Ахметов З. А.

Жаңартылды 22.04.2025 08:29

Ахметов Зәки Ахметұлы (1928-2002 жж.) - филология ғылымдарының докторы, ҚазССР академигі, ҚР еңбек сіңірген ғылым қайраткері.

1928 жылы 4 мамырда Шығыс Қазақстан облысы, Ұлан ауданы, Айыртау әкімшілік округінің Ұзынбұлақ деген жерінде дүниеге келген. Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетін бітірген.

КСРО Ғылым академиясының Ленинградтағы шығыстану институтының аспирантурасында оқып жүріп, алғашқы ғылыми-теориялық еңбектерін жариялайды.    «Лермонтов және Абай» тақырыбында кандидаттық диссертация (1951 ж.), кейін «Қазақтың өлең құрылысы» атты докторлық диссертация (1965 ж.) қорғайды. ҚазССР Жоғары Кеңесіне депутаттыққа сайланады.

Ғылыми-зерттеу бағыты: дәстүр мен жаңашылдық, қазақстандық ақындардың көркем шеберлігі, поэтика мәселелері және қазақ әдебиетінің өзге халықтар әдебиетімен байланысы, өлең теориясы және поэтика, Абай мен М. Әуезов шығармашылығын зерттеу. З. Ахметов зерттеулерінің нәтижесін ғылыми жинақтар мен «Ақиқат», «Парасат», «Мысль» т.б. республикалық журналдарда жариялайды. 12 монография мен 300-ден астам ғылыми зерттеудің авторы (қазақ және орыс тілдерінде), оның ішінде: «О языке казахской поэзии», «Өлең сөздің теориясы», «Современное развитие и традиции казахской литературы», «Поэтика эпопеи «Путь Абая» в свете истории ее создания», «Поэтический мир Абая», «Поэзия шыңы – даналық».

З. Ахметов «Қазақ әдебиетінің қазіргі дамуы және дәстүрі», «Қазақ поэзиясының тілі», «Материалы и исследования», «М. Әуезовтың роман-эпопеясы», орыс тіліндегі «Казахская литература», «Абай шығармаларының толық жинағының» төрт ғылыми басылымына ғылыми түсініктеме құрастыруға ат салысқан. Жан-жақты ғалым іргелі зерттеулерге өз үлесін қосқан. Соңынан көптеген ғалым-әдебиетшілер тәрбиелеген. Қазақстандық әдебиеттанушының еңбектері Мәскеу, Ленинград, Ереван, Баку, Казань, Ташкент, Қытай, Түркия елдерінде жарық көрген.

ҚазССР Жоғары Кеңесінің Құрмет грамотасымен, «Қазақ әдебиетінің қазіргі дамуы және дәстүрі» монографиясы үшін Ш. Уалиханов атындағы сыйлықты иеленген.

 

З. А. Ахметовтың ғылыми еңбектері

Научные труды Ахметова З. А.

 

Ахметов, З. А. Өлең сөздiң теориясы [Мәтін] / З. А. Ахметов. - Алматы : Мектеп, 1973. - 212 б.

Ахметов, З. А. "Абай жолы" эпопеясының жазылу тарихына байланысты поэтикасы [Мәтін] / З. А. Ахметов. - Алматы : Ғылым, 1984. – 342 б.

Ахметов, З. А. Абайдың ақындық әлемi  [Мәтін] / З. А. Ахметов. - Алматы : Ана тiлi, 1995. - 272 б.

Ахметов, З. А. Поэзия шыңы - даналық [Мәтін] : зерттеу / З. А. Ахметов. - Алматы : Қазақ университеті, 2009. - 368 б.

***

Ахметов, З. А. Лермонтов и Абай [Текст] : о переводах Абая Кунанбаева из произведений М. Ю. Лермонтова / З. А. Ахметов. - Алма-Ата : Изд-во АН Казахской ССР, 1954. - 64 с.

Ахметов, З. А. Казахское стихосложение [Текст] : проблемы развития стиха в дореволюционной и современной поэзии / З. А. Ахметов. - Алма-Ата : Наука, 1964. - 460 с.

Ахметов, З. А. О языке казахской поэзии [Текст]  / З. А. Ахметов. - Алма-Ата : Мектеп, 1970. - 179 с.

Ахметов, З. А. Современное развитие и традиции казахской литературы[Текст] / З. А. Ахметов; отв. ред. Е.В. Лизунова.- Алма-Ата: Наука, 1978.- 328 с.

Ахметов, З. А. Поэтика эпопеи "Путь Абая" в свете истории ее создания [Текст] / З. А. Ахметов - Алма-Ата : Наука, 1984. - 256 с.

Ахметов, З. А. Роман-эпопея Мухтара Ауэзова [Текст] : учебное пособие / З. А. Ахметов. - Алматы : Санат, 1997. - 288 с.

Ахметов, З. А. Абай и Лермонтов [Текст] : эссе / З. А. Ахметов; отв. ред. М. Оразбек. - Алматы : Арда, 2008. - 158 с.

Ахметов, З. А.  Казахское стихосложение [Текст] : (проблемы развития стиха в дореволюционной и современной поэзии) / З. А. Ахметов; ред. М. Оразбек. - Алматы : Арда, 2012. - 480 с.

 

З. А. Ахметовтың қатысуымен шыққан басылымдар

Издания, вышедшие при участии Ахметова З. А.

 

Әдебиеттанудың өзектi мәселелерi : академик Серiк Қирабаевтың 75 жылдығына арналған жинақ / ред. алқасы: З. Ахметов, С. Қасқабасов, А. Iсiмақова ж. б. - Алматы : Комплекс баспасы, 2002.

Классические исследования [Текст]. Т. 18 : Художественное мастерство М. О. Ауэзова / З. А. Ахметов, Е. В. Лизунова. - Алматы : Әдебиет әлемі, 2013. - 424 с.

 

З. А. Ахметовтың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы  мақалалары

Публикации З. А. Ахметова в периодических изданиях и сборниках

 

1956 - 1970

Ахметов, З. А. Мұхтар Әуезовтiң Абай туралы романдары [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақстан коммунисi. - 1956. - № 11. - Б. 58 - 62.

Ахметов, З. А. Мұхтар Әуезовтiң "Абай" эпопеясындағы әйел образы  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақтың тұңғыш эпопеясы. - Алматы, 1957. - Б. 95-112.

Ахметов, З. А. Екi тағдыр [Мәтін] : [М. Әуезовтiң "Еңлiк-Кебек" пьесасының қайта қойылуы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi.- 1957.- 22 март. - Б. 8

Ахметов, З. А. А. С. Пушкин және қазақ әдебиетi [Мәтiн] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1957. - 8 февраль.

Ахметов, З. А. Шәңгерей Бөкеевтiң лирикасы [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1959. - 19 июнь.

Ахметов, З. А. Өнер [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақстан мұғалiмi. - 1959. - 1 сентябрь.

Ахметов, З. А. Шәңгерей ақын [Мәтін]/ З. А. Ахметов // Қазақ ССР ғылым Акад. хабарлары. Филология және искуство зерттеу сериясы. - 1960. - Вып. 3. - Б. 15-29.

Ахметов, З. А. Ой иесi, өнер иесi [Мәтін] : [М. Ф. Ахундовтың туғанына 150 жыл толуына] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1962.- 12 октябрь.

Ахметов, З. А. Өр қиялдың, өшу-кектiң ақыны [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1964. - 4 сентябрь.

Ахметов, З. А. Ақындық өнер ерекшелiгi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Социалистік  Қазақстан. - 1967. - 10 январь.

1971  – 1979

Ахметов, З. А. Өткiрдiң жүзi, кестенiң бiзi...[Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1971. - 2 июнь.

Ахметов, З. А. Алғыр ой, сергек сезiм [Мәтін] : [Ғ. Мүсiреповтiң туғанына 70 жыл] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1972. - 17 март.

Ахметов, З. А. Пушкин және қазiргi дәуiр [Мәтiн] / З. А. Ахметов // Қазақстан Коммунисi. - 1974. - № 6. - Б. 78 - 83.

Ахметов, З. А. Түркологтардың келелі кеңесі [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиеті. - 1976. - 24 қыркүйек.

Ахметов, З. А. Көркем сөздiң зергерi  [Мәтін] : [жазушы Ғабит Мүсiреповтiң 75 жасқа толуына орай] / З. А. Ахметов // Октябрь туы. - 1977. - 26 наурыз.

Ахметов, З. А. Кемел суреткер [Мәтін] : [Ғ. Мүсiреповтiң творчествосына шолу] / З. А. Ахметов  // Жұлдыз. - 1977. - № 3. - Б. 191-196.

