Лухтанов А. Г.

Жаңартылды 17.03.2025 14:38

Лухтанов Александр Григорьевич (1934 ж.) – жазушы-натуралист, өлкетанушы, фотосуретші.

1934 жылы 29 желтоқсанда Шығыс Қазақстан облысы  Семипалатинск (қазіргі Семей) қаласында тау инженерінің отбасында дүниеге келген. Қазақ тау-кен металлургия институтын (қазіргі ҚазҰТУ) бітірген соң Зырян қаласына жіберіліп, онда мырыш комбинатында маркшейдер қызметін атқарды. Қазақстанның бас орнитологы И.А.Долгушин, жазушы-натуралист М.Д.Зверевпен экспедицияларға қатысты, ленинградтық және мәскеулік жазушылар Н.И.Сладков және С.Кустановичпен бірге жұмыс атқарды.

А.Г.Лухтанов түсірген фотосуреттер Лондон, Берлин, Прагада шығарылған Әлем құстары Атласына енді. Олар бестомдық «Қазақстан құстары» басылымы, екітомдық«Спортивная охота в СССР», көркем табиғат әлеміне арналған «Дети радуги» атты фотоальбомыжәне басқа да көптеген басылымдарға иллюстрация жасады.

1959 жылдан бастап «Наука и жизнь», «Охота и охотничье хозяйство», «Глобус», «Костер», «Хочу все знать», «Жұлдыз», «Нива», «Иртыш»сияқты облыстық және республикалық газет-журналдарда өз еңбектерін жариялады. «Филин» (1982), «Лесная Пристань» (1985), «Тропинками радости» (1987) кітаптарының авторы;  «Город Верный и Семиреченская область» ерекше анықтама-энциклопедиялық басылымның,  өлкеміздің саяхатшылары мен зерттеушілері жайында жазылған «Медвяная роса», «Лесное фотоателье», «Алтайское притяжение» зерттеу кітаптардың авторы.

Оның әңгімелері «Лик Земли : рассказы о природе Казахстана»атты жинағына енген. Ол ұлымен бірге Тәжікстан, Қырғызстан, Өзбекстандағы экспедицияларға қатысып, Қазақстан көбелектері туралы мол мәлімет жинады, кейіннен бұл «Бабочки Казахстана»  атты танымал еңбегін ұлы Владимир Александрович Лухтановағылшын және неміс тілдеріне аударды. Бұл кітап Германияда «Дневные бабочки Северо-Западной Азии» деген атпен жарық көрді.

Алматы қаласында тұрады.

 

А. Г. Лухтанов шығармалары

Произведения Лухтанова А. Г.

 

Кітаптар - Книги

 

Лухтанов, А. Г.  Филин  [Текст] / А. Лухтанов. - Алма-Ата : Кайнар, 1982. - 92 с.

Лухтанов, А. Г. Лесная пристань [Текст] / А. Лухтанов . - Алма-Ата : Кайнар, 1985. - 184 с.

Лухтанов, А. Г. Тропинками радости [Текст] : рассказы / А. Лухтанов.- Алма-Ата : Жалын, 1987. - 104 с.

Лухтанов, А. Г. Медвяная роса [Текст] / А. Лухтанов . - Усть-Каменогорск : Медиа-Альянс, 2005. - 179 с. 

Лухтанов, А. Г. Алтайское притяжение [Текст] : очерки по истории Восточно-Казахстанской области / А. Лухтанов. - Усть-Каменогорск : Медиа-Альянс, 2006. - 459 с.

Лухтанов, А. Г. Лесное фотоателье [Текст] / А. Лухтанов. - Усть-Каменогорск : Медиа-Альянс, 2006. - 204 с.

Лухтанов, А. Г. Город Верный и Семиреченская область [Текст] : [справочное издание] / А. Лухтанов ; рец. А. Н. Марьяшев. - Алматы : Глобус, 2009. - 224 с.

Лухтанов, А. Г. Военные огороды [Текст] / А. Лухтанов - Алматы : Глобус, 2009. - 188 с.

Лухтанов, А. Г. Путешествие за птицами [Текст] / А. Лухтанов. - Алматы : Глобус, 2009. - 296 с.

Лухтанов, А. Г. В дебрях задумчивой охоты [Текст] : [воспоминания о Зыряновске : фотоальбом] / А. Лухтанов. - Алматы, 2012. - 180 с.

Лухтанов, А. Г. В лесах задумчивой охоты [Текст] : воспоминания о Зыряновске : фотоальбом / А. Лухтанов.- Алматы, 2012. - 117 с.

Лухтанов, А. Г. Манящие тайны лесных дебрей [Текст] : [фотоохота : пейзажи и животные гор Алтая, Тянь-Шаня, Зайсанской котловины и Семиречья : фотоальбом] / А. Лухтанов. - Алматы , 2012. - 114 с.

Лухтанов, А. Г. Охотники за бабочками [Текст] : [фотоальбом] / А. Лухтанов, В. Лухтанов.- Алматы, 2012. - 180 с.

Лухтанов, А. Г. Очерки и рассказы [Текст] : к истории горных восхождений в Казахстане / А. Г. Лухтанов, А. Н. Марьяшев. - Алматы, 2014. - 132 с.

 

А. Г. Лухтановтың мерзімді басылымдар мен жинақтардағы жарияланымдары

Публикации А. Г. Лухтанова в периодических изданиях и сборниках

 

1988-1997

Лухтанов, А. В осеннем лесу [Текст] : рассказ / А. Лухтанов. // Заря Востока. - 1988. - 24 сентября. - С.2. 

Лухтанов, А. На пути к Термезу : Из странствий возвратясь [Текст] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1995. - 9,12,14,16, 23, 26 дек. - С.3. 

Лухтанов, А. Как я открывал Америку [Текст] : Путевые заметки / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1996. - 6,8,11,13,16,18 апр. - С.3. 

Лухтанов, А. Путешествие за Синей птицей [Текст] : [воспоминания зырян.натуралиста о казахст.писателе М.Д.Звереве] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1996. - 31 окт. - С. 7.

Лухтанов, А. Звон капели [Текст] : рассказ / Лухтанов А. // Рудный Алтай. - 1997. - 22 марта.- С.2.

Лухтанов, А. От Зыряновска до Термеза [Текст] : [Путевые очерки из Средней Азии] / Лухтанов А. // Заря Востока. - 1997. - 17 январь. - С.5.

 

1998

Лухтанов, А. Александр Гумбольдт в Зыряновске [Текст] : [об исследователе края и Зырян.р-на] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1998. - 20 нояб. - С.2. 

Лухтанов, А. Григорий Щуровский о Зыряновске 1844г. [Текст] : [о путешествии геолога ... на Алтай; в част. о г.Зыряновске] / Лухтанов А. // Заря Востока. - 1998. - 11 дек. - С.5. 

Лухтанов, А. Певец Тургусуна [Текст] : [о кн. А.Егорова "Таежный затворник"] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1998. - 27 марта.- С.5.

Лухтанов, А. Первооткрыватель Катунских столбов [Текст] : [об исследователе края и Зырян.р-на, нем.путешественнике и враче Ф.Геблере] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1998. - 2 дек. - С.3. 

Лухтанов, А. Путешествие горного инженера Григория Спасского [Текст] : [об исследователе края; в т.ч.Зырян.р-на] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1998. - 11 нояб. - С.2. 

Лухтанов, А. Родник воды ключевой [Текст] : [о кн. А.Егорова "Таежный затворник"] / А. Лухтанов // Семь дней. - 1998. - 30 апр. - С. 6 ; Огни Прииртышья. - 1998. - 13 июня. - С. 5.

