Ғалымдар мен ағартушылар
Абайдельдинов Е. М.
- Жаңартылды 26.05.2025 13:43
Абайдельдинов Ербол Мусинұлы (1959) – заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасының Білім беру ісінің құрметті қызметкері, Қазақстан Республикасының «Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» грантының лауреаты.
1959 жылы 2 қыркүйекте Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы Каменевка ауылында дүниеге келген. 1976 жылы Усть-Таловка кентінде И. М. Астафьев атындағы орта мектепті бітіреді. 1972 жылы үздік оқығаны үшін «Артек» халықаралық балалар лагеріне жолдамамен марапатталады.
Еңбек жолын 1976 жылы Усть-Таловкадағы мырышталған ыдыс-аяқ зауытында жұмысшы болып бастаған. 1977-1979 жылдары Кеңес Армиясында қызмет атқарады.
1980 жылы С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетіне оқуға түседі (Алматы қ.). Оны «Филология» және «Құқықтану» мамандықтары бойынша дипломдар алып, үздік аяқтайды. Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің аспирантурасы мен докторантурасын аяқтайды.
1985 жылдан бастап ғылыми және оқытушылық қызметпен айналысады. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың Заң факультетінің доценті, ғылыми жұмыс жөніндегі декан орынбасары болып жұмыс істейді, «Дәнекер» халықаралық құқық және Халықаралық бизнес институтының ғылыми жұмыстар жөніндегі проректоры (Алматы қ.).
2004 жылдан бастап Астанаға мемлекеттік қызметке ауысады. Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігінде ҚР Парламентіндегі ҚР Президенті Өкілдігінің бас сарапшысы, ҚР Парламенті Сенатының аппаратында ақпараттық-талдау бөлімінің меңгерушісі, ҚР Парламенті Сенаты Төрағасының кеңесшісі, ҚР Жоғарғы Соты Жанындағы Сот әкімшілігі комитетінде талдау басқармасының бастығы, Соттардың қызметін ұйымдастыру департаменті директорының орынбасары, ҚР Парламенті Мәжілісі аппаратында ақпараттық-талдау бөлімі меңгерушісінің орынбасары болды.
2006 жылғы қаңтарда Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ диссертациялық кеңесінде «Қазақстан Республикасының халықаралық және Ұлттық құқығына қатысты басымдықтың теориялық-құқықтық аспектілері" тақырыбында докторлық диссертация қорғады. Ғылыми кеңесші - ҚР Ұлттық Ғылым академиясының академигі, заң ғылымдарының докторы, профессор.
2008 жылы 23 мамырда Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің конституциялық және халықаралық құқық кафедрасының меңгерушісі болып тағайындалды (Астана қ.). 2008 жылдың шілдесінен 2014 жылға дейін Халықаралық құқық кафедрасын басқарады. Осы кезеңде бакалавриат, магистратура және докторантураның кафедралық бағдарламалары ACQUIN институтының (ГФР) халықаралық аккредитациясынан өтті, бұл Еуропалық Одақ елдерінде ЕҰУ дипломдарының танылуын қамтамасыз етті. 2009 жылы «Халықаралық құқық» мамандығы ТМД желілік университетінің қос диплом бағдарламасына енгізілді, бұл түлектерге РУДН, МГЮА, МГИМО және ТМД-ның басқа да жетекші жоғары оқу орындарымен бірлескен дәрежелер алуға мүмкіндік берді.
2012-2013 жылдары Кембридж университетінде (Ұлыбритания) «Болашақ» бағдарламасы бойынша ғылыми тағылымдамадан өтеді.
2022 жылы РУДН (Мәскеу қ.) бірлесіп құрылған Eurasian Journal of International Law (Еуразия халық құқықтары журналы, Еуразиялық халықаралық құқық журналы) Халықаралық ғылыми журналын құрды және басқарды. Журналдың редакциялық алқасында БҰҰ-ның үш мүшесін қоса алғанда, ТМД-ның жетекші ғалымдары бар. Журнал Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ базасында шығарылады. Ғылыми басылымдардың редакциялық кеңестерінің мүшесі: Қазақстан Республикасы Заңнама институтының Хабаршысы (Астана), Еуразиялық интеграция: экономика, құқық, саясат (Санкт-Петербург), халықаралық құқық бойынша Экономика жоғары мектебінің журналы (Мәскеу) және басқалар. 2009 жылғы 30 қаңтарда Құқықтану профессоры ғылыми атағы берілді. 2010 жылы Қазақстан Республикасының «Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» грантының лауреаты атанды. Ербол Мусинұлы Абайдельдиновтың докторанттары Қазақстанда, Францияда және АҚШ-та диссертациялар қорғады. «Халықаралық құқық» және «Еуропалық құқық» мамандықтары бойынша МЖМБС әзірлеу жөніндегі жұмыс топтарының мүшесі. ҚР Конституциялық Кеңесінің, ҚР Жоғарғы Сотының, Қазақстан халқы Ассамблеясының ғылыми-консультативтік кеңестерінің сарапшысы және мүшесі ретінде сөз сөйледі. Қазақстан Республикасы Сыртқы істер Министрлігі жанындағы Халықаралық-құқықтық кеңестің мүшесі болып табылады. 2013-2014 жылдары Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарт жобасы бойынша сарапшы болды. Жоғары кәсібилігі үшін ЕАЭО елдерінің басқа да көрнекті ғалымдары мен саясаткерлерімен қатар Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің (Қазақстан, Ресей және Беларусь Президенттері) шешімімен 2015 жылғы 8 мамырда «Еуразиялық экономикалық одақ құруға қосқан үлесі үшін» медалімен марапатталды.
