. А. Повышение эффективности биотехнологического процесса очистки коммунальных сточных вод [Текст] / Е. А. Мамбетказиев// Международная интеграция образовательного пространства: приоритеты и перспективы развития(сборник докладов международной конференции (27-29 октября 2011 года).Ч. 1. - Усть-Каменогорск : Изд-во КАСУ, 2011. - С. 33-36.

Мамбетказиев, Е. А. Концепция прагматизма: к реальному развитию [Текст] / Е. А. Мамбетказиев // Казахстанская правда. - 2013. - 15 марта. - С. 20.

Мамбетказиев, Е. А. Ректор - совесть вуза / Е. А.Мамбетказиев // Современное образование. - 2013. - №2. - С. 26-29.

Мамбетказиев, Е. А. Инновационное решение очистки шахтных вод горнодобывающей промышленности от твердой фазы / Е. А. Мамбетказиев, Ф. И. Лобанов // Экосфера. - 2014. - С. 16-18.

Мамбетказиев, Е. А. КАСУ: университет глобального и будущего [Текст] : [ 20 лет со дня образования] / Е. А.Мамбетказиев // Рудный Алтай. - 2014. - С. 4.

Мамбетказиев, Е. А. Служить Родине и народу [Текст] / Е. А. Мамбетказиев // Казахстанская правда. - 2015. - 17 ноября. - С. 3.

 

Өмірі мен ғылыми шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и деятельности

 

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы. - 2014. - Мәмбетқазиев Ережеп Әлқайырұлы: б. 525.  

***

Кратенко, А. Возвращение в альма-матер [Текст] : [бывший министр образования Е.А.Мамбетказиев вернулся в ВКГУ] / А. Кратенко // Рудный Алтай. - 1995. - 28 марта. - С. 2.

Акава, А. В день юбилея [Текст] : [стихи,посвящ. ректору ВКГУ Е.А.Мамбетказиеву] / А. Акава // Рудный Алтай. - 1997. - 11 сентября. - С. 2.

Академиком избран единогласно [Текст] : [ректор ВКГУ Е.Мамбетказиев избран действ.членом Междунар.Академии минерал.ресурсов] // Рудный Алтай. - 1997. - 28 января. - С. 2.

Визит к Президенту Америки [Текст] : рабочая поездка в США руководителей КАСУ - президента КАСУ академика Е. Мамбетказиева и вице-президента Д. Бэлласта // Рудный Алтай. - 2004. - 13 марта. - С. 2.

Чистяков, М. С думой о будущем [Текст] : стихотворение Е. Мамбетказиеву - президенту Казахстанско-Американского свободного университета / М.Чистяков // Рудный Алтай. - 2004. - 5 июня. - С. 8.

Досанов, С. Объединяя разное [Текст] : [о Е. А. Мамбетказиеве]/ С. Досанов // Казахстанская правда. - 2005. - 22 ноября. - С. 7.

Пуссеп, Г. Впереди тот, кто за собой ведет [Текст] : [об академике, почетном гражданине г. Усть-Каменогорска, ректоре КАСУ Е. А. Мамбетказиеве] / Г. Пуссеп // Рудный Алтай. - 2007. - 13 сентября. - С. 2.

Ершова, Н. Не место красит человека, а его дела [Текст] : [об Е. А. Мамбетказиеве/ Н. Ершова // Рудный Алтай. - 2007. - 18 сентября. - С. 3.

Данилевский, Д. Юбилей учителя [Текст] : [об академике, почетном гражданине г. Усть-Каменогорска, ректоре КАСУ Е. А. Мамбетказиеве]/ Д.Данилевский // Flash!. - 2007. - 8 сентября. - С. 12.

Краснопеева, С. Н. Ценностно-смысловые детерминанты экзистенциального выбора Е. А Мамбетказиева. [Текст] / С. Н. Краснопеева // Вестник Казахстанско-Американского Свободного Университета. - 2010. - № 5. - С. 39-42.