Ахметов, З. А. Қазақ әдебиетiнiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қызыл ту. - 1977. - 23 қыркүйек.

Ахметов, З. А. Заманымыздың ұлы суреткерi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Еңбек туы. - 1977. - 23 қыркүйек.

Ахметов, З. А. Әдебиетiмiздiң асқар тауы [Мәтін] : [М. Әуезовтiң 80 жасқа толу қарсаңына творчествосына шолу] / З. А. Ахметов  // Жұлдыз. - 1977. - № 8. - Б. 203-209.

Ахметов, З. А. Ұлы мұраның зерттелуi  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Жұлдыз. - 1979. - № 4. - Б. 193 - 197.

Ахметов, З. А. Жалынды күрескер ақын [Мәтін] : [М. Өтемiсұлының туғанына 175 жыл толуына орай] / З. А. Ахметов // Коммунистiк еңбек. - 1979. - 10 қазан.

1983 - 1985

Ахметов, З. А. Абайдың орыс досы [Мәтін] / З. А. Ахметов// Семей правдасы.- 1983.-12 қаңтар.

Ахметов, З. А. "Абай жолы" қалай туған? [Мәтін] : [М.Әуезовтiң қолжазбасы туралы ойлар мен толғаныстары туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi.- 1984.-27 қаңтар.

Ахметов, З. А. Оқ бойы оза шапқан [Мәтін] : [Ғ. Мұстафиннiң творчествосындағы қазақ жұмысшы табының орны туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1985. - 25 қантар.

Ахметов, З. А. Абай-ұлы ақын, ағартушы демократ  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қаз ССР ҒА хабарлары. Тiл, әдебиет сериясы. - 1985. - № 4. - Б. 14

Ахметов, З. А. Мұхиттан тамшы [Мәтін] : [М. Әуезовтiң "Поэтика эпопей", "Путь Абая" в свете истории ее создания" атты кiтабын жазудағы iзденiсi] / З. А. Ахметов  // Бiлiм және еңбек. - 1985. - № 6. - Б. 17.

Ахметов, З. А. Ойшыл, суреткер ақын [Мәтін] : [Абай Құнанбаев] / З. А. Ахметов // Абай тағылымы : әдеби-сын зерттеулер мен мақалалар / құраст. Н. Ғабдуллин. - Алматы, 1986. - Б. 43-58.

1992 - 1999

Ахметов, З. А. "Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы..." [Мәтін] : [Абай шығармаларының орысша аудармасы хақында] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1992. - 29 мамыр. - Б. 10; 5 маусым. - Б. 15.

Ахметов, З. А. Суреткердiң биiк нысанасы [Мәтін] : [М. Әуезовтiң туғанына 95 жыл толуына орай] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1992. - 23 қазан.

Ахметов, З. А. Абай дәстүрі ХХ ғасыр басындағы әдебиетте [Мәтін] / З. А. Ахметов // Ақиқат. - 1993. - № 2. - Б. 69 - 74.

Ахметов, З. А. Абай - мысалшыл ақын  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Алматы ақшамы. - 1993. - 31 мамыр.

Ахметов, З. А. Лирикалық кейіпкер [Мәтін] : [Абай поэзиясы туралы] / З. А. Ахметов // Жалын . - 1993. - № 6. -  Б. 6 - 7.

Ахметов, З. А. Жасынан түсiн билеп, сыр бермеген [Мәтін] : [Абай өлеңi туралы] / З. А. Ахметов // Жалын. - 1993. - № 6. - Б. 46.

Ахметов, З. А. Абай сөзiне үңiлсек [Мәтін] : [Абайдың туғанына 150 жыл толуына орай] / З. А. Ахметов  // Қазақ әдебиетi. - 1993. - 6 тамыз.

Ахметов, З. А. Бейнелi ойдың ұстасы [Мәтін] : [Абай Құнанбаевтың шығармашылығы туралы] / З. А. Ахметов // Халық кеңесi. - 1993. - 10 тамыз.

Ахметов, З. А. "Қақтаған ақ күмiстей кең маңдайлы". Екi өлең бе? [Мәтін] : [Абай шығармаларының 1977 ж. "Ғылым"баспасында жарық көрген жинағында "Қақтаған ақ күмiстей кең маңдайлы"екi бөлiнiп, екi өлең болып басылғаны туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1993. - 27 тамыз. - Б. 7.

Ахметов, З. А. Білімдіден шыққан сөз [Мәтін] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1994. -  22 қаңтар. - Б. 10.

Ахметов, З. А. Қазақ поэзиясындағы алып тұлға [Мәтін] / З. А. Ахметов // Дидар. - 1994. - 25 қаңтар.

Ахметов, З. А. Жүйелi сөз жүйесiн табар [Мәтін] : [Абайдың туғанына 150 толуына орай, оның шығармалары жайлы] / З. А. Ахметов // Қазақстан мектебi. - 1994. - № 2. - Б. 5 - 11.

Ахметов, З. А. Ұлы ақынның өлең өрнектерi [Мәтін] : [Абай Құнанбаевтың поэзиясы жайлы] / З. А. Ахметов // Дидар. - 1994. - 12 сәуiр.

Ахметов, З. А. Абайдың ашылмаған қыры [Мәтін] : "Масғұт" поэмасының сюжеті қайдан алынған] / З. А. Ахметов // Ақиқат. - 1994. - № 5. - Б. 59 - 62.

Ахметов, З. А. "Өлмейтұғын артына сөз қалдырған"[Мәтін] :[Абайдың 150 жылдық мерейтойына қарсы оның аудармашылығы жайлы ] / З. А. Ахметов   // Дидар. - 1994. - 7 маусым.

Ахметов, З. А. Өлеңнiң өрен жүйрiк құлагерi [Мәтін] : [I. Жансүгiровтың шығармашылығы туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1994. - 17 маусым. - Б. 4.

Ахметов, З. А. Сыпайы мiнез, сырлы сөз [Мәтін] : [ақын, ғалым, публицист Қ.Сыдықов - 60 жаста] / З. А. Ахметов // Азия. - 1994. - 1 шiлде. - Б. 3.

Ахметов, З. А. "Алаш туын қолға алған" [Мәтін] : [Ә. Бөкейхановтың шығармалары жайында] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиеті. - 1995. - 13 қаңтар. - Б. 13.

Ахметов, З. А. "Махаббат - өмiр көркi рас" [Мәтін] : [Абай поэзиясындағы махаббат тақырыбы] / З. А. Ахметов // Қазақстан әйелдерi. - 1995. - № 1. - Б. 6-7.

Ахметов, З. А. Өзiне өзi сыншы [Мәтін] : [Абайдың шығармашылығы және аудармашылығы туралы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1995. - 21 ақпан. - Б. 10 - 11.

Ахметов, З. А. Ақындардың алыбы,ойшылдардың озығы  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Парасат. - 1995. - № 8. - Б. 13.

Ахметов, З. А. Қазақтың бас ақыны [Мәтін] : [ұлы ақын Абайдың шығармалары туралы] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1995. - 9 тамыз.

Ахметов, З. А. Даналық шыңы [Мәтін] : [ғұлама ғалым, ұлы жазушы М. Әуезов туралы және Ғылым академиясына - 50 жыл толуына байланысты] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1996. - 22 наурыз.

Ахметов, З. А. Абай және Әуезов  [Мәтін] / З. А. Ахметов; құраст. Ш. Ыбыраев, С. Қорабаев // Қазақ тiлi мен әдебиетi. - 1995. - № 4. - Б. 3 - 17.

Ахметов, З. А. "Жетi түрлi бiлiм бiл" [Мәтін] : [ғылым Академиясының 50 ж. орай Тiл және әдебиет институтының жұмыстары жайлы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1996. - 11 маусым. - Б. 11.

Ахметов, З. А. Ой түйiндерiнде - жазушы шығармашылығы  [Мәтін] : [М. Әуезовтiң суреткерлiгi, жазу үлгiсi туралы] / З. А. Ахметов // Алматы ақшамы. - 1997. - 16 маусым.

Ахметов, З. А. Жамбылдың ақындық шеберлiгi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1996. - 20 тамыз. - Б. 2 - 3.

Ахметов, З. А. Тiл тиексiз, ой түпсiз [Мәтін] : [әдебиеттану терминдерiн жетiлдiрудiң зәрулiгi жайлы] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетi. - 1996. - 29 қазан. - Б. 6-7.

Ахметов, З. А. Жамбылдың ақындық шеберлiгi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ тiлi мен әдебиетi. - 1996. - № 11-12. - Б. 33-41.

