Аханов К.

Жаңартылды 07.12.2023 12:18

Аханов Кәкен Аханұлы (1928-1978 жж.) – тілтанушы, филология ғылымдарының докторы, профессор, ҚазССР ҒА мүше-корреспонденті.

 

Шығыс Қазақстан облысы, Ұлан ауданы, Никитинка (қазіргі Бозанбай) ауылында туып-өскен. С. М. Киров атындағы ауыл мектебін үздік бітірген. 1950 жылы Қазақ мемлекеттік университетін  (қазіргі Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ) аяқтайды. Жоғары оқу орнын аяқтаған соң, осы оқу орнында 1950-1976 жж.  оқытушы, аға оқытушы, кафедра меңгерушісі, филология факультетінің деканы қызметтерін атқарды. 1977-1978 жж. Алматы шет тілдері институтының ректоры қызметтерін атқарды.  

1956 жылы кандидаттық, ал, 1966 жылы докторлық диссертация қорғады. 1969 жылы профессор атағы берілді. 1978 жылы Қазақ ССР Ғылым Академиясының мүше-корреспонденті болып сайланды.

К. Аханов қазақ тіл білімінің теориясы, методологиялық тұрғыдан жүйеленуі, негізделуі, сондай-ақ қазақ тілінің әлемдік тілдер арасындағы алатын орны мен ерекшеліктерін зерттеді. “Тіл білімінің негіздері” деген монографиялық еңбегі жоғары оқу орындарында негізгі оқулық ретінде қолданылып келеді. Орта мектептер үшін “Қазақ тілі” оқулықтарын әзірлеп шығарды. Жалпы тіл білімінің теориясын зерттеген ғылыми еңбектері отандық тіл ғылымына қосылған бағалы үлес болып табылады.

 

К. Ахановтың ғылыми еңбектері

Научные труды К. Аханова

Аханов, К. Қазақ тiлi лексикасының мәселелерi [Мәтін] / К. Аханов. - Алматы : Қаз. мем. оқу-пед. баспасы, 1955. - 62 б.

Аханов, К. Қазақ тiлiндегi омонимдер [Мәтін] / К. Аханов. - Алматы : Казмембас, 1958. - 128 б. 

Аханов, К. Грамматика теориясының негіздері [Мәтін] : университеттер мен педагогтық институттардың филология факультеттеріне арналған оқу құралы / К. Аханов. - Алматы : Мектеп, 1972. - 214 б.

Аханов, К. Қазақ тілі [Мәтін] : лексика, сөздің жасалуы, морфология / К. Аханов, Б. Кәтенбаева, Т. Әбдіғалиева. - Алматы : Рауан, 1993. - 189 б.

Аханов, К. Тіл білімінің негіздері [Мәтін] : оқулық / К. Аханов. - Алматы : Санат, 1993. - 496 б.

Аханов, К. Грамматика теориясының негіздері [Мәтін] : оқу құралы / К. Аханов. - Алматы : Санат, 1996. - 240 б.

Аханов, К. Тіл білімінің негіздері [Мәтін] : оқулық / К. Аханов. - Алматы : Санат, 2003. - 496 б.

Аханов, К. Грамматика теориясының негіздері [Мәтін] : оқу құралы / К. Аханов. - Алматы : Өлке, 2010. - 240 б.

Аханов, К. Тіл білімінің негіздері [Мәтін] : жоғарғы оқу орындарының филология факультеттеріне арналған оқулық / К. Аханов. - Алматы : Өлке, 2010. - 558 б.

 

К. Ахановтың қатысуымен шыққан кітаптар

Книги, вышедшие при участии К. Аханова

 

Қазақ тілі [Мәтін] : 5-класқа арналған оқулық / А. Ысқақов, К. Аханов, Б. Кәтенбаева. - Алматы : Рауан, 1994. - 172 б.

 

Мерзімді басылымдар мен жинақтардағы жарияланымдары

Публикации в периодических изданиях и сборниках

 

Аханов, К. Әдемiде әсерлi тiл үшiн [Мәтін] : [шығарманың тiлi туралы] / К. Аханов // Қазақ әдебиетi. - 1959. - 13 ноябрь. - Б. 3.

Аханов, К. Ғылым мен өнер мүддесi [Мәтін] : ["Абай жолы" эпопеясы жайында] / К. Аханов // Соц. Қазақстан. - 1977. - 9 сентябрь. - Б. 3.

Аханов, К. Сылдырап өңкей келiсiм... [Мәтін] : ["Абай жолы" эпопеясының тiлi жайында] / К. Аханов // Қазақ әдебиетi. - 1977. - 23 сентябрь. -  Б. 2.

Өмірі мен ғылыми шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и деятельности

 

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы. - 2014. - Аханов Кәкен:  б. 192.    

***

Ағаның бір мінезі  [Мәтін] : [профессор Кәкен Аханов туралы сыр] // Парасат. - 1998. - № 12. - Б. 21-22.

Оразбаева, Ф. Шынайы зерттеуші, шыншыл адам [Мәтін] : [ғалым К. Аханов туралы ] / Ф. Оразбаева // Егемен Қазақстан. - 1998. - 13 мамыр. - Б. 4.

 

Ахметов З. А.

Жаңартылды 22.04.2025 08:29

Ахметов Зәки Ахметұлы (1928-2002 жж.) - филология ғылымдарының докторы, ҚазССР академигі, ҚР еңбек сіңірген ғылым қайраткері.

1928 жылы 4 мамырда Шығыс Қазақстан облысы, Ұлан ауданы, Айыртау әкімшілік округінің Ұзынбұлақ деген жерінде дүниеге келген. Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетін бітірген.

КСРО Ғылым академиясының Ленинградтағы шығыстану институтының аспирантурасында оқып жүріп, алғашқы ғылыми-теориялық еңбектерін жариялайды.    «Лермонтов және Абай» тақырыбында кандидаттық диссертация (1951 ж.), кейін «Қазақтың өлең құрылысы» атты докторлық диссертация (1965 ж.) қорғайды. ҚазССР Жоғары Кеңесіне депутаттыққа сайланады.

Ғылыми-зерттеу бағыты: дәстүр мен жаңашылдық, қазақстандық ақындардың көркем шеберлігі, поэтика мәселелері және қазақ әдебиетінің өзге халықтар әдебиетімен байланысы, өлең теориясы және поэтика, Абай мен М. Әуезов шығармашылығын зерттеу. З. Ахметов зерттеулерінің нәтижесін ғылыми жинақтар мен «Ақиқат», «Парасат», «Мысль» т.б. республикалық журналдарда жариялайды. 12 монография мен 300-ден астам ғылыми зерттеудің авторы (қазақ және орыс тілдерінде), оның ішінде: «О языке казахской поэзии», «Өлең сөздің теориясы», «Современное развитие и традиции казахской литературы», «Поэтика эпопеи «Путь Абая» в свете истории ее создания», «Поэтический мир Абая», «Поэзия шыңы – даналық».

З. Ахметов «Қазақ әдебиетінің қазіргі дамуы және дәстүрі», «Қазақ поэзиясының тілі», «Материалы и исследования», «М. Әуезовтың роман-эпопеясы», орыс тіліндегі «Казахская литература», «Абай шығармаларының толық жинағының» төрт ғылыми басылымына ғылыми түсініктеме құрастыруға ат салысқан. Жан-жақты ғалым іргелі зерттеулерге өз үлесін қосқан. Соңынан көптеген ғалым-әдебиетшілер тәрбиелеген. Қазақстандық әдебиеттанушының еңбектері Мәскеу, Ленинград, Ереван, Баку, Казань, Ташкент, Қытай, Түркия елдерінде жарық көрген.

ҚазССР Жоғары Кеңесінің Құрмет грамотасымен, «Қазақ әдебиетінің қазіргі дамуы және дәстүрі» монографиясы үшін Ш. Уалиханов атындағы сыйлықты иеленген.

 

З. А. Ахметовтың ғылыми еңбектері

Научные труды Ахметова З. А.

 

Ахметов, З. А. Өлең сөздiң теориясы [Мәтін] / З. А. Ахметов. - Алматы : Мектеп, 1973. - 212 б.

Ахметов, З. А. "Абай жолы" эпопеясының жазылу тарихына байланысты поэтикасы [Мәтін] / З. А. Ахметов. - Алматы : Ғылым, 1984. – 342 б.

