Чистяков Михаил Иванович (1917-2006 жж.) – ақын, прозаик, КСРО Жазушылар одағының мүшесі, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері, Қазақстан Жазушылар одағы сыйлығының лауреаты, Ұлы Отан соғысына қатысушы, Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінің құрметті профессоры, Өскемен қаласының Құрметті азаматы.
Башқұрт АКСР-нің Ургуш ауылында дүниеге келген. Геологиялық барлау жұмысшы факультетін (Семей қ.) аяқтаған соң, Семей педагогикалық институтына түседі. Үшінші курстан 1942 ж. шілдеде өз еркімен Қызыл Әскер қатарына аттанады. Волга бойындағы, Сталинград түбіндегі шайқастарға қатысып, басына қатты жарақат алып, 23 жасынан көз жанарынан айырылған.
1943 ж. қаңтарда М. Чистяков үйіне Алматыға оралып, 1949 жылдан Өскеменде тұрды. Орыс тілі мен әдебиеті пәнінен сабақ берген. Көзінің нашар көруіне байланысты мектепті тастап, кәсіби түрде журналистика және әдебиетпен шұғылданады. 1961 жылы тұңғыш «Яков Ушанов» поэмасы жарыққа шыққан.
М. Чистяков – отыз өлеңдер жинағының авторы: «Стихи» (1965), «Усть-Камень» (1969), «Иртыш» (1974), «Солдатская память» (1976), «Алтай» (1978), «Родина» (1980), «Степной сокол» (1981), «Дорога» (1984), «Мои берега» (1988), «Память сердца» (1992), «Лирический дневник» (1993), «Эхо огненных лет» (1995), «Гуси-лебеди» (1997), «Иртышане» (1998), «Поэзия и жизнь» (2000); «О времени и о себе» (2002).
М. И. Чистяковтың толық шығармалар жинағына оның барлық өлеңдері мен поэмалары, 1997-2001 жж. аралығында жазған «Против течения» романы, аудармалары, повестері, әңгімелері, очерктері мен ақын кітаптарына жазылған бірнеше рецензиялар енген.
Шығармашылығының басты тақырыбы – Кенді Алтай жері мен адамдары. Үлбі, Серебрянка, Ертіс, Зайсан, Бұқтырма теңіздері – өлкенің өзіндік жылнамасы іспеттес. М. Чистяков шығармашылығынан майдангерлерге арналған - «Эхо огненных лет» өлеңдер кітабы ерекше орын алады. Ақын шығармашылығы жайлы үш телеарналық фильм түсіріліп, «Певец земли иртышской» кітабы жарық көрген. Қаламгер есімі «Краткая Казахская энциклопедия» кітабына енген. Қазақстан-Американдық Еркін университетінде (Өскемен қ.) 2007 жылдан бері жыл сайын өңірлік семинар және өңірдің оқушы жастары арасында өлең сайысы түрінде «Чистяков оқулары» өтеді.
І дәрежелі Отан соғысы орденімен, Г. К. Жуков және т.б. көптеген мерейтой медальдарымен марапатталған. Қазақ әдебиетін дамытуға қосқан үлесі үшін екі мәрте Қазақстанның Жоғары Кеңесінің Құрмет грамотасы табыс етілген.
М. И. Чистяков шығармалары
Произведения М. И. Чистякова
Кітаптар – Книги
Чистяков, М. И. Мои берега [Текст] : стихи, поэма / М. И.Чистяков. - Алма-Ата : Жазушы, 1958. - 272 с.
Чистяков, М. Яков Ушанов [Текст] : поэма / М. Чистяков. - Усть-Каменогорск : Б.и., 1961, . - 52 с.
Чистяков, М. И. Стихи [Текст] / М. И.Чистяков. - Алма-Ата : Жазушы, 1965. - 34 с.
Чистяков, М. И.Усть-Камень [Текст] : стихи / М. И.Чистяков. - Алма-Ата : Жазушы, 1969. - 88 с.
Чистяков, М. И. Иртыш [Текст] : стихи, поэма / М. И.Чистяков. - Алма-Ата : Жазушы, 1974. - 72 с.
Чистяков, М. И. Алтай [Текст] : избранное / М. И.Чистяков. - Алма-Ата : Жазушы, 1978. - 158 с.
Чистяков, М. И. Родина [Текст] : стихи / М. И.Чистяков. - Алма-Ата : Жазушы, 1981. - 47 с.
Чистяков, М. И. Степной сокол [Текст] : поэма / М. И.Чистяков. - Алма-Ата : Жазушы, 1974. - 72 с.
Чистяков, М. И. Дорога [Текст] : стихи / М. И.Чистяков. - Алма-Ата : Жазушы, 1984. - 104 с.
Чистяков, М.И. Память сердца [Текст] : стихи, поэмы / М. И. Чистяков . - Усть-Каменогорск : Б.и., 1992. - 274 с.
Чистяков, М. И. Солдатская память [Текст] / М. И.Чистяков. - Алма-Ата : Жазушы, 1996. - 76 с.
Чистяков, М. И. О времени и о себе [Текст] : избранные и новые стихотворения и поэмы / М. И. Чистяков . - Усть-Каменогорск : Рудный Алтай, 2002. - 438 с.
Чистяков М.И. Против течения [Текст] : роман / М. И. Чистяков . - Усть-Каменогорск : Реклама Дайджест, 2002. - 458 с.
Чистяков, М. И. Лирический дневник (стихотворения) [Текст] / М. И. Чистяков . - Усть-Каменогорск : Б.и., 1993. - 199 с.
Чистяков, М. И Эхо огненных лет [Текст] : стихи и поэмы / М. И. Чистяков . - Усть-Каменогорск : Полиграфия, 1995. - 180 с.
Чистяков, М.И. Гуси-лебеди [Текст] : стихотворения и поэмы / М. И. Чистяков . - Усть-Каменогорск : Б.и., 1997. - 326 с.
Чистяков, М. И. Иртышане [Текст] : стихотворения и поэмы / М. И. Чистяков. - Усть-Каменогорск : Б.и., 1998. - 332 с.