Өзінің кәсіби қызметі үшін бірқатар мемлекеттік және халықаралық наградаларға ие болды: «Қазақстан Республикасының Парламентіне 10 жыл» медалі (2006). Қазақстан Республикасының Білім беру ісінің құрметті қызметкері (2009). Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» гранты (2010). «Конституциялық заңдылықты нығайтуға қосқан үлесі үшін» медалі (2015). Еуразия ұлттық университетінің «Лев Гумилев» алтын медалі (Астана, 2019). Қазақстан халқы Ассамблеясының «Бірлік» алтын медалі (2020). Қазақстан Республикасы Заңнама және құқықтық ақпарат институтының құрметті профессоры (2022). . Л. Н. Гумилев атындағы ЕҰУ заң факультетінің халықаралық құқық кафедрасының құрметті меңгерушісі (Астана, 2024).
2019 жылы 12 маусымда Ресей жаратылыстану ғылымдары академиясы Академияның шетелдік мүшесі болып сайланды.
Қазақстанда, Ресейде, Ұлыбританияда, Германияда, Францияда 100-ден астам конференцияның ұйымдастырушысы және қатысушысы. Жарияланған 230 ғылыми жұмыстың, сондай-ақ ұжымдық ғылыми басылымдарда 30-дан астам оқулықтардың, оқу-әдістемелік құралдардың, курс бағдарламаларының, монографиялардың авторы.
Е. М. Абайдельдиновтың шығармалары
Произведения Абайдельдинова Е.М.
Кітаптар - Книги
Абайдельдинов Е.М. Политико-правовая история Республики Казахстан. Ч. 1 : С древнейших времен до 1917 года.: учебник / Е. М. Абайдельдинов. - Алматы: Ин-т "Данекер", 1999. - 295 с.
Абайдельдинов, Е. М. Теоретико- правовые аспекты приоритетности в соотношении международного и национального права Республики Казахстан: автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора юридических наук / Абайдельдинов Е.М. - Алматы: [б. и.], 2005. - 44 с.
Абайдельдинов, Е. М. Соотношение международного и национального права Республики Казахстан: (проблемы становления приоритетности) / Е. М. Абайдельдинов - Алматы: Юридическая литература, 2006. - 269 с.
Е. М. Абайдельдиновтың таңдалған ғылыми және оқу жұмыстары
Избранные научные и учебно-методические труды Абайдельдинова Е. М.
(Всего более 200 научных и учебно-методических работ)
Политико-правовая история Республики Казахстан. Часть 1. – Учебник. – Алматы: «Данекер», 1999 г. – 293 стр.
Теоретические аспекты соотношения международного права и национального права Республики Казахстан. – Учебно-методическое пособие. Москва: МГУ им. М.В. Ломоносова, 2002. – 40 стр.
Соотношение международного и национального права Республики Казахстан (проблемы становления приоритетности). – Монография. Изд. 2-е, изм. и перераб. – Алматы: Қазақ университетi, 2005. – 300 с.
Сочетание международно-правовых и внутригосударственных форм обеспечения и защиты прав и свобод человека и гражданина. – Монография. – Астана, 2007. – 368 с. (§§ 3-4, с.109-122; Глава 4, с. 305-319).
Қазақстан Республикасының ұлттық құқығы мен халықаралық құқықтың байланысы (басымдылықтың қалыптасу мәселелері). – Монография. Астана: ЕҰУ РББ, 2010. – 300 б.
Опыт судов Евразийского экономического союза и Европейского Союза в формировании права межгосударственных объединений. – Вопросы проведения экспертизы решений международных организаций и проектов международных договоров (опыт РК, РФ, РБ, КР, РА и ЕС) // Аналитический отчет по теме фундаментального и научно-прикладного исследования. – Астана: Институт законодательства Республики Казахстан. – 2014. – 96 с. (с. 62-77).
Халықаралық құқық. Оқулық: Жалпы бөлім/жауапты ред. А.Х.Абашидзе, Е.М.Абайдельдинов. –Астана: ЕҰУ, 2016. - 520 б.
Халықаралық құқық. Оқулық: Ерекше бөлім/жауапты ред. А.Х.Абашидзе, Е.М.Абайдельдинов. – Астана: ЕҰУ, 2016. - 422 б.
Гармонизация и унификация национального права государств - участников региональных объединений (Раздел в учебнике). – Международная интеграция и интеграционное право: учебник для бакалавриата, специалитета, магистратуры и аспирантуры / под общ. ред. В. А. Шамахова, В. П. Кириленко, С. Ю. Кашкина. — СПб.: ИПЦ СЗИУ - фил. РАНХиГС, 2017. - 880 с. (с.251-260).
Вопросы законодательного обеспечения полномочий прокурора по уголовному преследованию. – Научный журнал «Вестник Академии правоохранительных органов» (Академия правоохранительных органов при Генеральной прокуратуре РК). - № 2 (16) 2020. – С. 82-89. (В соавторстве с Мерзадиновым Е.С., Секишевым А.А.).
Всеобщая декларация прав человека как этический компас обеспечения прав человека в посткарантинный период. – Вестник Казахстанской ассоциации Международного права. Научно-правовойжурнал // №1 (49) 2020 январь – март. – С. 39-44.
Some aspects of implementation by states of decisions of international bodies. – Eurasian Journal of International Law (EАJIL). – 2024, №1. – Р. 26-36.
Конституционные органы государств о порядке и пределах действия международного права на территории страны // Взаимодействие договорных органов ООН по правам человека со странами ЕАЭС и ОЭСР. В 3 т. Том I: Порядок и пределы действия международного права на территории суверенной страны / под ред. Е.М. Абайдельдинова и А.Х. Абашидзе. – Издание второе, исправленное и дополненное. – Астана: Типография ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 2025. – С. 172-191.
