Известные имена

Оралхан Айбек

Оралхан Айбек

Оралхан Айбек Тілеубекұлы (1988 ж. т.) – ақын, аудармашы, журналист, Қазақстан Журналистер одағы мен Жазушылар одағының мүшесі.

1988 жылы 5 ақпанда Шығыс Қазақстан облысыКатонқарағай ауданы, Белқарағай ауылында (бұрынғы Медведка ауылы) дүниеге келген.

1995-2003 жылдары Оралхан Бөкей атындағы Белқарағай орта мектебінде оқыды. 9-сыныптан бастап Өскеменде дарынды балаларға арналған Жамбыл атындағы облыстық мамандандырылған мектеп-гимназия интернатында оқуын жалғастырады. Мұнда Айбек Оралхан КСРО мен Қазақстанның еңбек сіңірген мұғалімі, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Қанипа Битибаеваның жетекшілігімен әдебиетті тереңдетіп оқып, авторлық сыныпта оқыды. Серік Ғабдуллин бастаған «Шабыт» жас ақындар мектебінің белсенді мүшесі болды.

Орта мектепті бітіргеннен кейін 2006-2009 жылдары С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінің журналистика факультетінде оқыған.

2006-2008 жылдары «Мәдениет жаршысы» журналында, сондай-ақ белгілі жазушылар С.  Ғабдуллин, М. Құмарбеков және С. Байхановтың бастамасымен құрылған Шығыс Қазақстан облысының мәдениет пен өнерді қолдау қоры Өскеменде шығарған «Ақ Ертіс» әдеби журналында жұмыс істеді.

2009-2013 жылдары Павлодар мемлекеттік педагогикалық институтында оқып, ЖОО-ны «Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығы бойынша тәмәмдады.

А. Оралхан «31-арна Өскемен» телеарнасында диктор, авторлық бағдарлама жүргізушісі, «Ирбис» Павлодар қалалық телеранасында коррекпондент, «Халық радиосы» радиостанциясында радиожүргізуші, Павлодар облысындағы белді әдеби басылым «NAIZATAS» әдеби-көркем, қоғамдық-саяси журналының жауапты хатшысы болды. «Алты аңғар» поэзиялық жинағы 2020 жылы жарық көрді. 2022 жылы К.Луниннен аудармалары «Жаса, Қазақстан» кітабында басылды.

2020 жылы Айбек Оралханның «Алтын аңғар» атты поэтикалық жинағы жарық көрді. Сондай-ақ, ол Акбар Гошалы («Тұранның бір түп жусаны»), Наталья Харлампеева («Саханың сандал садағы»), Виктор Семерьянов, Низами Тагисой, Константин Лунин («Жаса, Қазақстан»), Павел Васильевтің топтама өлеңдерін   қазақ тіліне аударды.

Айбек Тілеубекұлының белсенді шығармашылық қызметі көптеген жоғары жетістіктерімен, соның ішінде оның поэзия мен көркем оқудағы шеберлігін көрсететін беделді ұлттық байқаулар мен фестивальдардағы жеңістерімен ерекшеленді.

2022 жылдың қараша айынан бастап қазіргі уақытқа дейін Айбек Оралхан «Шаңырақ» Павлодар облыстық халық шығармашылығы және мәдени-демалыс қызметі орталығы басшысының орынбасары болып табылады.



