Ефремов Д.И.

Жаңартылды 16.06.2025 14:51

Ефремов Дмитрий Иванович (1926-2005) – Кеңес Одағының Батыры.

68-атқыштар полкі (3-Белорус майданы,  43-армия, 70-атқыштар дивизиясы) пулеметшілер тобының  командирі, сержант

1926 жылы 10 шілдеде Симбирск губерниясы Ардатов уезі Пашино селосында шаруа отбасында туған (қазіргі Мордовия Атяшевский ауданы). 1943 жылы Шейн-Майданск орталау мектебін бітірген соң Атяшевский аудандық әскери комиссариатының  жалпыға бірдей әскери оқуына қабылданды.

1943 жылдың қараша айынан Қызыл Армия қатарына шақырылды. 1944 жылдан майданда, 70-атқыштар дивизиясының 68-атқыштар полкінің құрамында соғысқан. Прибалтика мен Шығыс Пруссияны (Шығыс Пруссия операциясы (Кенисберг операциясы, 1945) азат ету кезінде ерекше көзге түскен.

1945 жылдың 3-6 наурызы күндері Пертельтникен (қазіргі Калининоград облысы, Зеленоградский ауданы Терновка кенті) деревнясы үшін болған ұрыста сержант Ефремов өзінің пулеметімен тас жолға орналасып алып, 80 фашистен тұратын топтың жолын қиды. Жаудың бірнеше қарсы шабуылын тойтарып, 40 солдатының көзін жойды. Осы аудандағы белгісіз биіктікті алу кезінде тиімді позицияға орналасып алып, пулеметтен оқ жаудырды. Сөйтіп өз іс-әрекетімен биіктікті алуды қамтамасыз етті.

1945 жылдың 6-8 сәуірі аралығында Фридрихсберг (қазіргі  Зелёное поселкасы Калининоград қаласының аумағы) елді мекеніне мықтап орналасқан жау бекінісіне шабуыл кезінде  сержант Ефремов жаудың төккен оғына қарамастан Ланд-Грабен каналынан өтіп, автоматтан оқ жаудырып батальонның табысқа жетуіне ықпал етті.

Тірек бекінісіне шабуыл кезінде өз инициативасымен пулеметін жау тылына жеткізіп алып, жауға қарсы оқ жаудырды. Сасқалақтаған немістерден елді мекенді тартып алуға септігін тигізді. Снаряд оғы тиіп зеңбірек істен шыққан кезде қаза тапқан қаруласының карабинін алып, атысты жалғастыра берді.  Өзі ауыр жараланып қалғанша атысты жалғастырумен қатар, сарайға Қызыл туды жебіретіп іліп қойды.

1945 жылдың 19 сәуіріндегі КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының  Жарлығымен неміс басқыншыларына қарсы күресте әскери тапсырманы үлгілі орындау кезінде  көрсеткен ерлігі мен батылдығы үшін қызыләскер Ефремов Дмитрий Ивановичке Кеңес Одағының Батыры атағы беріліп, Ленин ордені мен «Алтын Жұлдыз» (№ 8923) медалі тапсырылды. 

Батыр жеңіс күнін госпитальда қарсы алды. Ұрыс кезінде алған жарақатына байланысты ұзақ емделіп, тек 1946 жылы ғана әскер қатарынан босады. Туған жеріне келіп, орта мектепті бітірді, колхозда жұмыс істеді. 1955 жылы қыркүйек айында Лениногор (Шығыс Қазақстан облысы, Риддер қаласы) қаласына қоныс аударды. 1956 жылы Бүкілодақтық сырттай оқитын кеңес - сауда институтын бітірді.

Аудандық тұтынушылар одағында бухгалтер-ревизор, аудандық партия комитетінде, Лениногор полиметалл комбинатында, 1964 жылдан Лениногор әскери кен апатынан құтқару отрядында бухгалтер болып қызмет істеді. 1988 жылы құрметті демалысқа шықты.

Риддер қаласында тұрып, жастар  арасында патриоттық тәрбие жұмысын белсене жүргізді. 2005 жылы 5 қарашада дүниеден өтті.