Юридическая природа заключительных замечаний и замечаний общего порядка Комитетов ООН по правам человека, их влияние на международное и национальное право, порядок и пределы их исполнения в суверенной стране. – Взаимодействие договорных органов ООН по правам человека со странами ЕАЭС и ОЭСР. В 3 т. Том II. Взаимодействие договорных органов ООН со странами ЕАЭС и ОЭСР в сфере осуществления гражданских и политических прав человека / под ред. Е.М.Абайдельдинова, А.Х. Абашидзе, Р.К.Сарпекова. – Издание второе, исправленное и дополненное. – Астана: Астана: Типография ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 2025. – 217 с. (с. 58-78).
Некоторые вопросы исполнения Международного пакта об экономических, социальных и культурных правах в Республике Казахстан. – Взаимодействие договорных органов ООН по правам человека со странами ЕАЭС и ОЭСР. В 3 т. Том III. Взаимодействие договорных органов ООН со странами ЕАЭС и ОЭСР в сфере осуществления экономических, социальных и культурных прав человека / под ред. Е.М.Абайдельдинова, А.Х.Абашидзе. – Издание второе, исправленное и дополненное. – Астана: Типография ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 2025. – С. 104-133 (в соавторстве с М.Куликпаевой).
Е. М. Абайдельдиновтың мерзімді басылымдарында
Публикации Абайдельдинова Е.М. в периодических издания
Ысқақ, Ә. Қазақстан парламентаризмі: тарих және қазіргі заман / Ә. Ысқақ, Е. Абайділдинов // Заң газеті. - 2005. - 1 қараша. - Б. 1-2
***
Абайдельдинов, Е. История конституционного развития: [уникальная книга об истории конституционного строительства в республике] / Е. Абайдельдинов // Казахстанская правда. - 2019. - 17 июля. - С. 7
Абайдельдинов, Е. Рекомендательные законодательные акты межпарламентской ассамблеи СНГ и законодательство РК / Е. Абайдельдинов // Правовая реформа в Казахстане. - 2002. - № 2. - С. 59-64
Е.М. Абайдельдиновтың өмірітуралы әдебиеттер
Литература о жизни Абайдельдинова Е. М.
Никифоров И. Ученые-шемонаихинцы // Шемонаихинское время (Шемонаихинский информационно-рекламный ежемесячник). - №7-8 (65-66), 10-17 апреля 2009 г.
Панкратова Е. «Хочу жить среди счастливых людей…» // Уба-Информ, 25 февраля 2011 г., районная еженедельная информационно-рекламная газета №9 (№363).
Абайдельдинов Ербол Мусинович // Ашимбаев Д. Кто есть кто в Казахстане: Биографическая энциклопедия. Изд. 12-е, доп. Алматы, 2012 г. – С. 4.
Бегали Н. По Кембриджскому счету // Экспресс-К, № 89 (17689) от 23 мая 2013.
Салимова Ж. Юристы-международники объединяют усилия // Казахстанская правда. – 26 сентября 2013 г.
Биография Абайдельдинова Е.М. (Автор статьи С.В. Саяпин) // Енциклопедiя мiжнародного права: У 3 т. / Редколлегия: Ю.С. Шемшученко, В.Н. Денисов (спiвголови) та iн.; Iнститут держави i права iм. В.М. Корецького НАН Украiни. Т. 1. А-Д. Киiв: «Академперiодика», 2014. – 920 с. (С. 8-9).
Ударцев С.Ф. Государствоведы Казахстана // Правовая реформа в Казахстане. 2017. N21 (77). - С. 84-90.
Абайдельдинов Ербол Мусинович // Видные ученые-юристы Казахстана ХХ-начала ХХI веков. Энциклопедический справочник. В трех частях. Часть 1. А_Д/ Авторы: Ударцев С.Ф. и др. – Астана: ТОО «Дәме»; ТОО «казГЮУ Consulting», 2017. 328 с. (с. 31-35).
Интернет ресурстар
Интернет ресурсы
Абайдельдинов Ербол Мусинович [Электронный ресурс]. – Режим доступа :// https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=32054313 (15.02.2025 г.).
Варшавский Д. С.
- Жаңартылды 17.03.2025 10:50
Варшавский Див Соломонович -техника ғылымдарының кандидаты, философия докторы, профессор, электротехника саласындағы көрнекті ғалым.
Див Соломонович Варшавский 1928 жылы дүниеге келген (нақты туған жері анықталмаған). Әкесі қайтыс болғаннан кейін отбасы Харьков қаласына көшеді. Ұлы Отан соғысының басында отбасымен бірге Қазақстанға, Лениногор қаласына (қазіргі Риддер), Шығыс Қазақстан облысына көшіріледі. 1945 жылы Лениногорск қаласындағы № 12 мектепті бітіріп, Ленинград политехникалық институтына оқуға түсіп, инженер дипломын алады. 1951 жылы институтты бітіргеннен кейін Д. С. Варшавский өзінің еңбек жолын тұрақты ток ғылыми-зерттеу институтында бастады, онда ультра алыс электр желілерін бойлық өтеу үшін конденсаторларды әзірлеу бойынша зерттеулермен айналысты.
1951 жылдан 1956 жылға дейін Өскемен Мемлекеттік конденсатор зауытында жұмыс істейді, шебер мен инженерден бастап ОТК бастығының орынбасары мен сынақ станциясының бастығына дейін әртүрлі лауазымдарды атқарды. Осы кезеңде ол сонымен қатар оқытушылық қызметті белсенді жүргізді, біліктілікті арттыру курстарының оқытушысы және Лебедеватындағы КСРО Ғылым академиясының Физикалық институты зертханасының техникалық қызмет көрсету тобының жетекшісі ретінде толық емес жұмыс істеді.