Ахметов, З. А. Кемеңгер [Мәтін] : [М. Әуезовтiң 100 жасқа толуына орай] / З. А. Ахметов // Заман Қазақстан. - 1997. - 10 қаңтар. - Б. 4.

Ахметов, З. А. "Аламан артындағы бiреуi мен" [Мәтін]  : [ақын Шәңгерей Сейткерейұлы  Бөкеев (1847-1920) шығармашылығ туралы] / З. А. Ахметов // Абай. - 1997. - № 1. - Б. 50-53.

Ахметов, З. А. Даналық тағылымы [Мәтін] : [М. Әуезовтiң әдебиеттану ғылымын дамытудағы еңбектерi жайлы]  / З. А. Ахметов // Абай. - 1997. - № 2 -3. - Б. 63-68.

Ахметов, З. А. Даналық тағылымы [Мәтін] : [ғұлама ғалым М. Әуезов жайында] / З. А. Ахметов // Абай. - 1997. - № 2-3. - Б. 63 - 68.

Ахметов, З. А. Ағыбай батыр бейнесi әдебиетте  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақстан Респ. ҒМ-ҒА хабарлары. Тiл, әдебиет сериясы. - 1997. - № 2. - Б. 31-37.

Ахметов, З. А. "Абай жолы" - тарихи шындық пен көркемдiк шындық [Мәтін]  / З. А. Ахметов  // Заман - Қазақстан. - 1997. - 1 тамыз. - Б. 12-13.

Ахметов, З. А. Мұхтар Әуезов-қазақ әдебиетiнiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов // М. Әуезов - ХХ ғасырдың ұлы жазушысы және гуманисi. - Алматы : Ғылым, 1997. - Б. 28-35.

Ахметов, З. А. Мұхтар Әуезов және әлем әдебиетi  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1997. - 27 қыркүйек.

Ахметов, З. А. Дарын мен парасат [Мәтін] : [жазушы Зейнолла Қабдоловтың шығармашылығы туралы] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан.- 1997. - 12 желтоқсан.

Ахметов, З. А. Даналық парасаты [Мәтін] / З. Ахметов // М. Әуезовтiң қазақ тiлiн дамытудағы ролi : Респ. ғыл.-теор. конф. материалдары (Қостанай, тамыз 1997 ж.) / құраст. М. Нұртазин, Б. Сабырұлы, Т. Алпысбаев. - Алматы : Қағанат-ҚС. - 1997. - Б. 22-34.

Ахметов, З. А. Көркем туынды саяси идеямен шектелмейдi [Мәтін] : [филология ғыл. докторымен әдебиеттану ғыл. жай-күйi туралы сұхбат] / З. А. Ахметов; әңг. С. Төлеумағанбет// Заман-Қазақстан. - 1998. - 1 мамыр. - Б. 15.

Ахметов, З. А. Бүкіл қазақ "Ахаң" деген [Мәтін] : [А. Байтұрсыновтың туғанына 125 жыл толуына орай] / З. А. Ахметов // Абай. - 1998. - № 3. - Б. 1-4.

Ахметов, З. А. Тасқынды дария едi [Мәтін] : [ақын-жазушы Әбдiлда Тәжiбаевтың қазасына көңiл бiлдiру] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 1998. - 25 қыркүйек.

Ахметов, З. А. Пушкин және Абай [Мәтiн] // ҚР ҰҒА хабарлары. Тiл, әдебиет сериясы.- 1999.- № 3.- Б. 3-9.

2000 - 2009

Ахметов, З. А. Еңбегiмен танылған ер тұлғасы [Мәтін] : [ғалым, сыншы Р. Нұрғалиев туралы] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 2000. - 2 маусым.

Ахметов, З. А. С. Мұқанов және тарихи таным [Мәтін] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 2000. -  9 маусым.

Ахметов, З. А. Ғалым мен азаматтық жолын тең ұстаған [Мәтін] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 2000. - 5 желтоқсан. - Б. 4

Ахметов, З. А. Үш таған [Мәтін] : [ақын, сыншы, ғалым А. Егеубаевтың шығармалары туралы] / З. А. Ахметов // Ана тiлi. - 2000. - 7 желтоқсан. - Б. 4

Ахметов, З. А. Иса Байзақов - суырып салма ақындық өнердiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қайнар" университетiнiң хабаршысы = Вестник университета "Кайнар". - 2001. - № 4. - Б. 11-16.

Ахметов, З. А. Iзгiлiк iздерi [Мәтін] : [тарих ғылымдарының докторы Өмiрзақ Озғанбаев туралы] / З. А. Ахметов // Қазақстан мұғалiмi. - 2001. - 30 мамыр. - Б. 3.

Ахметов, З. А. Астана - бiрлiк пен берекенiң төрi [Мәтін] : [академиктiң Астана туралы айтқандары] / З. А. Ахметов // Астана ақшамы. - 2001. - 4 тамыз. - Б. 1.

Ахметов, З. А. Мәселе қай жағынан қарауда ғой [Мәтін] : [академик З. Ахметовке ашық хат деген сын-мақаласына жауап] / З. А. Ахметов // Түркiстан. - 2001. - 18 тамыз. - Б. 5.

Ахметов, З. А. Сахананың сарбазы [Мәтін] : [Т. Жаманқұлов туралы] / З. А. Ахметов // Астана ақшамы. - 2001. - 18 тамыз. - Б. 6.

Ахметов, З. А. Елдiктiң жыршысы, еркiндiктiң жоқшысы [Мәтін] : [ақын Д. Бабатайұлының туғанына 200 жыл] / З. А. Ахметов  // Қазақ әдебиетi. - 2002. - 19 шiлде. - Б. 14.

Ахметов, З. А. Терең таным, биiк талғам : ["Абай жолын" ең алғаш, ең әдiл, ең биiк бағалаған Ғабит Мүсiрепов болатын] / З. А. Ахметов // Егемен Қазақстан. - 2002. - 2 наурыз. - Б. 3.

Ахметов, З. А. Шәкәрiм - қазақ әдебиетiнiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов  // "Шәкәрiм дәрiстерi" = "Шакаримские чтения" : 3-шi респ. ғыл.-тәжiрибелiк конф. материалдары, 20-21 желтоқсан 2002 ж. = Материалы 3-й респ. науч.-практ. конф., 20-21 дек. 2002 г. Т. 2. - Семей, 2002. - Б. 31-40.

Ахметов, З. А. Иса Байзақов - суырып салма ақындық өнердiң классигi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Әдебиеттанудың өзектi мәселелерi : академик Серiк Қирабаевтың 75 жылдығына арналған жинақ / ред. алқасы: З. Ахметов, С. Қасқабасов, А. Iсiмақова ж. б. - Алматы : Комплекс баспасы, 2002. - Б. 77-85.

Ахметов, З. А. Ғабит Мүсiрепов тұлғасы - терең таным, биiк талғам  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Ғабит Мүсрепов және әлемдiк әдеби процесс = Габит Мусрепов и мировой художественный поцесс. - Алматы : Ғылым, 2003. - Б. 8-14.

Ахметов, З. А. Жанр поэтикасы және сөз бейнелiлiгi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Жанр және поэтика мәселелерi / жауапты ред. А. С. Iсiмақова. - Алматы, 2004. - Б. 100-125.

Ахметов, З. А. Пушкин және Абай. Жанрдың мәдени - эстетикалық арнасы [Мәтін] / З. А. Ахметов // Жанр және поэтика мәселелерi / жауапты ред. А. С. Iсiмақова. - Алматы, 2004. - Б. 6-15.

Ахметов, З. А. Қазақ комедиясы теориясының негiзiн қалаушы [Мәтін] / З. А. Ахметов // Сыр бойы.- 2006. - 1 желтоқсан. - Б. 4.

Ахметов, З. А. Зейнолла Қабдолов : дарындылық пен парасаттылық [Мәтін] / З. А. Ахметов // Қабдолов тағылымы. - Алматы : Қазақ ун-тi, 2007. - Б. 257-263.

Ахметов, З. А. Адамзаттың Әуезовi [Мәтін] / З. А. Ахметов // Әдебиет айдыны. - 2007. - 27 қыркүйек.

Ахметов, З. А. Шәкерім - қазақ әдебиетінің классигі [Мәтін] / З. А. Ахметов // Абай. - 2007. - № 4. - Б. 7-12.

Ахметов, З. А.  Ғұлама ғалым [Мәтін] / З. А. Ахметова // Ұлан таңы. - 2008. -  23 ақпан. - Б. 5.

Ахметов З. А. Байжанбаевтың Бiжiбаевы  [Мәтін] / З. А. Ахметов // Жетiсу. - 2008. - 29 мамыр. - Б. 2.