А. Т. Оралханның  шығармалары
Произведения Оралхана А. Т.
Кітаптар – Книги
Оралхан, Айбек. Алты аңғар / А. Оралхан. - Павлодар : ЖК Сытин А.А., 2020. - 182 б.
А. Оралханның мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары
Публикации Оралхана А. Т. в периодических изданиях и сборниках
Оралхан, Айбек. Бақыттың бесігінде тербетіліп, Бағытын болашаққа бұрған қала  : (Қала күні) // Сарыарқа самалы. – 2014. - 13 қыркүйек. - Б. 20
Оралхан, Айбек. Тәрбие деген тәңір бар"  : ("Мәшһүр Жүсіп" орталық мешітінің кітапханасында педагог-ғалым Мұхтар Арынның "Бес анық" шығармасы негізінде әзірлеген моноспектакль қойылды). // Сарыарқа самалы. – 2015. - 6 тамыз. - Б. 11
Оралхан, Айбек. Ертіс әуендері" жастар жыр жинағына жасалған сыни жорық // Найзатас. – 2016. - № 6. - Б. 140-170
Оралхан, Айбек. Жүз долларға жазылған жыр  : (Үзінді). // Сарыарқа самалы. – 2017. - 19 тамыз. - Б. 6
Оралхан, Айбек. Бағдарлама - іргелі жобалардың бастауы болды" : [Облыстық мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасының басшысы А.Т. Райымбековпен сұхбат] // Найзатас. – 2018. - № 2. - ақпан. - Б. 41-55
Оралхан, Айбек. Мөлдір муза"  : ["Мөлдір муза" жас қаламгерлер клубы ] // Сарыарқа самалы. – 2018. - 1 наурыз. - Б. 16
Оралхан, Айбек. Сұлтанмахмұт сүйген Бағила сұлу  : [Жасын мінезді ақын, жалынды публицист, ағартушы, Абайдан кейінгі сөз сүлейлерінің сұлтаны көсемсөздегі көреген қаламгер - сұлтанмахмұт Торайғыровтың 125 жылдығы туралы]. // Найзатас. – 2018. - № 5. - Б. 127-134
Оралхан, Айбек. Алаштың Ардағы" мүшәйрасы : Ертіс-Баян өңірі  ақындары арасында Павлодар өңірінің өнері мен руханиятының дамуына сүбелі үлес қосқан Павлодар облысы мәдениет, архивтер құжаттама басқармасының бұрынғы басшысы Ардақ Тәттімбекұлы Райымбековті еске алуға  рухына арналған "Алаштың Ардағы" атты облыстық мүшәйра өткізілді) // Naizatas. – 2019. - № 2 (45). -  Б. 169 - 173
Оралхан, Айбек. Сейділдә қажы Түйтебекұылының зиратына зиярат  : [Теренкөл ауданы Жаңа-құрылыс ауылдық аймағында орналасқан дін насихатшысы, әулие Сейділдә Түйтебекұылының зиратына зиярат]. // Naizatas. – 2019. - № 4 (47). - Б. 15
Оралхан, Айбек. Біздің ақындар елорданы жырға бөледі  : (Нұр-Сұлтан қаласында өткен "Eurasian Book Fair-2019" IV Еуразиялық халықарлық кітап көрме-жәрмеңкесінде жерлес жас қаламгерлердің жыр жинақтары таныстырылды) // SARYARQA SAMALY. – 2019. - 4 мамыр. - Б. 12
Оралхан, Айбек. Тегеурінді қаламгер  : [журналист Жанат Тұрғанбекұлы туралы].// Найзатас. – 2019.- № 6. - Б. 74 - 89
Оралхан, Айбек. Ұлы Абайды ұлықтаған ұстаз : // Егемен Қазақстан. - 2020. - 1 мамыр. - Б. 11
Оралхан, Айбек. "Кереку жырлары" жарық көрді : (Белгілі ақын, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Халықаралық "Алаш" әдеби сыйлығының лауреаты, Ресей Лермонтов комитеті Қайсын Құлиев медалінің иегері Арман Қанидің кезекті жыр жинағы жарық көрді) // SARYARQA SAMALY. – 2020. - 31 желтоқсан. - Б. 20
Оралхан, Айбек. Жазылмаған естелік  : (Тұрсын рухының монологы) // Naizatas. – 2021. - № 4. - 135 - Б. 138
Оралхан, Айбек. Қайсар азамат : желтоқсаншы Амангелді Нүкенов туралы // Найзатас. - 2021. - № 6. - Б. 147-163
Оралхан, Айбек. Тағдырлы ақынның тағдырлары : ақын Арман Қанидың "Тағдырлар" жинағына рецензия // Найзатас. - 2022. - № 4. - Б. 34-43
Оралхан, Айбек. Ағайыншылдық академиясының әліппесі : [қаламгер Зекебай Солтанбайұлының "Наз" кітабына рецензия] / А. Оралхан. // Найзатас. - 2022. - № 6
Оралхан, Айбек. «Ертіс әуендері» жастар жыр жинағына жасалған сыни жорық // Кітап & Кітапхана. – 2023. - № 2 (26). - Б. 34-37
Оралхан, Айбек. ..деген екен. Ертіс-Баян өңірі қаламгерлерінің қалжыңдары // Найзатас. - 2023. - № 3. - Б. 161-169
Оралхан, Айбек. Сұлтанмахмұт және Бағила сұлу : [С.Торайғыровтың Шығыс Қазақстан облысы Катонқарағай ауданы Шыңғыстай ауылында болған кездері туралы] // Үркер. - 2023. - № 5. - Б. 14-19
Оралхан, Айбек. Жүрегі тілім-тілім жыр жампозы : [Белгілі ақын, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Халықаралық "Алаш" әдеби сыйлығының лауреаты, Ресей Лермонтов комитеті Қайсын Құлиев медалінің иегері Арман Қанидың "Тағдырлар" жинағы жайлы] / А. Оралхан // URKER. – 2023. - № 5. - Б. 32-39
А. Т. Оралханның өлеңдері
Стихи Оралхана А. Т.
Оралхан, Айбек. Ел үшін мына өмірім!  : (Өлеңдер) // Найзатас. – 2014. - №5. - Б. 72-85
Оралхан, Айбек. Ару қала, сені сүймеу - ар маған  : (Поэзия) // Сарыарқа самалы. – 2016. - 3 қараша. - Б. 11
Оралхан, Айбек. Жырдан алау жағамын деп...  : (Поэзия). // Naizatas. – 2020. - №5. - 115 - 132 б.
Оралхан, Айбек. Ұлы Абайды ұлықтаған ұстаз  : [Ұлы Абайдың 175 жылдығы]. // EGEMEN QAZAQSTAN. – 2020. - 1 мамыр. - Б. 11
Оралхан, Айбек.  Жарыма  : (Өлең) // SARYARQA SAMALY. – 2021. - 6 наурыз. - Б. 12
Оралқанов, Айбек. Биіктік : (поэзия) // Shekarashy. – 2021. № 6. – Б. 71
Оралхан, Айбек. Абай тойына арнау  : (Поэзия) // SARYARQA SAMALY. – 2022. - 16 тамыз. - Б. 8
Оралхан, Айбек. Мұнар таудың басындай мұңым жатыр, Ұлартаудың тасындай үгілмеген...  : [өлеңдер] / А. Оралхан // Ұркер. – 2023. - № 6. - Б. 15–20
Оралхан, Айбек. Жырдан алау жағамын деп... : [өлеңдер] / А. Оралхан // Aq jelken. – 2024. - № 2. - Б. 55-57
А. Т. Оралқан туралы әдебиет
Литература об Оралхане А.
Мақалалар - Статьи
Хашымқызы, Қарлығаш. Ақынын ардақтаған ел  : (Талдықорған қаласында Тұманбай Молдағалиевке арналған "Жүрегі жырдан жаралған" атты республикалық жазба ақындар байқауында жерлесіміз бірінші орынды қанжығалады) / Қ. Хашымқызы // Сарыарқа самалы. – 2016. - 22 қазан. - Б. 6
Хонж, Алпысбай. Жылылық ізде жырымынан" : (Ертіс-Баян өңірінің ысытық ықыласына бөленіп жүрген ақын, аудармашы, облысытық "Найзатас" әдеби-көркем, қоғамдық саяси журналының жауапты хатшысы Айбек Оралхан жуырда, С.Торайғыров атындағы облысытық кітапханада "Жылылық ізде жырымнан" атты шығармашылық кездесу өткізді) // Сарыарқа самалы. – 2019. - 21 ақпан. - Б. 6
Хонж, Алпысбай. Әдебиетте шекара жоқ : (Павлодардағы №16 мектеп-лицейінде ерекше әдеби шара өтті. "Уақытқа сыр ашу" деген атпен ұйыдастырлған жыр кешінде павлодарлық ақын Константин Лунин мен жас дарын, ақын, журналист Айбек Оралхан өлеңсүйер қауыммен жүздесіп, тыңдарманның құлақ құрышын қандырды) / А. Хонж // SARYARQA SAMALY. – 2019. - 12 наурыз. - Б. 8
Амантайұлы, Жарқынбек. "Алты аңғардан" аңғарғаным  : (ақын, "Naizatas" әдеби-көркем, қоғамдық-саяси журналының жауапты хатшысы Айбек Орлаханның "Алты аңғар" атты тұңғыш жинағына жазылған ой-пікір) // Naizatas. – 2020. - № 5. - Б. 112-114
Қайдар, Рауан. Бір күнде үш ақынның кітабы жарық көрді  : (Павлодар облысыныда үш бірдей ақынның кітабы жарық көрді) / Р. Қайдар// EGEMEN QAZAQSTAN. – 2020. - 27 тамыз. - Б. 11
Сахаба, Тілеуберді. Үш ақынның "тұнғышы"  : (Ертіс-Баян өңірінің әдеби кеңістігі бірден үш туындымен толықты) / Т. Сахаба// SARYARQA SAMALY. – 2020. - 3 қырқүйек. - Б. 21
Сахаба, Тілеуберді.  Үш туындының тұсауы кесілді  : (Жуырда С.Торайғыров атындағы облыстық кітапханада жергілікті  ақын-жазушылардың үш бірдей кітабының тұсаукесері өтті) / Т. Сахаба // SARYARQA SAMALY. – 2020. - 24 қырқүйек. - Б. 24
Баянбекқызы, М. Автормен кездесу өтті  : (Оқушылар сарайында «Табысқа апарар жол» жобасы аясында «Досиктің дәуірлерге саяхат: Ежелгі Павлодар туралы» ертегі кітабының авторларымен кездесу өтті ) / М. Баянбекқызы // SARYARQA SAMALY. – 2023. - 14 ақпан. - Б. 7
Таженова, Марал. Сказка о древнем Павлодаре  : [о краеведческом проекте Павлодарской ОУНБ им. С.Торайгырова "Путешествие Досика во времени. Сказка о древнем Павлодаре"]. // Кітап & Кітапхана. – 2023. - № 2 (26). - Б. 34-37
Қадырова, Жанаргүл. Өлеңім - өмірімнің айнасы : (Таяуда Екібастұз қаласында С. Торайғыров атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапхананың "Кітап және қаламгер" жобасы шеңберінде "Өнер" қалалық мәдениет сарайында "Өлеңім - өмірімнің айнасы" атты әдеби кеш өтті). // Отарқа. – 2023. - 16 қараша. - Б. 6
**** 
Шаяхметов, Алишер. В числе лучших  : [журналист А. Оралхан стал номинантом первого республиканского конкурса "Әскери-Медиа-2017"] / А. Шаяхметов// Звезда Прииртышья. – 2017. - 21 ноября. - С. 2
Бескорсая, Екатерина. Первое искусство - искусство слова  : [о творчестве поэта Айбека Оралхана] / Е. Бескорсая // Казахстанская правда. – 2019. - 29 марта. - С. 8 
Интернет ресурстар
Интернет ресурсы 
Оралхан Айбек. Ұлы Абайды Ұлықтаған ұстаз // https://abaialemi.kz: [сайт]. - URL: https://abaialemi.kz/ru/post/view?id=1480 (дата обращения 14.05.2024)
Лунин К.  Домбра // https://stihi.ru: [сайт]. – URL: https://stihi.ru/2024/04/03/2861 (дата обращения 14.05.2024)
 