Лухтанов, А. "Человек,бегущий по планете" [Текст] : [вышла в свет кн.зыряновца А.Ташкимбаева о бегуне-марафонце М.Жаланбаеве] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1998. - 18 июля. - С.6.

Лухтанов, А. Шелест поземки по стылой земле [Текст] : рассказ / А. Лухтанов // Алтайский строитель. - 1988. - 5 ноябрь. - С.3. 

Лухтанов, А. Экспедиция Ледебура и его спутников [Текст] : [исследование края и Зырян.р-на нем.учеными] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1998. - 13 нояб. - С.7. 

 

1999

Лухтанов, А. Автор "Жизни животных" в Казахстане [Текст] : [нем.путешественник А.Брем в Вост.Казахстане] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 17 апр. - С. 4.

Лухтанов, А. Александр Гумбольдт [Текст] : [об исследователе края А.Гумбольдте] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 23 февр. - С.2. 

Лухтанов, А. Братья Троновы - покорители Белухи [Текст] : [ВКО] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 5 июня. - С.2.

Лухтанов, А. Григорий Щуровский - геолог и путешественник [Текст] : [в Вост.Казахстане] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 27 марта. - С.3.

Лухтанов, А. Зыряновская плутония [Текст] : [об археологических находках на территории Зыряновского карьера] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1999. - 5 нояб. - С.3. 

Лухтанов, А. Первооткрыватель Катунских столбов [Текст] : [об исследователе Алтая Ф.Геблере] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 27 февр. - С. 4.

Лухтанов, А. Первопроходцы Прииртышья [Текст] : [очерк истории освоения Прииртышья 13-18 в.в.] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 13 февр. - С.3. 

Лухтанов, А. Пржевальский в Зайсане [Текст] : [путешествие русского ученого по ВКО] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 24 апр. - С.3. 

Лухтанов, А. Путешествие в "Зюнгарию" [Текст] : [русский путешественник Г.С.Карелин в Вост.Казахстане] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 13 марта. - С.2.

Лухтанов, А. Путешествие горного инженера Григория Спасского [Текст] : [об исследователе края Г.И.Спасском] / Лухтанов А. // Рудный Алтай. - 1999. - 18 февр. - С.4. 

Лухтанов, А. Свидетель истории Зыряновска [Текст] : [о Зыряновском руднике] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 1999. - 29 окт. - С. 4. 

Лухтанов, А. Семенов Тян-Шанский - путешественник,государственный деятель,ученый...романтик [Текст] : [исследователь края] / Лухтанов А. // Рудный Алтай. - 1999. - 3 апр. - С.2. 

Лухтанов, А. Сказание о Бухтарминском Робин Гуде [Текст] : [история с.Селезневка Зырян.р-на] / Лухтанов А. // Заря Востока. - 1999. - 2 июня. - С. 2.

Лухтанов, А. Флора и ледники Алтая [Текст] : [русский ученый-путешественник В.В.Сапожников на Рудном Алтае] / Лухтанов А. // Рудный Алтай. - 1999. - 1 мая.- С.3.

Лухтанов, А. Чихачев у пределов Алтая [Текст] : [об исследователе края П.А.Чихачеве] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 20 марта.- С.3.

Лухтанов, А. Экспедиция Ледебура [Текст] : [об исследователе края К.Ледебуре] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 20 февр. - С.3. 

Лухтанов, А. Экспедиция Палласа [Текст] : [исследование Прииртышья П.-С. Палласом] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 1999. - 16 февр. - С. 2.

 

2000-2002

Лухтанов, А. Паганель из Усть-Бухтарминска [Текст] : [о путешествии австрийского энтомолога А.Киндермана по Восточному Казахстану] / Лухтанов А. // Заря Востока. - 2000. - 9 авг. - С.3.

Лухтанов, А. Лесное фотоателье [Текст] : [Из истории города Зыряновска. Автобиографические заметки] / Лухтанов А. // Семь дней. - 2000. - 29 авг. - С. 3,10,17, 24 ; Семь дней. - 2000.- 1,7, 8, 22 дек. - С. 5; 2001.- 5янв.- С.5 ; Семь дней. - 2001. - 19, 26 янв. - С. 5 ;  Семь дней. - 2001.- 6, 13, 27 апр. - С. 5 ; Семь дней. - 2001.- 13 июля. - С. 5; 20 июля.- С.5.

Лухтанов, А. Бухтарминское Беловодье [Текст] : [Бухтарминский край имеет очень интересную, и не такую уж далекую историю] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2002. - 1 февр. - С. 4.

Лухтанов, А. Зыряновск: век за веком [Текст] : [Зыряновское месторождение в 1791 г. открыл слесарный ученик Герасим Зырянов. Образцы зыряновских руд есть в хранящейся до сих пор коллекции Веймарского музея Гете, в музее Сант-Петербургского горного института, в музеях Москвы] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2002. - 5 апр.- С.3.

Лухтанов, А. Исследователи казахстанского Алтая [Текст] : [история нашего края дошла до нас благодаря большой заслуге наших исследователей] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2002. - 14 июня. - С. 8; 21июня.- С.8.

Лухтанов, А. Исследователи казахстанского Алтая [Текст] : [история нашего края дошла до нас благодаря большой заслуге наших исследователей] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2002. - 5 июля. - С. 8; 12 июля.- С.8.

Лухтанов, А. Исследователи казахстанского Алтая [Текст] : [история нашего края дошла до нас благодаря большой заслуге наших исследователей] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2002. - 9 авг. - С. 10.  

 

2003 - 2005

Лухтанов, А. Письмо из Зыряновска, написанное в 1792 году [Текст] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 2003. - 22 нояб. - С.7.

Лухтанов, А. Река истории. Судьбы народов [Текст] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2003. - 18, 25 апр. - С. 8.

Лухтанов, А. Альфред Брем спускался в Зыряновскую шахту [Текст] / А . Лухтанов // Заря Востока. - 2004. - 5 янв. - С. 4-5

Лухтанов, А. В гостях у Семипалатинского губернатора [Текст] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2004. - 29 окт. - С. 8.

Лухтанов, А. Именитые гости Зыряновска [Текст] : страницы истории / А. Лухтанов // Заря Востока. - 2004. - 10 апр. - С. 8.

Лухтанов, А. Расстрельное дело кулака Колодкина [Текст] / А. Лухтанов // Семь дней. - 2004. - 10 авг. - С. 10.

Лухтанов, А. В захолустном Усть-Каменогорске издавался первый в Советском Союзе охотничий журнал [Текст] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 2005. - 8 февр. - С. 4.

Лухтанов, А. Зыряновск и Крымская война 1854 года [Текст] / А. Лухтанов // Заря Востока. - 2006. - 12 авг. - С. 8.

Лухтанов, А. Зыряновская горно-заводская волость [Текст] / Лухтанов А. // Заря Востока. - 2005. - 1 окт. - С. 8.

Лухтанов, А. Зыряновское "интеллегентное" общество ХIХ века [Текст] / А. Лухтанов // Деловой Усть-Каменогорск һttp://www.aaa.kz. - 2007. - №9. - С. 31-33.

Лухтанов, А. Сокровища и тайны Рудного Алтая [Текст] : новое в истории открытия Зыряновского месторождения / Лухтанов А. // Нива. - 2005. - №6. - С. 132-153.

Лухтанов, А. Уникум природы - Хатун-Карагайский бор [Текст] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 2005. - 12 апр. - С. 4.

Лухтанов, А. Хан-Алтай [Текст] / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 2005. - 25 янв. - С. 4.