Ахметов, З. А. Мақал-мәтел[Мәтін] / З. А. Ахметов // Қазақ әдебиетiнiң тарихы : 10 томдық / ред. С.Қасқабасов.- Алматы:Қазақпарат, 2008. -Б. 100.

Ахметов, З. А. Сыпайы мiнез, сырлы сөз // Асыл сөздiң жоқшысы : профессор Қабиболла Сыдиықұлын еске алу кiтабы. - Алматы : Арыс, 2009. - Б. 9-17.

***

1950 - 1968

Ахметов, З. А. Новое о переводах Абая и Лермонтова [Текст] / З. А. Ахметов// Вестн. АН Каз.ССР.- 1949.- № 10.- С. 76-90.

Ахметов, З. А. Лермонтов и Абай [Текст] / З. А. Ахметов // Казахстан. - 1951. - Кн. 5. - С. 105-113.

Ахметов, З. А. О строе казахского стиха [Текст] / З. А. Ахметов // Вестн. АН КазССР.- 1955.- № 4.- С.48-55

Ахметов, З. А. Ритмика казахского стиха[Текст] / З. А. Ахметов // Ученые записки: Алма-Ата.жен. пед. ин.-та/ АН КазССР.- 1956.- Вып. 1.- С.64-79.

Ахметов, З. А. Романы Мухтара Ауэзова об Абае // Коммунист Казахстана.- 1956.- № 11.- С.58- 62.

Ахметов, З.А. Выдающийся писатель [Текст] : [к 60- летию со дня рождения М. О. Ауэзова] / З. А. Ахметов // Учен. записки (Каз. жен. пед. ин-т).- 1958.- Вып.2.- С. 87 - 95.

Ахметов, З. А. Сакен Сейфуллин и проблема новаторства в казахском стихосложении [Текст] / З. А. Ахметов // Изв. АН КазССР. Серия филологии и искусствоведения.- 1960.- Вып.2.- С.3-23.

Ахметов, З. А. Ритмическое строение казахских пословиц, загадок и афоризмов [Текст] / З. А. Ахметов // Уч. зап. (Казах. женский пед. ин-т).- 1960. - Вып. 3.- С. 229 - 239.

Ахметов, З. А. Рифма в казахской поэзии [Текст] / З. А. Ахметов // Изв. АН КазССР. Серия филологии и искусствоведения.- 1961.- № 1.- С. 3-19.

Ахметов, З. А. Сокровища эпического творчества [Текст] / З. А. Ахметов// Вопросы литературы.- 1964.- № 11.- С. 210-213.

Ахметов, З. А. Стихотворное новаторство Абая [Текст] : [о стихосложении "Восьмистишья" Абая [Текст] : [наблюдения над формой стиха] / З. А. Ахметов // Вопросы казахской филологии. - Алма-Ата, 1964. - С.109 - 127.

Ахметов, З. А. Ученый и педагог [Текст] : [к 60-летию акад., докт. филол. наук Х. Ж. Жумалиева [Текст] / З. А. Ахметов // Учитель Казахстана.- 1968. - 12 июня.

Ахметов, З. А. Талант, одухотворенный революцией [Текст] : [к 70-летию со дня рождения Б.Майлина] / З. А. Ахметов // Ленинская смена.- 1965.- 8 июля.

Ахметов, З. А. "Восточная легенда" Тургенева и "Масгут" Абая Кунанбаева [Текст] : [общность сюжетов двух произведений] / З. А. Ахметов // Тургеневский сборник.Т.III.- Л., 1967. - С. 163 - 165.

Ахметов, З. А. 60-летие академика АН КазССР К.Д.Джумалиева[Текст] / З. А. Ахметов // Вестн. АН КазССР. - 1968. - № 7. - С. 54 - 55.

1970 -1979

Ахметов, З. А. Великий казахский поэт и просветитель [Текст] : [к 125-летию со дня рождения Абая Кунанбаева] / З. А. Ахметов // Русский язык в казахской школе. - 1970. - № 8.- С.19 - 31.

Ахметов, З. А. Пропагандист русской культуры[Текст]: к 125-летию со дня рождения Абая Кунанбаева / З. А. Ахметов // Огни Алатау.- 1970.- 11 август.

Ахметов, З.А. К вопросу изучения теории тюркского стиха [Текст] : [на материале казахской поэзии] / З. А. Ахметов // Сов. тюркология.- 1972. - № 2. - С. 80 - 87.

Ахметов, З. А. Казахская поэзия [Текст] / З. А. Ахметов // История советской многонациональной литературы. Т. 4./ отв. ред. З. С. Кедрина. - М., 1972. - С.502 - 509.

Ахметов, З. А. Лермонтов и казахская литература  [Текст] : [о переводах Абаем произведений М. Лермонтова] / З. А. Ахметов // Лермонтов и литература народов Советского Союза.- Ереван,1974.- С.365-372.

Ахметов, З. А. Пушкин и Казахстан [Текст] : [о переводах Абаем произведений А. Пушкина, в частности "Евгения Онегина"] // Пушкин и литература народов Советского Союза.- Ереван,1975.- С.440-447.

Ахметов, З. А. Принцип партийности и современный литературный процесс [Текст]  / З. А. Ахметов // Партийная жизнь Казахстана.- 1975.- № 11.- С.84-88.

Ахметов, З. А. Талант и взыскательность: [о творчестве Г. Мусрепова] [Текст]  / З. А. Ахметов  // Изв. АН КазССР. Серия филологическая.- 1977.- № 1.- С. 8-14.

Ахметов, З. А. Трудовой подвиг писателя [Текст] / З. А. Ахметов  // Ленинский путь.- 1977.- 23 сентябрь.

Ахметов, З. А. Проблемы изучения творчества Мухтара Ауэзова[Текст]: 80-летие со дня рождения М.О.Ауэзова: [доклад на науч.конф."Мухтар Ауэзов и его творческое наследие" 28 сент.1977] / З. А. Ахметов  // Вестн. АН Каз.ССР.- 1977.- № 10.- С.14-22.

Ахметов, З. А. Проблемы изучения творчества Мухтара Ауэзова[Текст] : доклад на Всесоюз.науч.-теор.конф."Мухтар Ауэзов и его творческое наследие", Алма-Ата,28 сент.1977г. / З. А. Ахметов // Мухтар Ауэзов - классик советской литературы.- Алма-Ата,1980.- С.88-100.

Ахметов, З. А. Выдающийся деятель казахской литературы [Текст] : [к 75-летию со дня рождения Г. Мусрепова] / З. А. Ахметов // Ленинский путь.- 1977.- 25 марта.

Ахметов, З. А. Классик казахской советской литературы [Текст] : [к 80-летию М.Ауэзова] / З. А. Ахметов // Казахстанская  правда.- 1977. - 23 сентябрь.

Ахметов, З. А. Актуальные проблемы казахского литературоведения [Текст] : докл. на Всесоюз. тюрколог. конф. (Сент., 1976г.) / З. А. Ахметов // Вестник АН КазССР. - 1977. - № 3. - С.33 - 40.

Ахметов, З. А. Рецензия на кн. Л. М. Ауэзовой "Проблемы истории Казахстана в творчестве М. О. Ауэзова"  [Текст] / З. А. Ахметов // Сов. тюркология. - 1979. - № 3.- С.75 - 77.

1990 -1998

Ахметов, З. А. О своеобразии казахского литературного процесса начала ХХ века [Текст] : [анализ творчества Ш. Кудайбердиева, А. Байтурсынова, М. Дулатова, М. Жумабаева] / З. А. Ахметов // Изв. АН КазССР. Серия филологическая. - 1990. - № 2. - C. 30-41.

Ахметов, З. А. Великий поэт и мыслитель [Текст] : [Абай Кунанбаев] / З. А. Ахметов // Мысль. - 1995. - № 3. - С. 78 - 82.

Ахметов, З. А. "Татьяна, русская душою" [Текст] : [о переводах Абаем А. Пушкина] / З. А. Ахметов // Казахстанская правда. - 1995. - 8 август.

Ахметов, З. А. Великан народной поэзии [Текст] : [к 150-летию Джамбула] / З. А. Ахметов // Мысль. - 1996. - № 4. - С. 47-51.

Ахметов, З. А. Великий писатель-гуманист [Текст] : [о жизни и творчестве М. О. Ауэзова. К 100-летию со дня рождения] / З. А. Ахметов // Мысль. - 1997. - № 4. - С.70 - 74.

Ахметов, З. А. Летопись народа [Текст] : [о романе-эпопее "Путь Абая". К 100-летию со дня рождения М. Ауэзова] / З. А. Ахметов // Рудный Алтай.- 1997.- 23 сентябрь.