Ахметов, З. А. Абайдың ақындық әлемi  [Мәтін] / З. А. Ахметов. - Алматы : Ана тiлi, 1995. - 272 б.

Ахметов, З. А. Поэзия шыңы - даналық [Мәтін] : зерттеу / З. А. Ахметов. - Алматы : Қазақ университеті, 2009. - 368 б.

***

Ахметов, З. А. Лермонтов и Абай [Текст] : о переводах Абая Кунанбаева из произведений М. Ю. Лермонтова / З. А. Ахметов. - Алма-Ата : Изд-во АН Казахской ССР, 1954. - 64 с.

Ахметов, З. А. Казахское стихосложение [Текст] : проблемы развития стиха в дореволюционной и современной поэзии / З. А. Ахметов. - Алма-Ата : Наука, 1964. - 460 с.

Ахметов, З. А. О языке казахской поэзии [Текст]  / З. А. Ахметов. - Алма-Ата : Мектеп, 1970. - 179 с.

Ахметов, З. А. Современное развитие и традиции казахской литературы[Текст] / З. А. Ахметов; отв. ред. Е.В. Лизунова.- Алма-Ата: Наука, 1978.- 328 с.

Ахметов, З. А. Поэтика эпопеи "Путь Абая" в свете истории ее создания [Текст] / З. А. Ахметов - Алма-Ата : Наука, 1984. - 256 с.

Ахметов, З. А. Роман-эпопея Мухтара Ауэзова [Текст] : учебное пособие / З. А. Ахметов. - Алматы : Санат, 1997. - 288 с.

Ахметов, З. А. Абай и Лермонтов [Текст] : эссе / З. А. Ахметов; отв. ред. М. Оразбек. - Алматы : Арда, 2008. - 158 с.

Ахметов, З. А.  Казахское стихосложение [Текст] : (проблемы развития стиха в дореволюционной и современной поэзии) / З. А. Ахметов; ред. М. Оразбек. - Алматы : Арда, 2012. - 480 с.

 

З. А. Ахметовтың қатысуымен шыққан басылымдар

Издания, вышедшие при участии Ахметова З. А.

 

Әдебиеттанудың өзектi мәселелерi : академик Серiк Қирабаевтың 75 жылдығына арналған жинақ / ред. алқасы: З. Ахметов, С. Қасқабасов, А. Iсiмақова ж. б. - Алматы : Комплекс баспасы, 2002.

Классические исследования [Текст]. Т. 18 : Художественное мастерство М. О. Ауэзова / З. А. Ахметов, Е. В. Лизунова. - Алматы : Әдебиет әлемі, 2013. - 424 с.

 

З. А. Ахметовтың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы  мақалалары

Публикации З. А. Ахметова в периодических изданиях и сборниках

 

1956 - 1970

Ахметов, З. А. Мұхтар Әуезовтiң Абай туралы романдары [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақстан коммунисi. - 1956. - № 11. - Б. 58 - 62.

Ахметов, З. А. Мұхтар Әуезовтiң "Абай" эпопеясындағы әйел образы  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақтың тұңғыш эпопеясы. - Алматы, 1957. - Б. 95-112.

Ахметов, З. А. Екi тағдыр [Мәтін] : [М. Әуезовтiң "Еңлiк-Кебек" пьесасының қайта қойылуы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi.- 1957.- 22 март. - Б. 8

Ахметов, З. А. А. С. Пушкин және қазақ әдебиетi [Мәтiн] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1957. - 8 февраль.

Ахметов, З. А. Шәңгерей Бөкеевтiң лирикасы [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1959. - 19 июнь.

Ахметов, З. А. Өнер [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақстан мұғалiмi. - 1959. - 1 сентябрь.

Ахметов, З. А. Шәңгерей ақын [Мәтін]/ З. А. Ахметов // Қазақ ССР ғылым Акад. хабарлары. Филология және искуство зерттеу сериясы. - 1960. - Вып. 3. - Б. 15-29.

Ахметов, З. А. Ой иесi, өнер иесi [Мәтін] : [М. Ф. Ахундовтың туғанына 150 жыл толуына] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1962.- 12 октябрь.

Ахметов, З. А. Өр қиялдың, өшу-кектiң ақыны [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1964. - 4 сентябрь.

Ахметов, З. А. Ақындық өнер ерекшелiгi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Социалистік  Қазақстан. - 1967. - 10 январь.

1971  – 1979

Ахметов, З. А. Өткiрдiң жүзi, кестенiң бiзi...[Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1971. - 2 июнь.

Ахметов, З. А. Алғыр ой, сергек сезiм [Мәтін] : [Ғ. Мүсiреповтiң туғанына 70 жыл] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1972. - 17 март.

Ахметов, З. А. Пушкин және қазiргi дәуiр [Мәтiн] / З. А. Ахметов // Қазақстан Коммунисi. - 1974. - № 6. - Б. 78 - 83.

Ахметов, З. А. Түркологтардың келелі кеңесі [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиеті. - 1976. - 24 қыркүйек.

Ахметов, З. А. Көркем сөздiң зергерi  [Мәтін] : [жазушы Ғабит Мүсiреповтiң 75 жасқа толуына орай] / З. А. Ахметов // Октябрь туы. - 1977. - 26 наурыз.

Ахметов, З. А. Кемел суреткер [Мәтін] : [Ғ. Мүсiреповтiң творчествосына шолу] / З. А. Ахметов  // Жұлдыз. - 1977. - № 3. - Б. 191-196.

Ахметов, З. А. Қазақ әдебиетiнiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қызыл ту. - 1977. - 23 қыркүйек.

Ахметов, З. А. Заманымыздың ұлы суреткерi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Еңбек туы. - 1977. - 23 қыркүйек.

Ахметов, З. А. Әдебиетiмiздiң асқар тауы [Мәтін] : [М. Әуезовтiң 80 жасқа толу қарсаңына творчествосына шолу] / З. А. Ахметов  // Жұлдыз. - 1977. - № 8. - Б. 203-209.

Ахметов, З. А. Ұлы мұраның зерттелуi  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Жұлдыз. - 1979. - № 4. - Б. 193 - 197.

Ахметов, З. А. Жалынды күрескер ақын [Мәтін] : [М. Өтемiсұлының туғанына 175 жыл толуына орай] / З. А. Ахметов // Коммунистiк еңбек. - 1979. - 10 қазан.

1983 - 1985

Ахметов, З. А. Абайдың орыс досы [Мәтін] / З. А. Ахметов// Семей правдасы.- 1983.-12 қаңтар.

Ахметов, З. А. "Абай жолы" қалай туған? [Мәтін] : [М.Әуезовтiң қолжазбасы туралы ойлар мен толғаныстары туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi.- 1984.-27 қаңтар.

Ахметов, З. А. Оқ бойы оза шапқан [Мәтін] : [Ғ. Мұстафиннiң творчествосындағы қазақ жұмысшы табының орны туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1985. - 25 қантар.

Ахметов, З. А. Абай-ұлы ақын, ағартушы демократ  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қаз ССР ҒА хабарлары. Тiл, әдебиет сериясы. - 1985. - № 4. - Б. 14

Ахметов, З. А. Мұхиттан тамшы [Мәтін] : [М. Әуезовтiң "Поэтика эпопей", "Путь Абая" в свете истории ее создания" атты кiтабын жазудағы iзденiсi] / З. А. Ахметов  // Бiлiм және еңбек. - 1985. - № 6. - Б. 17.

Ахметов, З. А. Ойшыл, суреткер ақын [Мәтін] : [Абай Құнанбаев] / З. А. Ахметов // Абай тағылымы : әдеби-сын зерттеулер мен мақалалар / құраст. Н. Ғабдуллин. - Алматы, 1986. - Б. 43-58.

1992 - 1999

Ахметов, З. А. "Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы..." [Мәтін] : [Абай шығармаларының орысша аудармасы хақында] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1992. - 29 мамыр. - Б. 10; 5 маусым. - Б. 15.

Ахметов, З. А. Суреткердiң биiк нысанасы [Мәтін] : [М. Әуезовтiң туғанына 95 жыл толуына орай] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1992. - 23 қазан.