Чистяков, М. Поэзия и жизнь [Текст] : стихи и поэмы / М. Чистяков. - Усть-Каменогорск : Б.и., 2000. - 213 с.
Чистяков, М. Полное собрание сочинений [Текст] / М. Чистяков. - Усть-Каменогорск : Рудный Алтай, 2003. - 332 с.
Чистяков, М. Осенняя весна [Текст] : стихи. поэма / М. Чистяков . - Усть-Каменогорск : Б. и., 2003. - 33 с.
Чистяков М. Полное собрание сочинений.- Усть-Каменогорск: Рудный Алтай, 2003.- 332 с.
Т.1 : Стихотворения и поэмы 1932-1984. - Усть-Каменогорск: Рудный Алтай, 2003. – 332 с. - 400.00 тен.
Чистяков, М. Полное собрание сочинений [Текст] : в 5 т. Т.2 : Стихотворения и поэмы. 1985-1997, 2004. - 276 с.
Чистяков, М. Полное собрание сочинений [Текст] : В 5 т. Т. 3 : Стихотворения и поэмы. 1998-2004, 2005. - 338 с.
Мерзімді басылымдардағы мақалалар - Публикации в периодических изданиях
Өлеңдер –Стихи
Чистяков, М. Близкое и далекое [Текст] / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1967. - 26 марта. - С. 4
Чистяков, М. Побратимы [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1974. - 27 авг. - С.
Чистяков, М. Куленовка [Текст] : стихи : президенту АО"УКСЦК" А.С.Куленову / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1994. - 11 июня. - С. 4
Чистяков, М. Каска Ауталифа [Текст] : стихи : металлургу АО"УКСЦК", Герою Соц.Труда А.Калиеву / М.Чистяков // Рудный Алтай. - 1994. - 14 июля. - С. 4
Чистяков, М. На рынке; Кисет [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1994. - 1 окт. - С. 4
Чистяков, М. Щедрость; Солдат-освободитель [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1994. - 18 окт. - С. 5
Чистяков, М. Ода военкомату [Текст] : стихи : комиссару Ульбин.райвоенкомата г.Усть-Каменогорска Захматову А / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1994. - 24 нояб. - С. 6
Чистяков, М. Эхо огненных лет [Текст] : стихи : Герою Советского Союза Ф.Кокорину / Чистяков М. // Рудный Алтай. - 1994. - 1 дек. - С. 5
Чистяков, М. Посвящение Наталье Прохоровой [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1995. - 12 янв. - С.4
Чистяков, М. Солдатская совесть [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1995. - 23 февр. - С.6
Чистяков, М. Над Катон-Карагаем плывут облака... [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1995. - 4 мая. – С. 2
Чистяков, М. Старость Абая [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1995. - 4 июля. - С. 5
Чистяков, М. Родина в душе моей одна [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1995. - 21 сент. - С. 5
Чистяков, М. Посвящение [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1997. - 29 апр. - С. 5
Чистяков, М. На посту [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1997. - 24 мая. – С. 4
Чистяков, М. Память тех лет [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1995. - 20 июня. - С. 6
Чистяков, М.И. О дьяволе и боге [Текст] : поэма / Чистяков М.И. // Семь дней. - 1997. - 16,19 июня. - С. 5
Чистяков, М. Обыватели [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1997. - 17 июня. - С. 4
Чистяков, М. Милосердие [Текст] : стихи : соц.-терр. центру "Ульба" г.Усть-Каменогорска] / М. Чистяков // Семь дней. - 1998. - 19 нояб. - С. 3
Чистяков, М. Девчонка из глухомани [Текст] : стихи : Алле Яковлевне Пеньковой, нач. усть-каменогор. гор.упр.соц.защиты населения] / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1998. - 24 нояб. - С. 4
Чистяков, М.И. Новогодние размышления [Текст] : стихи : посвящается Президенту РК / М. И. Чистяков // Рудный Алтай. - 1999. - 7 янв. - С. 5
Чистяков, М. Круговращение земли [Текст] : стихи / М. Чистяков // Семь дней. - 1999. - 14 янв. - С. 5
Чистяков, М. Во имя жизни [Текст] : стихи : хирургу усть-каменогор.БСМП / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1999. - 4 февр. - С. 4
Чистяков, М. С юбилеем [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 1999. - 30 окт. - С. 4
Чистяков М. Здравица [Текст] : стихотворение / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2000. - 13 янв. - С. 1
Чистяков, М. Владимир Потанин : отрывок из поэмы [Текст] : стихи : бывшему директору УМЗ В.Потанину; краткая биография / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2000. - 15 янв. - С. 4
Чистяков, М. Владимир Потанин [Текст] : поэма / М. Чистяков // Семь дней. - 2000. - 28 апр. – С. 4
Чистяков, М. Как в мире все несовершенно... [Текст] : стихи : / М. Чистяков // Семь дней. - 2000. - 1 сент. - С. 5
Чистяков, М. Бег времени [Текст] : стихотворение / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2001. - 9 январь. - С. 2
Чистяков, М. Утро [Текст] : стихи / М. Чистяков // Вестник ОАО "Казцинк". - 2001. - 15-20 янв. - С. 1
Чистяков, М. Истоки дружбы [Текст] : стихотворение / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2001. - 22 март. - С. 16
Чистяков, М. В заветный час элегии творил... [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2001. - 26 мая. - С. 12
