Кеңес Одағының Батырлары
Харин М.Т.
- Жаңартылды 16.09.2024 10:38
Харин Михаил Терентьевич (1923 - 1991) - Кеңес Одағының Батыры.
176-гвардиялық Измайловский атқыштар полкінің барлаушысы (59-гвардиялық атқыштар дивизиясы, 46-армия, 2-Украина майданы), Қызыл Армия гвардиясы.
Михаил Терентьевич Харин 1923 жылы 18 қыркүйекте Снегирево селосында (қазіргі Алтай ауданы Шығыс Қазақстан облысы) дүниеге келген. Білімі жеті жылдық. Колхозда жұмыс істеген.
1942 жылы Қызыл Армия қатарына шақырылған. 1944 жылы Харин Михаил Терентьевич 59-шы атқыштар дивизиясының 176 гвардиялық атқыштар полкінің взвод барлаушысы қызметін атқарған. Жауынгерлік жолы Доннан Дунайға дейін жеткен.
1944 жылы 4 желтоқсанда Дунайдан өту кезінде ерекше көзге түсті. Хариннің басшылығындағы барлаушылар тобы алғашқылардың бірі болып өзеннен өтті. Будапешт қаласында жасалған шабуылға қатысты. Барлаушы неміс әскерлеріне қарсы шығып, алты пулеметшіні, миномет батареясын, көптеген гитлершілердің көзін жойды, бөлімге талай «тіл» жеткізді. Михаил Харин жеке өзі 14 фашисті өлтіріп, сегізін тұтқынға алды. Плацдарм был захвачен почти без потерь. Удерживая его, гвардейцы отбили четыре яростные контратаки. Оставшись один, Харин еще больше часа вел неравный бой до подхода подкрепления, уничтожив еще 11 гитлеровцев. Плацдармды кеңес әскерлері шығынсыз алды. Негізгі күш келгенше оны ұстап тұру қиынға соқты. Гвардияшылар жаудың төрт шабуылына төтеп берді. Жалғаз қалған М. Харин тағы бір жарым сағат қарсыласып, 11 гитлершілдің көзін жойды.
Соңынан өзінің полкінің құрамында Будапешті азат ету операциясына қатысты. ( Венгрияны азат ету. Будапешт операциясы.1944 ж). Басқа барлаушылармен бірге Будапешт қаласының ортасында неміс генералы отырған автомашинаны тура атып, генералды тұтқынға алып, әскери бөлімге жеткізді.
КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының 1945 жылғы 24 наурыздағы Жарлығымен әскери тапсырманы үздік орындап, ерлік пен батылдықты көрсеткені үшін Харин Михаил Терентьевичке Кеңес Одағының Батыры атағы беріліп, Ленин ордені мен «Алтын Жұлдыз» медалі тапсырылды (N4762).
Соғыстан кейін армия қатарында қызмет етті. 1950 жылы кіші лейтенант курсын, 1954 жылы –команда құрамын жетілдіру курсын, 1961 жылы М. В. Фрунзе атындағы әскери академияны бітірді. 1969 жылдан бастап Харин Михаил құрметті демалыста болды.
Молдавия ССР-і, Тираспол қаласында тұрды (қазір Молдавия Республикасының Приднестровский астанасы). «Триаспольтранс» бірлестігінде жұмыс істеді. 1991 жылы 15 желтоқсанда қайтыс болды. Тирасполь қаласындағы «Дальнее» зиратына жерленген. Одесса облысы Измаила қаласының және Молдавия Республикасының Тирасполь ауданының Копанка селосының Құрметті Азаматы.
М. Т. Харин туралы әдебиеттер
Литература о Харине М. Т.
Кеңес Одағының батырлары - шығысқазақстандықтар = Герои Советского Союза - восточноказахстанцы: Мағлұматнама. - Өскемен: ШҚМУ, 2005. – с.4.
Отан батырларын мадақтайды. [Мәтін] : Шығысқазақстандықтар - Кеңес Одағының Батырлары : фотоальбом / Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі, Шығыс Қазақстан облыстық сәулет-этнографиялық және табиғи ландшафтық мұражай- қорығы. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2010. – Б. 267.
Интернет-ресурстар
Интернет-ресурсы
Чернов А.И.