 
 
 
 

Өскенбаев Х.

Өскенбаев Халиолла Құнанбайұлы (1848-1870) – ақын, әдебиетші

Халиолла Құнанбайұлы 1848 жылы туған. Әкесі Құнанбай төрт әйел алған. Үлкен әйелі – қыздай алған Күңкеден Құдайберді туады. Екінші әйелі – Ұлжаннан туған балалары: Тәңірберді, Ибраһим (Абай), Ысқақ, Оспан, үшінші әйелі – Айғыздан Халиолла, Ысмағұл деген балалары болған. Төртінші әйелі – Нұрғанымнан ұрпақ жоқ.

Құнанбай екі баласына үлкен үміт артқан. Халиолланы жастайы-нан орыс оқуына берсе, Абайды мұсылманша оқытады. Балаларын өз атына жаздырғанмен, Халиолла мен немересі Әбдірахманды әкесі Өскенбайдың атына жаздырды. «Халиолла Өскенбаев» деп жаздырғаны туралы куәлік қағаз (свидетельство) мұрағаттарда сақталған. Халиолланы ағайын- туысы – Халел деп атаса, оның аты-жөні орыс басылымдары мен архив деректерінде «Халиулла Ускенбаев» деп кездеседі.      

 Жасында Халиолла Құнанбайдың барлық балалары сияқты ауыл молдасы Ғабитханнан дәріс алып, мұсылманша хат таниды. Кейіннен Семейдегі Камалиден хазіреттің медресесінде үш жыл оқып, оған қоса өзі ынта қойып, орысша сауатын ашады.

Әрхам: «Халиолла сабырлы, көп сөйлемейтін, тұйық болады. Абай Ысқақтан Халиолла артық, ойлы ақылды, дана адам болар деп үміт артады» дейді.

Халиолла 11- 12 жасында кадет корпусына түссе, онда 7 жыл оқып, 1867 жыл бітіріп шығады. Сол жылы Москваның Павлов атындағы әскери училищесіне түсті. Халиолла бір жыл ауылда, бір жыл Омбыдаәскери қызмет атқарады. Құнанбайдың талантты ұлы 1870 жылы аққан жұлдыздай, небәрі 22 жыл ғана өмір сүріп, аурудан қайтыс болады. Сүйегі «Сары қатын» қыстауына жерленеді.