1956 жылдан бастап Д. С. Варшавский Өскемен конденсатор зауытында бас инженер болды. Осы уақытта ол ҚазКСР Ғылым академиясымен белсенді жұмыс істей бастады, күш конденсаторлары мен диэлектриктер саласындағы зерттеулері мен әзірлемелерін жалғастырды. Ереван, Ленинград, Томск және Харьков оқу орындарын қоса алғанда, политехникалық институттар студенттерінің өндірістік практикасының жетекшісі болды. 1958 жылдан бастап ҚазКСР Ғылым Академиясының жүйесіне ғылыми жұмысқа ауыстырылып, Қазақстан Ғылым академиясы Энергетика институтының Өскемен бөлімшесінің ғылыми қызметкері болды.
1964 жылдан бастап техника ғылымдарының кандидаты дәрежесін алғаннан кейін Д. С. Варшавский Өскемен құрылыс-жол институтында (қазіргі Шығыс Қазақстан мемлекеттік техникалық университеті) жұмыс істей бастады, онда электротехника кафедрасының доценті, кейін кафедра меңгерушісі болды. Осы уақытта ол ғылыми жұмысты белсенді түрде жалғастырып, қуат конденсаторлары мен электр оқшаулағыш материалдармен айналысты. 1970 жылдан 1993 жылға дейін Өскемен конденсатор зауытының конденсатор зертханасының ғылыми жетекшісі және әртүрлі ғылыми және техникалық кеңестердің, соның ішінде ВНИИСК пен Қазақстан жоғары оқу орнының ғылыми-техникалық комиссиясының мүшесі болды.
1993 жылы Давид Соломоновичке философия докторы ғылыми дәрежесі, ал 1997 жылы - Шығыс Қазақстан мемлекеттік техникалық университетінің профессоры академиялық атағы берілді. 2000 жылы оған Кембридждегі (Англия) халықаралық өмірбаяндық орталық ХХ ғасырдың көрнекті ғалымы атағын берді және Ғасырдың көрнекті ғалымдарының кітабына енгізілді.
Варшавский көптеген марапаттардың иегері, соның ішінде «Ерен еңбегі үшін», «Ұзақ мерзімді ерен еңбегі үшін» медальдары, «КСРО өнертапқышы» күміс медалі, сондай-ақ Болгария мен Венгрияныңкәсіпорындары мен жоғары оқу орындарына ғылыми-техникалық көмек көрсеткені үшіносы елдердің медальдарымен марапатталады. Оның ғылыми қызметі электротехника саласында елеулі із қалдырды, ал қуат конденсаторлары мен диэлектриктері бойынша жұмысы энергетика мен электротехника өнеркәсібінің дамуына маңызды үлес қосты.
2002 жылы 1 наурызда қайтыс болды.
Д. С. Варшавскийдің ғылыми еңбектері
Научные труды Д. С. Варшавского
Методические указания к лабораторным работам по электротехнике. В 2ч./ Д.С.Варшавский, Г.Ф.Платонов, В.В.Луконин; УКСДИ. - Усть-Каменогoрск:, 1964. - 90с.
Методические указания к лабораторным работам по электротехнике. В 2ч./ Д.С.Варшавский, С.П.Макаревич, С.И.Лесневский, З.И.Попова, Г.Е.Тыныбекова; УКСДИ. - Усть-Каменогoрск, 1986. - 100с.
Методические указания к дипломному проектированию для студ. специальности 3401 «Приборостроение», специализация «Приборы и системы автоматизации»/ Д.С.Варшавский, С.П. Макаревич; ВКТУ. - Усть-Каменогoрск, 1991. - 16с.
Методические указания к лабораторным работам по электротехнике. В 2ч./ Д.С.Варшавский, С.П.Макаревич, Ю.Г.Шмигирилов, З.И.Попова, Г.Е.Тыныбековa; УКСДИ. - Усть-Каменоroрск, 1993. - 144с.
Методические указания по дисциплинам «Основы научных исследований» и «Технология сборки и испытания приборов». - ВКТУ: Усть¬-Каменогoрск, 1998. - 68с.
Основы научных исследований. Ч.I. Планирование эксперимента: Методическое пособие. - ВКТУ: Усть-Каменогoрск, 2000. - 51с.
Основы научных исследований для специальности «Приборостроение»// Проблемы совершенствования методическогo обеспечения учебногo процесса.: Сб. - ВКТУ: Усть-Каменогoрск, 1998. - С.12З.
Срок службы электротехническогo оборудования и eгo проектирование в курсе «Электротехника»// Проблемы совершенствования методическогo обеспечения учебногo процесса: Сб. – ВКТУ: Усть-Каменогoрск, 1998. - С.124.
Экономия электрической энергии в курсе «Электротехника»// Проблемы совершенствования методическогo обеспечения учебногo процесса: Сб. - ВКТУ: Усть-Каменогoрск., 1998. - С.125.
Прогpамма, задания и методические указания к контрольным работам по основам электротехники для студентов заочной формы обучения по специальности «Таможенное дело». - ВКТУ: Усть-Каменогoрск, 1999. - 24с.
Варшавский, Д. С. Разработка и исследование электротехнических конденсаторных комплексов для продольной и поперечной компенсации : автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора технических наук / Варшавский Д. С. - Алматы : б. и., 2002. - 34 с.
Д.С.Варшавский туралы әдебиеттер
Литература о Д. С. Варшавском
Немцев, М. С. Литературный Риддер : биографический справочник / Немцев М. С. - 2-е изд. - Усть-Каменогорск : Медиа - Альянс, 2012. - 245 с. - С. 57-58.