- Жаңартылды 16.09.2024 10:50
Чернов Алексей Иванович (1924-1989) - Кеңес Одағының Батыры.
1-Украина майданының 13-армиясының Суворов дивизиясының 121-гвардиялық Гомель Қызыл Ту орденді 313-гвардиялық артиллериялық полкінің атқышы, гвардиялық ефрейтор.
Алексей Иванович Чернов 1924 жылы 30 наурызда Ақмола облысы, Балкашино ауданы, Балкашино селосында туған. Ұлты – орыс. Білімі жетіжылдық. Лениногорск (қазіргі Риддер) фабрика-зауыттық мектепті бітірген соң Белоусовка кентінде жұмыс істеген.
1942 жылы тамыз айынан Қызыл Армия қатарына шақырылған. Қосалқы артиллериялық полкте нысанашы мамандығын алды. 1943 жылдың ақпанынан қолданыстағы әскерде. 123-ші артиллериялық полктің құрамында Курск иініндегі ұрыстарға қатысты. Осы ұрыста жараланды. Госпитальдан шыққан соң 313-ші артиллериялық полкте 76-миллиметрлік сайманның нысанашысы қызметін атқарды. 1944 жылы Коммунистік партия қатарына қабылданды. 1945 жылы 27 қаңтарда 121-ші атқыштар дивизиясы Кебен селосының маңында Одера өзенінен өту операциясына қатысты. Гвардия ефрейторы Черновтің есебі мен шабуылшы батальонның бірлесіп іс қимыл жасауының арқасында бірінші болып өзеннен өтті. Плацдармда Алексейдің нысанашылары жаяу әскерді бірден-бір қорғаушы болды. Осы шайқаста ефрейтор Чернов неміс әскерінің екі танкісін жағып, екі бронетранспортерді, алты автокөлікті, жеті пулеметшілер шоғырын, алпыс солдат пен бірнеше офицерінің көзін құртты. Одер өзенінен өту кезінде ерекше ерліктің үлгісін көрсетті.
КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен 1945 жылдың 10 сәуірінде әскери тапсырманы үздік орындап, неміс басқыншыларына қарсы ерлік пен батылдықты көрсеткені үшін Алексей Иванович Черновқа Кеңес Одағының Батыры атағы беріліп, Ленин ордені мен «Алтын Жұлдыз» медалі тапсырылды (N8826).
Әскер қатарынан босаған соң Алексей Чернов Өскемен қаласына қайтып оралды. 1949 жылы Талғардың ауыл шаруашылық техникумін бітірді. "Алтайсвинецстрой" трестісінде механик, профилактикалық шеберхананың, автокөлік жөндеуші шеберхана меңгерушісі, бас инженер қызметтерін атқарды. 1989 жылы қайтыс болды.
Қызыл Жұлдыз , 1-ші дәрежелі Отан соғысы ордендері мен бірнеше медальдармен марапатталған.
Өскемен қаласында батырдың есімімен көше бар
А. И. Чернов туралы әдебиеттер
Литература о А .И. Чернове
Кітаптар-Книги
Герои Советского Союза: историко-статистический очерк / Д. Н. Артамонов [и др.] ; ред. И. Н. Шкадов. - М. : Воениздат, 1984. - с. 722 – Т.2
Герои Советского Союза казахстанцы : Сборник документов и материалов: В 1 т. - Алма-Ата : КазОгиз, 1945. – с. 367-368.
Кеңес Одағының батырлары - шығысқазақстандықтар = Герои Советского Союза - восточноказахстанцы [Мәтін] : Мағлұматнама. - Өскемен : ШҚМУ, 2005. – 122 с.
Родина награждает отважных : Восточноказахстанцы - Герои Советского Союза : фотоальбом / сост. Н. В. Крутова. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2010. - 290 с.
Мақалалар – Статьи
Новиков, М. Назад ни шагу: [о Герое Советского Союза Чернове А. И.] / М. Новиков // Рудный Алтай. - 1964. - 14 марта.
Кокорин, Ф. Прямой наводкой: [о Герое Советского Союза А. И. Чернове] / Ф. Кокорин // Ленинская смена. - 1965. - 16 февр.
Новиков, М. Дорогами славы [Текст] : / М. Новиков // Рудный Алтай. - 1984. - 31 марта.