Ахметов, З. А. Абай дәстүрі ХХ ғасыр басындағы әдебиетте [Мәтін] / З. А. Ахметов // Ақиқат. - 1993. - № 2. - Б. 69 - 74.

Ахметов, З. А. Абай - мысалшыл ақын  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Алматы ақшамы. - 1993. - 31 мамыр.

Ахметов, З. А. Лирикалық кейіпкер [Мәтін] : [Абай поэзиясы туралы] / З. А. Ахметов // Жалын . - 1993. - № 6. -  Б. 6 - 7.

Ахметов, З. А. Жасынан түсiн билеп, сыр бермеген [Мәтін] : [Абай өлеңi туралы] / З. А. Ахметов // Жалын. - 1993. - № 6. - Б. 46.

Ахметов, З. А. Абай сөзiне үңiлсек [Мәтін] : [Абайдың туғанына 150 жыл толуына орай] / З. А. Ахметов  // Қазақ әдебиетi. - 1993. - 6 тамыз.

Ахметов, З. А. Бейнелi ойдың ұстасы [Мәтін] : [Абай Құнанбаевтың шығармашылығы туралы] / З. А. Ахметов // Халық кеңесi. - 1993. - 10 тамыз.

Ахметов, З. А. "Қақтаған ақ күмiстей кең маңдайлы". Екi өлең бе? [Мәтін] : [Абай шығармаларының 1977 ж. "Ғылым"баспасында жарық көрген жинағында "Қақтаған ақ күмiстей кең маңдайлы"екi бөлiнiп, екi өлең болып басылғаны туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1993. - 27 тамыз. - Б. 7.

Ахметов, З. А. Білімдіден шыққан сөз [Мәтін] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1994. -  22 қаңтар. - Б. 10.

Ахметов, З. А. Қазақ поэзиясындағы алып тұлға [Мәтін] / З. А. Ахметов // Дидар. - 1994. - 25 қаңтар.

Ахметов, З. А. Жүйелi сөз жүйесiн табар [Мәтін] : [Абайдың туғанына 150 толуына орай, оның шығармалары жайлы] / З. А. Ахметов // Қазақстан мектебi. - 1994. - № 2. - Б. 5 - 11.

Ахметов, З. А. Ұлы ақынның өлең өрнектерi [Мәтін] : [Абай Құнанбаевтың поэзиясы жайлы] / З. А. Ахметов // Дидар. - 1994. - 12 сәуiр.

Ахметов, З. А. Абайдың ашылмаған қыры [Мәтін] : "Масғұт" поэмасының сюжеті қайдан алынған] / З. А. Ахметов // Ақиқат. - 1994. - № 5. - Б. 59 - 62.

Ахметов, З. А. "Өлмейтұғын артына сөз қалдырған"[Мәтін] :[Абайдың 150 жылдық мерейтойына қарсы оның аудармашылығы жайлы ] / З. А. Ахметов   // Дидар. - 1994. - 7 маусым.

Ахметов, З. А. Өлеңнiң өрен жүйрiк құлагерi [Мәтін] : [I. Жансүгiровтың шығармашылығы туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1994. - 17 маусым. - Б. 4.

Ахметов, З. А. Сыпайы мiнез, сырлы сөз [Мәтін] : [ақын, ғалым, публицист Қ.Сыдықов - 60 жаста] / З. А. Ахметов // Азия. - 1994. - 1 шiлде. - Б. 3.

Ахметов, З. А. "Алаш туын қолға алған" [Мәтін] : [Ә. Бөкейхановтың шығармалары жайында] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиеті. - 1995. - 13 қаңтар. - Б. 13.

Ахметов, З. А. "Махаббат - өмiр көркi рас" [Мәтін] : [Абай поэзиясындағы махаббат тақырыбы] / З. А. Ахметов // Қазақстан әйелдерi. - 1995. - № 1. - Б. 6-7.

Ахметов, З. А. Өзiне өзi сыншы [Мәтін] : [Абайдың шығармашылығы және аудармашылығы туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1995. - 21 ақпан. - Б. 10 - 11.

Ахметов, З. А. Ақындардың алыбы,ойшылдардың озығы  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Парасат. - 1995. - № 8. - Б. 13.

Ахметов, З. А. Қазақтың бас ақыны [Мәтін] : [ұлы ақын Абайдың шығармалары туралы] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1995. - 9 тамыз.

Ахметов, З. А. Даналық шыңы [Мәтін] : [ғұлама ғалым, ұлы жазушы М. Әуезов туралы және Ғылым академиясына - 50 жыл толуына байланысты] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1996. - 22 наурыз.

Ахметов, З. А. Абай және Әуезов  [Мәтін] / З. А. Ахметов; құраст. Ш. Ыбыраев, С. Қорабаев // Қазақ тiлi мен әдебиетi. - 1995. - № 4. - Б. 3 - 17.

Ахметов, З. А. "Жетi түрлi бiлiм бiл" [Мәтін] : [ғылым Академиясының 50 ж. орай Тiл және әдебиет институтының жұмыстары жайлы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1996. - 11 маусым. - Б. 11.

Ахметов, З. А. Ой түйiндерiнде - жазушы шығармашылығы  [Мәтін] : [М. Әуезовтiң суреткерлiгi, жазу үлгiсi туралы] / З. А. Ахметов // Алматы ақшамы. - 1997. - 16 маусым.

Ахметов, З. А. Жамбылдың ақындық шеберлiгi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1996. - 20 тамыз. - Б. 2 - 3.

Ахметов, З. А. Тiл тиексiз, ой түпсiз [Мәтін] : [әдебиеттану терминдерiн жетiлдiрудiң зәрулiгi жайлы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1996. - 29 қазан. - Б. 6-7.

Ахметов, З. А. Жамбылдың ақындық шеберлiгi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ тiлi мен әдебиетi. - 1996. - № 11-12. - Б. 33-41.

Ахметов, З. А. Кемеңгер [Мәтін] : [М. Әуезовтiң 100 жасқа толуына орай] / З. А. Ахметов // Заман Қазақстан. - 1997. - 10 қаңтар. - Б. 4.

Ахметов, З. А. "Аламан артындағы бiреуi мен" [Мәтін]  : [ақын Шәңгерей Сейткерейұлы  Бөкеев (1847-1920) шығармашылығ туралы] / З. А. Ахметов // Абай. - 1997. - № 1. - Б. 50-53.

Ахметов, З. А. Даналық тағылымы [Мәтін] : [М. Әуезовтiң әдебиеттану ғылымын дамытудағы еңбектерi жайлы]  / З. А. Ахметов // Абай. - 1997. - № 2 -3. - Б. 63-68.

Ахметов, З. А. Даналық тағылымы [Мәтін] : [ғұлама ғалым М. Әуезов жайында] / З. А. Ахметов // Абай. - 1997. - № 2-3. - Б. 63 - 68.

Ахметов, З. А. Ағыбай батыр бейнесi әдебиетте  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақстан Респ. ҒМ-ҒА хабарлары. Тiл, әдебиет сериясы. - 1997. - № 2. - Б. 31-37.

Ахметов, З. А. "Абай жолы" - тарихи шындық пен көркемдiк шындық [Мәтін]  / З. А. Ахметов  // Заман - Қазақстан. - 1997. - 1 тамыз. - Б. 12-13.

Ахметов, З. А. Мұхтар Әуезов-қазақ әдебиетiнiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов // М. Әуезов - ХХ ғасырдың ұлы жазушысы және гуманисi. - Алматы : Ғылым, 1997. - Б. 28-35.

Ахметов, З. А. Мұхтар Әуезов және әлем әдебиетi  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1997. - 27 қыркүйек.

Ахметов, З. А. Дарын мен парасат [Мәтін] : [жазушы Зейнолла Қабдоловтың шығармашылығы туралы] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан.- 1997. - 12 желтоқсан.

Ахметов, З. А. Даналық парасаты [Мәтін] / З. Ахметов // М. Әуезовтiң қазақ тiлiн дамытудағы ролi : Респ. ғыл.-теор. конф. материалдары (Қостанай, тамыз 1997 ж.) / құраст. М. Нұртазин, Б. Сабырұлы, Т. Алпысбаев. - Алматы : Қағанат-ҚС. - 1997. - Б. 22-34.