 

2007 - 2008

Лухтанов ,А. Первая ГЭС построена в Зыряновске [Текст] / А. Лухтанов // Деловой Усть-Каменогорск һttp://www.aaa.kz. - 2007. - №7. - С. 30-31.

Лухтанов, А. Во глубине сибирских руд [Текст] : выдающийся минералог Н. И. Кокшаров родился в Усть-Каменогорске / А. Лухтанов // Рудный Алтай. - 2008. - 6 мая. - С. 8.

Лухтанов, А. "Да здравствует власть рабочих и крестьян, долой коммунистов и коммунию!" [Текст] : (к истории крестьянских восстаний 1920-1930 гг. в ВК) / А. Лухтанов // Луч. - 2008. - 21, 31 марта. - С. 6.

Лухтанов, А. Маркаколь [Текст] / А. Лухтанов // Деловой Усть-Каменогорск һttp://www.aaa.kz. - 2008. - №2. - С. 33.

Лухтанов, А. П. К. Фролов - выдающийся организатор горного производства на Алтае [Текст] / А. Лухтанов // Деловой Усть-Каменогорск һttp://www.aaa.kz. - 2008. - №1. - С. 30-31.

 

2011-2013

Лухтанов А. Легенда и краса Тянь-Шанских гор [Текст] /А. Лухтанов // Nomad-Kazakhstan. - 2011. - №4-5. - С. 121-128.

Лухтанов, А. Последняя сказка Бартогая [Текст] /А. Лухтанов // Nomad-Kazakhstan. - 2011. - №4-5. - С. 103-110.

Лухтанов, А. Укрощение Тургусуна [Текст] : Уникальный памятник истории и техники забыт и заброшен / А. Лухтанов // Аргументы и факты. Казахстан . - 2011. - 12-18 октября. - С.7.

Лухтанов, А. Потерянная жемчужина Алатау [Текст] / А. Лухтанов // Аргументы и факты. Казахстан . - 2012. - 8-14 августа. - С.19.

Лухтанов, А. Порхающие цветы [Текст] / А. Лухтанов // Nomad-Kazakhstan . - 2012. - № 4. - С.76-85.

Лухтанов, А. Тайны Бухтарминского водохранилища [Текст] / А. Лухтанов // Nomad-Kazakhstan. - 2012. - №5. - С. 54-60.

Лухтанов, А. Г. Тайны на дне [Текст] / А. Г. Лухтанов // 7 дней. - 2013. - 29 августа. - С. 7.

 

А. Г. Лухтановтың өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и творчестве Лухтанова А. Г.

 

Шығыс Қазақстан Облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. – Лухтанов Александр Григорьевич. - Б. 505.

 

1984 - 2004

Пяткова, В. Любитель и знаток природы [Текст] / В. Пяткова // Заря Востока. - 1984. - 5 мая. - С.3. 

Богатырев, Ф. Тайны "Лесной пристани" [Текст] / Ф. Богатырев // Рудный Алтай. - 1985. - 18 окт. - С.2.  

Лик Земли [Текст] : рассказы о природе / сост. Т.Л. Фроловская. - Алма-Ата : Жалын, 1986. - 384 с. -  Лухтанов А. Г. (о нем).

Марьин, Г. Бабочки Лухтанова [Текст] : [о А. Лухтанове] / Г. Марьин // Рудный Алтай. - 1996. - 20 января.- С. 3.

 

2004-2006

Тарлыкова, О. "Душой прикипел я к алтайской тайге..." [Текст] : [о А. Лухтанове] / О. Тарлыкова // Книголюб. - 2004. - №12. - С. 44-45.

Яковлева, Н. Чудак из страны Зырянии [Текст] : [о А. Лухтанове] / Н. Яковлева // Заря Востока. - 2004. - 30 дек. - С. 11.

Тарлыкова, О. «Душой прикипел я к Алтайской тайге...» [Текст] : [о А. Лухтанове] /О. Тарлыкова // Деловой Усть-Каменогорск.- 2005. - N 9. - С. 36-37.

Яковлева, Н. Чудак из страны Зырянии [Текст] : [о А. Лухтанове] / Н. Яковлева // Рудный Алтай. - 2005. - 9 апрель. - С. 8.

Мацкевич, Э. Красный сайгак [Текст] : литературные эссе, рассказы и повести / Э. Мацкевич - Алматы: КАЗакпарат, 2006. - 244 с. - Лухтанов А. (о нем)  

Тарлыкова, О. «А за строкой мне видится судьба...» [Текст] : [о А. Лухтанове] / О. Тарлыкова - Усть-Каменогорск: Медиа-Альянс, 2006.- 300 с.: фото

 

2010-2015

Аксенова, Л. Писатель-краевед, натуралист полон творческих планов [Текст] : [писателю-натуралисту из Зыряновска А. Г. Лухтанову - 75 лет] / Л. Аксенова // Заря Востока. - 2010. - 4 февр. - С. 3.

Аксенова, Л. Певец земли [Текст] : [о писателе-натуралисте А. Лухтанове] / Л. Аксенова // Рудный Алтай. - 2010. - 29 янв. - С. 8.

Тарлыкова, О. Родом из детства [Текст] // Казахстанская правда. - 2011. - 31 мая. - С.12. - О творчестве известного казахстанского писателя-натуралиста, алтайского краеведа А. Г. Лухтанова.

Карчевская, Е. Романтик, путешественник, патриот природы [Текст] : [о А. Лухтанове] / Е. Карчевская // Свобода слова. - 2013. - 18апреля. - С. 24.

Гончарова , Галина. Александр Лухтанов, фотограф и натуралист [Текст]: [о А. Лухтанове] / Г. Гончарова // 7 дней. - 2014. - 15 мая. - С. 9.

Шашкова Л. Путешественник за птицами [Текст] : [о А. Лухтанове] / Л. Шашкова // Казахстанская правда. - 2015. - 17 февраля. - С. 15.

 

А. Г. Лухтановтың жеке шығармалары туралы әдебиеттер

Литература об отдельных произведениях А. Г. Лухтанова

 

 

«Легенда о Черном Альпинисте» (2007)

 

Алтаев, М. В стране мальчишеской романтики [Текст] : [о книге А. Лухтанова «Легенда о Черном Альпинисте»] / М. Алтаев // Заря Востока.- 1998.-17 апреля. - С. 2.

Ташкимбаев, А. Лухтанов А. «Легенда о Черном Альпинисте" [Текст]: [об одноименной книге А. Лухтанова и А. Марьяшева] / А.Ташкимбаев, А.Лухтанов // Рудный Алтай.- 1998.-10 марта. - С.2.

 

"Город Верный и Семиреченская область" (2011)

 

Бейсенова, А. История Верного и Семиречья от "А" до "Я" [Текст] / А. Бейсенова // Деловой Казахстан. - 2012. - 10 февраля (№ 5). - С. 11. -
Об энциклопедии Александра Лухтанова "Город Верный и Семиреченская область".

Город Верный и Семиреченская область [Текст]  // Nomad-Kazakhstan.- 2011. - № 4/5. - С.14. – О новом энциклопедическом издании "Город Верный и Семиреченская область" известного краеведа А.Г.Лухтанова.

 

Мағзұмов Т.

Жаңартылды 11.07.2025 11:43

Мағзұмов Тоқтар (1958 ж.) - жазушы, зерттеуші, Қазақстан Журналистер Одағының (2003) және Қазақстан Жазушылар Одағының мүшесі (2008 ж.).