Ахметов, З. А. Правда жизни [Текст] : [из творческой истории романа-эпопеи М. Ауэзова "Путь Абая"] / З. А. Ахметов // Казахстанская правда. - 1997. - 25 сентябрь.

Ахметов, З. А. О литератураведческой терминологии [Текст] : [статья видного каз. ученого - лит. теоретика лит., акад., которому в мае 1998 г. исполнилось 70 лет] / З. А. Ахметов // Наука Казахстана. - 1998. - № 11. - С. 7.

2000 – 2006

Ахметов, З. А. Старейшина рода фольклористов [Текст]: [исполнилось 60 лет С. Каскабасову - декану фак-та востоковедения Евраз. ун-та им. Л. Н. Гумилева]/ З. А. Ахметов // Казахстанская правда. - 2000. - 7 октябрь.

Ахметов, З. А. Способность радоваться жизни[Текст]: к 80-летию поэта Ж. Омирбекова / З. А. Ахметов// Казахстанская правда.- 2000.- 30 декабрь.

Ахметов, З. А. Казахский романический эпос[Текст] : об эпосах "Козы - Корпеш и Баян-сулу" и "Кыз Жибек"/ З. А. Ахметов // Козы-Корпеш и Баян-сулу. Кыз Жибек / отв. ред.: С. С. Кирабаев, Е. А. Поцелуевский.- М. : Вост. лит., 2003.- С.351- 390.

Ахметов, З. А. Поэтический язык Махамбета [Текст] / З. А. Ахметов  // Вестн. КазГНУ. Серия филологическая.- 2003.- № 6.- С.5-7.

Ахметов, З. А. Некоторые аспекты социально-экономического развития сельских населенных пунктов [Текст] / З. А. Ахметов // Агро Информ.- 2006.- № 4.- С.8-10.

 

З. А. Ахметовтың өмірі мен ғылыми шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и деятельности Ахметова З. А.

Кітаптар - Книги

 

Қирабаев, С. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін]. Т. 7 / С. Қирабаев. - Алматы : Қазығұрт, 2007. - Зәки туралы сөз: б. 481-485.

Құнанбаев, А. Шығармаларының екі томдық толық жинағы [Мәтін]. Т. 1 : Өлеңдер мен аудармалар / А. Құнанбайұлы. - Алматы : Жазушы, 1995. - Ахметов Зәки Ахметұлы: с. 8 - 33.

Ысқақұлы, Д. Әдебиет айдынында [Мәтін] / Д. Ысқақұлы. - Алматы : Арыс, 2009. - Азамат: б. 226-232; Нағыз ғалым: б. 226-267.

Қасқабасов, С. Алтын жылға [Мәтін] : зерттеулер мен мақалалар / С. Қасқабасов; Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі  ғылым комитеті, М. О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты. - Алматы : Жібек жолы, 2010. - Академик Ахметов: б. 389-398.

Елеукенов, Ш. Әдебиет - тәуелсіздік қаруы. Бүгінгі сөз өнері : өрісі мен өресі [Мәтін] / Ш. Елеукенов. - Алматы : Баспалар Үйі, 2009. - Ұлт мақтанышы : Зәки Ахметовтың туғанына 80 жыл толуына орай: б. 418-428.

Даланың дархан дүлдүлі Астана [Мәтін]. - ш. о. ж., 2012. - Ахметов Зәки. Өлеңнің өрен жүйрік құлагері: б. 332-337.

Қасқабасов, С. Алтын жылға [Мәтін] : зерттеулер мен мақалалар / С. Қасқабасов; Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі  ғылым комитеті, М. О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты. - Алматы : Жібек жолы, 2013. - Академик Ахметов: б. 389-398.

Сыдықов, М. Қыдырқанұлы. Терістаңбалы шежіресі [Мәтін] : тоғыз таңбалы найман / М. Қ. Сыдықов. - Павлодар : Сытин, 2013. - Академик Зәки Ахметов: б. 638-639.

Қабдолов, З. Шығармалары [Мәтін]. Т. 5 : Ғылыми зертеулер. Әдеби-көркем сын. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2013. - Зәки Ахметов туралы.

Ысқақұлы, Д. Қазақ әдебиеттанушылары [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық / Д. Ысқақұлы. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2013. - Ахметов Зәки: б. 36-38.

Айтбайұлы, Ө. Тілғұмырлар [Мәтін] : қазақ лингвистері мен тіл жанашырлары. Т. 4 / Ө. Айтбайұлы. - Алматы : Абзал-Ай, 2014. - 400 б. -Зәки Ахметов туралы

Білімдіден шыққан сөз [Мәтін] : академик Зәки Ахметовтің ой-толғамдары /  Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі, С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті. - Өскемен : МеdiASoft, 2013. - 93 б. - Академик Зәки Ахметовтің өнегелі өмірі мен шығармашылығы туралы.

Қирабаев, С. Өмір тағылымдары [Мәтін] : естеліктер / С. Қирабаев. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2015. - Ахметов Зәки: б. 440-443.

Академик Зәки Ахметов және руханият мәселелері [Мәтін] : академик Зәки Ахметовтың 75 жылдығына арналған жинақ. - Алматы : Үш Қиян, 2003. - 640 б.

З. Ахметов туралы мерзімді басылым беттерінде жарияланған мақалалар

Статьи опубликованные на страницах периодической печати о З. Ахметове

Молдаханов, Ә. Ғұлама ғалым : [академик З. Ахметов 70 жаста] / Ә. Молдаханов // Дидар. - 1998. - 4 қыркүйек (№94). - Б. 4.

Омарұлы, Б. Тектілік теориясы : [академик З. Ахметов туралы] / Б. Омарұлы // Дидар. - 2011. - 12 мамыр (№53). - Б. 7

Қасқабасов, С. Абзал аға : [Ғалым Зәки Ахметов туралы] / С. Қасқабасов. - Мәтін // Егемен Қазақстан. - 2023. - 4 мамыр. - Б. 17.

Есенжол, А. Өлең құрлысының өрелі зерттеушісі : [Ғалым Зәки Ахметов туралы] / А. Есенжол. - Мәтін // Егемен Қазақстан. - 2023. - 5 мамыр. - Б. 13.

*** 

Корабай, С. Знаток жемчужного слова [Текст] : [к 80-летию З. Ахметова]/ С. Корабай // Рудный Алтай. - 2008. - 1 мая. - С. 4.

Кудайбергенов, К. Когда уставал, играл на скрипке [Текст] : [к 80-летию З. Ахметова] / К. Кудайбергенов // Рудный Алтай. - 2008. - 10 июня. - С. 4.

Ананьева, С. Теоретик и историк литературы [Текст] : [к 80-летию З. Ахметова] / С. Ананьева // Рудный Алтай. - 2008. - 1 мая. - С. 4.

Исмакова, А. С. Теория литературы периода независимости [Текст] / А. С. Исмакова // Простор. - 2012. - № 3. - С. 155 - 159

Нуруллин, Э. Вернуть былую славу "Спартака" [Текст] / Э. Нуруллин // Вести Семей. - 2013. - 25 янв. - С. 1.

Гуляева, Е. Братья Ахметовы [Текст] / Е. Гуляева // Спектр. - 2013. - 13 марта. - С. 8.

Кадыров, Б. Наследие ученого [Текст] / Б. Кадыров // Казахстанская правда. - 2013. - 15 мая. - С. 9.

Абылкасимова, А. Великий ученый [Текст] / А. Абылкасимова // Спектр. - 2013. - 29 мая. - С. 2.

Троценко, Л. Золотой выпускник [Текст] : [одной из школ г. Риддера присвоили имя Заки Ахметова] / Л. Троценко // Рудный Алтай. - 2013. - 4 октябрь. - С. 4.

Балақаев Т.

Жаңартылды 08.09.2022 09:41

Балақаев Төлтай (1923- 2017) – ғалым, тарих ғылымының докторы

Балақаев Төлтай 1923 жылы 13 сәуірде бұрынғы Семей облысының Абыралы ауданында (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданы) туған. Ұлы Отан соғысына қатысып, Сталин­град түбінде ауыр жарақат алған ол 1944 жылы ҚазМУ-дің тарих факультетіне түсіп, 1949 жылы оны ойдағыдай бітіреді.

1949-1956 жылдары  Қазақстан КП  ОК жанындағы партия тарихы институтында  кіші, аға ғылыми қызметкер, 1956–67 жылдарда  Қазақстан ғылым академиясының Тарих, археол. және этнол. Институтында  ғалым-хатшы, аға, ғылыми . қызметкер, 1968-85 жылдарда  бөлім меңгерушісі 1985-88 жылдарда институт директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары, 1988 -1991 жылдары бас ғылыми қызметкері болды.