Ахметов, З. А. Көркем туынды саяси идеямен шектелмейдi [Мәтін] : [филология ғыл. докторымен әдебиеттану ғыл. жай-күйi туралы сұхбат] / З. А. Ахметов; әңг. С. Төлеумағанбет// Заман-Қазақстан. - 1998. - 1 мамыр. - Б. 15.

Ахметов, З. А. Бүкіл қазақ "Ахаң" деген [Мәтін] : [А. Байтұрсыновтың туғанына 125 жыл толуына орай] / З. А. Ахметов // Абай. - 1998. - № 3. - Б. 1-4.

Ахметов, З. А. Тасқынды дария едi [Мәтін] : [ақын-жазушы Әбдiлда Тәжiбаевтың қазасына көңiл бiлдiру] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1998. - 25 қыркүйек.

Ахметов, З. А. Пушкин және Абай [Мәтiн] // ҚР ҰҒА хабарлары. Тiл, әдебиет сериясы.- 1999.- № 3.- Б. 3-9.

2000 - 2009

Ахметов, З. А. Еңбегiмен танылған ер тұлғасы [Мәтін] : [ғалым, сыншы Р. Нұрғалиев туралы] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 2000. - 2 маусым.

Ахметов, З. А. С. Мұқанов және тарихи таным [Мәтін] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 2000. -  9 маусым.

Ахметов, З. А. Ғалым мен азаматтық жолын тең ұстаған [Мәтін] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 2000. - 5 желтоқсан. - Б. 4

Ахметов, З. А. Үш таған [Мәтін] : [ақын, сыншы, ғалым А. Егеубаевтың шығармалары туралы] / З. А. Ахметов // Ана тiлi. - 2000. - 7 желтоқсан. - Б. 4

Ахметов, З. А. Иса Байзақов - суырып салма ақындық өнердiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қайнар" университетiнiң хабаршысы = Вестник университета "Кайнар". - 2001. - № 4. - Б. 11-16.

Ахметов, З. А. Iзгiлiк iздерi [Мәтін] : [тарих ғылымдарының докторы Өмiрзақ Озғанбаев туралы] / З. А. Ахметов // Қазақстан мұғалiмi. - 2001. - 30 мамыр. - Б. 3.

Ахметов, З. А. Астана - бiрлiк пен берекенiң төрi [Мәтін] : [академиктiң Астана туралы айтқандары] / З. А. Ахметов // Астана ақшамы. - 2001. - 4 тамыз. - Б. 1.

Ахметов, З. А. Мәселе қай жағынан қарауда ғой [Мәтін] : [академик З. Ахметовке ашық хат деген сын-мақаласына жауап] / З. А. Ахметов // Түркiстан. - 2001. - 18 тамыз. - Б. 5.

Ахметов, З. А. Сахананың сарбазы [Мәтін] : [Т. Жаманқұлов туралы] / З. А. Ахметов // Астана ақшамы. - 2001. - 18 тамыз. - Б. 6.

Ахметов, З. А. Елдiктiң жыршысы, еркiндiктiң жоқшысы [Мәтін] : [ақын Д. Бабатайұлының туғанына 200 жыл] / З. А. Ахметов  // Қазақ әдебиетi. - 2002. - 19 шiлде. - Б. 14.

Ахметов, З. А. Терең таным, биiк талғам : ["Абай жолын" ең алғаш, ең әдiл, ең биiк бағалаған Ғабит Мүсiрепов болатын] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 2002. - 2 наурыз. - Б. 3.

Ахметов, З. А. Шәкәрiм - қазақ әдебиетiнiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов  // "Шәкәрiм дәрiстерi" = "Шакаримские чтения" : 3-шi респ. ғыл.-тәжiрибелiк конф. материалдары, 20-21 желтоқсан 2002 ж. = Материалы 3-й респ. науч.-практ. конф., 20-21 дек. 2002 г. Т. 2. - Семей, 2002. - Б. 31-40.

Ахметов, З. А. Иса Байзақов - суырып салма ақындық өнердiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Әдебиеттанудың өзектi мәселелерi : академик Серiк Қирабаевтың 75 жылдығына арналған жинақ / ред. алқасы: З. Ахметов, С. Қасқабасов, А. Iсiмақова ж. б. - Алматы : Комплекс баспасы, 2002. - Б. 77-85.

Ахметов, З. А. Ғабит Мүсiрепов тұлғасы - терең таным, биiк талғам  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Ғабит Мүсрепов және әлемдiк әдеби процесс = Габит Мусрепов и мировой художественный поцесс. - Алматы : Ғылым, 2003. - Б. 8-14.

Ахметов, З. А. Жанр поэтикасы және сөз бейнелiлiгi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Жанр және поэтика мәселелерi / жауапты ред. А. С. Iсiмақова. - Алматы, 2004. - Б. 100-125.

Ахметов, З. А. Пушкин және Абай. Жанрдың мәдени - эстетикалық арнасы [Мәтін] / З. А. Ахметов // Жанр және поэтика мәселелерi / жауапты ред. А. С. Iсiмақова. - Алматы, 2004. - Б. 6-15.

Ахметов, З. А. Қазақ комедиясы теориясының негiзiн қалаушы [Мәтін] / З. А. Ахметов // Сыр бойы.- 2006. - 1 желтоқсан. - Б. 4.

Ахметов, З. А. Зейнолла Қабдолов : дарындылық пен парасаттылық [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қабдолов тағылымы. - Алматы : Қазақ ун-тi, 2007. - Б. 257-263.

Ахметов, З. А. Адамзаттың Әуезовi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Әдебиет айдыны. - 2007. - 27 қыркүйек.

Ахметов, З. А. Шәкерім - қазақ әдебиетінің классигі [Мәтін] / З. А. Ахметов // Абай. - 2007. - № 4. - Б. 7-12.

Ахметов, З. А.  Ғұлама ғалым [Мәтін] / З. А. Ахметова // Ұлан таңы. - 2008. -  23 ақпан. - Б. 5.

Ахметов З. А. Байжанбаевтың Бiжiбаевы  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Жетiсу. - 2008. - 29 мамыр. - Б. 2.

Ахметов, З. А. Мақал-мәтел[Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетiнiң тарихы : 10 томдық / ред. С.Қасқабасов.- Алматы:Қазақпарат, 2008. -Б. 100.

Ахметов, З. А. Сыпайы мiнез, сырлы сөз // Асыл сөздiң жоқшысы : профессор Қабиболла Сыдиықұлын еске алу кiтабы. - Алматы : Арыс, 2009. - Б. 9-17.

***

1950 - 1968

Ахметов, З. А. Новое о переводах Абая и Лермонтова [Текст] / З. А. Ахметов// Вестн. АН Каз.ССР.- 1949.- № 10.- С. 76-90.

Ахметов, З. А. Лермонтов и Абай [Текст] / З. А. Ахметов // Казахстан. - 1951. - Кн. 5. - С. 105-113.

Ахметов, З. А. О строе казахского стиха [Текст] / З. А. Ахметов // Вестн. АН КазССР.- 1955.- № 4.- С.48-55

Ахметов, З. А. Ритмика казахского стиха[Текст] / З. А. Ахметов // Ученые записки: Алма-Ата.жен. пед. ин.-та/ АН КазССР.- 1956.- Вып. 1.- С.64-79.

Ахметов, З. А. Романы Мухтара Ауэзова об Абае // Коммунист Казахстана.- 1956.- № 11.- С.58- 62.

Ахметов, З.А. Выдающийся писатель [Текст] : [к 60- летию со дня рождения М. О. Ауэзова] / З. А. Ахметов // Учен. записки (Каз. жен. пед. ин-т).- 1958.- Вып.2.- С. 87 - 95.

Ахметов, З. А. Сакен Сейфуллин и проблема новаторства в казахском стихосложении [Текст] / З. А. Ахметов // Изв. АН КазССР. Серия филологии и искусствоведения.- 1960.- Вып.2.- С.3-23.

Ахметов, З. А. Ритмическое строение казахских пословиц, загадок и афоризмов [Текст] / З. А. Ахметов // Уч. зап. (Казах. женский пед. ин-т).- 1960. - Вып. 3.- С. 229 - 239.