Тоқтар Нұржақыпұлы - Шығыс Қазақстан облысы, Катон-Қарағай ауданы, Қызыл Жұлдыз ауылында 1958 жылы 6 наурызда дүниеге келді.
Мектепті бітіргеннен кейін Алматы мемлекеттік ауыл шаруашылық институтында оқыды. Кейіннен Шығыс Қазақстан Мемлекеттік Университетінің филология факультетін бітірген.
1982-1992 ж.ж. Шығыс Қазақстан облыстық ауыл шаруашылық басқармасында, 1992-1997 ж.ж. Шығыс Қазақстан аймақтық жекешелендіру комитетінде бөлім бастығы, 1997- 2001 ж.ж. Шығыс Қазақстан облыстық мекемелерді қайта құру, жабу басқармасының бастығы, 2001-2002 ж.ж. Өскемен қаласының жиһаз жасау комбинаты бойынша конкурстық басқарушы, Өскемен қаласы әкімшілігінің ауыл шаруашылығы бөлімінің бастығы және Өскемен қаласының мемлекеттік коммуналдық мекемесінің бастығы қызметтерін атқарды.
Әдебиетте алғашқы қадамын әңгіме, новеллалар жазудан бастаған. Тұңғыш туындылары 1982 жылдан бастап облыстық Дидар (Коммунизм туы), «Ақ Ертіс» журналы мен Лениншіл жас (қазіргі Жас Алаш) газеттерінде жарияланды. Кейін әңгіме, хикаяттары республикалық «Жұлдыз» журналы мен «Жас Алаш» және «Қазақ әдебиеті» газеттерінде, облыстық орыс тілінде шығатын «Изумрудный Алтай» журналында романы жарық көрді.
Шығармалары:
«Қыз суреті» (2003), «Алтай әуендері» (2005), «Байберді асуы» (2007) «Райыстан -Оралханға дейін» (2014), «Құзғынды қырғыны» (2015), «Жазушы жолы» (2015), «Әбдікерім және Алаш» (2016), «Алтай өрнектері» (2022), «Судьбы и тревоги Алтая» - орыс тілінде (2023), «Тень Байтерека» - орыс тілінде (2023) «Алтай Алашы» (2023) тарихи роман.
2006 жылы Оралхан Бөкейдің әңгіме желісімен түсірілген «Бес тиын» көркем фильміне продюссер болды.

2023 жылы Тоқтар Мағзұмов "Алтай өрнектері" кітабы үшін Халықаралық "Алаш" әдеби сыйлығының лауреаты атанды. 

 

 Т. Мағзұмовтың шығармалары

Произведения Магзумова Т.

 Кітаптар-Книги

 Мағзұмов, Т. Байберді асуы [Мәтін] / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2007. - 212 б.

Мағзұмов, Т. О. Бөкей әлемі. Райыстан - Оралханға дейін [Мәтін] : эссе-эллегия / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Шығыс Ақпарат, 2014. - 148 б.

Мағзұмов, Т. Алтай алашы [Мәтін] / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Шығыс Ақпарат, 2014. - 260 б.

Мағзұмов, Т. Алтай алашы [Мәтін] / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Шығыс Ақпарат, 2015. - 332 б.

Мағзұмов, Т. Жазушы жолы [Мәтін] : ғұмырнамалық дерек / Т. Мағзұмов. - Өскемен : Шығыс ақпарат, 2015. - 164 б.

 Т. Мағзұмовтың мерзімді баспасөз бетінде жарияланған мақалалары

Статьи Магзумова Т., опубликованные на страницах периодической печати

Мағзұмов, Т. Орны бөлек Оралхан [Мәтін] : [эссе] / Т. Мағзұмов // Дидар. - 2012. - 18 мамыр. - Б.12.

Мағзұмов, Т. Әбдікерім болыстың жасын әлі білмейміз бе? [Мәтін] / Т. Мағзұмов // Дидар. - 2017. - 6 шілде. - Б. 27.

Мағзұмов, Т. Алтай аңыздары: [Тоқтар Мағзұмовтың "Алтай аңыздары" атты көлемді мақаласында Өр Алтайды жайлаған қалың қазақ жұртының арасында тарап кеткен әңгімелер мен ғибратты оқиғалардың ел аузында қаз-қалпында сақталған нұсқалары баян етілген] / Т. Мағзұмов . - Мәтін (визуалды) // Арайлы Катонқарағай. - 2024. - 19 шілде (N29). - Б. 6-7.

Литература о Магзумове Т.

Мақалалар - Статьи

Жайлыбай, Ғ.  Алтай жайлы айтылады бір аңыз [Тоқтар Мағзұмов шығармашылығы туралы]/ Ғ. Жайлыбай. - Мәтін // Ана тілі. - 2023. - 9-15 ақпан. - Б. 9.

***

Каланчина, Ирина. С любовью к книге : [в т. ч. есть информация о Т. Магзумове] / И. Каланчина. - Текст // 7 дней. - 2014. - 30 октября. - С. 3 : фот.

 

Мағауин М. М.

Жаңартылды 23.04.2025 07:56

Мағауин Мұхтар Мұқанұлы (1940-2025) – жазушы, журналист, қоғам қайраткері, аудармашы. 

1940 жылы 2 ақпанда Семей облысы, Шұбартау ауданында (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Аягөз ауданы) дүниеге келген. С. М. Киров атындағы ҚазМУ-дың (қазіргі әл-Фараби атындағы ҚазҰУ) филология факультетін және аспирантураны аяқтайды. "Қазақ әдебиеті" газетінде әдеби сын бөлімінің меңгерушісі, кейін "Жазушы" баспасында бас редактордың орынбасары, ҚазССР Ғылым академиясының М. О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының аға ғылыми қызметкері, Абай атындағы Қазақ педагогикалық институты қазақ әдебиеті кафедрасының доценті болып істеген.

1959 жылдан бастап жариялана бастаған. Орта ғасырдағы қазақ поэзиясы тарихына қатысты зерттеулерімен танымал болған.

«Ақшақар» (1969), «Бір атаның балалары» (1973) повестер мен әңгімелер жинағы,  «Көк мұнар» романының авторы. Жазушының таңдаулы әңгімелері мен повестері орыс тіліне аударылып, «Тазының өлімі» (1978), «Жыланды жаз» (1984), «Лирикалық шегініс» (1986) деген атпен республикалық және орталық баспалардан жарық көрді. Бірқатар шығармалары шетел және ТМД халықтары тілдеріне аударылды.

Мұхтар Мағауин Н. Погодиннің «Кремль куранттары» пьесасын, С. Моэмнің әңгімелер жинағын, ағылшын жазушысы Г. Хаггардтың «Сүлеймен патшаның кепіші» атты романын қазақ тіліне аударды.

«Аласапыран» тарихи роман-дилогиясы үшін Қазақ КСР-інің Абай атындағы мемлекеттік сыйлығы берілді (1984). «Түркі әлемінің үздік жазушысы» атағы берілген; «Түркі әлеміне сіңірген еңбегі үшін» Түркияның халықаралық Жазушылары және  көркемөнерпаздары қорының лауреаты.

Халық жазушысының қаламынан көркем прозада «Аласапыран», «Көк мұнар», «Шақан – Шері», «Сары қазақ», «Қыпшақ аруы», «Кесік бас – тірі тұлұп хикаясы», «Жармақ», «Шыңғыс хан», «Алтын Орда» романдары, көсемсөзде «Ұлтсыздану ұраны», «Қазақсыз Қазақстан», «Ұлы Отанымыз – мәңгілік Тұран», «Отарлау эпопеясы» сияқты көркем дүниелер туды.