Семей өңірінде алғашқы адамдардың қатарында әскери шенге ие болған ол жат жерде тек білім алумен ғана шектелмей, қазақ халқының фольклор үлгілерін жинайды. Оларды И.Березин, Н.Костылецкий, Н.Максимов сынды орыстың шығыстанушы ғалымдарына жолдап, өзі де қазақ халқы ауыз әдебиетінің кейбір нұсқаларын орыс тіліне аударады. Жазғандары «Дала уәлаяты», «Сибирский вестник», «Московская иллюстративная газета», «Природа и люди» басылымдарында жарық көріп отырады.
Халиолла Өскенбаевтың ғұмыры мен шығармашылығы жайлы ғалымдар мен жазушылар өз пікірлерін қалдырған.

Әлкей Марғұлан – Халиолланың өмірі мен рухани мұрасын зерттеуге ден қойған алғашқы ғалым. Халиолла жайында әр уақыттарда Г.Потанин, Н.Максимов, И.Березин, Н.Костылецкий атты орыс ғалымдары мен М.Әуезов, С.Мұқанов, Ұ.Сұбханбердина, А.Сағди, М.Бейсенбаев, Т.Жұртбай, Т.Әлімқұлов сынды қазақ жазушылары мен ғалым-зерттеушілер, Кәкітай, Әрхам Ысқақовтар, Ахат Құдайбердиев, Тұрағұл атты Ырғызбай ұрпақтары да жазды.

Жасы отызға жетпей дүниеден озған Халиолла жайында 1896 жылы орыс зерттеушісі Н.Потанин «Ең соңғы қазақ ханзадасының киіз үйінде» (Шығыс сұлтанның үйінде) деген еңбегінде («Русское богатство» журналы. 1896, №8) Халиолланың асқан білімдарлығымен қоса, сол білгенін өз еліне үйретіп, басқа жұрттың әдебиетін қазақ жұртына насихаттап, таныстырудағы еңбегін ерекше баяндайды. Халиолла Тургеневтің, Лермонтовтың, Толстойдың шағармаларын еркін аударып, көппен бөліскен. Өкініштісі, Халиолланың аударма мұрасы сақталмаған

Ә.Марғұлан «Московская иллюс­тративная газета» басылымының 1892 жылғы №274 санында жарияланған Халиолланың «Қазақ аңызы» деген мақаласын алғаш ғылыми айналымға енгізеді. Бұл – Х.Өскенбаевтың баспасөз бетіне шыққан бізге белгілі жалғыз еңбегі. Қысқа мақалада Темучинді Шыңғыс тауындағы Хан биігіне Майқы би бастатқан билер ақ кигізге отырғызып, хан көтергендігі туралы тарихи шындық баяндалған.
Замандастарының, әсіресе, Г.Потаниннің сипаттауында Халел әскери іспен қатар көркем әдебиетті де жақсы меңгереді.

Әрхамның естелігі бойынша Халиолла дүниеден өткенде оның сүйегімен қоса Омбыдан екі сандық қоса келіпті. Артында қалған дүниесін іні-бауырлары бөліскен кезде, Абай бірден кітаптар мен қолжазбаларға толы сандықты қалап алыпты. Бойындағы таланты ашылып үлгермей кеткен Халиолла бір сандық кітаппен бірге Абайдың санасына орыс әдебиетінің сәулесін құйып, рухани дүниесін байытып, тынысын кеңейтті.

Халиолла Өскенбаевтың өмірі мен әдеби мұрасы әлі де зерттеуді талап етеді. Семейлік Ә. Медеуханұы, А. Мұхаметқалиқызының зерттеулері оқырманның таным көкжиегін кеңейтіп, Халиолла өмірінен біраз сыр ұқтырары анық.

Х. Өскенбаев туралы

О Х. Ускенбаеве

Марғұлан, Ә. Абайдың інісі Халиуллаға жазылған үш хат [Мәтін] /Ә. Марғұлан. Шығармалары. Т.ХІV. - Б.291-299.

Медеуханұлы Ә. Халиолла Өскенбаев [Мәтін] //Ә. Медеуханұлы. Абай аманаты (пьесалар. Ғылыми –танымдық мақалалар . – Семей.- Анастасия, 2014. - Б.154-164.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            

Өскенбаев Халиолла туралы мерзімді басылым беттеріндегі мақалалар

Статьи на страницах периодической печати о Халиулле Оскенбаеве

 

Медеуханұлы Ә. Құнанбайдың баласы Халиолла [Мәтін] : [Ұлы Абайдың талантты інісі Халиолла Өскенбаев туралы] / Ә. Медеуханұлы // Ертіс өңірі. - 2011. - 18 мамыр.- Б.11.

Медеуханұлы Ә. Құнанбайдың ұлы Халиолла [Мәтін] / Медеуханұлы Ә. // Егемен Қазақстан. - 2011. - 27 шілде (№ 325/328). - 8

Медеуханұлы, Ә. Соңына өлмес мұра қалдырған Абайдың өнегелі інісі Халиолла Құнанбайұлы жайында бір үзік сыр. [Мәтін] / Ә. Медеуханұлы // Дидар. - 2012. - 30 наурыз. - Б. 22.

Медеуханұлы Ә. Халиолла Өскенбаев [Мәтін] / Ә. Медеуханұлы // Абай. - 2012. - №1-4.- б.110-114

Мұхамедова М. Халиолла Өскенбаев оқыған Омбының кадет корпусы (архив деректері ізімен) [Мәтін] / М. Мұхамедова // Керуен. - 2014. - №6.- Б.140-149.

Рахымбекқызы, Т. Әдеби кеш арқауы - Халиолла өмірі [Мәтін] / Т Рахымбекқызы // Абай елі. - 2014. - 16 - 23 сәуір. - Б. 3.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                

Оспанов О.