Т.Балақаев көп томдық «Қазақстан тарихы», соғыс кезіндегі қазақ шаруаларының еңбегін көрсету сияқты іргелі зерттеулерге қатынасып, 15 кітап және жинақтар шығардыТарих ғылымдарының докторы. (1972), профессор (1979). ҚР-ның еңбек сіңірген қайраткері (2003).

«Колхозное крестьянство Казахстана в годы Великой Отечественной войны 1941–1945 жж.» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғады. . Қазақ және орыс тілдерінде шыққан ұжымдық «Қазақ ССР тарихы « оқулығының тарауларын (1963,1964, 1967 жылғы басылымдары), «Қазақстан Ұлы Отан соғысында» (1968, орыс тілінде) еңбегін жазуға қатысты.

Т.Балақаев әскери-патриоттық салада да көптеген зерттеулер жазған ғалым. Зерттеушілікті ғылыми ұстаздық жұмыспен ұштастырған ғалым – 17 ғылым кандидаты мен докторын даярлады. Оның шәкірттері әр салада қызмет етуде. Оның шәкірттерінің бірі әскери ғылымдар докторы, профессор, КСРО Қарулы Күштері Бас штабының бастығы болған армия генералы В.Н.Лобов бүгінде де халықаралық деңгейде танылған тұлға. Т.Балақаев – «Қазақ энциклопедиясы» сияқты басылымдардың бастауында тұрған ғалым. Ол ұзақ жылдар Абылай хан атындағы Халықаралық қатынастар және әлем тілдері мемлекеттік университетінің профессоры болды

Т. Балақаев «Әбдірахман Әйтиев» (1958), «Қазақстанның колхозшы шаруалары Ұлы Отан соғысыжылдарында» (1971, орыс тілінде), т.б. ғылыми  еңбектер мен мақалалардың авторы.

Ш. Ш.Уәлиханов атындағы сыйлықтың . лауреаты (1972), 2-дәрежелі Отан соғысы орденімен және медальдармен марапатталған.

Т. Балақаевтың еңбектері

Труды Т. Балакаева

Балақаев, Т. Ағаш соқадан-алып тракторға [Мәтін] / Т. Балақаев. - Алма-Ата, 1969.

Балақаев, Т. Қазақстан Ұлы Отан соғысы жылдарында [Мәтін] / Т. Балақаев. - Алматы, 1970. - 22 б.

Балақаев, Т. Совет халқының Ұлы жеңiсi [Мәтін] : Лекторға көмекшi материал / Т. Балақаев. - Алматы, 1978.- 24 б.

Балақаев, Т. Қазақстан еңбекшілері майдан қызметінде [Мәтін] : (1941-1945) Совет халқының Ұлы Отан соғысындағы Жеңісінің 40 жылдығына арналады  / Т. Балақаев, Қ. Алдажұманов. - Алматы : Ғылым, 1985. - 320 б.

Балақаев, Т. Ұстаз туралы сөз [Мәтін] : [тарихшы  ғалым А.Нүсiпбеков туралы  естелiктер мен зерттеулер]. - Алматы: Экономика, 2009. - Б. 10-23.

Балақаев, Т. Академик Кеңес Нұрпейiсов хақында [Мәтін] /  Т. Балақаев; құр. Т. Ә. Нұрпейiсов // Алаштұлғалы.  Кеңес Нұрпейiсұлы туралы естелiктер. - Алматы, 2010. - Б. 116-122.

Т. Балақаевтың қатысуымен жарық көрген кітаптар

Книги, изданные при участии Т. Балакаева

Майдан жолдары [Мәтін] / құр. Т.Балақаев. - Алматы: Қазақстан, 1965. - 220 б.

Елеуов, Т.  Қазақстанда Совет өкіметі қалай орнады [Мәтін] / Т. Елеуов; жалпы ред. Т. Балақаев. - Алматы : Қазақ мемлекет баспасы, 1957. - 209 б.

Т. Балақаевтың мерзімді баспасөз бетінде жарияланған мақалалары

Публикации Т. Балакаева на страницах периодической печати

Балақаев, Т. Жалынды күрескерлер туралы кiтаптар[Мәтін] / Т. Балақаев // Қазақстан коммунисi. - 1958. - N 1. - Б. 78-80.

Балақаев, Т.Халық азаттық жолында [Мәтін] : (Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерiлiс) / Т. Балақаев // Қазақстан мектебi. - 1986. - N 7. - Б. 76-80.

Балақаев, Т. Армия және ұлт саясаты [Мәтін] : [Қазақстанның ұлттық армиясын жетілдіру, қалыптастыру туралы] / Балақаев Т. // Қазақ тарихы. - 1994. - наурыз. - N 2. - Б. 41-47

Балақаев, Т. Ол турашыл жан едi [Мәтін] : [Журналист Д.Дәуренбекова туралы естелiк] / Т. Балақаев // Қазақстан әйелдерi. - 1995. - N 9.- Б.20-21.

Балақаев, Т. Ол турашыл жан едi [Мәтін] : [Журналист Д.Дәуренбекова туралы естелiк] / Т. Балақаев // Қазақстан әйелдерi. - 1995.- N 9. - Б.20-21.

Балақаев, Т. Әке мұрасын зерттей білді [Мәтін] : [Тарихшы ғалым Ләйла Мұхтарқызы Әуезованың туғанына 70 жыл] / Балақаев Т. // Ақиқат. - 1999. - №9-10. - Б.72-75.

Балақаев, Т. Халқына қызмет еткен [Мәтін]: [Алаштың аяулы азаматы, белгiлi қоғам және мемлекет қайраткерi Ш. Қабылбаев туралы] / Т. Балақаев // Егемен Қазақстан. - 2008. - 14 наурыз. - Б. 6.

Балақаев, Т. Соғыс және бейбітшілік [Мәтін] : [Ұлы Отан соғысы] / Т. Балақаев ; әңгімелеск. Ж. Әлиханұлы  // Егемен Қазақстан. - 2009. - 9 мамыр.- Б.3.

Т. Балақаев туралы

О Т. Балакаеве

Кітаптар

Книги

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін]: энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. - 848 б. – Балақаев Төлтай : б. 244.

Мақалалар 

Статьи

Алдажұманов, Қ.Өнегелі өмір [Мәтін] : профессор Төлтай Балақаев 80 жаста / Қ. Алдажұманов. // Отан тарихы = Отечественная история. - 2003. - № 2-3. – Б. 188-190.

Райхан, Н. Майдан мен тылды сабақтастырған [Мәтін] : [Майдангер ғалым Төлтай Балақаев туралы] / Н. Райхан // Ақиқат.- 2005. - N 5. - Б.30-33.

Әзiрет, Е. Ғұмыры ғибратты ғалым [Мәтін]: [Тарихшы, ғалым Төлтай Балақаев туралы] / Е. Әзiрет // Айқын.- 2013. - 4 сәуiр. - Б.7.

.

Әбілқасымов Б. Ш.

Жаңартылды 22.07.2025 11:52

Әбілқасымов Болатжан Шайзадаұлы (1950-2009 жж.) - филология ғылымдарының докторы, әдебиеттанушы, фольклоршы-ғалым, педагог.

ШҚО Үржар ауданының Қабанбай ауылында дүниеге келген. ҚазМУ-ды (қазіргі Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті) аяқтаған соң, еңбек жолын аға лаборант, кіші ғылыми қызметкерден бастап, М. Әуезов атындағы Әдебиет пен өнер институтының ғылыми хатшысы қызметіне дейін жеткен. Бірнеше жылдар Қазақ мемлекеттік әйелдер педагогикалық университетінің құрылымдық бөлімдерін басқарады: факультет деканы, кафедра меңгерушісі.   Ғылыми мүддесі - фольклортану. «Жамбыл және халық поэзиясы», «Қазақ жырларының мәселелері», «Қазақ фольклорының тарихилығы», «20 ғасыр басындағы қазақ әдебиеті», «Әдебиет терминдерінің сөздігі», «Әдебиеттану», «Қазақстан. Ұлттық энциклопедия», «Қазақ әдебиеті. Энциклопедия» т.б. ұжымдық ғылыми зерттеу жұмыстарының авторы. «Телқоңыр» монографиясы жарық көрген. «Әсет Найманбаев» кітабы

 

Б. Абылқасымов ғылыми еңбектері

 Научные труды Б. Абылкасимова

 Кітаптар – Книги

 

Абылқасымов, Б. Телқоңыр [Мәтін] / Б. Абылқасымов. - Алматы : Қазақстан, 1993. - 160 б.