Оның өзіне ғана тән қолтаңбасы болды. Ғұмыр бойы ізденістен арылған жоқ. Сол ізденіс 5-7 ғасырлық мұра боп, қазаққа қайта оралды. Қазақтың жоғалтқанын тапты, өшкенін тірілтті.

Қаламгердің артында 30 томдық мол мұра қалды. Бұл мұра ұлттың шамшырағына айналары сөзсіз.

10 қаңтар 2025 жылы АҚШ-тың Мэриленд штатында дүниеден өтті. 

М. Мағауин шығармалары

 Произведения Магауина М.

 Кітаптар - Книги

  

Мағауин, М. Қияндағы қыстау [Мәтін] : әңгімелер, повестер / М. Мағауин. - Алматы : Жалын , 1977. - 278 б.

Мағауин, М. Көк кептер [Мәтін] : повестер мен әңгімелер / М. Мағауин. - Алматы : Жалын, 1979. - 96 б.

Мағауин, М. Бір атаның балалары [Мәтін] : повестер және роман / М. Мағауин. - Алматы : Жазушы, 1980. - 320 б.

Мағауин, М. Аласапыран [Мәтін] : тарихи роман / М. Мағауин. - Алматы : Жазушы, 1988. - 832 б.

Мағауин, М. Ғасырлар бедері [Мәтін] : әдеби зерттеулер / М. Мағауин. - Алматы : Жазушы, 1991. - 427 б.

Мағауин, М. Шақан-Шері [Мәтін] / М. Мағауин. - Алматы : Жазушы, 1993. - 448 б.

Мағауин, М. Өмір жыры [Мәтін] : өнер адамдары туралы әңгімелер мен хикаяттар / М. Мағауин . - Алматы : Өнер, 1994. - 25 б.

Мағауин, М. Доңыз жылғы балалық [Мәтін] : әңгімелер, хикаяттар / М. Мағауин . - Алматы : Балауса, 1995. - 320 б.

Мағауин, М. Қазақ тарихының әліппесі [Мәтін] : деректі толғам / М. Мағауин . - Алматы : Қазақстан, 1995. - 208 б.

Мағауин, М. Көкбалақ және тамыздан соңғы әңгімелер [Мәтін] / М. Мағауин. - Алматы : Атамұра, 2004. - 248 б.

Мағауин, М. Шақан шері және әдепкі әңгімелер [Мәтін] / М. Мағауин. - Алматы : Атамұра, 2005. - 288 б.

Мағауин, М. Алдаспан [Мәтін] : көне қазақ поэзиясының антологиясы / М. Мағауин. - Алматы : Атамұра, 2006. - 312 б.

Мағауин, М. Қобыз сарыны [Мәтін] : XV-XVIII ғасырларда жасаған қазақ ақын, жыраулары / М. Мағауин . - Алматы : Мектеп, 2007. - 192 б.

Мағауин, М. Қыпшақ аруы [Мәтін] : хикаяттар / М. Мағауин. - Алматы : Атамұра, 2007. - 256 б.

Мағауин, М. Аласапыран [Мәтін] : тарихи роман. 1-ші кітап / М. Мағауин;ред. Е. Дүйсенбайұлы . - Алматы : Жазушы, 2009. - 496 б.

Мағауин, М. Аласапыран [Мәтін] : тарихи роман. 2-ші кітап / ред. Е. Дүйсенбайұлы . - Алматы : Жазушы, 2009. - 416 б.

Мағауин, М. Шыңғыс хан және оның заманы [Мәтін] / М. Мағауин. - Алматы : Дәуір, 2011. - 608 б.

***

Магауин, М. Кобыз и копье [Текст] : повествование о казахских акынах и жырау XV-XVIII веков / М. Магауин . - Алма-Ата : Жазушы, 1970. - 160 с. Магауин, М. Голубое марево [Текст] : роман / М. Магауин. - Алма-Ата : Жазушы, 1976. - 206 с.

Магауин, М. Смутное время [Текст] : исторический  роман-дилогия / М. Магауин. - Алма-Ата : Жалын, 1989. - 445 с.

Магауин, М.  Вешние снега [Текст] : дилогия / М. Магауин . - М. : Советский писатель, 1990. - 672 с.

Магауин, М. Азбука казахской истории [Текст] : документальное повествование / М. Магауин . - Алматы : Қазақстан, 1997. - 224 с.

Магауин, М. Гибель борзого [Текст] : повесть / М. Магауин . - Астана : Аударма, 2003. - 80 с.

Магауин, М. Гибель борзого [Текст] : роман / М.Магауин. - М. : Русская книга, 2003. - 304 с.

Магауин, М. Кобыз и копье [Текст] : повествование о казахских акынах и жырау ХV-ХVІІІ веков / М.Магауин. - Алматы : Мектеп, 2003. - 176 с.

 

М. Мағауиннің мерзімді басылымдар мен жинақтардағы жарияланымдары

                     Публикации М. Магауина в периодических изданиях и сборниках

 

1985-1995

 

Мағауин, М.  Жоғалған поэма тарихынан  : [Абайдың ұлы Ақылбайдың "Зұлыс" қиссасы туралы] / М. Мағауин // Жалын . - 1985. - № 1. -  Б.1.

Мағауин, М. Абайдың ақын інісі [Мәтін ] : [Шәкәрім туралы] / М. Мағауин // Жұлдыз . - 1988. - № 8. - Б. 184-185.

Мағауин, М. Шәкәрімнің шеберлігі [Мәтін] / М. Мағауин  // Жұлдыз . - 1988. - № 10. -  Б. 178-185.

Мағауин, М. Қазақ ордасындағы хан сайлау дәстүрі [Мәтін] / М. Мағауин // Қазақ әдебиеті. - 1994. - 13 мамыр.- Б.10-11.

Мағауин, М. Тәуекел хан заманында [Мәтін] : [XVІ ғ. Қазақ Ордасының ішкі, сыртқы ахуалы,мемлекеттік саясаты туралы] / М. Мағауин // Қазақ әдебиеті. - 1995. - 25 шілде.- Б. 10-11.

 

                                                                 1996-1999

 

Мағауин, М. Еділ бойын жайлаған бауырлар бар [Мәтін] : [Астрахань обл. қазақ диаспорасы туралы] / М. Мағауин // Қазақстан әйелдері. - 1996. - №10.- Б. 20-21.

Мағауин, М. Чешенстан азаттық алды [Мәтін] : [Чешенстандағы жағдай туралы] / М. Мағауин // Қазақ әдебиеті. - 1996. - 13 ақпан.- Б.3.

Мағауин, М. «Аласапыран» романы қалай жазылды [Мәтін] : ["Сүрлеу соқпақ немесе жазушының жан азабы" роман-эссесінен үзінді / М. Мағауин // Қазақ тарихы. - 1997. - № 6.- Б.36-39.

Мағауин, М. Жамбылдың ұлылығы [Мәтін] : [Жамбылдың 150 ж. сөйлеген сөзі] / М. Мағауин // Жұлдыз. - 1997. - № 12. -  Б.165-193.

Мағауин, М. Қараша өткен жоқ [Мәтін] : [жазушы Әнес Сарай туралы толғаныс] / М. Мағауин // Егемен Қазақстан. - 1997. -  26 желтоқсан. - Б.3.

Мағауин, М. Сүрлеу-соқпақ [Мәтін] : роман-эссе / М. Мағауин // Жұлдыз. - 1997. - №5. - Б.3-96.

Мағауин, М.  Ұстаз : [М. Әуезов туралы естелік сұхбат / М. Мағауин // Жалын . - 1997. -  № 1-2. - Б. 2-11.

Мағауин, М. Мен [Текст] : ғұмырбаяндық хамса / М. Мағауин // Жұлдыз . - 1998. - № 8 .- Б. 4-91;  №  9.- Б.17-95.