Ахметов, З. А. Рифма в казахской поэзии [Текст] / З. А. Ахметов // Изв. АН КазССР. Серия филологии и искусствоведения.- 1961.- № 1.- С. 3-19.

Ахметов, З. А. Сокровища эпического творчества [Текст] / З. А. Ахметов// Вопросы литературы.- 1964.- № 11.- С. 210-213.

Ахметов, З. А. Стихотворное новаторство Абая [Текст] : [о стихосложении "Восьмистишья" Абая [Текст] : [наблюдения над формой стиха] / З. А. Ахметов // Вопросы казахской филологии. - Алма-Ата, 1964. - С.109 - 127.

Ахметов, З. А. Ученый и педагог [Текст] : [к 60-летию акад., докт. филол. наук Х. Ж. Жумалиева [Текст] / З. А. Ахметов // Учитель Казахстана.- 1968. - 12 июня.

Ахметов, З. А. Талант, одухотворенный революцией [Текст] : [к 70-летию со дня рождения Б.Майлина] / З. А. Ахметов // Ленинская смена.- 1965.- 8 июля.

Ахметов, З. А. "Восточная легенда" Тургенева и "Масгут" Абая Кунанбаева [Текст] : [общность сюжетов двух произведений] / З. А. Ахметов // Тургеневский сборник.Т.III.- Л., 1967. - С. 163 - 165.

Ахметов, З. А. 60-летие академика АН КазССР К.Д.Джумалиева[Текст] / З. А. Ахметов // Вестн. АН КазССР. - 1968. - № 7. - С. 54 - 55.

1970 -1979

Ахметов, З. А. Великий казахский поэт и просветитель [Текст] : [к 125-летию со дня рождения Абая Кунанбаева] / З. А. Ахметов // Русский язык в казахской школе. - 1970. - № 8.- С.19 - 31.

Ахметов, З. А. Пропагандист русской культуры[Текст]: к 125-летию со дня рождения Абая Кунанбаева / З. А. Ахметов // Огни Алатау.- 1970.- 11 август.

Ахметов, З.А. К вопросу изучения теории тюркского стиха [Текст] : [на материале казахской поэзии] / З. А. Ахметов // Сов. тюркология.- 1972. - № 2. - С. 80 - 87.

Ахметов, З. А. Казахская поэзия [Текст] / З. А. Ахметов // История советской многонациональной литературы. Т. 4./ отв. ред. З. С. Кедрина. - М., 1972. - С.502 - 509.

Ахметов, З. А. Лермонтов и казахская литература  [Текст] : [о переводах Абаем произведений М. Лермонтова] / З. А. Ахметов // Лермонтов и литература народов Советского Союза.- Ереван,1974.- С.365-372.

Ахметов, З. А. Пушкин и Казахстан [Текст] : [о переводах Абаем произведений А. Пушкина, в частности "Евгения Онегина"] // Пушкин и литература народов Советского Союза.- Ереван,1975.- С.440-447.

Ахметов, З. А. Принцип партийности и современный литературный процесс [Текст]  / З. А. Ахметов // Партийная жизнь Казахстана.- 1975.- № 11.- С.84-88.

Ахметов, З. А. Талант и взыскательность: [о творчестве Г. Мусрепова] [Текст]  / З. А. Ахметов  // Изв. АН КазССР. Серия филологическая.- 1977.- № 1.- С. 8-14.

Ахметов, З. А. Трудовой подвиг писателя [Текст] / З. А. Ахметов  // Ленинский путь.- 1977.- 23 сентябрь.

Ахметов, З. А. Проблемы изучения творчества Мухтара Ауэзова[Текст]: 80-летие со дня рождения М.О.Ауэзова: [доклад на науч.конф."Мухтар Ауэзов и его творческое наследие" 28 сент.1977] / З. А. Ахметов  // Вестн. АН Каз.ССР.- 1977.- № 10.- С.14-22.

Ахметов, З. А. Проблемы изучения творчества Мухтара Ауэзова[Текст] : доклад на Всесоюз.науч.-теор.конф."Мухтар Ауэзов и его творческое наследие", Алма-Ата,28 сент.1977г. / З. А. Ахметов // Мухтар Ауэзов - классик советской литературы.- Алма-Ата,1980.- С.88-100.

Ахметов, З. А. Выдающийся деятель казахской литературы [Текст] : [к 75-летию со дня рождения Г. Мусрепова] / З. А. Ахметов // Ленинский путь.- 1977.- 25 марта.

Ахметов, З. А. Классик казахской советской литературы [Текст] : [к 80-летию М.Ауэзова] / З. А. Ахметов // Казахстанская  правда.- 1977. - 23 сентябрь.

Ахметов, З. А. Актуальные проблемы казахского литературоведения [Текст] : докл. на Всесоюз. тюрколог. конф. (Сент., 1976г.) / З. А. Ахметов // Вестник АН КазССР. - 1977. - № 3. - С.33 - 40.

Ахметов, З. А. Рецензия на кн. Л. М. Ауэзовой "Проблемы истории Казахстана в творчестве М. О. Ауэзова"  [Текст] / З. А. Ахметов // Сов. тюркология. - 1979. - № 3.- С.75 - 77.

1990 -1998

Ахметов, З. А. О своеобразии казахского литературного процесса начала ХХ века [Текст] : [анализ творчества Ш. Кудайбердиева, А. Байтурсынова, М. Дулатова, М. Жумабаева] / З. А. Ахметов // Изв. АН КазССР. Серия филологическая. - 1990. - № 2. - C. 30-41.

Ахметов, З. А. Великий поэт и мыслитель [Текст] : [Абай Кунанбаев] / З. А. Ахметов // Мысль. - 1995. - № 3. - С. 78 - 82.

Ахметов, З. А. "Татьяна, русская душою" [Текст] : [о переводах Абаем А. Пушкина] / З. А. Ахметов // Казахстанская правда. - 1995. - 8 август.

Ахметов, З. А. Великан народной поэзии [Текст] : [к 150-летию Джамбула] / З. А. Ахметов // Мысль. - 1996. - № 4. - С. 47-51.

Ахметов, З. А. Великий писатель-гуманист [Текст] : [о жизни и творчестве М. О. Ауэзова. К 100-летию со дня рождения] / З. А. Ахметов // Мысль. - 1997. - № 4. - С.70 - 74.

Ахметов, З. А. Летопись народа [Текст] : [о романе-эпопее "Путь Абая". К 100-летию со дня рождения М. Ауэзова] / З. А. Ахметов // Рудный Алтай.- 1997.- 23 сентябрь.

Ахметов, З. А. Правда жизни [Текст] : [из творческой истории романа-эпопеи М. Ауэзова "Путь Абая"] / З. А. Ахметов // Казахстанская правда. - 1997. - 25 сентябрь.

Ахметов, З. А. О литератураведческой терминологии [Текст] : [статья видного каз. ученого - лит. теоретика лит., акад., которому в мае 1998 г. исполнилось 70 лет] / З. А. Ахметов // Наука Казахстана. - 1998. - № 11. - С. 7.

2000 – 2006

Ахметов, З. А. Старейшина рода фольклористов [Текст]: [исполнилось 60 лет С. Каскабасову - декану фак-та востоковедения Евраз. ун-та им. Л. Н. Гумилева]/ З. А. Ахметов // Казахстанская правда. - 2000. - 7 октябрь.

Ахметов, З. А. Способность радоваться жизни[Текст]: к 80-летию поэта Ж. Омирбекова / З. А. Ахметов// Казахстанская правда.- 2000.- 30 декабрь.

Ахметов, З. А. Казахский романический эпос[Текст] : об эпосах "Козы - Корпеш и Баян-сулу" и "Кыз Жибек"/ З. А. Ахметов // Козы-Корпеш и Баян-сулу. Кыз Жибек / отв. ред.: С. С. Кирабаев, Е. А. Поцелуевский.- М. : Вост. лит., 2003.- С.351- 390.

Ахметов, З. А. Поэтический язык Махамбета [Текст] / З. А. Ахметов  // Вестн. КазГНУ. Серия филологическая.- 2003.- № 6.- С.5-7.

Ахметов, З. А. Некоторые аспекты социально-экономического развития сельских населенных пунктов [Текст] / З. А. Ахметов // Агро Информ.- 2006.- № 4.- С.8-10.