Чистяков М. Посвящение Лео Богдановичу Шику [Текст] : стихотворение / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2001. - 13 окт. - С. 23
Чистяков, М. Ровесники [Текст] : стихотворение / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2001. - 30 окт. - С. 4
Чистяков, М. Созидатель [Текст] : поэма : посвящается Михаилу Лабукову / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2001. - 15 нояб. - С. 6
Чистяков, М. Праздник Республики [Текст] : стихи : празднику Независимости Казахстана] / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2001. - 15 дек. - С. 1
Чистяков, М. Новогодний снег [Текст] : стихотворение / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2001. - 29 дек. - С. 4
Чистяков, М.И. О времени и о себе [Текст] : стихотворения / М. И. Чистяков // Рудный Алтай. - 2002. - 26 фев. - С. 6
Чистяков, М.И. Земля моя! Лишь с ней я что-то значу [Текст] : стихи / М. И. Чистяков // Рудный Алтай. - 2002. - 3 сент. - С. 6
Чистяков М.И. Михаил Тыцких [Текст] : стихи : к 80-летию местного поэта и писателя М.Тыцких / М. И. Чистяков // Рудный Алтай. - 2002. - 2 нояб. - С. 3
Чистяков, М. Доверчивость [Текст] / М. Чистяков // Семь дней. - 2003. - 4 апр. - С. 8
Чистяков, М. Избранное [Текст] : стихи / М. Чистяков // ЛЗ: Сегодня. - 2003. - 11 апр. - С. 3
Чистяков, М. С думой о будущем [Текст] : стихотворение Е. Мамбетказиеву - президенту Казахстанско-Американского свободного университета / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2004. - 5 июня. - С. 8
Чистяков, М. Культура - достояние всех [Текст] : стихотворение /М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2004. - 22 июня. - С. 4
Чистяков М. Фронтовик [Текст] : стихи / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2004. - 28 авг. - С. 18
Чистяков, М. О времени и о себе; Железный век; Хрущевская оттепель [Текст] : стихи / М. Чистяков // Ақ Ертіс - Иртыш. - 2005. - №2-3. - С. 101-121
Чистяков, М. Шагает он по городу [Текст] / М. Чистяков // Рудный Алтай. - 2005. - 1 марта. - С. 4
Чистяков М.И. Шинель [Текст] : стихи / М. И. Чистяков // Простор. - 2005. - №5. - С. 75-76
М. И. Чистяков туралы әдебиеттер
Литература о М. И. Чистякове
Кітаптар – Книги
Қазақстан жазушылары ХХ ғасыр [Мәтін] : анықтамалық. - Алматы : Ана тілі, 2004. – Чистяков Михаил: б. 330.
Қазақ әдебиеті [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы : Аруна, 2005. - Чистяков Михаил: б. 539
Қазақстан жазушылары [Мәтін] : анықтамалық / жауапты ред. Б. Шаханұлы. - Алматы : Ан-Арыс, 2009. -Чистяков Михаил: б. 417
Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. - 848 б. – Чистяков Михаил: б. 793
***
Владимиров, В. Не переставая удивляться и удивлять [Текст] : [о творчестве поэта М.Чистякова] / В. Владимиров- Алма-Ата: Жазушы, 1980.- 352 с.
Писатели Казахстана [Текст] : справочник. - Алма-Ата : Жазушы, 1982. - 280 с. - Чистяков Михаил: с. 260
Писатели и поэты Восточного Казахстана [Текст] : [о творчестве поэта М.Чистякова]. - Усть-Каменогорск : Б. и., 1989. - 57 с. - Чистяков Михаил: с. 48-49
Певец земли иртышской [Текст]: [воспоминания, очерки, статьи о творчестве Михаила Чистякова]. - Усть-Каменогорск: Б.и., 1995. - 370 с.
Литература Казахстана [Текст] : знциклопедический справочник, Алматы : Қазығұрт, 2010. - 528 с. - Чистяков Михаил: с.502
Мақалалар-Статьи
Войнов, Г. Путь в бессмертие [Текст] : [о поэме «Яков Ушанов»] / Г. Войнов // Лениногорская правда . – 1961. – 14 мая . – С. 3
Анисимов, С. Герои бессмертны [Текст] : [о поэме «Яков Ушанов»] / C. Анисимов // Прииртышская правда. – 1961. – 19 мая. – С. 4
Измайлов, Г. Моя Иртышская земля ... [о cборник стихов « Усть-Камень»] / Г. Измайлов / Рудный Алтай. -1969 . – 25 апреля. – С. 4
Евдокимов, Н. Память сердца [Текст] : [о книге «Солдатская память»] /Н. Евдокимов // Рудный Алтай . – 1976. – 29 июня . – С. 6
Капустин, Л. В поэтическом строю [Текст] : [о творчестве М. Чистякова] / Л. Капустин // Рудный Алтай . – 1977. – 1 сентября. – С. 6
Владимиров, В. Вслушиваясь в прожитое [Текст] : [о творчестве поэта М.Чистякова] / В. Владимиров // Огни Алатау. – 1978 . – 1 марта. – С. 4
Новиков, М. Верность [Текст] : [о книги стихов «Родина»] / М. Новиков // Рудный Алтай . – 1981. – 10 январь. – С. 6
Евдокимов, Н. Поэма о мужестве [Текст] : [о поэме «Степной сокол»] /Н. Евдокимов // Рудный Алтай . – 1981. – 10 мая. – С. 6
Новиков, М. Память сердца [Текст] : [о сборник стихов «Дорога»] / М. Новиков // Рудный Алтай . – 1984. –27 ноябрь. – С. 6
Кратенко, А. Размышляя о жизни [Текст] : [о творчестве М. Чистякова] /А. Кратенко //Рудный Алтай . – 1987. – 1 сентября. – С. 3
Новиков, М. Жить, страдать, гореть [Текст] : [о творчестве М. Чистякова] / М. Новиков // Рудный Алтай . – 1987. – 15 сентября. – С. 6
Новиков, М. Поэзия и судьба [Текст] : [о книги М. Чистякова «Мои берега»] / М. Новиков // Рудный Алтай . – 1988. – 30 июня. – С. 4