Мағауин, М. Шеңбердің шешуі [Мәтін] : [жазушы Оразбек Сәрсенбай шығармашылығы] / М. Мағауин // Егемен Қазақстан. - 1998. - 20 тамыз.- Б.3.

Мағауин, М. Жер-қазақтікі [Мәтін] / М. Мағауин // Жұлдыз . - 1999. - № 8. -  Б. 168-173.

Мағауин, М. Кұңфудзының  даналық  дәрістері [Мәтін] : [ежелгі  Қытай  фәлсафашысы  Куңфудзы  туралы] / М. Мағауин // Жұлдыз. - 1999. - №5.- Б.164-185.

2000-2005

 

Мағауин, М. Абайдың суреті [Мәтін] : [Эссе] / М. Мағауин // Жұлдыз. - 2000. - № 8-9. - Б. 3-33.

Мағауин, М. Гетенің соңғы махаббаты [Мәтін] : хикаяттан үзінді / М. Мағауин // Қазақ әдебиеті. - 2000. -  28 қаңтар. -  Б. 5, 8.

Мағауин, М. Тамыздан соңғы әңгімелер : Жүсіптің қызы Светлана; Жаздыгүн шілде болғанда [Мәтін] / М. Мағауин // Жұлдыз. - 2000. - № 7.-  Б. 89-114.

Мағауин, М. Шанышқылы Бердіқожа батыр [Мәтін] / М. Мағауин // Ұлағат. - 2000.- N10. - Б.108-109.

Мағауин, М. Шортанбайдың зар заманы [Мәтін] : ұлы ақын Шортанбайдың 175 жылдығына / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2003. - № 2. - Б.185-187.

Мағауин, М. Шортанбайдың жаңа зары [Мәтін] : Ш. Қанайұлының Мәскеу архивінен алынған жазбалары туралы / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2004. - № 10. - Б. 169-174.

Мағауин, М. Ескілікті сөздер [Мәтін] : Шал ақынның  мұрасын жинап тапсырған  Ғаббас Елеусізұлының дәптерінен / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2004. - № 9. - Б. 195-203.

Мағауин, М. Мұраттың арман-наласы [Мәтін] : Мұрат ақынның 150 жылдығына орай / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2003. - № 2. -  Б.186-188.

Мағауин, М. Ақыр-дүние [Мәтін] : естелік әңгімелер / М. Мағауин  // Жұлдыз . - 2004. - № 11. -  Б.121-140.

Мағауин, М. Ұлтсыздану ұраны [Мәтін] : ұлттық рух, қазақ тілі туралы зарлы толғау / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2004. - № 7. -  Б. 96 -169.

Мағауин, М. Абайдың белгісіз әңгімесі [Мәтін] : ["Дала уалаяты" газетінде басылған хикая авторы туралы] / М. Мағауин // Шәкәрім. - 2005. - № 1.- Б.12-19.

Мағауин, М. Дулат, Әмір, Нұғыман. Белгісіз ңұсқалар [Мәтін] : Омбы архиві, адвокат Н. Я. Коншин қорындағы әдеби нұсқалар туралы / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2005. - № 11. -  Б. 113.

Мағауин, М. Қыпшақ аруы [Мәтін] : хикаят / М. Мағауин  // Жұлдыз . - 2005. - № 1. - Б. 3-59.

 

2006-2013

 

Мағауин, М. Алаштың азаматы [Мәтін] : академик Кәмәл Ормантаев -70 / М. Мағауин  // Жұлдыз . - 2006. - № 8. -  Б. 172-174.

Мағауин, М. Бір бейбақ "Өтініш" [Мәтін] : Мағжанның жарына зейнетақы тағайындау тартысы / М. Мағауин  // Жұлдыз . - 2006. - № 11-12. -  Б.197-199.

Мағауин, М. Қырық-ошақ - Абайдың өлген жері... [Мәтін] / М.Мағауин // Жұлдыз . - 2009. - № 7. -  Б. 127-132.

Мағауин, М. Түркі  жұртының қара шаңырағы - бізбіз! [Мәтін] / М. Мағауин / сұхбат. М. Сембай // Дидар. - 2010. - 1 ақпан. - Б. 5.

Мағауин, М. Мағжанның әні [Мәтін] / М. Мағауин  // Егемен Қазақстан. - 2011. - 30 шілде .- Б. 4.

Мағауин, М. Шәкерімге қатысты үш дерек [Мәтін] / М. Мағауин  // Жұлдыз. - 2011. - № 4.- Б.130-144.

Мағауин М. Шыңғыс хан және оның заманы [Мәтін] / М. Мағауин // Жұлдыз . - 2011. - № 11. - Б. 42-129;   № 12. - Б. 7-88; 2012. - № 7. - Б. 69-103 .

.Мағауин, М. Қазақ хандығы [Мәтін] / М. Мағауин // Таң-Шолпан. - Алматы, 2013. - № 1. -  Б. 189-190.; № 2.- Б.189-190.

Мағауин, М. Бір уыс бидай [Мәтін] : әңгіме / М. Мағауин // Парасат. - 2013. - № 8.- Б. 22-23.

Мағауин, М. Қазақ әдебиетінің хал - ахуалы [Мәтін] / М. Мағауин // Парасат. - 2013. - № 9.- Б. 4-5, 14-15.

Мағауин, М.  Қазақ Ордасының хан сайлау дәстүрі [Мәтін] / дайын.: Ұ. Дәлейұлы // Дәстүр. - 2013. - № 5 .- Б. 6-7.

Мағауин,  М. Шыңғыс хан  және оның заманы [Мәтін] / М. Мағауин  // Жұлдыз. - 2013. -№ 2;   № 3. - Б. 3-55;  №4. - Б. 54-90.

 

1967-2014

 

Магауин, М.У истоков казахской литературы[Текст]: о творчестве каз. поэтов позднего средневековья / М. Магауин  // Простор.- 1967.- № 10.- С.58-60.
Магауин, М. На пути к Абаю [Текст] : [о творчестве Шал-акына] / М. Магауин // Простор. - 1970. - № 9. -  С. 96-100.

Магауин, М. Трудно быть великим народом, не зная величия своей истории [Текст] : [беседа с писателем ...] / М.Магауин // Казахстанская правда. - 1998. - 17 янв. -  С. 2.

Магауин, М.Великая охота, или Улуг Ау[Текст]: по роману "Смутное время" / М.Магауин // Зеркало. - 2003.- № 5. - С. 34.

Магауин, М.К дискуссии об исторической роли Чингис-хана[Текст]/ М.Магауин // Книголюб. - 2005. - № 2. - С. 36-38.

Магауин, М.Клевета и полный абсурд [Текст]: о религиоз. мусульманских организациях и казахской интеллигенции / М.Магауин // Начнем с понедельника. - 2006. - 13-19 окт. - С. 1,8,20.

Магауин, М.  Кобыз и копье[Текст]: о каз. литературе / беседу вел В.Бадиков / М.Магауин// Central Asia Monitor.- 2006. - 17 нояб.  - С. 7.

Магауин, М.Сизый голубь[Текст]: рассказ / М. Магауин;  перевод с каз. языка А. Курчаткина // Начнем с понедельника.- 2007. - 15-21 июня. - С. 16.

Магауин, М. Гибель Борзого [Текст] : повесть / М.Магауин // Литературный Казахстан . - 2010. - № 2. -  С. 68-100.

Магауин ,М.Шахан-шер[Текст]: повесть / М.Магауин // Все об охоте в Казахстане.- 2010.- № 3.- С. 26-29.