 Абылқасымов, Б. Қазақтың көне наным - сенiмдерiне қатысты ғұрыптық фольклоры [Мәтін] : филол. ғыл. докт. дис. / Б. Абылқасымов; ғыл. кеңесшi Р. Бердiбаев. - Алматы, 1994. - 326 б.

 Абылқасымов, Б. Көкбай ақын [Мәтін] : көмекшi құрал / Б. Абылқасымов. - Алматы : РБК, 1998. - 56 б.

 ***

 Абылкасимов, Б.Жанр толгау в казахской устной поэзии [Текст] / Б. Абылкасимов. - Алма-Ата : Наука, 1984

 

 Б. Абылқасымовтың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары

 Публикации Б. Абылкасимова в периодических изданиях и сборниках

 

 Абылқасымов, Б. "Әсетке"шынында да Әсетке ме? [Мәтін] / Б. Абылқасымов // Қазақ әдебиетi. - 1972. - 16 июнь. - Абайдың өлеңдерi туралы.

Абылқасымов, Б. Абайдың көркемдiк әдiсi хақында [Мәтін] / Б. Абылқасымов // Қазақ тiлi мен әдебиетi. - 1975. - № 6.- Б. 181-188.

Абылқасымов, Б. Қазақтың ғұрып фольклорындағы арбау жанрының кейбiр мәселелерi [Мәтін] / Б. Абылқасымов // Қазақ фольклорының тарихилығы.– Алматы : Ғылым, 1993.- Б. 220-242.

Абылқасымов, Б. Әди Шәрiпов есiмiн жадымызда қалдырсақ [Мәтін] / Б. Абылқасымов // Қазақ әдебиетi. - 1997. - 22 сәуiр. - Б. 2.

Абылқасымов, Б. Қажымас тiл күрескерi [Мәтін] / Б. Абылқасымов // Алматы ақшамы. - 1998. - 9 наурыз. - Филолог- ғалым С. Исаев туралы.

 Абылқасымов, Б. Абай мектебiнiң көрнектi өкiлi [Мәтін] / Б. Абылқасымов // Шәкәрiм әлемi. - 2006. - № 1. - Б. 76-83. - Көкбай Жанатайұлы туралы.

 Қазақ әдебиетiнiң тарихы [Мәтін] / жалпы ред. басқ. С. Қасқабасов; М. О. Әуезов атын. Әдебиет және өнер ин-ты. - Алматы: ҚАЗақпарат, 2008.

 Т. 1: Қазақ фольклорының тарихы . - 812 б. - Абылқасымов, Б. Арбау: б. 148-156; Бәдiк; Бақсы сарыны: 192-219.

Абылқасымов, Б. Көкбай Жанатайұлы [Мәтін] /Б. Абылқасымов // Көкбай ақын. - Семей , 2011. - 268 б. -

 

 Б. Абылқасымовтыңқатысуымен шыққан басылымдар

 Издания, вышедшие при участии Б. Абылкасымова

 

Найманбаев, Ә. Шығармалар [Текст] : әндер, өлеңдер, айтыстар, қисса-дастандар / Ә. Найманбаев; құраст.: Б. Нұржекеев, Б. Абылқасымов. - Алматы : Жазушы, 1988. - 306 б.

Тарихи жырлар [Мәтін] / ред. Ұ. С. Тілегенова; құр.: Б. Абылқасымов, Қ. Алпысбаева. - Астана : Фолиант, 2010. - 454 б. - (Бабалар сөзі : жүз томдық ; т. 58).

 

 Б. Ш. Абылқасымов туралы әдебиет

 Литература о Б. Ш. Абылкасимове

 

Ысқақұлы, Д. Қазақ әдебиеттанушылары [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық / Д. Ысқақұлы. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2013. - 496 б. - Абылқасымов Болатжан Шайзадаұлы: б. 14-15.

Өміржанова, Ж. Дарабоздан тараған дара тұлға [Мәтін] / Ж. Өміржанова // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 2012. - № 10. - Б. 102-107.

 ***

Литература Казахстана [Текст] : энциклопедический справочник. - Алматы : Аруна, 2010. -Абылкасымов Болатжан: с. 22.
 

 

Баталов Ю. В.

Жаңартылды 17.06.2024 16:29

Баталов Юрий Васильевич (1939 ж.) – экономика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Жоғары мектебі ҒА, ҚР Ұлттық инженерлік академия және Жаратылыстану ғылымдары Академиясының мүше-корреспонденті.

1939 жылы 25 маусымда Семей қ. дүниеге келген. 1960 ж. Семей ауылшаруашылығы техникумын «Өнеркәсіптік және азаматтық құрылыс / Промышленное и гражданское строительство» мамандығы бойынша үздік аяқтаған. Өскемен Құрылыс-жол институтын (қазір Д. Серікбаев атындағы ШҚМТУ) бітірген. Мамандығы - «Инженер-құрылысшы».

1966 жылдың қаңтарынан 1986 жылдың маусымына дейін - Өскемен Құрылыс-жол институтында (қазір Д. Серікбаев атындағы ШҚМТУ) ассистент, факультет деканы, оқу ісі бойынша проректор қызметтерін атқарған. 1986 жылдан 2000 ж. қаңтарына дейін – оқу орнының ректоры. 2006-2015 жж. – «Экономикалық теория және нарық» кафедрасының меңгерушісі. Қазір - «Теориялық және қосалқы экономика» кафедрасының профессоры.

Қазақстан Жоғары мектебі ҒА, ҚР Ұлттық инженерлік академияның мүше-корреспонденті. 1998 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық жаратылыстану ғылымдары академиясының мүшесі болып сайланды. Бірқатар отандық және шетелдік оқу орындарының құрметті профессоры. Ю. В. Баталовтың басшылығымен оқу орны ШҚМТУ (Шығыс Қазақстан техникалық университеті) болып өзгерді.

Шығыс Қазақстан кәсіпорындары Президиумы директорлар Кеңесінің мүшесі, ТМД жоғары оқу орындарының автожол, құрылыс мамандықтары бойынша ректорлар Кеңесінің мүшесі, облыстық «Знание» ұйымының төрағасы.  

Ю. В. Баталовтың есімі «Элита Казахстана», «Кто есть кто в Казахстане», «Высшая школа Казахстана в лицах», «Интеллектуальный и деловой мир Восточного Казахстана» кітаптарына енген.

Есімі халықаралық биографиялық орталық (Кембридж, Англия) «Выдающиеся люди XX века» және «2000 выдающихся интеллектуалов XX века» кітаптарына кірген, ол осы орталықтың медалімен марапатталған.

Ұзақ жылдар бойы ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысты.

Бүгінгі таңда жаңа «Білім экономикасы» ғылыми бағытында зерттеулер жүргізеді, осы сала бойынша монографиялары бар. ҚР білім экономикасының ғылыми негіздерін қалыптастыру жөніндегі НИР-дің гранттық қаржы жетекшісі болып табылады.

110-нан астам еңбектің авторы

«Құрмет ордені», «Астана», «Еңбек ардагері» медалдары, «Қазақстан Республикасы ғылымын дамытуға қосқан үлесі үшін» төсбелгісі, Қазақ ССР Жоғары Кеңесі Президиумының Құрмет грамотасы, «Қазақстан білім беру ісінің үздігі» белгілері, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың алғыс хатымен марапатталған, Шығыс Қазақстан облыстық мәслихатының депутаты болып сайланған. Өскемен қаласының Құрметті азаматы.

 

    

Ю. В. Баталовтың ғылыми еңбектері

Научные труды Баталова Ю. В.

Кітаптар - Книги

 

Баталов, Ю. В. Экономико-управленческие проблемы и пути совершенствования подготовки специалистов с высшим профессиональным образованием (на материалах Восточно-Казахстанского региона и транспортно-коммуникационного комплекса Республики Казахстан) [Текст] : автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора экономических наук / Ю. В. Баталов. - Алматы, 2005. - 31 с.

Баталов, Ю. В. Экономико-управленческие проблемы и пути совершенствования подготовки специалистов с высшим профессиональным образованием (на материалах Восточно-Казахстанского региона и транспортно-коммуникационного комплекса Республики Казахстан)[Текст]: диссертация на соискание ученой степени доктора экономических наук / Ю. В. Баталов; Восточно-Казахстанский гос. техн. университет им. Д. Серикбаева; науч. конс. Р. К. Сатова.- Алматы, 2005.- 519 с.

Ю. В. Баталовтың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары

Публикации Ю. В. Баталова в периодических изданиях и сборниках

1995-1999

Баталов, Ю. В. Инженеры будущего [Текст] : [об инженерно-техническом образовании студентов усть-каменогорского СДИ] / Ю. В. Баталов // Рудный Алтай. - 1995. - 16 декабря.