Обухов, В. По-гвардейски [Текст] : / В. Обухов // Алтайский строитель. - 1984. - 31 марта.
Алексей Иванович Чернов: [некролог] // Рудный Алтай. - 1989. - 19 янв. - С. 3.Ершов А. Солдат, учитель, депутат [Текст] :/ А. Ершов // Заря Востока. - 2010. - 23 нояб. - С. 2.Щеглов В. Имени героя Чернова [Текст] / В. Щеглов // Усть-Каменогорск. - 2015. - 9 апр. - С. 5. Улицы имени Героев войны [Текст] : [улицы г. Усть-Каменогорска, названные Героями Советского Союза] // Рудный Алтай. - 2015. - 14 марта. - С. 4.
Интернет ресурстар
Интернет ресурсы
Чернов Алексей Иванович [Электронный ресурс] : [биография] : сайт. – Режим доступа http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=7868 (24.11.2018)
Шарабарин Н.А.
- Жаңартылды 16.09.2024 10:57
Шарабарин Николай Александрович (1907 - 2001) - Кеңес Одағының Батыры.
529-атқыштар полкінің атқышы (163-ші атқыштар дивизиясы, 38-армия, Воронеж майданы), қызыл әскер жауынгері.
1907 жылы 23 наурызда Өскемен қаласында жұмысшы отбасында дүниеге келді. Бастауыш сыныпты бітіргеннен кейін тау- кен шебері курсын аяқтады.
Шығыс Қазақстан облысы, Самар ауданы, Құлынжы кен басқармасында забойшы, тау-кен шебері жұмыстарын атқарды. Қызыл Армия қатарында 1928-1930 жылдары болды. Майданға 1942 жылы аттанған.
Сталинградтан Берлинге дейінгі жауынгерлік жолдан өтті. Орел-Курс иініндегі ұрыстарға, Киевті алуға қатысты. 1943 жылы қыркүйек айында алғашқылардың қатарында Днепрден өтті. Дұшпанның қарсы шабуылын тойтару кезінде бөлімшені басқаруды өз қолына алды. Жаудың пулеметшілер тобын жойды. Орлов-Курск иінін алуға, Днепр өзенінен өту операциясына, Киевті азат етуге қатысты.
Қарулас достарын өзінің ептілігімен, әзілкештігімен, тапқырлығымен, өткірлігімен, үнемі таңғалдыратын. Төрт рет жараланды.Кустарево деревнясын азат ету кезінде Шарабарин Николай бірінші болып жау бекінісіне жетіп, қарсыластарының окопына граната лақтырды. Біздің бөлімшелерге қарсы оқ жаудырып жатқан неміс пушкасын байқай сала оның үнін граната лақтырып өшірді. Ромна қаласын азат ету кезінде жасырын өзен арқылы жүзіп, көпірге шығып, күзетшіні өлтіреді. Барлаушы тез шешім қабылдар, немістердің көпірді жаруына мүмкіндік бермеді, сонымен 529-шы атқыштар дивизиясын өткелден аман есен алып шықты.
1 қазан 1943 жылы барлаушылар тобымен Жуковка көлі (Киевтің оңтүстік жағы) Днепр өзенінен алдыңғылардың бірі болып өтті. Плацдармда жараланған бөлішме командирін ауыстырды.
КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының жарлығымен 1943 жылдың 29 қазанында Днепр өзенінен өткені үшін, әскери тапсырманы үздік орындап, неміс басқыншыларына қарсы ерлік пен батылдықты көрсеткені үшін Николай Александрович Шарабаринге Кеңес Одағының Батыры атағы берілді.
Демобилизациядан кейін Никлай Александрович Өскемен қаласына қайтып оралды. Тау кен шебері, кен бастығы қызметін атқарды.
Ленин, Қызыл Жұлдыз, 1-ші дәрежелі Отан соғысы ордендері мен бірнеше медальдармен марапатталған. 2001 жылы қайтыс болды.
Н. А. Шарабарин туралы әдебиеттер
Литература о Шарабарине Н. А.