Магауин М.Казахстан без казахов [Текст]/ М.Магауин // Общественная позиция.- 2014. - 6 марта . - С.7,8-9,10-11.

                       М.Мағауиннің өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер

                     Литература о жизни и творчестве Магауина М.

 

Қазақ әдебиеті [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы : Аруна, 2005. – Мағауин Мұхтар Мұқанұлы : б. 353.

Қазақ әдебиетінің тарихы [Мәтін] : 10 томдық. Т. 9 : Кеңес дәуірі (1956-1990), 2005. – Мұхтар Мағауин

Қазақстан жазушылары [Мәтін] : анықтамалық. - Алматы : Ан Арыс, 2009. – Мағауин Мұхтар Мұқанұлы : б. 254.

Қазақстан [Мәтін]  : ұлттық энциклопедия. Т. 6. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2004. - Мағауин Мұхтар Мұқанұлы : б. 304.

Семей өңірінің ақын-жазушылары [Мәтін] : био-библиографиялық көрсеткіш, 2005.- Мұхтар Мағауин : б.59.

 Шығыс Қазақстан Облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. – Мағауин Мұхтар Мұқанұлы:  б. 506.

 

1996 - 1999

 

 Асанов, Ж. Келісім [Мәтін] : [Мұхтар Мағауин әңгімелерін оқығанда] / Ж. Асанов // Заман Қазақстан. - 1996. - 13 қыркүйек.- Б.15.

 Асанов, Ж. Шындық кестесі [Мәтін] : [жазушы М. Мағауиннің "Күй бабасы Байжігіт" және "Әбдіғапар сері" әңгімелері жайында] / Ж. Асанов // Ақиқат. - 1998. - № 2. - Б.63-66.

Сейдахметова, Ж. "Жүйрік" повесіндегі ұлттық ерекшеліктер [Мәтін] : [М. Мағауиннің повесі туралы] / Ж. Сейдахметова // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 1998. - № 7-8. - Б. 63-66.

Сыдықов, Қ. Тарих һәм тұлға [Мәтін] : [М. Мағауиннің "Аласапыран" дилогиясындағы Ораз-Мұхаммед образы] / Қ. Сыдықов // Қазақстан жоғары мектебі. - 1998. - №1.- Б. 69-75.

Сейдахметова, Ж. Әдеби тұлғаның адамгершілік әлемі [Мәтін] : [жазушы М. Мағауин шығармашылығы] / Ж. Сейдахметова // Ұлт тағылымы. - 1999. - №6.- Б.108-113.

2000-2008

 

 Бөдешұлы, Ж. Қобыз сарыны [Мәтін] : [М.Мағауинге арналған өлең] / Ж. Бөдешұлы // Қазақ әдебиеті. - 2000. - 28 қаңтар.- Б. 6-7.

Жұмаділов, Қ. Мұхтар Мағауин туралы сөз. [Мәтін] / Қ. Жұмаділов // Қазақ әдебиеті. - 2000. -  28 қаңтар.- Б. 6-7.

Күмісбайұлы, Ш. Үш ғасырды тірілткен. [Мәтін] : [М.Мағауиннің 60 жасқа толу мерейтойы қарсаңында] / Ш. Күмісбайұлы // Ұлан. - 2000. - 1 ақпан.- Б.3.

Сейдахметова, Ж. Қаhарманның әлеуметтік әрекеті [Мәтін] : [жазушы М.Мағауин шығармаларына талдау] / Ж. Сейдахметова // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 2000. - №1.- Б. 49-50.

Қауғабай, О. "Қыпшақ аруы" қызықтырып жатыр [Мәтін] : Мұхтар Мағауиннің соңғы жарияланған шығармасы бойынша пікір алмасу / О. Қауғабай // Қазақстан - ZAMAN . - 2005. - 1 сәуір. - Б.14.

Омарова, Г. Ұлт және .. Мағауин [Мәтін] / Г. Омарова // Түркістан һttp://www.turkestan.kz. - 2005. - 24 наурыз.- Б. 7.

Тоқсанбаева, А. М. Мағауин хикаяттарындағы ұлттық характер [Мәтін] / А.Тоқсанбаева // Ұлт тағылымы. - 2006. - №2.- Б.296-299.

Әбілқайыр, Қ. Мұхтар аға, елге қайтыңызшы немесе М.Мағауин көкеме "Менен" үшбу хат [Мәтін]  / Қ. Әбілқайыр // Қазақстан - ZAMAN . - 2008.- 7 тамыз. - Б. 8.

2010

 

 Алтай, А. Нарқызылдың шабысы [Мәтін] : жазушы Мұхтар Мағауин туралы / А. Алтай // Қазақ әдебиеті. - 2010. - 19 наурыз.- Б.10.

Аманжол, Қ. Классик немесе Мұхтар Мағауиннің мәңгілік күйі [Мәтін] / Қ. Аманжол // Егемен Қазақстан. - 2010. - 2 ақпан.- Б. 5-6.

Елшібек, Ж. Құдіретті қазына [Мәтін] : көрнекті жазушы Мұхтар Мағуиннің сөз өнері хақында / Ж. Елшібек ; әңг. Қ. Аманжол // Егемен Қазақстан. - 2010. - 20 наурыз.- Б. 9.

Жерлесіміз Мұхтар Мағауин -70 жаста [Мәтін] // Аягөз жаңалықтары. - 2010. - 6 ақпан.- Б. 1.

Жүнісбеков, Б. Мен - адамдық мәні, оны "менменсумен" шатастыру-мешеуліктің шатағы [Мәтін] / Б. Жүнісбеков // Ақиқат. - 2010. - № 5.- Б. 67-70.

Қасқабасов, С. Мұхтар Мағауиннің "Жармақ" романы [Мәтін] : жазушының 70 жылдығы қарсаңында / С. Қасқабасов // Қазақ әдебиеті. - 2010. - 15 қаңтар.- Б. 1,4.

Тойшанұлы, А. М. Мағауин жаңа прозасының алтын өзегі [Мәтін] / А. Тойшанұлы // Жұлдыз. - 2010. - № 8.- Б.182-191.

 

2011- 2015

 

Әбікенұлы, С. Мұхтар - Иманның мұңы немесе "Жармақ" [Мәтін] / С. Әбікенұлы // Жалын . - 2011. - № 1. -  Б. 168-176.

Қабылов, Ә. Мұхтар Мағауин прозасындағы ирония [Мәтін] / Ә. Қабылов // Ұлағат . - 2011. - № 1. - Б. 3-14.

Медетбек, Т. Мағауия Мағауин туралы [Мәтін] / Т. Медетбек // Түркістан . - 2012. - 15 наурыз. - Б. 10.

Мағауиннің "Шыңғыс ханы" [Мәтін] // Түркістан . - 2012. - 5 сәуір. - Б. 6.

Юсуп, П. К. М. Мағауиннің "әдепкі әңгімелер" циклі [Мәтін] / П. К. Юсуп // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. - 2012. - N 5-6.- Б. 95-98.

Абишева, А. М.Мағауин. "Бір атаның балалары" [Мәтін] / А. Абишева // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 2015. -  №11.- Б. 57- 62.

Айтұлы, Н. Нарқызыл мен жалғыз ұл [Мәтін] : [жазушы Мұхтар Мағауин 75 жасқа толды] / Н. Айтұлы  // Ертіс өңірі . - 2015. - 4 ақпан.- Б. 11.

Аманжол, Қ.  Менің Мұхтар ағатайым... немесе мағауиндік мәңгілік күй туралы толғау [Мәтін] / Қ. Аманжол // Ана тілі. - 2015. - 12-18 ақпан.- Б. 6-7.