 

З. А. Ахметовтың өмірі мен ғылыми шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и деятельности Ахметова З. А.

Кітаптар - Книги

 

Қирабаев, С. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін]. Т. 7 / С. Қирабаев. - Алматы : Қазығұрт, 2007. - Зәки туралы сөз: б. 481-485.

Құнанбаев, А. Шығармаларының екі томдық толық жинағы [Мәтін]. Т. 1 : Өлеңдер мен аудармалар / А. Құнанбайұлы. - Алматы : Жазушы, 1995. - Ахметов Зәки Ахметұлы: с. 8 - 33.

Ысқақұлы, Д. Әдебиет айдынында [Мәтін] / Д. Ысқақұлы. - Алматы : Арыс, 2009. - Азамат: б. 226-232; Нағыз ғалым: б. 226-267.

Қасқабасов, С. Алтын жылға [Мәтін] : зерттеулер мен мақалалар / С. Қасқабасов; Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі  ғылым комитеті, М. О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты. - Алматы : Жібек жолы, 2010. - Академик Ахметов: б. 389-398.

Елеукенов, Ш. Әдебиет - тәуелсіздік қаруы. Бүгінгі сөз өнері : өрісі мен өресі [Мәтін] / Ш. Елеукенов. - Алматы : Баспалар Үйі, 2009. - Ұлт мақтанышы : Зәки Ахметовтың туғанына 80 жыл толуына орай: б. 418-428.

Даланың дархан дүлдүлі Астана [Мәтін]. - ш. о. ж., 2012. - Ахметов Зәки. Өлеңнің өрен жүйрік құлагері: б. 332-337.

Қасқабасов, С. Алтын жылға [Мәтін] : зерттеулер мен мақалалар / С. Қасқабасов; Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі  ғылым комитеті, М. О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты. - Алматы : Жібек жолы, 2013. - Академик Ахметов: б. 389-398.

Сыдықов, М. Қыдырқанұлы. Терістаңбалы шежіресі [Мәтін] : тоғыз таңбалы найман / М. Қ. Сыдықов. - Павлодар : Сытин, 2013. - Академик Зәки Ахметов: б. 638-639.

Қабдолов, З. Шығармалары [Мәтін]. Т. 5 : Ғылыми зертеулер. Әдеби-көркем сын. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2013. - Зәки Ахметов туралы.

Ысқақұлы, Д. Қазақ әдебиеттанушылары [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық / Д. Ысқақұлы. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2013. - Ахметов Зәки: б. 36-38.

Айтбайұлы, Ө. Тілғұмырлар [Мәтін] : қазақ лингвистері мен тіл жанашырлары. Т. 4 / Ө. Айтбайұлы. - Алматы : Абзал-Ай, 2014. - 400 б. -Зәки Ахметов туралы

Білімдіден шыққан сөз [Мәтін] : академик Зәки Ахметовтің ой-толғамдары /  Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі, С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті. - Өскемен : МеdiASoft, 2013. - 93 б. - Академик Зәки Ахметовтің өнегелі өмірі мен шығармашылығы туралы.

Қирабаев, С. Өмір тағылымдары [Мәтін] : естеліктер / С. Қирабаев. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2015. - Ахметов Зәки: б. 440-443.

Академик Зәки Ахметов және руханият мәселелері [Мәтін] : академик Зәки Ахметовтың 75 жылдығына арналған жинақ. - Алматы : Үш Қиян, 2003. - 640 б.

З. Ахметов туралы мерзімді басылым беттерінде жарияланған мақалалар

Статьи опубликованные на страницах периодической печати о З. Ахметове

Молдаханов, Ә. Ғұлама ғалым : [академик З. Ахметов 70 жаста] / Ә. Молдаханов // Дидар. - 1998. - 4 қыркүйек (№94). - Б. 4.

Омарұлы, Б. Тектілік теориясы : [академик З. Ахметов туралы] / Б. Омарұлы // Дидар. - 2011. - 12 мамыр (№53). - Б. 7

Қасқабасов, С. Абзал аға : [Ғалым Зәки Ахметов туралы] / С. Қасқабасов. - Мәтін // Егемен Қазақстан. - 2023. - 4 мамыр. - Б. 17.

Есенжол, А. Өлең құрлысының өрелі зерттеушісі : [Ғалым Зәки Ахметов туралы] / А. Есенжол. - Мәтін // Егемен Қазақстан. - 2023. - 5 мамыр. - Б. 13.

*** 

Корабай, С. Знаток жемчужного слова [Текст] : [к 80-летию З. Ахметова]/ С. Корабай // Рудный Алтай. - 2008. - 1 мая. - С. 4.

Кудайбергенов, К. Когда уставал, играл на скрипке [Текст] : [к 80-летию З. Ахметова] / К. Кудайбергенов // Рудный Алтай. - 2008. - 10 июня. - С. 4.

Ананьева, С. Теоретик и историк литературы [Текст] : [к 80-летию З. Ахметова] / С. Ананьева // Рудный Алтай. - 2008. - 1 мая. - С. 4.

Исмакова, А. С. Теория литературы периода независимости [Текст] / А. С. Исмакова // Простор. - 2012. - № 3. - С. 155 - 159

Нуруллин, Э. Вернуть былую славу "Спартака" [Текст] / Э. Нуруллин // Вести Семей. - 2013. - 25 янв. - С. 1.

Гуляева, Е. Братья Ахметовы [Текст] / Е. Гуляева // Спектр. - 2013. - 13 марта. - С. 8.

Кадыров, Б. Наследие ученого [Текст] / Б. Кадыров // Казахстанская правда. - 2013. - 15 мая. - С. 9.

Абылкасимова, А. Великий ученый [Текст] / А. Абылкасимова // Спектр. - 2013. - 29 мая. - С. 2.

Троценко, Л. Золотой выпускник [Текст] : [одной из школ г. Риддера присвоили имя Заки Ахметова] / Л. Троценко // Рудный Алтай. - 2013. - 4 октябрь. - С. 4.

Ахметжанова Ф. Р.

Жаңартылды 20.12.2024 12:03

Ахметжанова Фарзана Рафикқызы (1950 ж.) - педагог-ағартушы, ғалым, Қазақстан Республикасының білім беру ісінің Құрметті қызметкері.

Алматы облысының Үшарал қаласында дүниеге келген. Өскемен педагогикалық институтының (С. Аманжолов атындағы ШҚМУ, Өскемен қ.) филология факультетін аяқтаған соң, КСРО Ғылым Академиясының Сібір бөлімшесінде Филология және философия институтында ғылыми тәжірибеден өтеді. ҚР ҰҒА А. Байтұрсынов атындағы Тіл білімі институтында ғылыми тәжірибеден өтіп, аспирантурада оқиды. Кандидаттық диссертация қорғайды.

Өскемен педагогикалық институтында еңбек жолы (С. Аманжолов атындағы ШҚМУ, Өскемен қ.) оқытушыдан профессорға дейін жетеді. ЖОО-ның құрылымдық бөлімдерінде әр жылдары жауапты лауазымдарда болған: кафедра меңгерушісі, деканның орынбасары, институт директоры. ЖОО-да қазақ филологиясы факультетін ашуға ат салысып, өзі басқарып, кейін алғаш рет осы мамандық бойынша Қазақстанда магистратура мен аспирантураны ашқан.

Негізгі зерттеп жүрген ғылыми бағыты — қазіргі қазақ тілі, лексикология, семасиология; сөзжасам; фразеология, салыстырмалы типология.

Ф. Р. Ахметжанова – бірнеше мәрте лауреат, «Шығыстың інжу-маржаны» сайысының «Рухты күш» номинациясының жеңімпазы; «Нағыз әйел» республикалық сайысында «Сенімділік және оптимизм» номинациясын жеңіп алған (Астана, 2002 ж.).

Ф. Р. Ахметжанова – ҚР білім беру саласының құрметті қызметкері, «ЖОО-ның үздік оқытушысы – 2006, 2009» мемлекеттік грантының жеңімпазы. 300-ден астам ғылыми еңбектің авторы, соның ішінде қазақ тіл білімі саласындағы зерттеулері, екі және үш тілді сөздіктер бар. Халықаралық және республикалық деңгейдегі көптеген ғылыми конференцияларға қатысқан. Жүзден астам шәкірт тәрбиелеген.