Оспанов ОмарғазыОспанов Омарғазы, аудармашы (1910 - 1988)

Оспанов Омарғазы, 1910 жылы 8 қарашада Семей облысының Бесқарағай ауданындағы Семияр стансасында туған. 1921 жылы сол жерде үш жылдық мектеп бітіріп, молдадан қазақша (төте жазу) хат таныған.
Техникум, рабфак, жоғары оқу орнына түсуге даярлық курстарынан кейін, ауыл шаруашылығы институтына түскен. Екі курсын бітіріп, газет жұмысына ауысқан. 1932 жылы Семей облыстық газетінің ауыл шаруашылығы бөлімінің меңгерушісі, 1933–1935 жж. Алматы облыстық газетінің, 1935–1937 жылдары «Қазақ әдебиеті» газетінің жауапты хатшысы болған. Осы кезден бастап көркем әдебиет аудармасымен айналысқан. 1942 жылы О.Оспановтың аударуында М.Горькийдің әңгімелері жеке кітап боп шыққан. 1943–1944 жылдары Қазақ КСР Радио және телевизия хабарлары мемлекеттік комитетінің төрағасы, 1957–1958 жж. Қазақстан кинeматографистер одағының хатшысы, қалған уақытта республикалық баспа орындарында қызмет істеген.
Орыс классиктерінің шығармаларын қазақ тіліне аударған. А.Пушкиннің, М.Горькийдің, И.Тургеневтің, А.Новиков-Прибойдың, С.Айнидің, С.Залыгиннің, Д.Граниннің, И.Шуховтың көптеген шығармаларын қазақшалаған.
Ұлы Отан соғысына қатысқан. 1943 жылы Қызыл Жұлдыз , 1985 жылы Отан соғысы ордендерімен, «За трудовую доблесть» және тағы да басқа көптеген медальдармен, Құрмет граматосымен (1986) марапатталған.

Интернет ресурстар:

Қазақстан Жазушылар Одағы -  http://writers.kz/odak_musheleri/?CURENT=%D0%9E&ID=1107

Оспанов М.

Ospanov MОспанов Мұратбек Қабиденұлы (1962 ж. - 2024 ж.) – журналист, ақын, Қазақстан Жазушылар және Журналистер одағының мүшесі, бірнеше ақындар айтысының жеңімпазы.

1962 жылы 26 наурызда Семей облысы (қазіргі Шығыс Қазақстан), Абай ауданы, Қарауыл ауылында дүниеге келген. С.  М.  Киров атындағы ҚазМУ-дың (қазіргі Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ) журналистика факультетін аяқтаған соң, Абай аудандық «Совхоз туы» газетінде қызметкер, жауапты хатшы болған. 

1985-1987 жылдар аралығында әскер қатарында болған.

1988 жылы оқуын ойдағыдай аяқтап, сол кездегі Семей облыстық «Семей таңы» газетінің редакциясына жоғары білімді жас маман ретінде арнайы жолдамамен қызметке шақырылды.

1990 жылы республикалық  «Лениншіл жас» газетінің шақыртуымен осы басылымның Шығыс аймағындағы меншікті тілшісі қызметін атқарады. 1992 жылы Семейде ұлы Абайдың 150 жылдық тойы қарсаңында «Абай» журналын қайта қолға алып, шығару мәселесі көтерілгенде алдыңғы буын қайраткер, зиялы ағалармен қоса Мұратбек те журналдың жауапты хатшысы қызметіне шақырылды.  Қазір есімі журналды қайта шығарушы топтың қатарында аталады. Сол алғашқы жылдан бастап, 2002 жылға дейін жауапты хатшы қызметін мінсіз атқарып келді.

 2003 жылдың қараша айынан бастап журналдың Бас редакторы қызметіне тағайындалды.

Өлеңдері «Аудитория» (1984) атты жастардың ұжымдық жинағына енген, «Сандықтас» (1997),  «Дүние дидар» (2004),  «Сүмбіле» (2005), «Тәңір сыйы» (2005), «Таңдайдағы тамшылар» (2008), «Құт» (2012), «Айна» (2012) атты еңбектері жарық көрді.

2012 жылы «Айна» атты кітабы ақынның 50 жасқа толған мерейлі мезетіне орай Новосібір қаласынан жарық көрді.

2012 жылдан бері Семейдің Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті филология факультетінің журналистика кафедрасында аға оқытушы болып қызмет атқарады.

2007 жылы  ШҚО Мәдениет басқармасы жариялаған «Свободной музы приношенье» атты екінші аймақтық поэтикалық сайыста лауреат атанып, бірінші дәрежелі дипломды иеленді. ШҚО әкімінің «Құрмет грамотасымен» және Семей қаласы әкімінің «Құрмет грамоталарымен» бірнеше мәрте марапатталған. ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің N 246-к 04.12.2009 ж. бұйрығы бойынша «Мәдениет қайраткері» атағын алды.

2012 жылғы Шығыс Қазақстан облысындағы мәдениет пен өнердің дамуына қосқан үлесі үшін "Әдебиет ісі" номинациясы бойынша облыс әкімінің сыйлығымен марапатталған.

Бірнеше республикалық жыр мүшәйраларының жүлдегері. 2015 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігінің «Ы.Алтынсарин» төсбелгісімен марапатталған.

2016 жылы ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрлігінің «Ақпарат саласының үздігі» төсбелгісімен және Семейдегі Абайдың Мемлекеттік қорық-мұражайының арнайы әзірлеген «Абай» медалін иеленді.

2020 жылы «Семей қаласына сіңірген еңбегі үшін» төсбелгісімен марапатталған.

Семей қаласы Әкімінің жанындағы «Үйлестіру кеңесінің» мүшесі.

2024 жылы 16 мамырда дүниеден өтті. 

М. Оспанов шығармалары

Произведения М. Оспанова 

Кітаптар - Книги

Оспанов, М. Сандықтас [Мәтін] : өлеңдер, балладалар, толғаулар / М.Оспанов.- Алматы: Жанар, 1997. - 155 б. 

Оспанов, М.  Дүние дидар [Мәтін] / М. Оспанов. - Семей, 2004. - 288 б.

Оспанов, М. Таңдайдағы тамшылар [Мәтін] : өлеңдер мен поэмалар / М. Оспанов. - Астана : Астана-полиграфия, 2008. - 232 б.

Оспанов, М. Айна [Мәтін] / М. Оспанов. - Новосібір : Эврика, 2012. - 380 б.