Абалкин, Д. Лег на плечи мне век..[Текст]: [о творчестве поэтов фронтовиков том числе о М. Чистякове]/ Д. Абалкин// Казахстанская правда. – 1989. - 20 июня. - С. 6
Евдокимов, Н. "О, как непросто истине служить!" [Текст] : [о книге Михаила Чистякова "Лирический дневник"] / Н. Евдокимов // Рудный Алтай. - 1993. -
18 окт.- С. 4
"Эхо огненных лет" [Текст] : [так называется новый поэтический сборник М.И.Чистякова] // Рудный Алтай. - 1995. - 23февр. - С.4
Евдокимов, Н. Софья да Михаил [Текст] : полвека жизни озарены Любовью и Поэзией.О поэте М.Чистякове и его супруге / Н: Евдокимов // Рудный Алтай. - 1995. - 7 марта. – С. 4
Память сердца [Текст] : [о новой книге М.И.Чистякова "Память сердца] // Веха. - 1995. - 11 марта. – С. 5
Никифоров, В. "Эхо огненных лет" [Текст] : [об одноименной кн.М.И.Чистякова] / В. Никифоров // Рудный Алтай. - 1995. - 4 апр. - С. 4
Евдокимов, Н. Феномен поэзии М.Чистякова [Текст] : [Заметки о новой книге "Певец земли иртышской"] /Н. Евдокимов Н. // Рудный Алтай. - 1995. - 21 нояб. - С.5
Евдокимов, Н. "Поэзия - моя держава" [Текст] : [о сборник стихов и поэм усть-каменогорского поэта М.Чистякова "Гуси-лебеди"] / Н. Евдокимова // Рудный Алтай. - 1997. - 21 января. – С. 2
Евдокимов, Н. "Поэзия - моя держава" [Текст] : [о сб.стихов и поэм усть-каменогор.поэта М.Чистякова "Гуси-лебеди"] /Н. Евдокимов // Рудный Алтай. - 1997. - 21 янв. - С.4
К 80-летию поэта Михаила Чистякова [Текст] : биография // Рудный Алтай.- 1997.-9 мая. – С. 3
Наволокин, Н. Путь к истине [Текст] : [о сб.стихов и поэм М.Чистякова "Гуси-лебеди"] / Н. Наволокин // Рудный Алтай. - 1997. - 30 авг. - С. 5
Воронова, В. Михаил Чистяков - "Почетный профессор" [Текст] : [Усть-каменогор.поэту присвоено звание "Почетный профессор ВКГУ"] / В. Воронова // Рудный Алтай. - 1997. - 29 нояб. - С.4
За заслуги перед государством [Текст] : [за плодотвор.деятельность в сферах общ.жизни награждены восточноказахстанцы: В.М.Ткач, Т.К.Раисов, Б.В.Александров, М.И.Чистяков, М.Б.Корабаева, В.Ф.Поротников] // Рудный Алтай. - 1998. - 28 марта. – С. 6
Егоров, А. Берега Михаила Чистякова [Текст]: [о творчестве поэта М.Чистякова]/ А. Егоров // Рудный Алтай.- 1998.-4 апрель. – С. 3
Воронова В. ...Очистится для счастья и для любви моя душа [Текст] : [новый сборник стихов Михаила Ивановича Чистякова "Поэзия и жизнь" вызывает огромное уважение к автору] / В. Воронова // Рудный Алтай. - 2001. - 27 янв. - С. 10
Чистяков, М. "Был я рыжим мальчишкой..." [Текст] : [О жизни и творчестве поэта Михаила Ивановича Чистякова] / М. Чистяков // Вестник ОАО "Казцинк". - 2001. - 9 нояб. - С. 11
Рыльская Е. "Против течения" Михаила Чистякова [Текст] : [отзыв на новую книгу Михайла Ивановича Чистякова] / Е. Рыльская // Рудный Алтай. - 2002. - 23 апр. - С. 3
Поломошнова, Л. Годы и строки - в копилку [Текст] : [о новой книге Михаила Чистякова]/ Л. Поломошнова // Рудный Алтай.- 2002.- 17 августь. - С. 8
Махмудова З. Творческая встреча с Михаилом Чистяковым [Текст] / З. Махмудова // Рудный Алтай. - 2002. - 19 сентябрь - С. 2
Каланчина, И. От сердца к сердцу [Текст] : [письма, адресованные почитателями таланта М.И.Чистякову] /И. Каланчина // Рудный Алтай. - 2002. - 12 нояб. - С. 2
Поломошнова, Л. В гостиной Чистякова [Текст]: [творческий вечер собрал любителей поэзии в домашней гостиной М.Чистякова] / Л. Поломошнова // Рудный Алтай. - 2002. - 3 декабрь. - С. 4
Санарова И. Поэт Михаил Чистяков [Текст] / И. Санарова // ЛЗ: Сегодня. - 2003. - 11 апрель. - С. 3
Воронова, В. Подводя итоги, откроем заново [Текст] / В. Воронова // Рудный Алтай. - 2003. - 9 сентябрь. - С. 4
Герасимов, Н. Чистякову [Текст] : стихи / Н. Герасимов // Рудный Алтай. - 2004. - 14 авг. - С. 8
Каланчина, И. С любовью к людям [Текст] / И. Каланчина // Рудный Алтай. - 2004. - 25 нояб. - С. 2
Пуссеп, Г. "Я прожил век, но продолжаю век..." [Текст] / Г. Пуссеп // Семь дней. - 2005. - 19 августь. - С. 3
Тарлыкова О. Михаил Чистяков [Текст] : "Мне все давалось очень трудно: любовь, поэзия, война..." [Текст] / О. Тарлыкова .// Семь дней. - 2006. - 24 февраль.; 3 марта. - С.4
Гузеева, М. Предчувствие весны [Текст] / М. Гузеева // Наше дело. - 2006. - 6 апр. - С. 7
Я прожил век, но продолжаю век... [Текст] : умер поэт Михаил Чистяков // Рудный Алтай. - 2006. - 15 апр. - С. 3
Поломошнова, Л. Последняя весна... [Текст] / Л. Поломошнова // Рудный Алтай. - 2006. - 27 апр. - С. 39
Балацкая И. Памяти Михаила Чистякова [Текст] / И. Балацкая // Заря Востока. - 2006. - 6 мая. - С. 3
Тарлыкова О. "Что забыть мне и что сберечь..." [Текст] / О. Тарлыкова // Семь дней. - 2006. - 12 мая. - С. 4
Поломошнова, Л. Последняя весна Михаила Чистякова [Текст] / Л. Поломошнова // Семь дней. - 2006. - 9 июня. - С. 5
Тарлыкова, О. "Вот видишь - я еще живу!." [Текст] / О. Тарлыкова // Деловой Усть-Каменогорск һttp://www.aaa.kz. - 2007. - №6. - С. 36-38; N7. - 32-34.