 

Ф. Р. Ахметжанованың ғылыми еңбектері

Научные труды Ф. Р. Ахметжановой

 Кітаптар – Книги

Ахметжанова, Ф. Р. Қазақша-орысша, орысша-қазақша сәйкестіктер = Казахско-русские и русско-казахские соответствия [Мәтін] : Сөздік = Cловарь / Ф. Р. Ахметжанова. - Өскемен,  2000. - 137 б.

Ахметжанова, Ф. Р. Қазақша-ағылшынша-орысша қатарластар [Мәтін] : сөздік / Ф. Р. Ахметжанова; Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі, Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті. - Усть-Каменогорск : Изд-во ВКГУ, 2001. - 220 с.

Ахметжанова, Ф. Р. Әлеуметтiк лингвистика және тiларалық қатынастардың өзектi мәселелерi [Мәтін] : әдiстемелiк нұсқаулар мен бағдарлама /Ф. Р. Ахметжанова. - Өскемен : ШҚМУ баспасы, 2003. - 86 б.

Ахметжанова, Ф. Р. Аударматанудың кейбір мәселелері [Мәтін] / Ф. Р. Ахметжанова. - Усть-Каменогорск : Шығыс Ақпарат, 2009. - 155 б.

Ахметжанова, Ф. Р. Күрделі сөздердің қазақша-орысша сөздігі [Мәтін] / Ф. Р. Ахметжанова. - Өскемен, 2009. - 247 б.

Ахметжанова, Ф. Р. Таным жолы- ғажайып бақыт... [Мәтін] / Ф. Р. Ахметжанова. - Усть-Каменогорск : Шығыс Ақпарат, 2012. - 256 б.

Ахметжанова, Ф. Р. Көпұлтты қоғамдағы тіл мәселесі [Мәтін] : монография / Ф. Р. Ахметжанова. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМТУ "Берел"  баспасы, 2014. - 598 б.

Ахметжанова, Ф. Р. Сәрсен Аманжолов және терминшығармашылықтың кейбір мәселелері [Мәтін] : монография / Ф. Р. Ахметжанова. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМТУ "Берел" баспасы, 2014. - 282 б.

Ахметжанова, Ф. Р. Фразеотіркестердің лингвомәдениеттанымдық құдіреті [Мәтін] : монография / Ф. Р. Ахметжанова. - Өскемен : Шығыс Ақпарат, 2014. - 308 б.

***

Ахметжанова, Ф. Р.Фразеологические единицы типа "относительное прилагательное плюс существительное" в казахском языке : диссертация ... кандидата филологических наук : 10.02.06 / Ф. Р. Ахметжанова;АН КазССР. Ин-т языкознания. - Алма-Ата, 1988. - 220 с.

Ахметжанова, Ф. Р. Словарь [Текст] : русско-казахские кальки / Ф. Р. Ахметжанова. -Усть-Каменогорск, 1994. - 75 с.

Ахметжанова, Ф. Р. Программа [Текст] : основы теории и техники перевода / Ф. Р. Ахметжанова. -Усть-Каменогорск, 1994.

Ахметжанова, Ф. Р. Определительные фразеосочетания казахского языка [Текст] : монография / Ф. Р. Ахметжанова. - Усть-Каменогорск : Изд-во ВКГУ, 2012. - 156 с.

Авторларымен біріп шыққан басылымдар

Издания, вышедшие в соавторстве

Ахметжанова, Ф. Р. Қазақша-орысша,орысша-қазақша сәйкестіктер = Казахско-русские и русско-казахские соответствия. [Мәтін] : Cөздік = Словарь / Ф. Р. Ахметжанова, Т. С. Мұхамедханова. - Өскемен : ШҚМУ баспасы, 1999. - 110 б.

Ахметжанова, Ф. Р. Қазақ шығысының жер-су атаулары. [Мәтін] / Ф. Р. Ахметжанова, А. Ә. Әлімхан. - Өскемен : Шығыс Қаз. мемлек. ун-ті, 2000. - 103 б.

Ахметжанова, Ф. Р. Түр-түске байланысты тұрақты сөз тіркестері. [Мәтін] / Ф. Р. Ахметжанова, Қ. Т. Қайырбаева. - Өскемен : Шығыс Қаз.мемлек. ун-ті, 2000. - 136 б.

Ахметжанова, Ф. Р. Қасиетті сандар қатысқан қазақ ескіліктері [Мәтін] : ғылыми басылым / Ф. Р. Ахметжанова,  Қ. С. Дүсіпбаева. - Өскемен : ШҚТУ баспасы, 2001. - 112 б.

Ахметжанова, Ф. Р. Қазақ тілі [Мәтін] : талапкерлерге арналған әдістемелік құрал / Ф. Р. Ахметжанова, Г. Қ. Сисанова. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ баспасы, 2004. - 80 б.

Ахметжанова, Ф. Р. Қазақ тіліндегі ұқсату мен теңеу [Мәтін] : монография / Ф. Р. Ахметжанова, Е. К. Әбішев. - Өскемен : ШҚМУ баспасы, 2006. - 174 б.

***

Ахметжанова, Ф.Р. Слово в системе словарей русского и казахского языков [Текст] : учеб.пособие / Ф.Р. Ахметжанова, В.А.Кудрявцева. - Усть-Каменогорск : Изд-во ВКГУ, 1996. - 126 с.

Ахметжанова, Ф.Р. Определительные фразеосочетания казахского языка [Текст] : учеб. пособие / Ф. Р. Ахметжанова. - Усть-Каменогорск : Издательство ВКГУ, 1998. - 212 с.

Ахметжанова, Ф. Р. Словосложение в казахском и русском языках [Текст] : учебное пособие / Ф. Р. Ахметжанова, В. А. Кудрявцева. - Усть-Каменогорск : ВКГУ им. С. Аманжолова, 2005. - 191 с.

Ахметжанова, Ф. Р. Словосложение в казахском и русском языках [Текст] : учебное пособие / Ф. Р. Ахметжанова, В. А. Кудрявцева. - Усть-Каменогорск,   2007. - 206 с.

Мерзімді басылымдар мен жинақтардағы жарияланымдары

Публикации в периодических изданиях и сборниках

Ахметжанова, Ф. Р. Ғалым және қазақ терминологиясы [Мәтін] / Ф. Р. Ахметжанова // Дидар. - 2003. -  6 мамыр. - Б. 4.

Ахметжанова, Ф. Р. Өскеменде қазақ тілінің мамандарын даярлайтын факультет ашу оңайға соққан жоқ [Мәтін] / Ф. Р. Ахметжанова // Дидар. - 2012. - 9 сәуір. - Б. 5.

Ахметжанова, Ф. Р. Ұлы жеңіске жеткен Ұланның ұлы [Мәтін] : [әйгілі партизан-жазушы Қасым Қайсенов туралы] / Ф. Р. Ахметжанова // Менің өлкем. - 2013. - 20 маусым. - Б. 21.

Ахметжанова, Ф. Р. Байыпты бағдар [Мәтін] : [ҚР Президенті Н. Назарбаевтың М. В. Ломоносов атын. Мәскеу мемл. университетінде сөйлеген сөзіне орай пікір]  / Ф. Р. Ахметжанова // Егемен Қазақстан. - 2014. - 29 сәуір. - Б. 4.  

***

Ахметжанова, Ф. Р. Межкультурная коммуникация и этнопсихология языковой личности [Текст] / Ф. Р. Ахметжанова // Алтай - Түркі әлемінің алтын бесігі = Алтай - колыбель Тюркского народа : халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары 26-27 тамыз. - Өскемен, 2013. - С. 30-35.

Ахметжанова, Ф. Р. Говорите со мной на казахском! [Текст] / Ф. Р. Ахметжанова // Рудный Алтай. - 2014. - 4 октября. - С. 3.

Авторларымен бірігіп шыққан мақалалар

Статьи, вышедшие в соавторстве

Ахметжанова, Ф. Р. Түр-түс атауларының қолданылу сипаты [Мәтін] : [көркем шығарма тіліндегі түр-түс атаулары ] / Ф. Р. Ахметжанова, Қ. Қайырбаева // Шығыс Қазақстан техникалық университетінің хабаршысы. - 1999. - № 2. - Б.172-178.