Оспанов, М. Құт [Мәтін] : өлеңдер, балладалар, одалар, элегиялар мен сонеттер және поэмалар  /М.Оспанов. - Алматы: Жауһар, 2012.- 280 б.

Мерзімді басылымдар мен жинақтардағы жарияланымдары

Публикации в периодических изданиях и сборниках

Оспанов, М. Абай ескерткiшi алдында [Мәтін : өлең / М.Оспанов  // Семей таңы. - 1979. - 15 сент. - Б. 2.

Оспанов, М. Көлеңкедегі көшет [Мәтін] : повесть / М.Оспанов // Жалын. - 1992. - 17 маусым.

Оспанов, М. "Өнерпаз болсаң арқалан"... [Мәтін] : [ұлы Абайдың туғанына 150 жыл толуына арналған көркемөнерпаздар  байқауы туралы ] / М.Оспанов  // Семей таңы. - 1994. - 23 сәуiр. - Б. 2.

Оспанов, М. Ұлттық басылымдарды барласақ [Мәтін] :  ұлттық басылымдардың бүгiнгi тынысы туралы  / М.Оспанов // Абай. - 2001. - N 4. - Б.1-4.

Оспанов, М. Көзімнің алды көп емес... [Мәтін]  / М.Оспанов // Қазақ әдебиеті. - 2004. - 17 қыркүйек. - Б.12. 

Оспанов, М. Қазақтың қаны  [Мәтін] : поэма  / М.Оспанов  // Абай. - 2004. - № 2. - Б. 94-99.

Оспанов, М. Қайықта; Кешiгу; Қарт ақынның монологы; Дала сыры / М.Оспанов  :  "Сүмбiле" жинағынан алынған өлеңдер / М.Оспанов  // Дидар.- 2004. - 5 қазан. - Б. 4.

Оспанов, М. Өлең деген жалғыз түйiр дән едiм... [Мәтін] : Құлақ түрем поэзия - дүбiрге; Аналарды қорғасын; Аңшы; Тирде; Етiкшi; Шексiздiк; Қысқы қоста; Ана тiлiм; Қалақай; Ауылды аңсау; Дегелең дертi; Қобызға қолқа / М.Оспанов  // Семей таңы. - 2004. - 5 қараша. -  Б. 4.

Оспанов, М.Скрипкашы[Мәтін] :поэма / М.Оспанов // Абай. - 2004. - 1.- Б.72-78.

Оспанов, М. Биiк шыңға бұлт үйiр  [Мәтін] :  Абай философ емес деушiлерге айтылар сөз  / М.Оспанов  // Абай. - 2009. - № 3. - Б. 33-35.

Оспанов, М.Мырзахан ақын жайлы[Мәтін] / М.Оспанов  // Семей таңы.- 2009. - 21 мамыр. -  Б.10.

Оспанов, М. Ақындық қуатпен дара басқаныңыз үшiн... [Мәтін]  : ақын Ф. Оңғарсыноваға арналған өлең / М.Оспанов // Дидар. - 2014. - 3 ақпан. - Б. 5. 

Оспанов, М. Өлеңнiң сыртқы сұлулығы емес, iшкi мағынасына ден қоямын  / М. Оспанов ;  әңг. Р. Нұғманбекова // Дидар. - 2014. - 4 сәуiр. - Б.8.

Оспанов, М. Айтылмай кеткен ақиқат [Мәтін] : сұрапыл соғысты да, бейбiт өмiрдi де бастан өткерген Қ.Әбенов туралы естелiк / М.Оспанов // Егемен Қазақстан. - 2016. - 7 мамыр. -  Б. 8.  

Өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и творчестве

Қазақстан жазушылары [Мәтін] : анықтамалық / жауапты ред. Б. Шаханұлы. - Алматы : Ан-Арыс, 2009. - Оспанов Мұратбек: б. 315.

Семей өңірінің ақын-жазушылары [Мәтін] : био-библиографиялық көрсеткіш / Абай атындағы әмбебап ғылыми кітапхана. - Семей : Талант, 2005. -Мұратбек  Оспанов: б.76.

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] :  энциклопедия. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы». - 2014. - Оспанов Мұратбек Қабиденұлы:  б. 603. 

Кудайбергенов, А. Абырой асқарындағы ақын [Мәтін] : [Абай журналының редакторы, журналист Мұратбек Оспанов туралы] / А. Кудайбергенов // Семей таңы. - 2022. - 2 сәуір.- Б.3

Кемелбаева, А. Поэзия - құдайшыл жаратылыстың тілі[М. Оспанов туралы] [Мәтін] / А. Кемелбаева // Қазақ әдебиеті. - 2022. - 15 сәуір.- Б.20

Абай журналы - Алаштың алтын қазығы [Мәтін] : Жүсіпбек Аймауытов пен Мұхтар Әуезов негізін қалаған Абай журналының қайтадан жарық көргеніне 30 жыл // Ертіс өңірі. - 2022. - 27 сәуір.- Б.8

***

Бәшей, К. Жұлдыздардың жарығымен жыр жазған  [Мәтін] / М.Оспанов // Ертіс өңірі. - 2004. - 2 желт. - Б.16.

Мырзақанұлы,  М. Жерұйық  [Мәтін]  / М.Оспанов // Ертіс өңірі. -  2005. - 9 маусым. - Б.3.

Тастағанов, М. Ақын елдің ардағы  [Мәтін]  / М.Тастағанов // Ертіс өңірі. – 2005. - 24 қаңтар. - Б. 27.

Сапышев, А. Төрт таған : ақынның 40 жасқа толуына орай [Мәтін]  / А.Сапышев  // Семей таңы. - 2002. - 26 сәуір. -  Б.12.

Первушин К.С.