Шувалова, С. Мой костер [Текст] : (памяти Михаила Ивановича Чистякова) /С. Шувалова // Ақ Ертіс=Иртыш. - 2007. - №6. - С. 71-85.
Бердюгин, Г. Все идет по законам природы [Текст] / Г. Бердюгин // Рудный Алтай. - 2007. - 20янв. - С. 8
Тарлыкова О. "Нет светлее судьбы" [Текст] / О. Тарлыкова // Деловой Усть-Каменогорск һttp://www.aaa.kz. - 2007. - №4. - С. 32-34.
Поломошнова, Л. На первых чистяковских [Текст] / Л. Поломошнова // Семь дней. - 2007. - 18 мая. - С. 4.
Останин, Ю. Певец земли иртышской [Текст] / Ю. Останин // Рудный Алтай. - 2007. - 29 авг. - С. 3.
Трунова, Т. Творец, поэт [Текст] / Т. Трунова // Рудный Алтай. - 2007. - 29 авг. - С. 3.
Ершова, Н. День памяти поэта в КАСУ [Текст] / Н. Ершова // Рудный Алтай. - 2008. - 19 апр. - С. 2.
Шувалова, С. Мой костер [Текст] / С. Шувалова // Ақ Ертіс=Иртыш. - 2008. - №2. - С. 54-59.
Интернет ресурстары :
Усть-Каменогорск современный- http://oskemen.info/photo-id-3505.html (13.03.2014 г.)
Қажығұмар Шабданұлы, жазушы (1925-2011).
Жазушы, ақын, драматург Қажығұмар Шабданұлы 1925 жылы қазіргі Шығыс Қазақстан облысының Таңсық елді мекенінде дүниеге келген. 1930 жылдардың басында Қазақстанды жайлаған ашаршылықтан бас сауғалап, ата-анасымен Қытайдың Шыңжаң өлкесіне қарасты Дөрбілжін ауданына ауып барған. 1940 жылы Дөрбілжін орталау мектебін аяқтаған. 1941-1945 жылдары Үрімжі қаласындағы педагогикалық институтта оқыған. 1945-1950 жылдары Дөрбілжін қаласына келіп, өзі оқыған мектепте мұғалім болған. 1951 жылдан бастап Өлке орталығы –Үрімжі қаласына қызметке шақырылып, Шыңжаң Жазушылар одағында жауапты қызметтер атқарып, «Шұғыла» журналының бас редакторы болды.
Жергілікті халықтардың мәдени-ағарту көтерілісі кезеңінде Дөрбілжіндегі “Қазақ-қырғыз ұйымын” басқарған. Алғаш рет 1958 жылы “оңшыл”, “солшыл” деген саяси айыптаулармен сотталып, 22 жылға бас бостандығынан айырылған Қажығұмар жазасын Такламакан шөліндегі Тарым лагерінде толық өткеріп, 1980 жылы бостандыққа шығады. 986 жылдың желтоқсанында ұлттық дербестікті көздейтін “Үміт” атты партия құрды және Қазақстанның астыртын ұйымдарымен байланыс жасады деген айыптаулармен, шетел жансызы деген желеумен 13 жылға екінші мәрте түрме жазасына кесіледі. Бұл жаза мерзімін ол Үрімжі қаласының №1 түрмесінде өткізеді. Қытай өкіметі тарабынан саяси себептерге байланысты қудаланғаны үшін Қажығұмар Шабданұлы қамауда отырған кезде адам құқығын қорғау жөніндегі “Халықаралық рақымшылық” (Амнести интернешнл) ұйымы оны “ар-ождан тұтқыны” деп танып, Қытайдың құзыретті ресми орындарынан ол кісіге байланысты әділ тергеу мен ашық сот жүргізуін жүйелі түрде талап еткен.
Жазушы Шыңжаң автономиялы ауданына қарасты Шәуешек қаласында тұрды.
1980 жылы жазасын өтеп әрі ақталып бостандыққа шығады. 1986 жылдың желтоқсан айының отызы күні тұтқындалып, «ұлттық дербестікті көздейтін «Үміт» атты партия құрды және Қазақстанның астыртын ұйымдарымен байланыс жасады» шетел жансызы деген айыптаулармен 15 жылға бас бостандығынан айырылып жазаланады. Қажығұмар Шабданұлының алты томдық «Қылмыс» романы 2009 жылы Қазақстанда басылып шықты.
Саяси қылмыскер деп айыпталып Қытай түрмелерінде 40 жылға жуық өмірін өткізген қазақ қаламгері Қажығұмар ШАБДАНҰЛЫ атажұртқа оралу арманымен 2006 жылы Қазақстан президентіне хат жазған болатын.
15 ақпан 2011жылы - Қытайдың Шәуешек қаласында 86 жасқа қараған шағында қазақ жазушысы Қажығұмар Шабданұлы ұзаққа созылған ауыр науқастан кейін дүниеден озды.
Қажығұмар Шабданұлы, шығармалары
Шабданұлы Қ. Қылмыс [Мәтін] : көп томды роман. - (Шетелдегі қазақтар). 1-ші том / жауапты ред. Ш. Жәди. - Алматы : Атажұрт, 2009. - 414 б.
Шабданұлы Қ. Қылмыс [Мәтін] : көп томды роман. - (Шетелдегі қазақтар). 2-ші том. - Алматы : Атажұрт, 2009. - 367 б.
Шабданұлы Қ. Қылмыс [Мәтін] : көп томды роман. - (Шетелдегі қазақтар). 3-ші том. - Алматы : Атажұрт, 2009. - 375 б.
Шабданұлы Қ. Қылмыс [Мәтін] : көп томды роман. - (Шетелдегі қазақтар). 4-ші том / жауапты ред. Ш. Жәди. - Алматы : Атажұрт, 2009. - 413 б.