Ахметжанова, Ф. Р. Мәндес теңеулерді топтастыру мәселесі [Мәтін] / Ф. Р. Ахметжанова, А. Айтмұқашова // Шығыстың аймақтық хабаршысы. - 2000. - № 1.- Б. 121-130.

***

Ахметжанова Ф. Р. Типологические особенности казахского и русского языков на уровне структуры слова [Текст] / Ф. Р. Ахметжанова, В. Кудрявцева // Поиск.Серия гуманитарных наук. - 1998. - №2. - С. 1-24.

Ахметжанова, Ф. Р. Имена как национальные реалии и проблемы их перевода [Текст] / Ф. Р. Ахметжанова, Б.Кумарова // Поиск. Серия гуманитарных наук. - 2002. - №1. - С. 49-54.

Өмірі мен ғылыми шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и деятельности

Шығыс Қазақстан облысы[Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы. - 2014. - Ахметжанова Фарзана Рафикқызы: б. 194-195.      

Әбішев, Е. Ұстаздың жаңа еңбегі [Мәтін] : [Ф. Ахметжанованың «Күрделі сөздердің қазақша-орысша сөздігі» жаңа кітабы туралы] / Е. Әбішев // Дидар. - 2009. - 29 сәуір. - Б. 4.

Садықова, С. Өмірі де, өнері де жастарды оқытып тәрбиелеуге арналған [Мәтін] : [профессор Фарзана Ахметжанова туралы] / С. Садықова // Менің өлкем. - 2013. - 2 қаңтар. - Б.19.

***

Ученые Восточно-Казахстанского государственного университета имени С. Аманжолова [Текст] : биографический справочник. Т. 1 / сост. А. Ф. Сурнина, Ж. Т. Бопурова ; под ред. А. А. Абжаппарова. - Усть-Каменогорск : ВКГУ,  2004. -Ахметжанова (Усманова) Фарзана Рафиковна: с. 88-91.

Царегородцева, С. Алтын қызым, оқы! [Текст] : [профессор ВКГУ Фарзана Ахметжанова получила грант "Лучший преподаватель вуза"] / С.Царегородцева // Рудный Алтай. - 2006. - 7 марта. - С. 1-2.

Қазақстанның қанатты әйелдері [Мәтін] = Окрыленные женщины Казахстана : Шығыс Қазақстан облысы. - Астана : ИД "Арт Статус Медиа". - Ахмеджанова Фарзана Рафиковна: с. 23.

 

 

Әбілқасымов Б. Ш.

Жаңартылды 22.07.2025 11:52

Әбілқасымов Болатжан Шайзадаұлы (1950-2009 жж.) - филология ғылымдарының докторы, әдебиеттанушы, фольклоршы-ғалым, педагог.

ШҚО Үржар ауданының Қабанбай ауылында дүниеге келген. ҚазМУ-ды (қазіргі Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті) аяқтаған соң, еңбек жолын аға лаборант, кіші ғылыми қызметкерден бастап, М. Әуезов атындағы Әдебиет пен өнер институтының ғылыми хатшысы қызметіне дейін жеткен. Бірнеше жылдар Қазақ мемлекеттік әйелдер педагогикалық университетінің құрылымдық бөлімдерін басқарады: факультет деканы, кафедра меңгерушісі.   Ғылыми мүддесі - фольклортану. «Жамбыл және халық поэзиясы», «Қазақ жырларының мәселелері», «Қазақ фольклорының тарихилығы», «20 ғасыр басындағы қазақ әдебиеті», «Әдебиет терминдерінің сөздігі», «Әдебиеттану», «Қазақстан. Ұлттық энциклопедия», «Қазақ әдебиеті. Энциклопедия» т.б. ұжымдық ғылыми зерттеу жұмыстарының авторы. «Телқоңыр» монографиясы жарық көрген. «Әсет Найманбаев» кітабы

 

Б. Абылқасымов ғылыми еңбектері

 Научные труды Б. Абылкасимова

 Кітаптар – Книги

 

Абылқасымов, Б. Телқоңыр [Мәтін] / Б. Абылқасымов. - Алматы : Қазақстан, 1993. - 160 б.

 Абылқасымов, Б. Қазақтың көне наным - сенiмдерiне қатысты ғұрыптық фольклоры [Мәтін] : филол. ғыл. докт. дис. / Б. Абылқасымов; ғыл. кеңесшi Р. Бердiбаев. - Алматы, 1994. - 326 б.

 Абылқасымов, Б. Көкбай ақын [Мәтін] : көмекшi құрал / Б. Абылқасымов. - Алматы : РБК, 1998. - 56 б.

 ***

 Абылкасимов, Б.Жанр толгау в казахской устной поэзии [Текст] / Б. Абылкасимов. - Алма-Ата : Наука, 1984

 

 Б. Абылқасымовтың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары

 Публикации Б. Абылкасимова в периодических изданиях и сборниках

 

 Абылқасымов, Б. "Әсетке"шынында да Әсетке ме? [Мәтін] / Б. Абылқасымов // Қазақ әдебиетi. - 1972. - 16 июнь. - Абайдың өлеңдерi туралы.

Абылқасымов, Б. Абайдың көркемдiк әдiсi хақында [Мәтін] / Б. Абылқасымов // Қазақ тiлi мен әдебиетi. - 1975. - № 6.- Б. 181-188.

Абылқасымов, Б. Қазақтың ғұрып фольклорындағы арбау жанрының кейбiр мәселелерi [Мәтін] / Б. Абылқасымов // Қазақ фольклорының тарихилығы.– Алматы : Ғылым, 1993.- Б. 220-242.

Абылқасымов, Б. Әди Шәрiпов есiмiн жадымызда қалдырсақ [Мәтін] / Б. Абылқасымов // Қазақ әдебиетi. - 1997. - 22 сәуiр. - Б. 2.

Абылқасымов, Б. Қажымас тiл күрескерi [Мәтін] / Б. Абылқасымов // Алматы ақшамы. - 1998. - 9 наурыз. - Филолог- ғалым С. Исаев туралы.

 Абылқасымов, Б. Абай мектебiнiң көрнектi өкiлi [Мәтін] / Б. Абылқасымов // Шәкәрiм әлемi. - 2006. - № 1. - Б. 76-83. - Көкбай Жанатайұлы туралы.

 Қазақ әдебиетiнiң тарихы [Мәтін] / жалпы ред. басқ. С. Қасқабасов; М. О. Әуезов атын. Әдебиет және өнер ин-ты. - Алматы: ҚАЗақпарат, 2008.

 Т. 1: Қазақ фольклорының тарихы . - 812 б. - Абылқасымов, Б. Арбау: б. 148-156; Бәдiк; Бақсы сарыны: 192-219.

Абылқасымов, Б. Көкбай Жанатайұлы [Мәтін] /Б. Абылқасымов // Көкбай ақын. - Семей , 2011. - 268 б. -

 

 Б. Абылқасымовтыңқатысуымен шыққан басылымдар

 Издания, вышедшие при участии Б. Абылкасымова

 

Найманбаев, Ә. Шығармалар [Текст] : әндер, өлеңдер, айтыстар, қисса-дастандар / Ә. Найманбаев; құраст.: Б. Нұржекеев, Б. Абылқасымов. - Алматы : Жазушы, 1988. - 306 б.

Тарихи жырлар [Мәтін] / ред. Ұ. С. Тілегенова; құр.: Б. Абылқасымов, Қ. Алпысбаева. - Астана : Фолиант, 2010. - 454 б. - (Бабалар сөзі : жүз томдық ; т. 58).

 

 Б. Ш. Абылқасымов туралы әдебиет

 Литература о Б. Ш. Абылкасимове

 

Ысқақұлы, Д. Қазақ әдебиеттанушылары [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық / Д. Ысқақұлы. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2013. - 496 б. - Абылқасымов Болатжан Шайзадаұлы: б. 14-15.

Өміржанова, Ж. Дарабоздан тараған дара тұлға [Мәтін] / Ж. Өміржанова // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 2012. - № 10. - Б. 102-107.

 ***

Литература Казахстана [Текст] : энциклопедический справочник. - Алматы : Аруна, 2010. -Абылкасымов Болатжан: с. 22.