Первушин Климент Семенович (1947-2020 жж.) – ақын, жазушы, Қазақстан және Ресей жазушылар одағының мүшесі. Мәскеу халықаралық «Алтын қалам» конкурсының екі мәрте, "Свободной музы приношенье" поэтикалық конкурсының екі мәрте жеңімпазы. Риддер қаласының Құрметті азаматы (2012)

К. С. Первушин 1947 жылы 22 наурызда Шығыс Қазақстан облысы Поперечное ауылында туған. Орта мектепті бітірісімен, Совет Армиясы қатарында жауынгерлік борышын өтеген. «Лениногорская правда» газетінде тілші, қалалық радио редакторы, полиметалл комбинаты мырыш зауытында анодчик,  суретші-көркемдеуші болып істеген. Әуесқой жастардың «Цинк-фильм» студиясын ұйымдастырушылардың бірі. Қалалық «Родник» әдеби бірлестігінің жұмысына қатысқан. 

Бала кезінен әдебиетпен айналысып, өлеңдер жазған. "Северной правда", "Магаданской правда", "Морской газета» сияқты жергілікті басылымдарда өлеңдері жарияланып тұрған. К. Первушиннің өлеңдері бүкілодақтық «Юность» радиохабарында оқылып, ұжымдық жинақтарда, «Простор», «Нива», «Братина» сияқты әдеби- көркем журналдарда жарық көрген.

Оның шығармалары түрлі әдеби конкурстарда кәсіби әділқазылардың таңданысын тудырып, бірнеше конкурстардың жеңімпазы болған. Әдебиеттен басқа К.С. Первушин флористикамен, бейнелеу өнерімен, фотосуреттермен шұғылданған. Риддер қаласындағы «Писатели Рудного Алтая» жазушылар ұйымының белсенді мүшесі.

К. С. Первушин кітаптары

Книги К. С. Первушина

Первушин, К.С. Здравствуй, мир зеленый!  [Текст] : книга юношеской лирики (стихи 1965 – 1970 гг.) / К.С. Первушин. - Лениногорск : Полиграф-сервис, 2001. - 93 с.

Первушин, К.С. Река сомнений  [Текст] : проза, стихи / К.С. Первушин. - Лениногорск : Полиграф-сервис, 2002. - 108 с. - Лениногорская городская студия поэзии «Радуга».

Первушин, К.С. Кукушкины слезки [Текст] : стихи, живопись, проза / К.С. Первушин. - Усть-Каменогорск : Б. и., 2004. - 177 с.

Первушин, К.С. Кукушкины слезки  [Текст] : стихи, живопись, проза / К.С. Первушин. - Усть-Каменогорск : «Альфа-Пресс», 2004.- 180 с., 2011.-263 с.

Первушин, К.С. Осенние песни [Текст] / К.С. Первушин. - Риддер: Полиграф-сервис, 2006.- 72 с.

Первушин, К.С. Кержацкий сфинкс  [Текст] : проза., стихи / К.С. Первушин. - Риддер: Полиграф-сервис, 2007. - 172 с.

Первушин, К.С. Свеча печали  [Текст] : рассказ, элегии. - Барнаул: Бп, 2009. - 96 с.

Первушин, К. С. Малахитовый пихтач [Текст] : сборник стихов / К. С. Первушин. - Риддер : Полиграф-Сервис, 2011. - 85 с.

Первушин, К. С. Божье и человеческое [Текст] : проза 1969-2011 гг. / К.С. Первушин. - Риддер : [б. и.], 2011. - 263 с.

Первушин, К.С. Главный в жизни завод  [Текст] : книга стихов и прозы / К.С. Первушн; худ.. О. Шишкин. - Риддер: Полиграф-сервис, 2011. - 89 с.

Первушин, К.С. Избранная лирика  [Текст] : стихи из 8 книг / К.С. Первушин. - Риддер: Полиграф-сервис, 2012. - 278 с.

Первушин, К.С. Проза и корнепластика  [Текст] / К.С. Первушин. - Риддер: Полиграф-сервис, 2013. - 172 с.

Первушин, К.С. Выполнил с честью: историко-биографическое повествование о воине Трофиме Самойленко  [Текст] / К.С. Первушин. - Риддер: Полиграф-сервис, 2014. - 223 с.

Первушин, К.С. Золотая смородина  [Текст] : лирика / К.С. Первушин. - Риддер: Полиграф-сервис, 2014. - 87 с.

Первушин, К.С. Курится батюшка - белок  [Текст] : сборник стихов / К.С. Первушин. – Усть-Каменогорск., 2015. - 140 с.

К. С. Первушиннің мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары

Публикации К. С. Первушина в сборниках и в периодической печати

1996 - 1998

Первушин, К. Верность [Текст] : стихи / К. Первушин // Лениногорская правда. - 1996. - 6 июля. Первушин, К. "Иней утром, Но росы..." [Текст] : стихи / К. Первушин // Лениногорская правда. - 1996. - 28 сентября.

Первушин, К. Август ; Курится батюшка Белок... ; По метели... и др. [Текст] : стихи / К. Первушин // Лениногорская правда. - 1998. - 1 мая.

Первушин, К. Метельный вечер; Прощай же [Текст] : стихи / К. Первушин // Лениногорская правда. - 1998. - 13 февраля.

Первушин, К. Разговор с тучей [Текст] : стихи / К. Первушин // Лениногорская правда. - 1998. - 1 января.

2000 - 2009

Первушин, К. Никогда не кляни судьбу [Текст] : [новые работы поэта Клима Первушина] / К. Первушин // Лениногорская правда. - 2000. - 29 сентября. -  С. 6.

Первушин, К. Друзьям [Текст] : [стихотворение, посвященное 35-летию цинкового завода] / К. Первушин // Лениногорская правда. - 2001. - 20 марта. -  С. 3.

Первушин, К. Охота [Текст] : [стихотворение] / К. Первушин // Лениногорская правда. - 2001. - 12 января.

Первушин, К. Пока владею я стихом певучим... [Текст] : [К выходу в свет книги Михаила Немцева "Одной из множества дорог"] / К. Первушин // Лениногорская правда. - 2001. - 15 июня. -  С. 6.

Первушин, К. Путешествие в никуда [Текст] : [Повесть] / К. Первушин // Лениногорская правда. - 2001. - 7 сентября. -  С. 4,14 сентября.

Первушин, К. Русские, никогда не видевшие снега [Текст] / К. Первушин // Простор. - 2002. - №2. -  С. 144-146.