Шабданұлы Қ. Қылмыс [Мәтін] : көп томды роман. - (Шетелдегі қазақтар). 5-ші том / жауапты ред. Ш. Жәди. - Алматы : Атажұрт, 2009.
Шабданұлы Қ. Қылмыс [Мәтін] : көп томды роман. - (Шетелдегі қазақтар). 6-ші том. - Алматы : Атажұрт, 2009. - 511 б.
Шабданұлы, Қажықұмар. Қылмыс [Мәтін] : романнан үзінді / Қажығұмар Шабданұлы // Жұлдыз. - 2010. - № 8.- Б.40-60.
Қажығұмар Шабданұлы туралы
Бөдешұлы, Жәркен. Абақтыда аласармаған арман [Мәтін] : қазақтың арғы беттегі үлкен жазушысы Қажығұмар Шабданұлы дүниеден өтті / Ж. Бөдешұлы // Егемен Қазақстан. - 2011. - 16 ақпан.- Б.10.
Ердембеков Б. Қапастағы жүрек соғуын тоқтатты [Мәтін] : [Жазушы, Қытайдағы жаңа қазақ әдебиетінің негізін қалаушылардың бірі -Қажығұмар Шәбденұлы туралы] / Б. Ердембеков // Ертіс өңірі. - 2011. - 23 ақпан.- Б.18.
Зәкәрия , Хасен. 44 жылын тар қапаста өткізген қайсар қазақ жазушысы [Мәтін] : [Қ. Шабданұлымен абақтыда жеті жыл бірге отырған Баймұрат Белгіұлының жан сыры.] / Х. Зәкәрия // Дидар. - 2012. - 24 ақпан.- Б.18-19.
Зайкенова, Руда. Қажығұмар әлемі және қылмыс [Мәтін] : [Жазушы Қ. Шабданұлының шығармашылығы жайында.] / Р. Зайкенова // Ертіс өңірі. - 2012. - 29 ақпан.- Б.10-11.
Зайкенова Р. Қажығұмар әлемі және "Қылмыс" [Текст] / Зайкенова Р. // Жұлдыз . - 2010. - № 3. - С. 139-149 б.
Қажығұмар ағамыз да қайтты фәниден [Мәтін] : қазанама // Қазақстан - ZAMAN . - 2011.- 17 ақпан (№ 7). - 2 б.
Қорғасбек Ж. Ұлы Қытай қорғаны ішкеріде... [Мәтін] / Қорғасбек Ж. // Қазақ әдебиеті. - 2001. - №19 қазан (N42).- Б.6.
Қуаныш , Біләл. Қажығұмардың Шанхайда туған ұлы Қазақстанда тұрады [Мәтін] : [Жазушы Қ. Шабданұлының ұрпақтары жайлы.] / Б. Қуаныш // Ертіс өңірі . - 2013. - 16 қаңтар.- б.10-11.
Саиров Е. Ұлттық кенжелеуден - дамуға [Мәтін] / Саиров Е. // Түркістан . - 2010.- 4 ақпан (№ 5). - 4 б.
Шабданұлы Қажығұмар [Мәтін] : қазанама // Түркістан . - 2011.- 17 ақпан (№ 7). - 11 б.
Шәкен Ж. "Қылмыс" арқалаған жазушы: "Қылмыс" романы қалай туды? [Мәтін] / Шәкен Ж. // Түркістан . - 2010. - 22 шілде (№ 29). - 6 б.
Шәкәрімұлы Ахат (1900-1984 жж.) – педагог, ақын, қоғам қайраткері.
Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданында дүниеге келген, Шәкәрім Құдайбердіұлының ұлы. Семей педагогикалық техникумын, Абай атындағы ҚазПИ-ды (қазіргі ҚазҰПУ, Алматы) аяқтайды. Туған ауылында, кейін Шымкент қаласындағы орта мектепте, Жамбыл облысының аудандық мектептерінде, Алматы облысы мектептерінде ұстаздық еткен. 1969-1984 жж. аралығында Жидебайдағы Абай мұражайының директоры болған. «Төлеутайға», «Қоқанға», «Құрдастарға», «Ақын өрісі» т.б. көптеген өлеңдердің авторы. Еңбек Қызыл Ту, «Құрмет белгісі» ордендерімен, медальдармен марапатталған.
А. Шәкәрімұлы шығармалары
Произведения А. Шакаримулы
Кітаптар - Книги
Шәкәрімтану мәселелері [Мәтін]. - Алматы : Раритет, 2007. - 448 б. - Шәкәрiмұлы А. Менiң әкем, халық ұлы – Шәкәрiм: б.145-245
Абай туралы естеліктер [Мәтін]. - Семей : [б. ж.], 2013. - 260 б. – Шәкәрімұлы А. Құнанбай туралы: б. 200-260.
Абай [Мәтін] : Әдеби-көркем тәуелсіз журнал. №2(14). - Алматы : Дәуір, 1992. - 96 б. - Шәкәрімұлы А. Акм-Акм: б. 200-260
Мерзімді басылымдардағы мақалалар
Публикации в периодических изданиях
Өлеңдер - Стихи
Шәкәрiмұлы А. Жас ұлан тiлегi [Мәтін] : [өлең]/ А. Шәкәрімұлы // Социалистік Қазақстан.- 1959 - 31 май. - 4 б.
Шәкәрiмұлы А. Дән мен тер[Мәтін] : өлең / А. Шәкәрімұлы // Социалистік Қазақстан.- 1959. - 21 июнь. – 4 б.
Мақалалар – Статьи
Шәкәрiмұлы, А. Кешегi өткен Құнанбай [Мәтін] / дайындаған А.Сопыбеков/ / А. Шәкәрімұлы // Ленин жолы. - 1991. - 30 мамыр.
Шәкәрiмұлы, А. Құнанбай[Мәтін] : [Абайдың әкесi туралы деректерден] / А. Шәкәрімұлы // Жас алаш. - 1991. -17 қыркүйек. – 4 б.