***
Семенова, О. Выдающийся ученый столетия : [Звание выдающегося ученого XX столетия с вручением сертификата и большой серебряной медали присвоено Международным Кембриджским биографическим центром профессору ВКТУ Диву Варшавскому] / О. Семенова // Казахстанская правда. - 2001. - 17 марта. - С. 2 ; Рудный Алтай. - 2001. - 15 март. - С. 1
Интернет ресурстар
Интернет-ресурсы
Научные труды [Электронный ресурс] : [Восточно-Казахстанский технический университет им. Д. Серикбаева] : сайт. – Режим доступа : https://www.ektu.kz/researchlibrary/proceedings.aspx?lang=ru
Аманжолов А. С.
- Жаңартылды 13.06.2023 22:45
Аманжолов Алтай Сәрсенұлы (1934-2012 жж.) – түркітанушы ғалым, түркі тілдерінің тарихи грамматикасы және көне түркі жазуы тарихы бойынша маман.
1934 жылы 2 маусымда Алматыда дүниеге келген. Бес баланың үлкені болған. Оның әкесі – Аманжолов Сәрсен Аманжолұлы – көрнекті қазақ тілші-түркітанушысы, филология ғылымдарының докторы, профессор болған.
1952 жылы Алтай Аманжолов М. В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің (ММУ) филология факультетінің шығыс бөліміне түсіп, 1957 жылы Қазақ КСР Ғылым Академиясының жүйесінде жұмыс істей бастады. 1963 жылы ол ежелгі түркі жазуы ескерткіштерінің тіліндегі етістік басқармаларына арналған кандидаттық диссертациясын, ал 1975 жылы «Ежелгі түркі жазуы тарихы бойынша материалдар мен зерттеулер» докторлық диссертациясын қорғаған.
1979 жылдан бастап Алтай Аманжоловтың еңбек жолы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетімен тығыз байланысты болды. Онда ол «Түркі филологиясына кіріспе», «Көне түркі тілі», «Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы», «Жалпы тіл білім», «Графикалық лингвистика» атты бірқатар теориялық курстарды әзірлеп, оқыды.
Олар қазіргі ғылыми мәселелермен, презентацияның анықтығымен және сенімді дәлелдерімен ерекшеленеді.
Алтай Аманжоловтың ғылыми-педагогикалық қызметі – 47 жыл, оның ішінде 38 жыл жоғары оқу орындарында өткен.
Алтай Аманжолов түркі филологиясы мен тіл білімі бойынша екі жүзге жуық ғылыми еңбек, оның ішінде орыс және қазақ тілдерінде 7 монографиясын, ағылшын және түрік тілдерінде бірнеше шетелдік басылымдар шығарды.
Оның Қытай мен Түркияда жарық көрген «Слово предков» мен «Общее драгоценное наследство» кітаптары барша түркітанушыға арналған.
Атақтары мен марапаттары: 1990 жылдан — Қазақ тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамының құрметті мүшесі, 1995 жылдан — Қазақстан Гуманитарлық ғылымдар Академиясының толық мүшесі (академигі). «Еңбек ардагері» медалімен (1988), «Құрмет» орденімен (1999), Экономикалық Ынтымақтастық Ұйымының халықаралық сыйлығымен (2000) марапатталған. 2009 жылы «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» құрметті атағына ие болды.
Алтай Аманжолов 2012 жылдың 8 қазанында қайтыс болды.
А. С. Аманжоловтың шығармалары
Кітаптар - Книги
Аманжолов, А. Түркі филологиясы және жазу тарихы: оқу құралы / А. Аманжолов. - Алматы: Санат, 1996. - 128 б.
***
Аманжолов, А. С. История и теория древнетюркского письма / Аманжолов А.С. - Алматы: Мектеп, 2003. - 368 с.
А. С. Аманжолов туралы әдебиет
Кітаптар – Книги
Аманжолов Алтай Сәрсенұлы : Биобиблиографиялық көрсеткіш. - Алматы: Қазақ ун-ті, 2004. - 56 б.
Аманжолов Алтай Сәрсенұлы = Аманжолов Алтай Сарсенович: биобиблиографиялық көрсеткіш / құраст. Н. Ж. Шәймерденова, А. Б. Қоразова; Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, ғылыми кітапхана. - Алматы: Қазақ университеті, 2009. - 67 б.
Алтай Сәрсенұлы Аманжоловтың 75 жылдық мерейтойына арналған «Түркі әлемі: мыңжылдық тоғысындағы тіл, тарих және мәдениет интеграциясы» атты халықаралық симпозиум жинағы = Международный симпозиум «Тюркский мир: интеграция языка, истории и культуры на рубеже столетий» : юбилейный сборник к 75-летию Алтая Сарсеновича Аманжолова / ғылыми ред. Э. Д. Сүлейменова. - Алматы: Арыс, 2009. - 277 б. : ил.
Серғалиев, Мырзатай. Тілім менің-тінім менің: [Мәтін]: мақалалар, баяндамалар / М. Серғалиев. - Алматы: Сардар, 2013. - 392 б.
***
Каланчина, Ирина. Листая жизнь - страницу за страницей...: к 30-летию независимости Республики Казахстан: к 100-летнему юбилею Областного литературного объединения «Звено Алтая» / И. Каланчина; ред.: Г. Пуссеп [и др.]. - Усть-Каменогорск: ВКПК АРГО, 2021. - 300 с. - (ИзумРудный Алтай)
Мақалалар – Статьи
Жақсылықов, А. Сына жаазуларының тылсым сыры: [Мәтін]: [Профессор Алтай Аманжоловтың "Түркі филологиясы және жазу тарихы" атты кітабы жөнінде] / Жақсылықов А., Халитова И. // Түркістан. - 1998. - 25 ақпан - 3 наурыз. - Б. 3.