Абенова, С. Осень Ережепа Мамбетказиева[Текст]: к 75 летию ректора КАСУ / С. Абенова // Казахстанская правда. - 2012. - 20 сентября. - С. 8.

Мисерва, Л. Юбилей педагога [Текст] : [о президенте КАСУ Е. Мамбетказиеве] / Л. Мисерва // Усть-Каменогорск. - 2012. - 6 сентября. - С. 6.

Махин, В. Ученый и новатор [Текст] : презентация монографии Е. Мамбетказиева / В. Махин // Казахстанская правда. - 2015. - 11 марта. - С. 12.

 

Интернет-сілтемелер

Интернет-ссылки

 

http://old.vkgu.kz/ru/mambetkaziev.htm

http://www.afu.kz/kz/zhaalytar/807-bolashaty-universiteti.html

http://dauys.qamshy.kz/home/show/352?ln=kz

http://amurburger.in.ua/novosti-ukrainy/item/2485-1453469838

http://www.lib.ektu.kz/cgi-bin/irbis64r_15/cgiirbis_64.exe

http://www.obrazovanie.kz/pdf/2012_1/77-81.pdf

http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1555013

http://kitaphana.kz/ru/pochetnue/1205-mambetkaziev.html

https://ru.wikipedia.org/wiki/Мамбетказиев,_Ережеп_Альхаирович

Масанов Е.

Жаңартылды 04.03.2024 11:36

Масанов Едіге (1926-1965) – ғалым, этнограф

Қазақ халқының дарынды ғалымы, қазақ этнографиясы мен тарихнама ғылымының негізін қалаушылардың бірі - Едіге Айдарбекұлы Масанов 1926 жылы 19 қарашада Семей қаласында белгілі қоғам қайраткері Айдарбек Баймұхамедұлы мен Зейнеп Уәлиқызы Масановтар отбасында дүниеге келді. Әкесі саяси қуғын–сүргін құрбаны болған.

1941 жылы орта мектепте оқып жүріп, жасына төрт жас қосып алып әскери борышын өтеуге аттанады. Ресми құжаттарында туған жылы 1922 жыл деп көрсетілгенмен шын туған жылы 1926 жыл болатын.

Жаяу әскер училищесінің курсанты, 1943 жылдың маусым айынан 8 гвардиялық десанттық бригаданың қатардағы жауынгері, 1945 жылдың қаңтарынан 502 шабуылдаушы Таман авиаполкінің әуе атқышы. 1945 жылдың қаңтарынан мамырына дейін Ұлы Отан соғысына қатысып, ІІ Балтық, Ленинград майдандарында жаумен шайқасқан. 1947 жылдың наурыз айында әскер қатарынан босаған.

1948 жылы М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу Мемлекеттік университетіне оқуға түсіп, 1953 жылы бітіреді. Қарағанды қаласындағы орта мектепте мұғалім болып істейді. 1955 жылы Мәскеудегі Н. Н. Миклухо –Маклай атындағы этнография институтына аспирантураға түседі. 1958 жылдың қазан айынан өмірінің соңына дейін Қазақ ССР Ғылым академиясы Ш. Уәлиханов атындағы тарих, археология, этнография институтында алдымен кіші ғылыми, сосын аға ғылыми қызметкер болып істеген. Республиканың әр түрлі аудандарына жіберілген этнография экспедицияларды басқарды.

1960 жылдың наурыз айында «XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басындағы қазақ халқының кәсібі мен қолөнері» атты тақырыпта кандидаттық диссертация қорғады. 1960 жылы 1 наурызда СССР Ғылым Академиясы этнография институтының шешімімен тарих ғылымының кандидаты атағы берілді.