Первушин К. Стихи [Текст] / Первушин К. // Простор. - 2002. - №2. -  С. 118-120.

Первушин, К. Мечта [Текст] : (притча) / К. Первушин // Ақ Ертіс - Иртыш. - 2004. - №2 . -  С. 67-68.

Первушин, К. Новогодняя сказка из прошлого века [Текст] / К. Первушин // Нива. - 2005. - №7. -  С. 33-55.

Первушин, К. Резервная зона [Текст] : рассказ / К. Первушин // Нива. - 2006. - №11 - С. 21.

Первушин, К. Боль [Текст] : рассказ / К. Первушин // Нива. - 2005. - №7  - С. 42.

Первушин, К. Встреча [Текст] : новогодняя фантазия / К. Первушин // Нива. - 2005. - №7. -  С. 37-39.

Первушин, К. Двое [Текст] : рассказ / К. Первушин // Нива. - 2005. - №7. -  С. 39-40.

Первушин, К. Из деревни поэтов [Текст] : рассказ / К. Первушин // Нива. - 2005. - №7  - С. 47.

Первушин, К. Одинокий кедр [Текст] : рассказ / К. Первушин // Нива. - 2005. - №7. -  С. 35-36.

Первушин, К. Подснежники бабьнго лета [Текст] : рассказ / К. Первушин // Нива. - 2005. - №7. - С. 39.

Первушин, К. Русские, никогда не видевшие снега [Текст] : рассказ / К. Первушин // Нива. - 2005. - №7  - С. 45.

Первушин, К. "С восторгом раскрывается душа..." [Текст] : стихи / К. Первушин // Нива. - 2005. - №7. -  С. 55.

Первушин, К. Долги наши [Текст] : рассказ / К. Первушин // Нива. - 2006. - №11. -  С. 28-30.

Первушин, К. Избранное [Текст] / К. Первушин // Восток. - 2006. - №2. -  С. 41-51.

Первушин, К. Кержацкий сфинкс [Текст] : рассказы / К. Первушин // Простор. - 2006. - №9-10.  -  С. 51-69.

Первушин, К. Любовь и память; Алтай; Грибные грезы [Текст] : стихи / К. Первушин // Восток. - 2006. - №2. -  С. 51-53.

Первушин, К. Масяня [Текст] : рассказ / К. Первушин // Нива. - 2006. - №11 . -  С. 21-23

Первушин, К. Путешествие в никуда [Текст] : рассказ / К. Первушин // Нива. - 2006. - №11 . -  С. 23-28.

Первушин, К. Сюрпризы речки Чернушки [Текст] / К. Первушин // Семь дней. - 2006. -  4 августа. -  С. 9.

Первушин, К. Тропой отшельника [Текст] / К. Первушин // Семь дней. - 2006. -  11,18, 25 августа. -  С. 9

Первушин, К. Как мне постигнуть замысел творца? [Текст] : стихи / К. Первушин // Нива. - 2006. - №11. -  С. 13-17.

Первушин, К. Тропой отшельника [Текст] / К. Первушин // Ақ Ертіс=Иртыш. - 2007. - №5. -  С. 63-71.

Первушин, К. Сюрпризы речки Чернушки;  Масяня; Тропой Отшельника [Текст] : рассказы, повесть / К. Первушин // Шығыс Қазақстан қаламгерлерінің кітапханасы = Библиотека литературы Восточного Казахстана. - Алматы : КазАкпарат. - (Алтын тамыр). - 2008. - Кн. 1.

Первушин, К. Золото ручья Крестового [Текст] : рассказы / К. Первушин // Ақ Ертіс. - 2009. - N 5. -  С. 67-79.

2010 - …

Первушин, К. [Текст] : стихи / К. Первушин // Звено Алтая : история и современность : к 90-летию Восточно-Казахстанского литературного объединения / Т. Сидихменова . - Усть-Каменогорск : Либриус, 2011. - С. 331-336.

Первушин, К. Сюрпризы Чернушки [Текст] : [о водопадах р. Чернушки] / К. Первушин // Семь дней. - 2011. - 21 апреля. -  С. 7.

Первушин, К. Приезжайте на родину [Текст] / К. Первушин // Нива. - 2012. - № 2. -  С. 137-151.

Первушин, К. Жизни колесо [Текст] : стихи / К. Первушин // Простор. - 2013. - № 5. -  С. 129-131.

Первушин, К. Металл для пуль и орденов [Текст] : [о трудовом подвиге г. Лениногорска в годы ВОВ] / К. Первушин // Рудный Алтай. - 2013. - 9 августа. -  С. 21.

Первушин, К. Пусть улыбки светятся [Текст] / К. Первушин // Огни Прииртышья. - 2016. - 4 марта. -  С. 11.

Первушин, К. Наурыз. Природы сюрприз. День рождения [Текст] / К. Первушин // Огни Прииртышья. - 2016. - 18 марта. -  С. 15.

Первушин, К. Марии, Отворотное зелье [Текст] / К. Первушин // Огни Прииртышья. - 2016. - 25 марта. -  С. 8.

Первушин, К. Просьба Чекиста [Текст] / К. Первушин // Огни Прииртышья. - 2016. - 1 апреля. -  С. 10.

Первушин, К. Окончен бой; Господи помилуй; Вешняя земля  [Текст] / К. Первушин // Огни Прииртышья. - 2016. - 15 апреля. - С. 11.

Первушин, К. Первое мая; Вербное воскресенье [Текст] / К. Первушин // Огни Прииртышья. - 2016. - 29 апреля. - С. 10.

Литература о К.С. Первушине

Немцев, М. С."Лениногорск литературный" [Текст] : биографический справочник / Немцев М. С. - Лениногорск : Полиграф-Сервис, 2002. - 167 с.

Немцев, М. С. Литературный Риддер [Текст] : биографический справочник / Немцев М. С. - 2-е изд. - Усть-Каменогорск : Медиа - Альянс, 2012. - 245 с. 

Немцев, М. В Быструшинской долине [Текст] : книга очерков / М. Немцев. - Усть-Каменогорск : Медиа-Альянс, 2014. - 446 с.