Ленин, 1-2- дәрежелі Отан соғысы , Қызыл Жұлдыз ордендерімен, медальдармен оның ішінде «За отвагу» медалімен марапатталған.

Шығыс Қазақстан облысы Риддер қаласындағы Батыр тұрған үйге мемориалдық тақта орнатылған.

Д. И. Ефремов туралы әдебиет

Литература о Д. И. Ефремове

Кеңес Одағының батырлары - шығысқазақстандықтар = Герои Советского Союза - восточноказахстанцы: Мағлұматнама. - Өскемен : ШҚМУ, 2005. – с. 35.

Отан батырларын мадақтайды.: Шығысқазақстандықтар - Кеңес Одағының Батырлары : фотоальбом / Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі, Шығыс Қазақстан облыстық сәулет-этнографиялық және табиғи ландшафтық мұражай-қорығы = Родина награждает отважных : Восточноказахстанцы - Герои Советского Союза : фотоальбом / Акимат Восточно-Казахстанской области, Восточно-Казахстанский областной архитектурно-этнографический и природно-ландшафтный музей-заповедник ; сост. Н. В. Крутова. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2010. - 290 с.

***

Герои Советского Союза: историко-статистический очерк / Д. Н. Артамонов [и др.] ; ред. И. Н. Шкадов. - М. : Воениздат, 1984. - с. 493 – Т.1

Мақалалар– Статьи

Катаева, С. Один против взвода / Катаева С. // Рудный Алтай. - 1985. - 9 мая.

Манаков, Ю. Герой Советского Союза / Манаков Ю. // Рудный Алтай. - 2005. - 19 март. - С. 17.

Интернет ресурстар

Интернет ресурсы

Герои страны

Журба П.П.

Жаңартылды 17.06.2025 11:18

Журба Павел Павлович (1916-1989) - Кеңес Одағының Батыры.

132-жеке саперлік батальон бөлімінің командирі (38-атқыштар дивизиясы, 40-армия, Воронеж майданы), қызыл әскер.

1916 жылы 6 наурызда Шығыс Қазақстан облысы Күршім ауданы Дарственный (қазіргі Барақ батыр) ауылында шаруа отбасында дүниеге келген. Білімі - бастауыш. Марқакөл ауданының кен орнында асхана меңгерушісі, милиция бөлімінде қызмет атқарады. 1938 жылы Хасан көліндегі ұрысқа қатысқан. 1941 жылдан бастап Ұлы Отан соғысына қатысқан.      

Днепр үшін шайқаста ерекше көзге түсті (Сумск-Прилукск  шабуылы, 1943 ж.) 132-саперлік батальон бөлімінің командирі, қатардағы жауынгер П.П.Журба Воронеж майданының 40-армиясы қатарында жаумен шайқасты. 1943 жылы  23-30 қыркүйек аралығында  бораған оқ  астында жауынгерлік тобымен Григоровка ауылы маңында Днепрдің арғы  жағалауына 1440 жауынгер мен офицерді, 15 танкке қарсы зеңбірек, алты тонна азық-түлік пен 26 жылқыны өткізді. 1944 жылы 10 қаңтарда Кеңес Одағы Батыры атағы берілді. Ленин ордені, 1-дәрежелі Отан соғысы ордені, Қызыл Жұлдыз ордені және медальдармен марапатталған.

1944 жылы ауыр жарақат алған соң және госпитальда ұзақ емделуден кейін елге қайтарылады. Алматыда тұрып, облыстық ДОСААФ комитеті бастығының орынбасары, соңынан Қазақ ССР-і Еңбек резерві  министрлігінде  қызмет атқарды. 

Кейбір деректер бойынша, Өскемен қаласында облыстық Осоавиахим Советінің нұсқаушысы, соңынан  «Нарымолово» приискісінің бастығы қызметтерін атқарған.  1989 жылы қайтыс болды.