Баталов, Ю. В. нженеры будущего: прогноз необходим уже сейчас[Текст]: [ректор Усть-Каменогорского строительно-дорожного института о падении престижа инженерного труда] / Ю. В. Баталов // Казахстанская правда.- 1996.- 3 февраля.

Баталов, Ю. В. По-существу создан новый клуб [Текст] : [о становлении вуза и его перспективах] / Ю. В. Баталов // Рудный Алтай. - 1996. - 8 июня.

Баталов, Ю. В. Рынок,средний класс и проблемы подготовки кадров [Текст] / Ю. В. Баталов// Рудный Алтай. - 1998. - 20 июня. - С. 2.

Баталов, Ю. В. Больше свободы - больше ответственности [Текст] : [Восточно-Казахстанскому техническому университету им. Д.Серикбаева исполняется 40лет] / Ю. В. Баталов // Рудный Алтай. - 1998. - 18 августа. - С. 6.

Баталов, Ю.В. Какие специалисты нужны Казахстану? [Текст] / Ю. В. Баталов // Рудный Алтай. - 1998. - 4 июня.

Баталов, Ю. В. Формирование управленческих кадров (менеджеров)[Текст]: вопросы теории и методологии / Ю. В. Баталов // Вестник высшей школы Казахстана.- 1998.- № 5.- С.34.

Баталов, Ю. В. Инженер на завтра[Текст]: [феномен творческой активности в ВКТУ] / Ю. В. Баталов // Казахстанская правда.- 1999.- 2 декабря.

Баталов, Ю. В. Мы работаем для страны [Текст] / Ю. В. Баталов // Рудный Алтай. - 1999. - 24 июня.

Баталов, Ю. В. МВА - путь к совершенству вашего бизнеса [Текст] : [статья руководителя программы "Магистр Делового администрирования"] / Ю. В. Баталов // Рудный Алтай. - 1999. - 23 октября.

Баталов, Ю.В. Как преодолеть кризис инженерно-технического образования [Текст] / Ю. В. Баталов // Рудный Алтай. - 1999. - 2 сентября.

Баталов, Ю.В. Концепция подготовки инженерно-технических кадров для инновационной экономики [Текст] : [о высшем образовании и о падении престижа инженерно-технического образования] / Ю. В. Баталов // Вестник Восточно-Казахстанского технического университета. - 1999. - №3. - С. 3-10.

2000-2003

Баталов, Ю.В. Региональный центр интеграции [Текст] : [на базе ВКТУ создается региональный центр интеграции науки,образования и производства] / Ю. В. Баталов // Мысль. - 2000. - №2. - С. 55-58.

Баталов, Ю. В. Информационные технологии исследования качественных характеристик выпусников вуза [Текст] / Ю. В. Баталов // Қазақстандағы бiлiмдi ақпараттандыру : XXI ғасырға қадам = Информатизация образования Казахстана : шаг в XXI век : I халықаралық форумның ғылыми мақалалар жинағы = Сборник научных статей I международного форума (12-13 октября 2001 г.). - Алматы : Ғылым, 2001. - С. 221-226.

Баталов, Ю.В. Состояние развития рыночных отношений в сфере высшего образования в Казахстане [Текст] / Ю. В. Баталов // Вестник университета "Туран". - 2003. - №1-2. - С. 225-227.

Баталов, Ю.В.ВУЗ как регулятор спроса и предложения на рынке труда и образовательных услуг [Текст] / Ю. В. Баталов // Вестник университета "Қайнар".- 2003.- № 2.- С.96-98.

Баталов, Ю.В.Оценка уровня подготовки специалистов и степени их адаптации к работе в условия рынка[Текст] / Ю. В. Баталов // Вестник университета "Қайнар".- 2003.- № 2.- С.99-103.

2013-2015

Баталов, Ю. В. Современные подходы к подготовке вузами инженерных кадров в условиях развития индустриально-инновационной экономики [Текст] / Ю. В. Баталов // Қазақстан Республикасы Ұлттық инженерлік академиясының хабаршысы=Вестник Национальной инженерной академии Республики Казахстан. - 2013. - № 1. - С. 122-126.

Баталов, Ю. В. Новый технологический уклад не за горами [Текст] / Ю. В. Баталов // Казахстанская правда. - 2015. - 3 февраля. - С. 1,8.

 

Авторларымен бірігіп шығарған мақалалары

Статьи, вышедшие в соавторстве

 

Дамитов, Б. Сделай себя сам [Текст] : [организация инженерно-технического образования в ВКТУ] / Б. Дамитов, Ю. Баталов // Казахстанская правда. - 1999. - 1 сентября.

Баталов, Ю. В. Особенности формирования статистики современного рынка труда региона [Текст] : [анализируются подходы к формированию информационной базы для статистической обработки факторов рынка труда, закономерности его развития , особенности состояния рабочей силы, спроса и предложения. Даются предложения по инфрастуктуре статистики рынка труда, толкования некоторых категорий и терминов] / Ю. В. Баталов, Н. С. Братишко, Е. А. Колос // Вестник Восточно-Казахстанского технического университета. - 2001. - №1. - С. 100-103.

 

Сұхбаттары - Беседы

Баталов, Ю. В. "Мамандарымызбен мақтанамыз" [Мәтін] : [Өскемен құрылыс-жол институтының 35 жылдығына орай институт ректорымен әңгіме] / Ю. В. Баталов, әңгімелескен У. Тоқпатаев // Дидар. - 1994. - 29 қараша.

***

Баталов, Ю.Провинциален ли "периферийный" вуз?[Текст]: [беседа с ректором Усть-Каменогорского строительно-дорожного института о проблемах в реформировании высшей школы / Ю. Баталов ; записал А.Серебряников] // Казахстанская правда.- 1995.- 14 апреля.

Ю. В. Баталовтыңөмірі мен ғылыми шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и научной деятельности Баталова Ю. В.

 

Шығыс Қазақстан Облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. - 848 б. - Баталов Юрий: б. 252.

***

Вручен диплом профессора [Текст] : (ректору УКСДИ Ю.Баталову) // Рудный Алтай. - 1996. - 14 мая.

Профессора - отличники [Текст] : [ректору ВКТУ Ю.Баталову присвоено звание "Отличник образования Республики Казахстан"] // Рудный Алтай. - 1997. - 1 января.

Поломошнова, Л. Книга о земляках-ученых [Текст] : [вышла книга М.Батырбекова "Высшая школа Казахстана в лицах",где упоминаются преподаватели ВКГУ и ВКТУ] / Л. Поломошнова // Рудный Алтай. - 1998. - 27 октября.

Ректор: биография в документах [Текст] : [биографические данные ректора ВКТУ Ю.В. Баталова] // Вестник Восточно-Казахстанского технического университета. - 1999. - №2. - C.83.

Шевченко, В. Выдающийся человек XXІ века [Текст] : [решением международного биографического общества ректор ВКТУ Ю.Баталов включен в число персоналий книги "Выдающиеся люди XXІ века"] / В. Шевченко // Казахстанская правда. - 1999. - 9 ноября. - С. 2.

Пуссеп, Г.Н. Почетные граждане Усть-Каменогорска [Текст] / Г.Н. Пуссеп, С. С. Грекова. - Усть-Каменогорск, 2008. - 133 с. - Баталов Юрий: с. 80-81.

Золотой фонд доктора наук и профессора университета [Текст] / Министерство образования и науки Республики Казахстан, Восточно-Казахстанский технический университет им. Д. Серикбаева. - Усть-Каменогорск : ВКГТУ, 2008. - 240 с. - Баталов Юрий: с. 26-33.

Орешникова, О. От студента до профессора [Текст] : [o почетном гражданине г. Усть-Каменогорска, профессоре ВКТУ им. Д. Серикбаева Ю. В. Баталове] / О. Орешникова // Мой город. - 2008. - 8 мая. - С. 12.

Маутканов, Г. Юрий Баталов: жизнь - постоянный поиск [Текст] : [о профессоре Ю.В. Баталове] / Г. Маутканов // Рудный Алтай. - 2009. - 25 июня. - С. 6.

 

    

Сілтемелер - Ссылки

 

http://www.ektu.kz/usercontrols/library/LibraryFiles/Баталов.3_изд._испр.pdf

https://ru.wikipedia.org/wiki/Баталов,_Юрий_Васильевич

http://www.ektu.kz/employeeprofile.aspx?EmployeeId=1652

http://oskemen.vko.gov.kz/ru/city2_03.htm

http://www.neark.kz/index.php/ru/about-acad/chlenacad/86-batalov-juryi-vasil-evich

http://www.centrasia.ru/person2.php?&st=1087590540