Шығыс Қазақстан Облысы [Мәтін]:энциклопедия.-Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2014. – Б. 800
Кеңес Одағының батырлары - шығысқазақстандықтар = Герои Советского Союза - восточноказахстанцы: Мағлұматнама. - Өскемен : ШҚМУ, 2005. – Б. 132
Отан батырларын мадақтайды. [Мәтін] : Шығысқазақстандықтар - Кеңес Одағының Батырлары : фотоальбом / Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі, Шығыс Қазақстан облыстық сәулет-этнографиялық және табиғи ландшафтық мұражай- қорығы. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2010. – Б. 275.
Муратказин М. М. Өскемен қаласы Ұлы Отан соғысы жылдарында [Мәтін] / Муратказин М. М. // Қазақ Ұлттық Университетінің хабаршысы. Тарих сериясы. - 2007. - №1.- Б.75-79.
Интернет-ресурстар
Интернет-ресурсы
Шәкенов К.Ш.
- Жаңартылды 08.04.2022 16:13
Шәкенов Кенжебек Шәкенұлы (1924- 2001 ж.) - Кеңес Одағының батыры.
Шәкенов Кенжебек Шәкенұлы Семей облысы (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы), Жарма ауданы, Бөке кентінде жұмысшы отбасында дүниеге келген. 7 жылдықты бітірген соң, Бөке руднигінде әуелі қара жұмысшы, кейін смена мастері болып істеді.
1942 жылы тамыз айында Қызыл Армия қатарына шақырылған. 1943 жылы Ташкенттеегі пулеметшілер даярлайтын училищені бітірді. 1945 жылдан Коммунистік партия мүшесі.
1943 жылдың тамыз айынан әскер қатарында болды. 2-ші Украйна майданының 37-ші армиясының құрамына енгізілді..
Шәкенов Кенжебек Шәкенұлы Дала майданының 37 армия, 62-ші гвардиялық атқыштар дивизиясының 184-ші гардиялық атқыштар полкінің құрамында 28 қыркүйекте 1943 жылы Днепропетровск облысының, Мишурин Рог селосының маңынан Днепр өзенінің арғы жағасына жүзіп өтті. Жаудың үш атакасына тойтарыс беріп, дұшпанның 17 солдаты мен офицерін, ірі колибрлі пулеметін жойды. Екі рет жараланды. 1944 жылы наурызда оны Ашхабадтағы жаяу әскер училищесіне оқуға жібереді.
КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының жарлығымен 1944 жылдың 22 ақпанында әскери тапсырманы үздік орындап, неміс басқыншыларына қарсы ерлік пен батылдықты көрсеткені үшін Шәкенов Кенжебек Шәкенұлы Кеңес Одағының Батыры атағы берілді.
Ленин, 1-ші дәрежелі Отан соғысы ордендері мен бірнеше медальдармен марапатталған.
1946 жылы демобилизован. Семей қаржы экономикалық колледжісінің директоры болған. Өмірінің соңғы жылдарында Алматы қаласында оқу орындары басшылығында істейді. 2002 жылы 78 жасында қайтыс болды.
К. Шакенов туралы әдебиеттер
Литература о К. Шакенове
Советтер Одағының қазақстандық батырлары [Мәтін] : Документтер мен материалдар жинағы. 1-ші кітап. - Алматы : Қазақтың біріккен мемлекет баспасы, 1945. - 324 б.
Кеңес Одағының батырлары - шығысқазақстандықтар = ГероиСоветскогоСоюза -восточноказахстанцы [Мәтін] : Мағлұматнама. - Өскемен : ШҚМУ, 2005. - 132 б
***
Герои Советского Союза - семипалатинцы. - Семипалатинск: [б. и.], 2004. - 56 с.
К. Шакенов туралы макалар
статьи о К. Шакенове
Отанбатырларынмадақтайды. [Мәтін] : Шығысқазақстандықтар - Кеңес Одағының Батырлары : фотоальбом / Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі, Шығыс Қазақстан облыстық сәулет-этнографиялық және табиғи ландшафтық мұражай-қорығы. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2010. – Б. 290
***
Керейбаев, К. Жарминцы в годы войны [Текст] : [О подвигах жарминцев на фронте и в тылу во время Великой Отечественной войны] / Керейбаев К. // Рудный Алтай. - 2000. - 10 июня. - С. 3
Крылов, Ю. Парни из нашего города [Текст] : [О героях Советского Союза П.Железнякове, С.Морозове, К.Шакенове] / Крылов Ю. // Спектр. - 2000. - 14 апр. - С. 5.