П. П. Журба туралы әдебиет

Литература о П. П. Журбе

Кеңес Одағының батырлары - шығысқазақстандықтар = Герои Советского Союза - восточноказахстанцы: Мағлұматнама. - Өскемен : ШҚМУ, 2005. - 132 б.

Отан батырларын мадақтайды: шығысқазақстандықтар – Кеңес Одағының батырлары: фотоальбом = Родина награждает отважных: восточноказахстанцы – Герои Советского Союза: фотоальбом. – Өскемен: Медиа-Альянс, 2010. – 288 б.

Шығыс Қазақстан облысы.Энциклопедия/ Бас ред. Б.Ө. Жақып. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2014.-Б.354.

***

Бесстрашные: очерки о Героях Советского Союза из Восточного Казахстана. - Алма-Ата : Казахстан, 1964. - 158 с.

Герои Советского Союза казахстанцы: Сборник документов и материалов: В 2 т. - Алма-Ата : Казахстан, 1968. - Т.1. - С.271-272.

Герои Советского Союза: краткий автобиографический словарь. В 2-х т. - М.: Воениздат, 1987. - Т. 1. - С. 18.

Мақалалар - Статьи

Гришко О. Улетали журавли/ Знамя коммунизма. - 1964. - 15 янв.

Павел Павлович Журба: [Герой Советского Союза ; некролог] // Рудный Алтай. - 1989. - 1 февр. - С. 4.

Интернет– ресурстар

Интернет – ресурсы

"Бессмертный полк" сайты

Герои страны

Железняков П.Ф.

Жаңартылды 06.04.2022 16:50

Железняков Петр Филиппович (1918-1951) – Кеңес Одағының Батыры.

Петр Филиппович Железняков  - 180-ші гвардиялық шабуылдаушы авиациялық полктің эскадирилья командирі (1-Украина майданы, 2-әуе армиясы, 2-гвардиялық шабуылдаушы авиациялық корпус, 6-гвардиялық шабуылдаушы авиациалық дивизия), гвардия капитаны.

1918 жылы 7 қарашада Семей қаласында (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы) жұмысшы отбасында туған. 1934 жылы жеті жілдық мектепті бітіреді. Еңбек жолын қалалық типографияда жұмысшы болып бастаған. 1939 жылы қаладағы қаржы-экономикалық техникумын бітіреді.

1939 жылы Қызыл Армия қатарына шақырылып, ұшқыштар училищесіне жіберіледі. 1941 жылы шілде айында 1-ші Чкалов (Орынбор) ұшқыштар даярлайтын авиация мектебін бітіреді. 19-әскери ұшқыштар мектебінде ұшқыш-инструктор болып қызмет істейді. 1942 жылы тамыз айында майданға жіберіледі.

Майданға  Жеңіске дейін жеткен 299-шабуылдаушы авиаполктің ұшқышы (1943 жылдың тамызынан 108-гвардиялық) болып кіреді. Батыс, Оңтүстік Батыс, 1-ші және 3-ші Украина майдандарында шайқасқан. ВКП(б) мүшесі болған. 1944 жылдың маусым айынан –эскадирилья командирі. Железняков басшылық еткен эскадирилья соғыс аяқталғанша 400 рет әскери тапсырмамен ұшып,  үш рет шығынға ұшырады. Әскери тапсырманы мүлтіксіз орындағаны үшін эскадирильяның  ұшу-техникалық құрамының 67 жауынгері орден, медалдармен марапатталған. 

1945 жылы мамыр айында гвардия капитаны Железняков Ил-2, Ил-10 самолеттерімен 125 рет, оның 101-де топ жетекшісі  ретінде ұшты. Шабуыл кезінде жау аэродромындағы 16 самолеттің көзін жойып, 87 автокөлігін, 16 танкті, 5 зенит батареясын, қару-жараққа толы 3 қоймасын отқа ораған, 300 солдаттың көзін жойған.

1945 жылғы 27 маусымдағы КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен батырлық пен ерліктік орасан зор үлгісін көрсеткені үшін гвардия капитаны Железняков Петр Филиповичке Кеңес Одағының Батыры атағы беріліп, Ленин ордені мен «Алтын Жұлдыз» (№8681) медалі қоса тапсырылды.