Бисенова, Н. Ғұмыр-дерек : [Мәтін] : [Жерлесіміз Алтай Аманжолов туралы] / Бисенова Н. // Жас алаш. - 2000. - 15сәуір. - Б.2.
Сайрамбаев, Т.С. Түркі әлемінің жүгін арқалаған ғалым: [Мәтін]: ғалым А.С.Аманжоловтың 100-жылдығына орай / Сайрамбаев Т.С. // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы = Вестн. КазНУ. Сер. филологическая . - 2004. - № 6. - С. 24-25.
Сапашев, О.Бабалар хатының мұрагері: [Мәтін]: түркі тілдерінің тарихи грамматикасы мен жалпы көне тілдерді зерттген ғалым А.Аманжолов туралы / Сапашев О. // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы = Вестн. КазНУ. Сер. филологическая . - 2004. - № 6. - С. 28-29.
Құнантаева, К. Мақтан етер жерлесіміз : [Мәтін] / Құнантаева К., Бакаев Ә. // Дидар. - 2006. - 6 мамыр. - Б. 2.
Көне түркі жазуын сөйлетуші ғалым: [Мәтін] : [Алтай Сәрсенұлы Аманжолов 75 жаста] // Алаш. - 2009. - N 2. - Б.138-139.
Аманжолов, Алтай. Алтайдың төрі - көне түркі мәдениетінің алғашқы темірқазығы / А. Аманжолов ; сұхбат. Д. Анаш // Дидар. - 2010. - 30 маусым. - Б. 5.
Қазанама: [Мәтін]: [түркітанушы-ғалым, профессор Алтай Сәрсенұлы Аманжолов қайтыс болды.] // Дидар. - 2012. - 11 қазан. - Б. 23.
Оразалин, С. Көне түркі жазуларының тарихын түгендеген еді: [Мәтін] : [Қазақ ғылымында орасан орны бар ғалым Алтай Аманжолов дүниеден өтті.] / С. Оразалин // Дидар. - 2012. 10 қараша. - Б. 5.
Құрманбаева, Ш. Алтай Аманжолов мұралары мұқият зерттеуді қажет етеді : [мәтін] / Ш. Құрманбаева // Дидар. - 2015. - 9 ақпан. - Б. 4.
Бақытқызы, А. Түркі мәдени мұрасын жаңғыртудың қайнар көзі: түркітанушы ғалым Алтай Аманжоловтың туғанына 90 жыл толуына орай конференция өтті / А. Бақытқызы // Дидар. - 2025. - 16 қаңтар (N3). - Б. 9.
***
Мадиева, Г. Посвящение памяти учителя - Алтаю Сарсеновичу Аманжолову / Г. Мадиева // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. - 2012. - № 5-6. - 231-234
Шулембаева, Раушан. История рун : [статья посвящена известному тюркологу, исследователю казахстанского ареала рунической письменности тюрков Алтаю Сарсеновичу Аманжолову (1934-2012)] / Р. Шулембаева. - Текст // Казахстанская правда. - 2022. - 15 июля. - С. 8. 231-234
Ахмадиева, Б. Алтай Сарсенович Аманжолов: [автобиаграфия Алтая Сарсеновича Аманжолова] / Б. Ахмадиева // Ұлан айнасы. - 2024. - 21 ноября (№ 44). - С. 5: ил.
Төлеген М. А.
- Жаңартылды 26.06.2024 09:09
Төлеген Мұхтар Әділбекұлы (1980) – заң ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор, философия докторы (PhD).
1980 жылғы 16 шілдеде Оңтүстік Қазақстан облысының Созақ ауданы, Шолақ қорғанауылында педагогтар отбасында дүниеге келген. 1997 жылы №1 Ы. Алтынсарин атындағы орта мектепті үздік бітірді. 1997 ж. 2001 ж. аралығында Қазақ мемлекеттік заң университетінде (Алматы қ.) білім алды. 2001 жылы сол жоғары оқу орнының тергеу-криминалистік факультетін «құқықтану» мамандығы бойынша үздік түлегі атанды.
2001 ж. 2003 ж. аралығында ҚазГЗУ Солтүстік Қазақстан заң институтында (Павлодар қ.) әртүрлі қызметтер атқарды: ұйымдастыру-кадрлық қамтамасыз ету бөлімінің бірінші санаттағы аудармашысы, заңгері, қабылдау комиссиясының жауапты хатшысы, қылмыстық-құқықтық және азаматтық-құқықтық пәндер кафедрасының оқытушысы.
2002 ж. 2006 ж. аралығында ҚазГЗУ Мемлекет және құқық институтында аспирантурада оқыды. 2006 жылдың қазан айында «Қазақстан Республикасындағы қылмыстылықтың алдын алуды ақпараттық қамтамасыз ету» тақырыбында кандидаттық диссертациясын сәтті қорғап, «12.00.08-қылмыстық құқық және криминология, қылмыстық-атқару құқығы» мамандығы бойынша заң ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алды.
2003 ж. 2006 ж. аралығында ҚазГЗУ Алматы заң Академиясында қызмет атқарды: ректор көмекшісі, қылмыстық құқық және криминология кафедрасының оқытушысы, ҚазГЗУ ғылыми бөлімінің бас маманы.
2006 ж. 2007 ж. аралығында ҚазГЗУ Құқық және экономика колледжінің құқықтық пәндер бөлімі меңгерушісі,
2007 жылдың маусым-тамыз айларында Алматы қ. Бостандық ауданының №169 сайлау учаскесінің төрағасы болды.