Страница солдата на сайте "Бессмертный полк"
Шелехов Н.С.
- Жаңартылды 02.12.2024 10:33
Шелехов Николай Степанович (1920-1945) – Кеңес Одағының Батыры.
66 гвардиялық атқыштар полкінің (1-Белорус майданы 3- екпінді Армия, 23-гвардиялық атқыштар дивизиясы) рота командирі, гвардия лейтенанты.
1920 жылы 6 желтоқсанда Шығыс Қазақстан облысы Глубокое ауданы Уварово селосында туған. 6- кластан соң, тракторшылар курсын бітіріп, МТС- та жұмыс істеген. 1939 жылы әскери борышын өтеуге Қызыл армия қатарына аттанған. 1941 жылдың шілдесінен майданда. Оның жауынгерлік жолы Мәскеден Берлинге дейін жетті. Бес рет жараланса да жаумен шайқасын тоқтатпады. 1944 жылы кіші лейтенант курсын бітірді.
66 – гвардиялық атқыштар полкінің рота командирі (23- гвардиялық атқыштар дивизиясы, 3-екпінді армия 1-Белорус майданы) 1-2-дәрежелі Отан соғысы, Қызыл ту, Қызыл Жұлдыз ордендерімен бірнеше медальдармен марапатталған. Гвардия лейтенанты Шелехов Берлин үшін болған шайқаста ерекше көзге түскен.
1945 жылы 16 сәуірде гвардия лейтенанты Шелихов басшылық еткен атқыштар ротасы Одер өзенінен өтуге ұмтылды. Өзеннің батыс жағалауындағы жау траншеяларын басып алып, бір аптаден соң Берлинге кірді. Көше шайқасы басталды. Таңертең немістер артиллерия атысын қарқынды бастап, шабуылға көшті. Бұл күні немістер үзіліссіз шабулын тоқтатпады. Шелиховтың атқыштар ротасы бірнеше шабуылға тойтарыс берді. Жаудың жаңа шабуылын екі танк бастады. Оның бірін Шелихов жағып жіберді. Ал екінші танктің оғы зеңбірекке дәл тиді. Жараланғанына қарамастан командир ротаны кезекті шабуылға көтерді. 1945 жылы 23 сәуірде Берлиннің сол жақ шетіндегі ұрыста рота жаудың жаяу әскер мен танктен тұратын 15 шабуылына тойтарыс берген. Қолға түсірген олжа пушкамен Шелихов жаудың танкісін жағып жіберді. Рота межені жауға бермей тапсырманы орындады. Бірақ командир қаза тапты.
Марапат қағазында : "Батыл, жігерлі Қызыл Армия офицері өз өмірін фашист басқыншыларын талқандауға арнады. Оның жауынгерлік жолы өшпес даңққа бөленген»- деп жазылыпты.
Берлин-Бланкенбург, Берлин Бернау жол айрығында мәрмәр ескерткіш тұр. Онда «Гвардия аға лейтенанты, Кеңес Одағының Батыры Шелихов Николай Степанович қаза тапқан. 22 сәуір 1945 жыл. 1920 жылы туған»- деп жазылған.
Николай Шелиховке Кеңес Одағының Батыры атағы 1945 жылы 31 мамырда қаза тапқан соң берілген. Берлин қаласында жерленген. Батырдың туған ауылында ескерткіш орнатылған. Есімі әскери бөлімшенің тізіміне мәңгілікке жазылған.
Н. С. Шелехов туралы әдебиеттер
Литература о Шелихове Н. С.
Шығыс Қазақстан облысы.Энциклопедия/ Бас ред. Б.Ө. Жақып. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2014.-Б.808.
Кеңес Одағының батырлары - шығысқазақстандықтар = Герои Советского Союза - восточноказахстанцы [Мәтін] : Мағлұматнама. - Өскемен : ШҚМУ, 2005. - 132 б.
Отан батырларын мадақтайды. [Мәтін] : Шығысқазақстандықтар - Кеңес Одағының Батырлары : фотоальбом / Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі, Шығыс Қазақстан облыстық сәулет-этнографиялық және табиғи ландшафтық мұражай- қорығы. - Өскемен : Медиа-Альянс, 2010. – Б.279.
Интернет ресурстар
Интернет-ресурсы
Биографии Героев и писателей СССР