Сембай, М. Жазушы бақыты : [Мәтін] : [М.Мағауин туралы]  / М. Сембай // Егемен Қазақстан . - 2015. - 20 ақпан. - Б. 12.

 

2020-2024

Әуезхан, Ә. Бабалар рухының шырақшысы: [халық жазушысы Мұхтар Мағауин туралы] / Ә. Әуезхан. // Алдаспан. - 2020. - 4 маусым. - Б. 11.

Елшібек, Ж. Қайталанбас ғажайып құбылыс немесе классик жазушы Мұхтар Мағауин Абай портретін сырлы сөзбен қалай зерлеген ? / Ж. Елшібек. // Егемен Қазақстан. - 2020. - 10 тамыз. - Б. 9

Мәмесейіт, Т. Зобалаң заманның жолбарыс-адамы: Мұхтар Мағауиннің "Шақан Шері" романын қайталап оқығанда / Т. Мәмесейіт. // Қазақ әдебиеті. - 2020. - 9 қазан. - Б. 20.

Әбдіқалық, К. Мұхтар Мағауин айналып өтпеген тақырып - аштық / К. Әбдіқалық. // Қазақ әдебиеті. - 2021. - 22 қаңтар. - Б. 8.

Нұғыман, С. Жоғалған рухты жоқтау / С. Нұғыман. // Қазақ әдебиеті. - 2021. - 16 қазан. - Б. 10-11. ; 16 қазан. - Б. 23.

Шандор, Л. Мұхтар Мағауиннің қазақ тарихының әліппесі мажар тілінде / Л. Шандор. // Түркістан. - 2022. - 17 ақпан. - Б. 7

Абайхан, Ж. Қазақаралық жанжал: [жазушы Мұхтар Мағауиннің "Ұлтаралық жанжал" әңгімесін оқығаннан кейін] / Ж. Абайхан. // Найзатас. - 2023. - №4. - Б. 166-169

Әлиман, Ж. Мәңгі жұмбақ: [жазушы Мұхтар Мағауиннің "Өмір жыры" хикаясы туралы] / Ж. Әлиман. // Егемен Қазақстан. - 2023. - 15 тамыз. - Б. 10

Нұржан , С. Мэтр Мағауинмен Мәшһура: [жазушы Мұхтар Мағауин туралы] / С. Нұржан. // Түркістан. - 2023. - 27қазан (№43). - Б. 5

Қазымұратұлы, Ж. Мұхтар Мағауиннің үйінде / Ж. Қазымұратұлы. // Жас Алаш. - 2024. - 30 қаңтар (N7). - Б. 1-7

Қорғасбек, Ж. Мұртаза мен Мағауин / Ж. Қорғасбек. // Егемен Қазақстан. - 2024. - 29 ақпан (N42). - Б. 11

Төлтай, Т. Мұхтар Мағауинге сәлем бере барғанда... / Т. Төлтай. // Семей таңы. - 2024. - 29 ақпан (№26). - Б. 3

Махан, Н. Мұхтар Мағауиннің "Көк мұнары" хақында / Н. Махан. // Жұлдыз. - 2024. - N7. - Б. 136-148

Әлім, Қ. Кемердегі кәдімгі Мағауин: жазушы Мұхтар Мағауин туралы / Қ. Әлім. // Егемен Қазақстан. - 2024. - 19 қыркүйек (N181). - Б. 11.

Жұртбай, Т. Бұлт болған айды ашқан, мұнар болған күнді ашқан...: жазушы Мұхтар Мағауин туралы / Т. Жұртбай // Жас Алаш. - 2025. - 14 қаңтар (N1). - Б. 7.

Қазақ тарихын үш ғасырға тереңдеткен: жазушы Мұхтар Мағауин туралы // Семей таңы. - 2025. - 18 қаңтар (N6). - Б. 4.

Мұнар да мұнар, мұнар күн... : [аса көрнекті жазушы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Мұхтар Мағауин дүниеден өтті] // Айқын. - 2025. - 11 қаңтар (№3). - Б. 1, 8-9.

Оразалин, Н. Қаламына ғасырлар ұя салған...: жазушы Мұхтар Мағауин туралы / Н. Оразалин  // Қазақ әдебиеті. - 2025. - 17 қаңтар (№2). - Б. 21.

Әмірбекова, А. Мұхтар Мағауиннің көркем тілі / А. Әмірбекова. - Мәтін (визуалды) // Ана тілі. - 2025. - 22 мамыр (№21). - Б. 7.

  

***

 Бадиков, В. Полет в будущее [Текст] :  [о М. Магауине]  // С вечностью – на чистоту: очерки современного литературного процесса литературного Казахстана / В. Бадиков ; сост. А.Арцишевский.  - Алматы: Алаш, 2014. - С.124-126. 

Джуанышбеков, Н.Мухтар Магауин [Текст] : (очерк жизни и творчества) / Н. Джуанышбеков . - Алматы :  2004. - 56 с. \

Казахстан [Текст] : национальная энциклопедия. Т.3. – Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2005. - Магауин Мухтар Муканович: с. 449.

Литература Казахстана  [Текст] : энциклопедический справочник- Алматы : Қазығұрт, 2010. – Магауин Мухтар Муканович: с. 324.

Писатели Семипалатинского региона [Текст] : био-библиографический указатель / Семипалатинская универсальная научная библиотека им. Абая. - Семипалатинск : Талант, 2006.- Мухтар Магауин: с. 48.

                                                                                 ***

Кекилбаев, А. Могучее древо,поднявшее пласт веков [Текст] : исполнилось 60 лет известному казахскому писателю Мухтару Магауину / А. Кекилбаев // Казахстанская правда. - 2000. - 12 февраля. -  С. 5.

Сушко, П. И слух ласкает красота речений [Текст] / П. Сушко // Деловой Усть-Каменогорск. - 2006. - № 3. -  С. 40-41.

Досанова, А.  Мы дети одного отца [Текст] : [о творчестве писателя М. Магауина] / А.  Досанова // Семь дней. - 2010. - 18 марта. -  С. 6.

Досанова, А.  Творчество как история и судьба [Текст] : [о писателе-земляке М. Магауине] / А.  Досанова, Я. Абдеева // Мәдениет жаршысы  = Вестник кльтуры. -  2010. - № 2. - С. 12.

Китаева, О. На книжной полке в самом уголке [Текст] : [о повести М. Магауина "Дети одного отца"] / О. Китаева // Мәдениет жаршысы  = Вестник культуры. - 2011. - № 11. - С. 41.

 

М. Мағауиннің  жеке шығармалары туралы әдебиеттер

Литература об отдельных произведениях М.Магауина

«Қазақ тарихының әліппесі» (1995)

 

Мағауин, М. Тарих тамыры тереңде [Мәтін] : ["Қазақ тарихының әліппесі" кітабы жайында] / М. Мағауин // Қазақ әдебиеті. - 1995. - № 7 ақпан.- Б.4.

 

«Азбука казахской истории» (1997)

 

Добрая, Р. Они были подняты на белой кошме [Текст] : [о кн. М. Магауина "Азбука казахской истории" / Р.Добрая // Казахстанская правда. - 1998. - 31 январь. - С.3.

 

"Чингисхан и его время" (2011)

 

Азмухамбетов Ш. В лучах славы отцов [Текст] : [о книге М. Магауина "Чингисхан и его время"] / Ш. Азмухамбетов // Рудный Алтай. - 2013. - 4 окт. - С.4.

 

 

Макиенко Л.

Жаңартылды 10.05.2024 11:31