Шәкәрiмұлы, А. "Акм-Акм"[Мәтін] : [Әнет бабаң би, Қазыбек би, Қараменде би туралы] / А. Шәкәрімұлы // Абай. - 1992. - N 2. - 92-93 б.
Шәкәрiмұлы, А. Құнанбай - Абайдың әкесi [Мәтін] / А. Шәкәрімұлы // Ұлан. - 1995. - 11 шiлде. - 10 б.
Шәкәрiмұлы, А. Құнанбай туралы / А. Шәкәрімұлы// Абай. - 2004. - N 1. - 2-12 б.
Шәкәрiмұлы, А. Ақырғы аманат: Ш.Құдайбердиев ұлының естелiгiнен // Дала. - 2004. - N 5. - 21-22 б.
Шәкәрiмұлы, А. Қазақтың асқазаны[Мәтін] / А. Шәкәрімұлы // Үш қиян. - 2007. - 20 желтоқсан (№ 51). - 9 б.
Шәкәрiмұлы А. Қарт өлiмi; Құдық; Жан толғанысы; Қалмақ қызы қаракөз айымның зары [Мәтін]: өлеңдер / жазып алған Б.Кiтапбаев / А. Шәкәрімұлы // Қазақ.- 2008. -2 мамыр (№ 18).- 4 б.
Шәкәрiмұлы, А. "Менiң әкем - Шәкәрiм""[Мәтін]: [ақынның асыл қасиеттерi, шығыс әдебиетiн зерттеуi және М.О.Әуезовпен кездесуi туралы.] А. Шәкәрімұлы // Үш қиян. - 2009. - 3 желтоқсан (№ 47). - 6-7 б.
Шәкәрiмұлы, А. Құнанбай туралы [Мәтін] / А. Шәкәрімұлы // Аңыз адам. - 2015. - № 13.- 5 б.
А. Шәкәрімұлы туралы әдебиеттер
Произведения о А. Шакаримулы
Әлиакпаров М.Т Ахат [Мәтін] / М. Т. Әлиакпаров. - Қарағанды : Қазақстан, 1997. - 170 б.
Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. - 848 б. – Шәкәрімұлы Ахат: б. 804
Шығыс жұлдыздары [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық. - Астана : Фолиант, 2011. - 304 б.
Т. 1 : Сөз зергерлері. Мәдениет майталмандары. - Астана : Фолиант, 2011. - 304 б. – Шәкәрімұлы Ахат: б. 169
Казезова, М. Қазақтан мендей ұл туса, осындай түзу жол қуса... [Мәтін] / М. Казезова // Мектептегі сыныптан тыс жұмыстар. - 2009. - N 7. - Б. 21-25
Әлиакпаров, М. Т. Бірге өткізген шуақты шақтар-ай [Мәтін] / М. Т. Әлиакпаров // Шәкәрім әлемі. - 2006. - №4.- Б.11-14.
Жанаева, Ш. Ахат жайлы ақиқат [Мәтін] / Ш. Жанаева // Қазақ әдебиеті. - 2008. - 5 қыркүйек. - Б. 6.
Өмірбекова, Н. С. Ахат Шәкәрімұлының естеліктері [Мәтін] / Н. С. Өмірбекова // Шәкәрім әлемі. - 2007. - №1.- Б.87-91.
Әбеуханова, Сәуле. Ахат Шәкәрімұлының әдеби мұрасы [Мәтін] / С. Әбеуханова // Қазақстан мектебі. - 2010. - N 10. - Б.77 - 80.
Оралбекқызы, С. Ахат Шәкәрімұлының әдеби мұрасының жариялануы, зерттелуі [Мәтін] / С. Оралбекқызы // Ұлағат. - 2012. - №6 . - Б. 121-130.
Мағжан, А. Ахат ақынның алғашқы жинағы [Мәтін] : [Ахат Шәкәрімұлының тұңғыш шығармаларының толық жинағы жарық көрді. ] / А. Мағжан // Ертіс өңірі . - 2015. - 27 мамыр.- б. 2.
Шағыр Қайырбек Семейғазыұлы(1972) – ақын, журналист, Қазақстан Журналистер және Жазушылар одағының мүшесі
1972 жылы 16 желтоқсанда Шығыс Қазақстан (бұрынғы Семей) облысы Абыралы өңіріндегі «Ақбұлақ» ауылында дүниеге келді. 1997 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік ұлттық университетінің журналистика факультетін сырттай оқып бітірді. Оқи жүріп, Абыралы аудандық «Жаңғырған Абыралы» газетінің әдеби қызметкері, аға тілшісі болып журналистік еңбек жолын бастады. 1996 жылы Алматыдағы республикалық ғылыми-педагогикалық «Қазақстан мектебі» журналына тілші болып қабылданып, әр жылдары бөлім редакторы, жауапты хатшы міндеттерін атқарды. 2002 жылы жаңадан ашылған «Тәрбие құралы» журналының бас редакторлығына тағайындалып, 2011 жылға дейін осы қызметте болды. Одан кейін өз бастамасымен «Шаңырақ серігі», «Жас спортшы» журналдарының ашылуына ұйытқы болды. «Хабар» агенттігінің аударма бөлімінде жүздеген деректі және көркем фильмдерді қазақ тіліне аударуға қатысты.
2014 жылы Қазақ мемлекеттік Қыздар педагогикалық университетінің баспасында бас редактор болды.
ҚР Жазушылар және Журналистер одағының мүшесі. Педагогикалық баспасөзде еңбек ете жүріп, «ҚР білім беру ісінің үздігі» белгісімен, ҚР Білім және ғылым министрлігінің, Мәдениет Министрлігінің Құрмет грамоталарымен марапатталды. Аудармашы ретінде танымдық кітаптарды, шетел поэзиясын қазақ тіліне аударды. Ж. Нәжімеденов атындағы республикалық жыр мүшәйрасында І орынды (2006 ж.), халықаралық «Дарабоз-2015» байқауында І орынды иеленді (2015 ж). Басқа да көптеген республикалық жыр жарыстарының жүлдегері атанды. Әйгілі әнші Әміре Қашаубаев туралы «Ұлы тенор» поэмасын жазды. Ұжымдық жинақтарға шығармалары енді.