2007 ж. 2008 ж. аралығында ҚазГЗУ Алматы заң Академиясының кәсіпкерлік құқық және қаржы факультетінің деканы (Алматы қ.) қызметін атқарды.
2008 ж. 2012 ж. аралығында Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық универитетінде қызмет атқарды: Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық универитеті ректорының кеңесшісі, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық универитеті халықаралық қатынастар факультеті деканының оқу және әдістемелік жұмыстары жөніндегі орынбасары (Алматы қ.).
2012 жылғы 26 қаңтардан 2016 жылғы 24 мамырға дейін Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтының оқу және әдістемелік жұмыстар жөніндегі проректоры қызметін атқарды.
2016 жылдың 24 мамырдан 2017 жылдың 7 сәуірі аралығында І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті ректор Аппаратының басшысы болды.
2017 жылғы 7 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Білім және ғылымминистрінің № 30-жқ бұйрығынасәйкес, І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінің инновациялық жұмыс және стратегиялық даму проректоры қызметіне тағайындалып, қызмет атқарып келеді.
2011 жылы «құқықтану» мамандығы бойынша қауымдастырылған профессор (ҚР БжҒМ 30.06.2011ж. ДЦ №0002253 шешімі) ғылыми атағын алды. Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің лейтенанты.
«Қылмыстылықтың алдын алу» (Алматы, 2009), «Жоғары оқу орындарындағы құқықтық тәрбие», «Қазақстан Республикасындағы адам және азаматтың конституциялық-құқықтық мәртебесі» (Қостанай, 2014) атты 3 оқу құралдарын және «Қылмыстылық пен күресудегі мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың және бұқаралық ақпарат құралдарының өзара әрекеттестік мәселелері» атты монография (Қостанай, 2014), 70-тен аса ғылыми мақалалар жариялады. Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар Түркияда, Германияда, Беларуссияда, Ресей Федерациясында («Іssues of state organs, social organizations and mass media interaction in struggle against crime in the Republic of Kazakhstan» Middle East Journal of Scientific Research журналы (Scopus, index, 2,0) ғылыми басылымдары бар.
2012 жылы Шығыс Еуропа құқығы Мюнхен институтында (Германия), 2013 жылы Валенсия политехникалық университетінде (Испания) ғылыми тағылымдамадан өтті. 2014 жылдың 9-26 маусымы аралығында «Назарбаев университеті» ДББҰ мен Ли Куан Ю атындағы Мемлекеттік саясат мектебінде (Сингапур) Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындары басшыларының біліктілігін арттыру курстарында оқыды.
2012 жылдан бері Қазақмемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Республикалық оқу-әдістемелік кеңесінің, ЕурАзЭҚ Білім беру бойынша Кеңестің интеграциялау Комитетінің (Минскқ.) мүшесі.
2012-2016 жылдары аралығында «НұрОтан» партиясының Қостанай облыстық филиалының Саяси кеңесінің мүшесі болды.
2017 жылғы 31 мамырда Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті – Елбасы қорының «Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан Республикасында бірыңғай ақпараттық кеңістік құрудағы рөлі» атты ғылыми грант жеңімпазы атанды.
Еңбек атқару барысында көптеген ведомстволық және Үкіметтік наградаларға ие болды: 2014 жылы «Білім беру ісінің құрметті қызметкері» төсбелгісімен, «Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтына 75 жыл» мерей тойлық медалімен марапатталды. 2014 жылы «ЖОО Үздік оқытушысы» мемлекеттік грантын иеленді, 2015 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің Алғыс хатын алды.
2018 жылдан ШҚМУ-дың ректоры.2021 жылы Өскеменнің «Берел» баспасынан «Абайдың құқықтық көзқарасы және «Қарамола ережесі» атты ғылыми еңбегі жарық көрді.
Төлеген Мұхтардың еңбектері
Труды Толеген Мухтара
Төлеген, М. Ә. Қазақстан Республикасындағы қылмыстықтың алдын алуды ақпараттық қамтамасыз ету: заң ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты / Төлеген М. Ә. - Алматы: [б. и.], 2006. - 32 б.
Төлеген М.Ә. Абайдың құқықтық көзқарасы және «Қарамола ережесі»: Монография / М.Ә. Төлеген. - Өскемен. – С. Аманжолов атын. Шығыс Қазақстан Университеті «Берел» баспасы, 2021. -176 б.
М. Төлегенның мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары
Публикации Толеген М. А. на страницах периодической печати
Төлеген М.Ә. Қылмыстылықтың алдын алудағы бұқаралық ақпараттар құралдарының рөлі. /М. Төлеген // ҚазҰУ хабаршысы. Халықаралыққатынастаржәнехалықаралыққұқықсериясы = Вестн. КазНУ. Сер. междунар. отношения и междунар. право. - 2009. - № 3.- Б.72-75 б.
Төлеген М.Ә. Бұқаралық ақпарат құралдары және құқықтық тәрбие. /М. Төлеген. // ҚазҰУ хабаршысы. Халықаралыққатынастаржәнехалықаралыққұқықсериясы = Вестн. КазНУ. Сер. междунар. отношения и междунар. право. - 2010. - № 5/6.- Б.240-244 б.
Төлеген М. Даналар дәріс алған кітап / М. Төлеген. // Түркістан. - 2012. - 21 маусым (№ 25). – Б.7.
Төлеген М. Дамыған ел - белсенді, білімді, денсаулығымықтыазаматтар. / Төлеген М. // Егемен Қазақстан. - 2014. - 5 ақпан (№ 24). – 5
Төлеген М. Ә.Қазақтың руханияты да, мәдениеті де бай. / М. Төлеген // Айқын. - 2017. - 25 шілде (№ 109). - 4
***
Толеген М. Безграничный в познании / ТолегенМухтар // Казахстанская правда. - 2020. - 23 января. - С. 3.