Соғыстан кейін армия қатарындағы қызметін жалғастырып, 1945 жылы Жоғарғы  авиациялық офицерлер  мектебін бітірді. 1951 жылы 25 қыркүйекте майор Железняков Волчанск қаласында (Харьков облысы) авиа апатта қаза табады.

Ленин, 3 мәрте Қызыл Ту (17.06.1943, 18.08.1943, 12.06.1945), Александр Невский (30.01.1944), Қызыл Жұлдыз (07.01.1943) ордендерімен, медалдармен марапатталған.  Семей қаласындағы қаржы-экономикалық техникум қабырғасына мемориальдық  тақта орнатылған. Техникумда Батыр мұражайы ашылған.

П. Ф. Железняков туралы әдебиет

Литература о П. Ф. Железнякове

Кеңес Одағының батырлары - шығысқазақстандықтар = Герои Советского Союза - восточноказахстанцы: Мағлұматнама. - Өскемен : ШҚМУ, 2005. – с. 29.

Отан батырларын мадақтайды. [Мәтін] : Шығысқазақстандықтар - Кеңес Одағының Батырлары : фотоальбом / Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі, Шығыс Қазақстан облыстық сәулет-этнографиялық және табиғи ландшафтық мұражай- қорығы. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2010. –Б.87.

Шығыс Қазақстан облысы.Энциклопедия/ Бас ред. Б.Ө. Жақып. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2014.-Б.351.

***

Герои Советского Союза казахстанцы : Сборник документов и материалов: В 1 т. - Алма-Ата : КазОгиз, 1945.- с. 213-214.

Герои Советского Союза: историко-статистический очерк / Д. Н. Артамонов [и др.] ; ред. И. Н. Шкадов. - М. : Воениздат, 1984. - с. 389 – Т.1

Мақалалар – Статьи

Крылов, Ю. Парни из нашего города: [О героях Советского Союза П.Железнякове, С.Морозове, К.Шакенове] / Крылов Ю. // Спектр. - 2000. - 14 апр. - С. 7.

Палу, Д. Петр Филиппович Железняков: [биография Героя Советского Союза, семипалатинца П. Ф. Железнякова] / Д. Палу // Вести Семей. - 2010. - 15 апр. - С. 2. : ил.

Интернет– ресурстар

Интернет – ресурсы

Герои страны

.

Зарудин Ю.Ф.

Жаңартылды 11.12.2020 09:19

Зарудин (1972 жылға дейін Занудин) Юрий Федорович (1923) – Кеңес Одағының Батыры.

Юрий Федорович Зарудин - 42-ші атқыштар дивизиясының 459-ші атқыштар полкінің атқыштар ротасының 2-ші Белорус майданы 49-ші армиясының командирі, аға лейтенант.

1923 жылы Семей облысының (қазіргі Шығыс Қазақстан) Бородулиха ауданы Бородулиха ауылында шаруа отбасында туған. 1940 жылы 8-класты бітіреді.

1941 ж. тамызда Қызыл Армия қатарына шақырылған.1942 жылы Грозный жаяу әскер училищесін бітіріп, 1941 жылдың соңында Куйбышев облысы Поволжье әскери округінде жасақталған 58 –ші дивизия құрамына енген.

Ол 49-армияның 459-атқыштар полкі құрамында Белоруссия жеріндегі ұрыстарға қатысқан. 2-Белоруссия майданының əскерлері Днепр өзеніне жетіп, Зарудиннің ротасы Могилев облысының Горец ауданындағы тактикалық маңызы бар 192,2-биіктігін басып алды. Биіктікті қайтарып алмақ болған жаудың қарсы шабуылына тойтарыс берді. Келесі күні Зарудиннің ротасы Жевань деревнясын азат етуде жау қоршауында қалып, қосымша күш келгенше берілмеді. Оның бөлімшесі алғашқылардың бірі болып Днепр өзенінен өтті. Олар көпір салып жатқан саперлердің қимылын бүркемелеп отырды. КСРО Жоғары Кеңесі Президиумының Жарлығымеен 1945 жылы 24 наурызда Кеңес Одағының Батыры атағы беріледі.