Едіге Айдарбекұлы институттың ғылыми қоғамдық жұмыстарына белсене араласты. Ғылыми еңбектері қазақ халқының этнографиясын зерттеуге арналған. Оның қаламынан шыққан 40-қа жуық ғылыми еңбектерінің ішінде «XIX ғ. екінші жартысы мен XX ғасырдың басындағы қазақ халқының киіз өндірісі», «Ресейде 1845 жылға дейінгі Қазақстан этнографиясын зерттеу», «Қазақтардың зергерлік және ұсталық өнері жайлы» т.б.

Ш. М. Ибрагимов, Ш.Ш.Уәлиханов, Ы. Алтысарин туралы ғылыми еңбектер жазған. "Очерки развития истории науки в Казахстане", "Очерк этнографии изучения Казахстана в СССР" монографиясының авторы.

Е. Масанов Р. Сүлейменов, В. Юдин, Х. Арғынбаев, Марат Мұқанов секілді белгілі ғалым-тарихшылар, этнографтармен өте жақсы достық қатынаста болған. Курстас достарымен үнемі хабарласып, ғылыми тақырыпта пікірлесіп тұрған. Әсіресе атақты археолог Х. Алпысбаев, этнограф Г. Исхаков, А. Оразбаевтармен белгілі тарихшы Рамазан Сүлейменов, В. Юдиндермен қазақ тарихына, этнографиясына деген таңғажайып қызығушылықтары ортақ еді.

Едіге Масанов 1965 жылы 14 шілдеде 38 жасында этнографиялық экспедиция кезінде қайтыс болды. Қарағанды облысы Жезді ауданында Сарыкеңгір өзенінен өту кезінде өзі малту білмесе де суға кетіп бара жатқан әріптесін құтқармақ болған. Ұлттық тарих ғылымының абыройын асқақтатқан ғалымның әлі де берері көп, әлеуеті мықты еді, жастай арманда кетті.

Ғалымның жеке мұрағаты Қазақ ССР ғылым Академиясының Орталық мұрағатында сақталған.

 

Е. Масанов еңбектері

Труды Е. Масанова

Масанов, Э. А. Домашние промыслы и ремесла казахского народа во второй половине XIX - начале XX в. [Текст] : (Ист.-этногр. очерк по материалам сев. областей Казахстана) : Автореферат дис. на соискание ученой степени кандидата исторических наук / Акад. наук СССР. Ин-т этнографии им. Н. Н. Миклухо-Маклая. - Москва : [б. и.], 1958. - 19 с.

Масанов Э. Е. Выдающийся ученый казахского народа Ч.Ч. Валиханов // СЭ, 1965, № 5. С. 57-73.

Масанов, Э. А. Очерк истории этнографического изучения казахского народа в СССР [Текст] / АН Каз. ССР. Ин-т истории, археологии и этнографии им. Ч. Ч. Валиханова. - Алма-Ата : Наука, 1966. - 322 с.

Е. Масанов туралы мақалалар

Статьи о Е. Масанове

 

Сабазова, С. Едіге Масанов [Мәтін] / С. Сабазова// Қазақ тарихы. – 2009. - № 3.- 40-41 б.

Эдиге Айдарбекович Масанов. (Некролог) // СЭ, 1965, № 6. С. 143-144.

Абылхожин Ж. Эдиге Масанов: судьба человека, судьба семьи, судьба страны [Текст] / Ж.Абылхожин, Н. Масанов // Вестник Евразии (Acta Eurasica) : 2007. -N4(38). - С. 25-44

Эдиге Айдарбекович Масанов // Советская этнография. - 1965.- № 6.-с. 143–144: портр. - Список основных печатных трудов Э.А. Масанова: с. 144.

 

Е. Масанов туралы интернет ресурстар

Интернет ресурсы о Е. Масанове

Едіге Масанов: судьба человека, судьба семьи, судьба страны /Текст научной статьи по специальности «История и археология»/ : сайт. - Режим доступа : //https://cyberleninka.ru/article/n/edige-masanov-sudba-cheloveka-sudba-semi-sudba-strany