Қ. Шағырдың шығармалары
Прозведения К. Шагыра
Шағыр, Қ. Жол ережесі : балаларға арналған өлеңдер / Қ. Шағыр. - Алматы : Таймас, 2011. - 12 б.
Шағыр, Қ. Арша аңқыған жаз [Мәтін] : өлеңдер, балладалар, поэма және аудармалар /Қ. Шағыр– Алматы : Информ-Арна, 2021. – 138 б.
Шағыр, Қ. Арша аңқыған жаз [Мәтін] : өлеңдер, балладалар, поэма және аудармалар /Қ. Шағыр – Алматы : Информ-Арна, 2021. – 138 б.
Шағыр, Қ. Арша аңқыған жаз [Мәтін] : өлеңдер, балладалар, поэма және аудармалар /Қ. Шағыр – Алматы : Информ-Арна, 2021. – 138 б.
Шағыр, Қ. Арша аңқыған жаз [Мәтін] : өлеңдер, балладалар, поэма және аудармалар / Қ. Шағыр . – Алматы : Информ-Арна, 2021. – 138 б.
Қ. Шағырдың мерзімді басылым беттерінде жарық көрген мақалалары
Публикации К. Шагыра
Шағыр, Қ. Армысың, Арқаның аспаны ! : Армысың , Астана ! ; Ауыл суреттері ; Жүрек үнсіз қалмасын : өлеңдер / Қ. Шағыр. - Мәтін // Қазақ әдебиеті . - 2016.- 18 - 24 қараша
Қ. Шағыр туралы мерзімді басылым беттерінде жарық көрген мақалалар
Публикации о К. Шагыре
Садуакасова, М. Жырларым-ай, жалға мені құрлықпен / М. Садуакасова. - Мәтін // Сынып жетекшісі-Классный руководитель : Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал. - 2017. - N 2. - Б. 3-6.
Шәкеев Нұрғазы (1929 ж.) – жазушы, публицист, журналист, аудармашы, ҚазССР-інің еңбек сіңірген мәдениет қызметкері.
Семей облысы, Ақсуат ауданында дүниеге келген. Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтының тіл мен әдебиет факультетін, кейін «Социалистік Қазақстан» газеті редакциясында бөлім меңгерушісі және жауапты хатшы, «Ара» журналы, «Мектеп» баспасының бас редакторы, ҚазССР Баспа, полиграфия және кітап саудасы істері жөніндегі мемлекеттік комитетінің бас редакторы қызметтерін атқарған.
Нұрғазы Шәкеев әдеби шығармашылығының негізгі жанры – көркем публицистика. Оның очерктері бірнеше рет «Өмір операциясы», "Тың түлектері, "Октябрь перзенттері", "Ауыл ажары" ұжымдық жинақтарында жарияланған. «Менің таныстарым» очерктер кітабының (1965), сатиралық әңгімелер мен әдебиеттану жұмыстарының авторы. Н. Шәкеевтің аударуымен көптеген кеңес және шетел прозаиктерінің әңгімелері қазақ тілінде жарық көрген.
«Тың жерлерді игергені үшін» медалімен, ҚазССР Жоғары Кеңесі грамотасымен марапатталған.
Материалды Абай атындағы ШҚО кітапханасы ұсынған (Семей қ.).
Н. Шәкеев шығармалары
Произведения Н. Шакеева
Кітаптар –Книги
Шәкеев Н. Октябрь өрендерi [Мәтін] / Н. Шәкеев. – Алматы : Қайнар, 1967. – 267 б.
Мерзімді басылымдардағы мақалалар - Публикации в периодических изданиях
Шәкеев, Н. Жалған сөзге жан сенбес [Мәтін] : [«Книжное обозрение" газетiнiң бас редакторы Е.С.Аверинге ашық хат] / Н. Шәкеев // Кiтап жаршысы. - 1990. - 29 қыркүйек. – Б. 5
Шәкеев, Н. Кешегi жауынгер - бүгiн ғылым докторы [Мәтін] : [М.Ғабдуллин туралы] / Н. Шакеев // Социалистік Қазақстан. - 1959. - 22 февраль. – Б. 2
Шәкеев, Н. Космоста совет адамы[Мәтін] : [өлең] / Н. Шәкеев // Қазақ әдебиетi. - 1961. - 21 апрель. – Б. 4
***
Шәкеев, Н. Струна особая души [Текст]: [80 лет ветерану журналистики, бывшему главному редактору газеты "Социалистiқ Қазақстан" К.Усебаеву] / Н. Шакеев // Казахстанская правда. - 1994. - 10 декабрь. – С. 5
Н. Шәкеев туралы әдебиеттер
Литература о Н. Шакееве
Кітаптар – Книги
Қазақстан жазушылары ХХ ғасыр [Мәтін] : анықтамалық. - Алматы : Ана тілі, 2004. – Шәкеев Нұрғазы: б. 338
Қазақстан жазушылары [Мәтін] : анықтамалық / жауапты ред. Б. Шаханұлы. - Алматы : Ан-Арыс, 2009. – Шәкеев Нұрғазы: б. 428
Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. - 848 б. – Шәкеев Нұрғазы: б. 805
Шығыс жұлдыздары [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық. - Астана : Фолиант, 2011. - 304 б.
Т. 1 : Сөз зергерлері. Мәдениет майталмандары. - Астана : Фолиант, 2011. - 304 б. – Шәкеев Нұрғазы: б. 169
***
Писатели Семипалатинского региона [Текст] : био-библиографический указатель / Семипалатинская универсальная научная библиотека им. Абая. - Семипалатинск : Талант, 2006. - 82 с. - Шакеев Нургазы: с. 79
Литература Казахстана [Текст] : знциклопедический справочник . - Алматы : Казыгурт, 2010. - 528 с. – Шакеев Нургазы: с. 506