Толеген М. Аманжолов Университет: вуз XXI века: [о ровеснике Независимости Университете им. С. Аманжолова] /М. Толеген // Казахстанская правда. - 2021. - 16 апреля. - С. 3.
М. А. Төлегенның қатысуымен шыққан басылымдар
Издания, вышедшие при участии Толеген М. А.
Курмангали М.Ш. Некоторые проблемы взаимовлияния государства, средств массовой информации и гражданского общества при формировании общественного мнения по вопросам борьбы с преступностью: на примере "дела В. Челаха", связанного с убийством военнослужащих на казахстанско-китайской границе) / М. Ш. Курмангали, М. А. Толеген // ҚазҰУ Хабаршысы. Халықаралық қатынастар және Халықаралық құқық сериясы. - Алматы: Қазақ университеті, 2014. - № 1. - С. 130-138
М. А. Төлегенның өмірі мен енбектері туралы әдебиеттер
Литература о жизни и трудах Толеген. М. А.
Абылқасым, А. .Арманы асқақ азамат / А. Абылқасым // Дидар. - 2019. - 8 қазан. – Б. 2.
Қайрат. Т.Дәстүр және жаңашылдық / Т.Қайрат. // Менің өлкем. - 2019. - 19 желтоқсан. - Б. 9.
Екпін, М..Түлектердің 98 пайызы жұмысқа орналасқан: / М. Екпін // Дидар. - 2020. - 10 қазан. - Б. 5.
Нұхұлы, А. Біліктілікті руханиятпен ұштастырған: / [С. Аманжолов атындағы университет ректоры М. Төлеген туралы] // Дидар. - 2020. - 8 желтоқсан. - Б. 4.
***
Омаров. Д. Дань уважения ветерану: [об открытии в ВКГУ им. С. Аманжолова кабинета цифровой гуманитаристики имени ветерана-преподавателя кафедры истории Казахстана Журсунгали Ахмерова, при участии министра обороны РК Нурлана Ермекбаева, ректора университета Мухтар а Толегена и др. творческий путь, биографические данные] / Д. Омаров. // Рудный Алтай. - 2019. - 30 апреля. - С. 3.
Нұғыманов И.
- Жаңартылды 17.09.2022 09:34
Иманмәлік Нұғыманов(1928-2000) – педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақ КСР-і Оқу-ағарту ісінің үздігі.
1928 жылы 15 қаңтарда Шығыс Қазақстан облысы (қазіргі Абай), Тарбағатай ауданы, Ұласты ауылында дүниеге келген.
1952 жылы Алматы қаласындағы Қазақ Педагогикалық институтын (қазіргі Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті) бітірген. 1952-1955 жылдарда Шығыс Қазақстан облысы Ұлан аудандық оқу бөлімінде еңбек етті.
И. Нұғымановтың саналы ғұмыры Қазақ Педагогикалық институтында (қазіргі Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті) өтті. 1948 жылы ҚазПИ-дің жаратылыстану факультетінің студенті болып қабылданғаннан бергі жарты ғасыр бойы бір оқу орнында жемісті еңбек етті. Аталған уақыт аралығында адал қызмет жасаумен қатар елімізге қаншама білікті мұғалімдер даярлап үлгерді.
И. Нұғымановтың Қазақстанның білім көшін бастауға және оны дамытуға қосқан үлесі мол. Мектеп мұғалімдері мен студенттерге арнап жазған отызға жуық оқу құралдары мен әдістемелік оқу құралдары әлі күнге дейін өз маңызын жойған жоқ. Сегіз қырлы бір сырлы ұстаздың ақындығы да бар еді. «Өсиет», «Адамдықты, адалдықты дәріптейік», «Тарбағатай вальсі», «ҚазПИ-ге», «Құрдасыма» (ҚазПИ-дің алпыс жылдығына), (ҚазПИ-дің жетпіс жылдығына), «Шәкірттеріме», «Ұстазыма» және т.б. өлеңдері соның куәсі.
И. Нұғымановтың ғылыми еңбектері химия тілінің дидактикалық функцияларына, оқыту құралдарының ғылыми негізділігіне, қазақ мектептерінде химияны оқыту процесінің терминологиялық, семиотикалық, лингвистика, педогогика және әдістемелік мәселелеріне арналған. И. Нұғыманов 300-ден астам ғылыми жарияланымның, оның ішінде 16 оқулықтың авторы. «Язык химии и дидактические основы его функционирования в процессе обучения» тақырыбында докторлық диссертация қорғады.
2000 жылы 24 желтоқсанда Алматы қаласында қайтыс болды.
И. Нұғыманов туралы әдебиет
Литература о Нугыманове И.
Қазақтың тәлімдік ойлар антологиясы : [Мәтін] : 10 томдық. Т. 6 : Ұлттық тәлім-тәрбиелік ғылымдардың дамып, қалыптасу тарихынан : 1920-2000 жылдар. - Алматы : Сөздік - Cловарь, 2009. - 400 б. - Түсініктемелер: 375-388 б. - Пайдаланылған әдебиеттер: 389 б.
И. Нұғмановтың мерзімді басылым беттерінде жарық көрген мақалалары: Бексайын, Қ. Ұстаз-ғалым : [Мәтін] : [жерлесіміз Тарбағатайлық педагогика ғылымының докторы И. Нұғыманов туралы] / Қ. Бексайын. - // Қазақстан мектебі. - 1998. - № 1. - Б. 11-14.
Тілегенов А. Ардагер айтқан әңгіме /А. Тілегенов. - // Айқын. - 2015. - 15 сәуір (№ 67). – Б. 4