Соғыстың соңғы жылы Шығыс Пруссия, Шығыс Померанск, Берлин операцияларына қатысты. 1953 жылы И. Сталин атындағы Әскери академияны, 1962 жылы КСРО Әуе күштері Бас штабындағы Әскери академияны бітірген. Төрт жыл Прикарпат әскери округінің полкін басқарған. 1956 жылы Венгриядағы бүліншілікті басуға қатысқан. 1962-73 жылдары Қиыр Шығыста дивизияны, корпусты, армияны басқарған. 1973-78 жылдары Ленинград әскери округі қолбасшысының бірінші орынбасары. 1978 жылы Солтүстік (Польша) әскери тобының қолбасшысы. 

1978 жылғы ақпаннан бастап-Генерал-полковник, Солтүстік әскерлер тобының қолбасшысы (Польша), 1984 жылғы қыркүйектен бастап - оңтүстік бағыттағы әскерлер Бас қолбасшысының бірінші орынбасары (ставка - Баку қ., Әзірбайжан ССР), 1985 жылғы қарашадан бастап - Вьетнам Социалистік Республикасындағы Бас әскери кеңесші.

1988 жылғы желтоқсаннан бастап отставкада.

Мәскеу қаласында тұрады. Ресей Батырлар қауымдастығының вице-президенті, РФ Үкіметі жанындағы Ресей мемлекеттік әскери тарихи-мәдени орталығының алқа мүшесі болады.

КСРО Жоғарғы Кеңесінің 10-шы және 11-ші шақырылымының депутаты болып сайланады (1979-1989 жылдар).

"Звезда" Ұлы Отан соғысына қатысушылар Кеңес Одағының Батырлары қорының президенті болады.

Ленин орденімен (24.03.1945; 18.02.1981), үш Қызыл Ту орденімен (29.07.1943; 02.10.1944; 16.12.1972), Октябрь Революциясы ордендерімен (03.03.1987), Суворов 3-ші дәрежелі орденімен (18.12.1956), 1-ші (11.03.1985) және 2-ші (14.02.1945) дәрежелі Отан соғысы ордендерімен, екі Қызыл Жұлдыз орденімен (30.12.1956; 21.02.1967), 3-ші дәрежелі "КСРО Қарулы Күштеріндегі 30.04.1975), медальдармен, шетелдік наградалармен марапатталған. 

Ю. Ф. Зарудин туралы әдебиет

Литература о Ю. Ф. Зарудине

Кеңес Одағының батырлары - шығысқазақстандықтар = Герои Советского Союза - восточноказахстанцы: Мағлұматнама. - Өскемен : ШҚМУ, 2005. – 40.

Отан батырларын мадақтайды.: Шығысқазақстандықтар - Кеңес Одағының Батырлары : фотоальбом / Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі, Шығыс Қазақстан облыстық сәулет-этнографиялық және табиғи ландшафтық мұражай-қорығы = Родина награждает отважных : Восточноказахстанцы - Герои Советского Союза : фотоальбом / Акимат Восточно-Казахстанской области, Восточно-Казахстанский областной архитектурно-этнографический и природно-ландшафтный музей-заповедник ; сост. Н. В. Крутова. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2010. - 290 с.

***

Герои Советского Союза казахстанцы : Сборник документов и материалов: В 1 т. - Алма-Ата : КазОгиз, 1945. – с. 277-278.

Герои Советского Союза: историко-статистический очерк / Д. Н. Артамонов [и др.] ; ред. И. Н. Шкадов. - М. : Воениздат, 1984. - с. 532 – Т.1

Мақалалар - Статьи 

Семипалатинцы - Герои Советского Союза // Семипалатинские вести. - 2004. - 10, 24 дек.

Интернет– ресурстар

Интернет – ресурсы

Герои страны

Люди: биографии, истории, факты, фотографии